Atrofik Gastrit

Atrofik Gastrit Nedir?

Midenin koruyucu mukoza tabakasının iltihabı ve tahribi gastrit olarak adlandırılır. Gastrit tanısı hem gereğinden fazla kullanılmakta hem de birçok hastada göz ardı edilmektedir. Genelde belirti vermediğinden birçok gastrit hastası atlanır.

Gastrit akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılır:

Akut gastrit, ani gelişen gastrit tipidir. İlaç alımına, mideyi rahatsız edici asit veya baz alımına ya da enfeksiyonlara bağlı gelişebilir. En çok NSAİİ (non steroid anti inflamatuar ilaç) alımına bağlı görülür.

Göbeğin üst kısmında, epigastrium olarak adlandırılan bölgede şiddetli bir ağrı hissedilir. Tanı için hastadan iyi bir öykü ve ucunda kamera olan bir tüp (endoskopi) ile mideyi incelemek gerekir.

Kronik Gastrit midenin koruyucu tabakası olan mukozanın harabiyeti ve iltihabının kronik bir hal almasıdır. Uzun bir süreç içinde gelişir. Yüzeyel gastrit olarak başlar ve atrofik gastrite kadar gidebilir. Yetişkinlik döneminde oldukça sık görülüp, dünya nüfusunun yaklaşık yarısı bu hastalıktan etkilenmiştir.

Kronik atrofik gastrit, kronik gastritin ilerlemiş şeklidir. İltihap genellikle Helikobakter Pilori bakterisinin enfeksiyonundan kaynaklanır. Bakteri, mideyi asitlerden koruyan ve besinlerin sindirimine yardımcı olan mukus bariyerine zarar verir. Tedavi edilmediği takdirde, zaman içinde mideyi oluşturan hücreler de zarar görür.

Bazı vakalarda atrofik gastrit bağışıklık sistemi elemanlarının yanlışlıkla sağlıklı mide hücrelerine saldırmasıyla gerçekleşir. Bu tip otoimmun atrofik gastrit olarak adlandırılır.

Midenin orta ve üst kısımları daha çok etkilenir. Midede görevi bazı faktörleri salgılayıp besinlerin sindirimine yardımcı olmak olan pariyetal hücreler tahrip olurlar. B12 vitamini emilim eksikliğine bağlı kansızlık gelişir. B12 vitamin eksikliğine bağlı kansızlık tipi pernisyöz anemi olarak adlandırılır.

Atrofik Gastrit Belirtileri Nelerdir?

Atrofik gastrit hastalarının çoğu tespit edilemez, çünkü herhangi bir belirtileri yoktur. Tespit edilen hastaların çoğu kadındır. Bu durum demir eksikliği anemisinden daha çok kadınların muzdarip olması ve hastaneye başvurmalarından kaynaklanmaktadır.

Atrofik gastritte görülebilecek belirtiler şunlardır:

• Mide ağrısı (karnın sol-orta üst kısmında yanıcı tarzda)
• Bulantı-kusma (kahve telvesi görünümde kanlı kusmuk)
• İştah kaybı
• Beklenmedik kilo kaybı
• Mide ülserleri
• Demir eksikliği anemisi (kansızlık)

Otoimmün atrofik gastrit B12 vitamin eksikliğine neden olup kansızlığa ait belirtilere yol açabilir:

• Halsizlik
• Baş dönmesi
• Göğüs ağrısı
• Çarpıntı
• Kulakta çınlama
  

B12 vitamin eksikliği ayrıca sinir hasarlarına yola açabilir:

• Mental bozukluk
• Uzuvlarda uyuşma ve karıncalanma
• Dengesiz yürüme
  

Atrofik Gastrit Nedenleri Nelerdir?

Atrofik gastrit genellikle Helicobacter pilori’den gelişir. Bakteriyel enfeksiyon en çok çocukluk çağında gelişir ve tedavi edilmez ise zamanla kötüleşir.

Enfekte bir kişinin dışkısına, kusmuğuna veya tükürüğüne direk temas hastalığı kişiden kişiye aktarabilir. Atrofik gastrit aynı zamanda bakteriye bulaşmış sıvı veya yiyecekleri yemekle de bulaşır.

Otoimmün atrofik gastrit vücudun sağlıklı mide hücrelerine karşı yanlışlıkla antikor üretmesiyle gelişir. Antikorlar vücudun enfeksiyonları tanıyıp onlarla savaşmasına yardımcı proteinlerdir. 

