Su Zehirlenmesi

Su Zehirlenmesi Nedir?

İnsan sağlığı için yeterli miktarda su içilmesi önem taşır. Vücudun temel işlevlerini sürdürebilmesi için su tüketimi gereklidir. Ancak çok fazla su tüketimi de insan sağlığı için tehlikeli olabilir. 

Vücudumuzun sıvı elektrolit dengesinden sorumlu organları böbreklerimizdir. Böbreklerimiz; boşaltım organlarımızdır. Kanımız böbreklerimizden süzülerek temizlenir. Böbreklerimiz kanımızı süzerken vücudumuzun ihtiyaç duyduğu elektrolitleri ve sıvıları emerken, ihtiyacımız olmayan, sıvı ve elektrolitleri filtre ederek idrarımızı oluşturur. Böbreklerimizin filtre edip vücudumuzdan atabileceği miktardan daha fazla su içersek, atamadığımız su vücudumuzda birikir. 

Belirli zaman dilimi içinde vücudumuzun çıkarabileceğinden çok daha fazla su tüketilmesi, vücudumuzda suyu biriktirerek su zehirlenmesine sebep olur. Su toksikasyonu ve hiperhidrasyon su zehirlenmesine yerine kullanılabilecek diğer terimlerdir. Su zehirlenmesi; kısa zaman içinde çok fazla su içerek, vücudumuzda suyun birikmesidir. 

Vücudumuzda bulunan sodyum, potasyum, kalsiyum vb. elementlerin miktarı konsantrasyon ile ifade edilir. Konsantrasyon litre başına ne kadar element düştüğünün göstergesidir. Eğer vücudumuzda çok fazla su birikirse vücudumuzdaki sıvı hacmi arttığından dolayı yeterli miktarda element alıyor olsak bile, litre başına düşen element miktarı azalır. Yani, vücudumuzdaki elementlerin konsantrasyonu azalır. 

Böbreklerimizin dışarı atabileceğinden daha fazla su içimi, suyun vücudumuzda kalmasına, yaşam faaliyetlerimizi gerçekleştirmemiz için gerekli olan elementlerin konsantrasyonlarının azalmasına sebep olur.

Sular içinde bulunan bazı mikroorganizmalar vardır. Bu mikroorganizmalar, hepatit A, kolera, giyardiyazis, sıtma gibi hastalıkların yayılmasına sebep olur. Bozuk sulardan, temiz su tüketilmemesinden kaynaklanan bu durum su zehirlenmesi ile karıştırılmamalıdır. 

Boruların içinde bekleyen su, kurşunla karışabilir. Kurşun içeren bu suyun tüketimi kurşun zehirlenmesine sebep olabilir. Bu durumda görülen belirtiler su zehirlenmesi değil, borularda beklemiş, bayat suyun tüketimine bağlı gelişen kurşun zehirlenmesidir. 

Su Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir? 

Su zehirlenmesinin belirtileri; hafif semptomlardan, ölümle sonuçlanan çok ağır belirtilere kadar uzanabilir. 

Bu belirtileri hafif belirtilerden, ağır belirtilere göre aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Mide bulantısı
• Kusma
• Baş ağrısı
• Halsizlik, yorgunluk
• Kas güçsüzlüğü
• Kas krampları
• Nöbet
• Bilinç bulanıklığı
• Koma
• Ölüm

Günlük su ihtiyacımız, yaşımıza, kilomuza, cinsiyetimize, yaptığımız fiziksel aktivite, hava durumu ve altta yatan hastalığımız olup olmamasına göre değişse de su zehirlenmesi belirtilerinin ortaya çıkması için ortalama bir iki saat içinde 4 litreden fazla su içmesi gerekir. 

Vücudumuzda su birikmesi, vücudumuzun temel elementlerinden olan sodyum konsantrasyonun düşmesine, bir başka deyişle sodyum miktarının azalmasına, sodyum düşüklüğüne sebep olur. Sodyum düşüklüğüne hiponatremi denir. Kas krampları, nöbetler, bilinç bulanıklığı ve koma vücutta su birikmesi sonucu gelişen hiponatremiye bağlı olarak oluşan belirtilerdir. 

