Diabetes İnsipidus

Diabetes İnsipidus Nedir?

Diabetes insipidus, vücuttaki sıvıların dengesizliğine neden olan ve nadir görülen bir hastalıktır. Bu dengesizlik, bir şeyler içmeye rağmen susuz olmaya neden olur. Bu hastalık aynı zamanda çok fazla idrar üretilmesine neden olur.

Diabetes insipidus şekersiz şeker hastalığı olarak da bilinir.

Diabetes insipidus aşırı susuzluğa ve sık sık kokusuz, seyreltik idrar yapmaya neden olur. Diabetes insipidusun birkaç türü vardır ve genellikle uygun tedavi ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. 

Diabetes insipidusun türleri şunlardır: 

• Santral (Merkezi) Diabetes İnsipidus: En yaygın görülen formudur. Beyinde bulunan hipofiz bezine ya da hipotalamusa zarar gelmesi sonucunda meydana gelir. Bu zarar sonucunda hipotalamusta sentezlenip, arka hipofizden vücuda salgılanan ADH hormonunun normal şekilde üretilemeyeceği, depolanamayacağı ya da kana salınamayacağı anlamına gelir. ADH hormonu olmadan çok fazla miktarda idrar oluşur.
• Nefrojenik Diabetes İnsipidus: Nefrojenik diyabetes insipidus kalıtsal (genetik geçişli) ya da edinsel (sonradan ortaya çıkmış) olabilir. Bu problemde böbreklerin normal üretilen ADH hormonuna yanıtında sıkıntı vardır.
• Gestasyonel Diabetes İnsipidus: Nadiren görülen bu durum hamileliğin üçüncü trimesterde (üçlük, 26 haftadan sonra) ADH düşüklüğüne neden olur. Bu plasentanın ADH’ı parçalayan bir enzimi serbest bırakmasıyla ortaya çıkar.

Diabetes İnsipidus Belirtileri Nelerdir?

Diabetes insipidusta görülen belirtiler şunlardır: 

• Aşırı susuzluk yaşamak
• Çok miktarda ve sık sık idrara çıkmak
• Açık renkli (seyreltilmiş) idrar çıkarmak
• Geceleri idrar için sık sık uyanmak
• Daha soğuk içecekleri içme tercihi

Sağlıklı bir yetişkinde günde ortalama olarak 1-2 litre arası idrar çıkarılır. Ancak ciddi diabetes insipidusta çok fazla su içmeye de bağlı olarak günde 20 litreye kadar idrar çıkarma görülebilir.

Diabetes İnsipidus Nedenleri Nelerdir?

Diabetes insipidus vücudun sıvı seviyelerini düzgün bir şekilde dengeleyemediğinde ortaya çıkan bir hastalıktır. Sıvı dengesini düzenlemede böbrekler görev yapar. Böbrekler kan dolaşımındaki fazla sıvıyı uzaklaştırır ve bu fazla sıvı atılana kadar idrar olarak depolanır. Aynı zamanda ADH (vazopressin) adlı bir hormon bu sıvıların atılmasında ve dengelenmesinde görevlidir. ADH beynin hipotalamus bölgesinde üretilir ve hipofiz bölgesinde hem depolanır hem vücuda yayılır. Diabetes insipidus farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. 

Bu nedenler şunlardır: 