Normalde virüs ve bakteri gibi zararlı maddelere karşı saldırırlar. Ancak otoimmün atrofik gastritte, midenin besinleri sindirmek için asit salgılayan sağlıklı hücrelerine saldırırlar.

Antikorlar aynı zamanda intrinsik faktör olarak bilinen bir maddeye de saldırabilir. İntrinsik faktör mide hücrelerinden salgılanan B12 vitaminin emilimine yardımcı bir proteindir. 

İntrinsik faktör eksikliği pernisyöz anemi denilen bir hastalığa yol açar. Bu hastalıkta B12 vitamin eksikliği vücudun yeterince sağlıklı kırmızı kan hücresi üretememesine ve kansızlığa neden olur.

Otoimmün hastalıklarından birine sahip kişilerde diğer otoimmün hastalıkların görülme riski de artmıştır. 

• Hashimato Tiroditi (antikorlar tiroitteki reseptörleri bloke etmesiyle hipotiroidi gelişir)
• Addison hastalığı (antikorların böbrek üstü bezdeki hasarı nedeniyle oluşan adrenal yetmezlik)
• Romatoid artrit (eklem iltihabı)
• Tip 1 diyabet (antikorlar pankreasın beta insülin adacıklarına saldırır)

Atrofik Gastrit Risk Faktörleri

Risk faktörü, bir hastalığın kişide görülme sıklığını artıran herhangi bir şeydir. Bir veya daha fazla risk faktörünün bulunması hastalığa yakalanılacağı anlamına gelmediği gibi hastaların risk faktörü bulundurmama ihtimali de vardır.

Helikobakter pilori enfeksiyonuna sahip birinin atrofik gastrit gelişim riski daha fazladır. Bu enfeksiyon tipi dünyada oldukça yaygındır. Dünya nüfusunun yarısı H.pilori ile enfektedir. Gelişmiş ülkelerde sıklığı azalırken, gelişmekte olan ülkelerde %60-80 civarındadır.

Otoimmun atrofik gastrit oldukça nadir görülür. Ancak tiroit ve diyabet hastası kişiler atrofik gastrite yatkın olurlar. Ayrıca Afro-Amerikalı ve Kuzey Avrupalı olmak bir başka risk faktörüdür.

Atrofik gastrit her iki cinsiyeti eşit oranda etkiler. Otoimmün atrofik gastrit ise diğer otoimmün hastalıklardaki gibi kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.

Atrofik gastrit zamanla mide hücrelerinin bağırsak hücrelerine dönüşmesine neden olabilir. Bu mide kanseri gelişimi açısından bir risk faktörüdür. Bu hastalardaki tüm nodüller (kitle) ve polipler (çıkıntı) çıkarılmalıdır.

Mide mukozasının zarar görmesi uzun bir süreçte gerçekleştiği için atrofik gastrit hayatın geç dönemlerinde daha çok görülür. 50’li yaşlardan sonrası en çok görüldüğü dönemdir.

Atrofik Gastrit Teşhisi

Tanıda, klinik gözlemler ve testler birlikte değerlendirilir.

Öyküde (anamnez) doktor hastaya bazı sorular sorarak daha fazla bilgi almaya çalışır. Hastaya şu sorular sorulabilir:

• Hastanın ilaç kullanıp kullanmadığı,
• Ağrının konumu ve şiddeti,
• Antiasit ilaçlara yanıt verip vermediği,
• Karın ağrısının ilk kez mi olduğu yoksa daha önce de var olup olmadığı,

Bunların yanında diğer tüm sistem belirtileri sorgulanmalıdır.

Fizik muayene doktor tarafından bilinen ve bilinmeyen belirtileri bulabilmek için yapılır. Hastanın uzanması istenir. Doktor bir eliyle mideye hafifçe bastırarak gerginlik olup olmadığını kontrol eder. B12 vitamin eksikliği bulgularına ayriyeten bakılabilir. Bunlar solukluk, artmış nabız ve nörolojik bozukluklardır.

Kan testleri bazı maddeleri değerlendirmek için istenebilir:

• Düşük seviyedeki pepsinojen (mide hücreleri tarafından üretilen bir protein)
• Yüksek seviyedeki gastrin (mide asidinin salgılanmasını uyaran bir hormon)
• Düşük seviyedeki B12 vitamini (otoimmun atrofik gastrite sahip hastalarda)
• Mide hücrelerine ve intrinsik faktöre saldıran antikorlar (otoimmün atrofik gastrite sahip hastalarda)

Bazı vakalarda biyopsi istenebilir. Endoskop olarak adlandırılan ucunda kamera olan ince bir tüp boğazdan geçirerek mideye indirilir. Mideden atrofik gastriti tespit etmek amacıyla örnekler alınır. Mideden alınan örnekler H.pilori enfeksiyonu belirtilerini görmek için de alınabilir.