Su Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir? 

Vücudumuzda su birikmesine sebep olan durumlar su zehirlenmesine sebep olabilir. 

Şizofreni hastaları susatan bir hastalıktır. Şizofreni hastalarının, ortalama bir insana göre daha fazla su içme eğiliminde olup su zehirlenmesine yakalanma ihtimalleri vardır. Su tüketiminde artış diğer psikiyatrik rahatsızlıklarda da görülebilir çünkü antipsikotik ilaçlar hastaları susatarak su tüketimlerinde artışa sebep olur. 

Yoğun fiziksel aktivite, sonrası su ihtiyacı arttığından kişiler daha fazla su tüketmeye meyilli olur. Yoğun fiziksel aktivite yapan kişilerin su zehirlenmesi yaşama ihtimali daha yüksektir. 

MDMA keyif verici bir maddedir. MDMA vücut sıcaklığını artırdığından kişilerin su tüketimini artırır. 

Non steroidal anti inflamatuar ilaçlar, vücudumuzda iltihabı baskılamak için kullandığımız ilaçlardır. Bu ilaçlar vücutta su biriktirerek su zehirlenmesine sebep olabilir. 

İdrar sökücü olarak bilinen diüretikler de vücudumuzdan sıvı atılmasını hızlandırarak, bizi susatır, su içtikçe su zehirlenmesi ile karşılaşabiliriz. 

Uygunsuz ADH salınım sendromu, kalp yetmezliği, kontrolsüz diyabet, karaciğer hastalıkları ve böbrek hastalıkları vücutta sıvı tutulumuna sebep olan rahatsızlıklardır. Vücutta sıvı birikiminin olduğu durumlarda su zehirlenmesi riski de vardır. 

Su Zehirlenmesi Teşhisi

Baş ağrısı, yorgunluk, kas güçsüzlüğü, bilinç bulanıklığı vb. belirtiler ile acil servise başvuran hastalarda bu belirtilere sebep olan çeşitli sebepler olabilir. Sebeplerin araştırılması için ilk adım doktoruna hastaya sebebe yönelik sorular sormasıyla başlar. Doktorun hastaya sorular sorarak hastalığın sebeplerini araştırdığı bu aşamaya anamnez almak denir. 

Doktor hastaya ne kadar sık su tükettiğini sorar, hasta eğer saatler içinde çok içmişse gösterdiği belirtiler su zehirlenmesinden kaynaklanıyor olabilir. 

Doktor tanısını desteklemek hastadan tetkiklerde isteyecektir. Bu tetkikler arasında; tam idrar tetkiki, vücut elektrolitlerinin konsantrasyonu özellikle sodyum konsantrasyonu bulunmalıdır.  Sodyum konsantrasyonunu da içerdiğinden dolayı, kan üre azot ve kreatin miktarlarını da içeren kan biyokimya testinin yapılması, tanı için detaylı bir yaklaşım sağlayacaktır. 

Su Zehirlenmesi Tedavisi

Su zehirlenmesinde ilk yapılması gereken adım, zehirlenmeye sebep olan fazla tükettiğimiz ürünün alınmasını durdurmaktır. Bu durumda su ve diğer sıvı içeceklerin alımı kısıtlanmalıdır. Sıvı alımının kısıtlanması belirtilerin daha ağır seyretmesini önlemeye katkı sağlar. 

Su zehirlenmesine sebep olacak, sıvı alımını artıran veya vücutta sıvı tutulumunu arttıran birtakım ilaçlar bulunmaktadır; iltihap baskılayıcı olan non steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ), bu ilaçların başında gelmektedir. Eğer hasta bu vücutta sıvı tutulumuna sebep olacak bu tür ilaçları kullanıyorsa, ilaç alımı durdurulmalıdır. 

Kalp yetmezliği, uygunsuz ADH salınımı sendromu, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve diyabet vücutta sıvı tutma eğilimi olan hastalıklardır. Bu hastalığı olan kişiler vücutlarında su birikmesine diğer kişilere göre daha yatkındır. Bu kişilerin hastalıklarının tedavisi su zehirlenmesi tedavisinde, tedaviden fayda görülebilmesi için kritik öneme sahiptir. 