• Merkezi diabetes insipidus: Hipofiz bezinde ya da hipotalamusta bir problem olması nedeniyle ortaya çıkar. ADH’nın üretilmesi ya da salınması bozuktur. Nedenleri şunlar olabilir:
  • Kafa travması
  • Beyinde şişmeye neden olan hastalıklar
  • Kafatasına yapılan ameliyatlar
  • Tümörler
  • Hipofiz bezinin kan akışının azalması ya da tamamen kaybı
  • Bazı nadir genetik durumlar
• Nefrojenik diabetes insipidus: Böbrek tüplerinde suyun atılmasını ya da yeniden emilmesini engelleyecek bir problem sonucu ortaya çıkar. Böbreklerin ADH’ya yanıt vermesi bozulur. Bu probleme yol açabilecek nedenler şunlar olabilir:
  • Otozomal dominant polikistik böbrek hastalığı (ADPKD)
  • Böbrek kistleri
  • Böbrekten çıkış yolunda tıkanıklık olması
  • Böbrek enfeksiyonu
  • Yüksek kan kalsiyum seviyeleri
  • Bazı kanserler
  • Bazı ilaçlar (özellikle lityum) 
  • Amiloidoz, Sjögren sendromu ve Bardet- Biedl sendromu
  • Kronik hipokalemik nefropati
• Gestasyonel diabetes insipidus: Gebeliğin son dönemlerinde ortaya çıkan bu diabetes insipidus tipinde plasentadaki bir enzim tarafından ADH’nın yok edilmesi sonucu ortaya çıkar.
• Birincil polidipsi: Dipsojenik diabetes insipidus olarak da bilinen bu türde çok miktarda idrar çıkarmayla gider. Nedeni çok fazla su içmektir. Hipotalamustaki susama merkezindeki hasardan kaynaklanabilir. Ayrıca bu durum şizofreni gibi hastalıklara da bağlanmıştır.

Diabetes İnsipidus için Risk Faktörleri Nelerdir?

Doğumda ya da doğumdan sonra ortaya çıkabilen nefrojenik diabetes insipidus genellikle böbreklerin idrarı düzenleyebilme yeteneğini kalıcı olarak değiştirir. Nefrojenik diabetes insipidus genellikle erkekleri etkiler, ancak kadınlar bu probleme neden olabilecek geni çocuklarına aktarırlar. 

Şu nedenler diabetes insipidus için risk faktörüdür: 

• Böbrek enfeksiyonu geçirmek
• Kafa travması geçirmek
• Beyinde şişliğe yol açabilecek hastalıklar
• Bazı kanserler
• Beyin ya da böbrek tümörleri
• Yüksek kan kalsiyum düzeyleri

Diabetes İnsipidus Teşhisi

Diyabet insipidusun teşhisinde fizik muayene ve hastanın sahip olduğu belirtilerle beraber ayrıca bazı testler uygulanır. 

Bu testler şunlardır:

• İdrar tahlili: Doktorunuz tuz ve diğer atıkların düzeylerini test etmek amacıyla bir idrar tahlili isteyebilir. Diyabetes insipidusunuz varsa idrar tahlilinde konsantrasyon olarak sudan fazla ve diğer atıklardan düşük bir idrar görülür.
• Su yoksunluğu testi: Bu testte bir doktor, sağlık ekibi tarafından takip altındayken birkaç saat boyunca sıvı alımının durdurulması gerekir. Sıvı kısıtlandığı zaman hastanın dehidrasyon yaşamasını önlemek için ADH hormonu böbreklerin idrarla kaybedilen sıvının geri kazanmasına yardımcı olur. Bu sıvı kısıtlaması sırasında doktor tarafından vücut ağırlığı, idrar çıkışı ve idrar ve kan konsantrasyonundaki değişiklikler ölçülür. Ayrıca bu zamanda kan ADH düzeyleri ölçülür ve gerektiği takdirde sentetik ADH hormonu dışarıdan verilebilir. Bu test ile vücudun yeterli ADH üretip üretmediği ve böbreklerin salgılanan ADH’ya beklendiği şekilde yanıt verip vermediğini açıklar.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR): MR cihazı ile vücudun yumuşak dokuları iyi görüntülenir. Bu yöntem radyo dalgalarını kullanır, X ışını içermez. Bu görüntüleme yöntemini kullanmanın amacı hipofiz ve hipotalamusun yapısını kontrol etmek, herhangi bir anormallik, baskı yapan bir tümör, kitle vb. varlığı araştırılır.
• Genetik tarama: Genetik geçişli olan diabetes insipidus durumlarında ailede başka birinde bu hastalık varlığında diğer bireylerde de bu hastalığın varlığını araştırmak amaçlı bu tarama kullanılabilir.