İdrar sökücü ilaç olan diüretikler vücuttaki sıvıyı idrar yoluyla atılmasını sağlar. Su zehirlenmesi tedavisinde diüretik ilaç kullanımı vücuttan suyun atılmasını sağlayarak, su zehirlenmesinin tedavisine katkı sağlar. 

Su zehirlenmesinde, vücutta elektrolitlerin miktarının da azalması mücadele edilmesi gereken bir sorundur. Özellikle sodyum miktarının su miktarının artmasına bağlı olarak göreceli şekilde azalması hiponatremi ile sonuçlanır. Hiponatremi de su zehirlenmesi tedavisinde mutlaka tedavi edilmelidir. 

Su Zehirlenmesi Tedavi Edilmezse

Su zehirlenmesi tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilir. Su zehirlenmesi tedavi edilmezse beyin hücrelerinin dış ortamında, beyin hücrelerinin içine göre daha fazla su bulunmuş olur. Su çok bulunduğu ortamdan az bulunduğu ortama doğru hareket edeceğinden dolayı su beyin hücrelerinin içine doğru hareket eder. Beyin hücreleri şişer ve beyin ödemi gelişir. Beyin ödemi ölümle sonuçlanabilen tehlikeli bir klinik tablodur. 

Su Zehirlenmesine Ne İyi Gelir?

Su zehirlenmesine engel olmak için birkaç saat içinde üç-dört litreden daha fazla su tüketilmemelidir. Kişi tükettiği su miktarını kontrol etmelidir. Fazla su alımını önlemenin en kolay yolu, kişinin susadıkça su içmesidir. Susadıkça su içilmesi ihtiyacımız kadar olan suyu tüketmemizi sağlar. 

Sporcular, hareket esnasında fazla su kaybettiklerinden dolayı, kaybettikleri suyu yerine koyma ihtiyaçları normal bireylere göre daha fazladır. Bu durumda sporcuların bireylerin su zehirlenmesi ile karşılaşma olasılığı normal kişilere daha fazladır. Bunu önlemek için, sporculara spor yapmadan önce ve spor yaptıktan sonra kilolarını ölçmeleri ve iki kilo arasındaki fark kadar su içmeleri önerilir.

Spor yaptıktan sonra sporcu kaybolan sıvıyı yerine koymak için su yerine sporcu içeceği de içilebilir. Bu şekilde vücutta kaybolan elektrolitlerde su ile birlikte yerine konarak su zehirlenmesi gelişmesi önlenmiş olur. 

Baş dönmesi, halsizlik, kas güçsüzlüğü gibi su zehirlenmesi belirtileri gösterilmeye başlandığı zaman tuzlu atıştırmalıklar alınabilir. Su birikimine bağlı vücutta sodyum konsantrasyonu düşer, yani sodyum miktarı azalır. Tuzlu atıştırmalık tüketimi azalan sodyumu yerine koyacaktır. 

Su Zehirlenmesine Ne İyi Gelmez?

Fazla su tüketilmediğinden emin olmak için idrar renginin takibi yapılabilir. Koyu renk idrar yeterli miktarda su içmeyip, su içmemiz gerektiğinin göstergesidir. Şeffaf renge yakın açık renk idrar, ihtiyacımızdan fazla su içtiğimizi gösterir. Açık renk idrarı olanların vücutlarında yeterli su olduğundan dolayı vücutlarında aşırı miktarda su birikmesi, su zehirlenmesini önlemek için susayana kadar su içmemelidir.

Su zehirlenmesine sebep olabilecek, davranış biçimi, şeffafa yakın açık bir renk idrara rağmen su tüketiminde ısrarcı olunmasıdır. Açık renk idrar çıkaran kişiler o gün içinde birkaç saat içinde litreden fazla su içerlerse, su zehirlenmesi ile karşılaşma olasılıkları normal kişilere göre daha fazladır. 