Diabetes İnsipidus Tedavisi

Diabetes insipidusun tiplerine göre uygulanan tedavi seçenekleri şunlardır: 

• Merkezi Diabetes İnsipidus Tedavisi: Hafif derecede merkezi diabetes insipidus vakalarında su alımını artırmak yeterlidir. Eğer hipotalamusta ya da hipofizde bir anormallik varsa öncelikle bu anormalliği ve altta yatan nedeni tedavi etmek gerekir. Diyabetin bu tipinde genellikle desmopressin adı verilen bir hormonla tedavi gerçekleştirilir. Bu hormon ile eksik olan ADH hormonunun yerini alır ve sıvı kaybını önler. Fazla idrar çıkışını azaltır.
• Nefrojenik Diabetes İnsipidus Tedavisi: Bu tipte ADH hormonunun yeterli üretilip salgılanmasına rağmen vücutta böbreklerin bu hormona verdiği cevapta sıkıntı vardır. Bu tipte desmopressin yardımcı olmaz. Bunun yerine doktorunuz böbreklerden idrar miktarını azaltmak amacıyla düşük tuzlu bir diyet önerebilir. Ayrıca bu tipte susuz kalmayı önlemek amacıyla yeterince su içmek gerekir.
• Gestasyonel Diabetes İnsipidus Tedavisi: Hamilelik döneminde görülen diabetes insipidusa verilen isim olan gestasyonel diabetes insipidusta tedavi olarak sentetik hormon desmopressin kullanılır.
• Birincil polidipsi: Bu tür çok sıvı almaya bağlı olarak idrar çıkışının artmasıdır. Önlenmesinde sıvı alımının azaltılması gerekir.

Diabetes İnsipidus Tedavi Edilmezse

Diyabet insipidus önemli bir hastalıktır. Tedavi edilmediği zaman çok ciddi sonuçlara yol açabilir. 

Diabetes insipidus şunlara neden olabilir: 

• Kuruluk: Diabetes insipidus dehidrasyona (sıvı kaybı) yol açabilir. Dehidrasyon sonucunda aşağıdakiler gelişebilir:
  • Ağız kuruluğu
  • Derinin elastikiyetinde değişiklikler
  • Susuzluk
  • Yorgunluk
• Elektrolit dengesizliği: Diabetes insipidus vücuttaki sıvı dengesinin bozulmasına neden olur. Bu dengesizlik sodyum ve potasyum gibi elektrolitlerde dengesizliğe yol açar. Bu elektrolit dengesizliğinin belirtileri şunlardır:
  • Zayıflık, kilo kaybı
  • Mide bulantısı
  • Kusma
  • İştah kaybı
  • Kaslarda kramplar
  • Beyinde karışıklık, düşünme bozuklukları

Diabetes İnsipidusa Ne İyi Gelir?

Diabetes insipidusta yapılmasında fayda olan bazı yöntemler vardır. 

Bunlar:

• Dehidrasyonu önlemek: Diabetes insipidusta ilaçları düzenli almanın yanında düzenli sıvı alımını da gerçekleştirmek oluşabilecek ciddi sorunları önler. Bu hastalığa sahipseniz her zaman yanınızda su taşıyın. Seyahat çantanızda, işte, okulda vs. ilaçlarınızı bulundurun.
• Düşük tuzlu diyet
• Vücut ağırlığının korunması
• Düzenli olarak fiziksel aktivite

Diabetes İnsipidusa Ne İyi Gelmez?

Diabetes insipidus vücutta sıvı dengesinin bozulduğu bir hastalıktır. Bu nedenle kaybedilen fazla sıvının yerine konması çok önemlidir. Bu hastalıkta fazlaca kaybedilen sıvının aksine sıvı alımının az olması çok zararlıdır ve daha önemli sonuçlara yol açabilir. Özellikle ilaçla tedaviye başlanmamış hastalarda yeterli sıvı alımı çok önemlidir.