Su Zehirlenmesi İlaçları

Su zehirlenmesi tedavisinde kullanılan ilaç grubu idrar sökücü olan diüretiklerdir. Diüretikler vücudumuzdan idrar yolu ile sıvının atılmasını sağlar. Furosemid, hidroklorotiyazid, spironolakton en yaygın kullanılan diüretikler arasındadır. 

Furosemid böbreklerimizden sodyum-potasyum-kloridin emilimi engeller. Bu elektrolitlerin emilimi engellerken, bu elektrolitlerle beraber emilen suyun da emilmesini engellemiş olur. Bu şekilde su emilmez, böbreklerimizden atılır. Furosemid, elektrolitlerinde emilimi engellediğinden dolayı furosemid kullanımında gelişebilecek en olası yan etki bu elektrolitlerin eksikliğidir. 

Hidroklorotiyazid su ve sodyum emilimini önler. Sodyum emilimini önlediği için en sık karşılan yan etkileri arasında sodyum eksikliği, hiponatremiye bağlı belirtiler gelişir. Bu belirtiler, halsizlik, yorgunluk, kas güçsüzlüğü ve ağız kuruluğudur. 

Spironolakton, aldosteron antagonisti bir ilaçtır. Aldosteron böbreklerden sodyum ve su emilimini sağlayan bir hormondur. Spironolakton, aldosteron hormonun böbreklerde etki etmesini önleyerek, su ve sodyum emilimini engeller, su ve sodyum atılımını sağlar. Spironolakton kullanımının olası yan etkileri arasında, ülser oluşumu, mide kanaması ve sodyum emilimini engellediği için sodyum eksikliği bulunur. 

Hamilelikte Su Zehirlenmesi

Hamilelikte su zehirlenmesi daha çok doğumun başlamasına yakın zamanda doğum sancısı başladığı zaman bilinçsiz şekilde su içilmesinden kaynaklanır. Bu durumda sadece annenin yeni doğan bebeğinde su zehirlenmesi ile karşılaşma ihtimali vardır. 

Su zehirlenmesinde kullanılan diüretik ilaçlar gebelik kategorisi C olan ilaçlardır. Yani  mevcut risklerine rağmen eğer anneye sağlayacağı fayda vereceği zarardan daha fazla olduğu durumda doktor kontrolünde kullanılacak diüretiklerdir. Bu ilaçların kullanımından kaçınmak için doğum sırasında su zehirlenmesi gelişmemesine dikkat edilmelidir. 

Çocuklarda Su Zehirlenmesi

Çocukların böbrekleri, erişkinlerin böbreklerine göre daha az verimli çalışır. Çocukların böbreklerinin saat başı vücuttan dışarıya attıkları sıvı miktarı yetişkin çıkardıkları sıvı miktarından daha azdır. Çocukların böbrekleri, erişkinlerin aldığı kadar suyu tolere edemediğinden, çocuklarda su zehirlenmesine sebep olmak için tüketilmesi gereken su miktarı yetişkinlerinkinden çok daha azdır. 

Bebeklerde Su Zehirlenmesi

Çocuklar ve bebeklerin kütleleri erişkinden daha az olduğu için erişkinlere göre daha az miktarlarda su tüketerek su zehirlenmesi ile karşılaşabilirler. Kütleleri az olduğundan dolayı daha az miktarda su alsalar bile, kilo başına düşen su miktarı daha fazla olacağından dolayı su zehirlenmesi geliştirme eğilimleri daha fazladır. 

Bebekler 0-3 yaş arası grubu oluşturur ama özellikle 9 ayın altındaki bebeklerin kiloları çok çok daha az olduğu için 9 ayın altındaki bebeklerde su zehirlenmesi eğilimi daha da fazladır. 

Su Zehirlenmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Su zehirlenmesi ölümle sonuçlanabileceği için hemen müdahale edilmesi gereken acil bir durumdur. Eğer her zaman içtiğinizden fazla su içmişseniz, saat başına bir litreden fazla olacak şekilde ve akabinde baş ağrınız gelişmeye başladıysa müdahale edilmesi için acil servise başvurmalısınız. Baş ağrınız, nöbet, yer zaman kaybı, bilinç bulanıklığı ve komaya ilerleyebilir.