Diabetes İnsipidus İlaçları

Diabetes insipidusun tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır: 

• Desmopressin: Burun spreyi olarak, ağızdan ya da enjeksiyon şeklinde uygulanabilen bu ilaç bir hormondur ve vücutta ADH hormonu eksikliği ile giden merkezi diabetes insipidusun tedavisinde kullanılır. Bu ilaç vücuttaki ADH hormonunun etkisini taklit eder ve su dengesini ayarlamada yardımcı olur.
• İndometasin, Klorpropamid: Bu ilaçlar vücutta yetersiz oranda ADH bulunduğunda kullanılırlar ve ADH’nın yaptığı etkiyi artırırlar. Böylece su dengesi düzenlenir.
• Hidroklorotiyazid: Genellikle idrar çıkışını artırma (diüretik) etkisi olan bu ilaç nefrojenik diabetes insipiduslu kişilerde idrar çıkışını azaltabilir.

Hamilelikte Diabetes İnsipidus

Hamilelikte görülen diabetes insipidusa gestasyonel diabetes insipidus adı verilir. Hastalığın bu türü genellikle hamileliğin son dönemlerinde (3. Trimesterda) görülür. Aynı zamanda doğum sonrasında da görülebilir. Bu hastalıkta plasentadan salgılanan vazopressinaz adı verilen bir enzim tarafından ADH hormonu parçalanır. Gebelik diabetes insipidusunun, vazopressinaz enziminin aşırı salgılanmasının ya da atılımının bozulmasının sebep olduğu düşünülmektedir. 

Gebelikte görülen diabetes insipidus vakalarında genellikle desmopressin ile düzelme görülür. ADH verilmesi ile tedavi edilmez. 

Gebelikte görülen bazı hastalıklardan preeklampsi, HELLP sendromu gestasyonel diabetes insipidusa yol açabilir. Bu hastalıklar kan dolaşımındaki vazopressinazın atılımını azaltırlar. Artmış vazopressinaz ADH hormonunun parçalanmasına ve azalmasına böylece diabetes insipidusa yol açar. 

Çocuklarda Diabetes İnsipidus

Çocuklarda da diabetes insipidus görülebilir. Çocuklarda bu hastalık ortaya çıktığı zaman iştah, yemek yeme, kilo alımı ve büyüme üzerine etkileri olabilir. Ayrıca bu hastalığa sahip çocuklarda ateş, kusma, ishal gibi belirtiler de gözlenebilir. Diabetes insipidusu olan çocuklar tedavi edilmedikleri zaman idrar kayıplarını dengelemek amacıyla yeterli sıvı alımını gerçekleştirdiklerinde uzun dönem boyunca sağlıklı kalabilirler. Ancak sadece sıvı kaybı değil dehidratasyonun yanında potasyum kaybı (hipokalemi) riski de önemlidir. 

Bebeklerde Diabetes İnsipidus

Diyebetes insipidus genetik olduğu zaman doğuştan itibaren görülür. Bu nedenle bebekler de bu hastalığa sahip olabilir. Bebeklerde bu hastalık görüldüğü zaman bebeklerin susama hissini ve su içme isteklerini anlamak pek mümkün olmayabilir. 

Bebeklerde diabetes insipidus görüldüğü zaman aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Bezin sık sık ıslatılması
• Uyku problemleri, çok fazla uyanma
• Ateş
• Kusma
• Kabızlık
• Büyümede gecikme
• Kilo kaybı

Bebeklerde bu belirtiler önemlidir. Görüldükleri zaman dikkat edilmeli ve en kısa sürede doktora gidilmelidir.

Diabetes İnsipidus için Hangi Doktora Gidilir?

Diabetes insipidus hastalığı için iç hastalıkları (dahiliye) bölümüne gidilmelidir. Eğer bu hastalığın belirtileri varsa (çok su içme, aşırı susuzluk hissetmek, çok sık idrara çıkmak, geceleri sık sık idrar için uyanmak vb.) doktora gitmek gerekir. Belirtilerin ilerleyip daha önemli sonuçlara yol açmaması için en kısa sürede doktora gidip tedaviye başlamak gerekir.