Atrofik Gastrit Tedavisi

Atrofik gastrit tanısı konulduktan sonra tedavide şunlar hedeflenir:

• Neden olan etkeni ortadan kaldırmak, (H.pilori enfeksiyonun ortadan kaldırmak)
• Hastalığın yol açtığı diğer sorunları tedavi etmek. (Otoimmün atrofik gastritte pernisyöz anemiyi tedavi etmek)
• Midedeki tahribatı kaldırıp eski haline döndürmek

Midedeki tahribatın geri dönüşümlü olup olamayacağı kesin değildir. Buna rağmen, H.pilori enfeksiyonun yok edilmesi var olan iltihap sürecini ortadan kaldırır. 

H.pilori önceden sadece peptik ülser hastalığında tedavi edilmekteydi ancak son zamanlardaki verilerle erken evre mide kanserleri ve bazı lenfomalarda da tedavi edilmektedir. 

Eğer atrofik gastritin nedeni olarak H.pilori gösteriliyorsa doktorlar tedavi edilmesi konusunda hemfikirdirler. Tedavide antimikrobiyal ve antisekretuar (asit salgısını azaltan) ilaçlar kombine edilerek kullanılır. 

Bu tedavinin başarı şansı %80-95’tir. Geri kalan hasta grubunda antibiyotiklere direnç veya hasta uyumsuzluğu söz konusu olabilir.

Atrofik Gastrit Tedavi Edilmezse

Helikobakter pilori nedenli atrofik gastritler tedavi edilmez ise şu hastalıklara yol açabilir:

• Mide ülseri: Midenin iç yüzeyinde tahrişe bağlı görülen yaradır.
• Mide adenokarsinomu: Midenin salgı yapan hücrelerinin kanseridir.

Otoimmün atrofik gastritin tedavi edilmemesi durumunda ise şu hastalıklar görülebilir:

• Pernisyöz anemi: İntrensek faktör eksikliğine bağlı görülen kansızlık tipidir.
• Mide polipleri: Mide iç yüzeyini oluşturan tabaka çıkıntılar oluştururlar. Poliplerin kansere dönüşme ihtimali vardır.
• Mide adenokarsinomu: Midenin salgı yapan hücrelerinin kanseridir.

Atrofik Gastrit İlaçları

Atrofik gastritte ilk olarak 3’lü tedavi yaklaşımı benimsenir. Bu, hastayı iyileştirmede başarısız olursa 4’lü yaklaşıma geçilir. Her iki tedavi de yaklaşık 2 hafta sürer. 

Antibiyotikler

H.pilori enfeksiyonunu ortadan kaldırmak için verilir. Antibiyotik direnci gelişme ihtimali düşüktür.

• Amoksisillin: Penisilinin yarı sentetik formudur. Ampicillin analogudur. Yani onu taklit eder. Mukopeptid hücre duvarı sentezini durdurur ve bakterileri öldürür.
• Klarithromyisin: Yarı sentetik makrolid grubu bir antibiyotiktir. RNA bağımlı protein sentezini engelleyerek bakteri büyümesini önler.
• Tetrasiklin: Gram pozitif ve gram negatif organizmalara, klamidyal ve riketsiyal enfeksiyonlara karşı etkilidir. Ribozomun 30S alt birimine bağlanarak protein sentezini engeller.
• Metranidazol: İmidazol halka yapılı bir antibiyotiktir. Bazı bakteri ve protozoalara karşı etkilidir.

Proton Pompa İnhibitörleri

Genel olarak benzimidazol aktif maddesi içeren ilaçlardır. Mide yüzeyindeki pariyetal hücrelerin H/K-ATP pompasını bloke ederek asit salgılamasını engellerler.

• Omeprazol
• Lansoprazole
• Esomeprazole

Bizmut Bileşikleri

Bizmut bileşikleri atrofik gastriti tedavi eden bazı ilaçların içinde hali hazırda bulunmaktadır. Ayrı olarak kullanıldığı takdirde de başarılı sonuçlar alınmaktadır.

• Bizmut subsalisilat: Bizmut bileşiklerinin ve salisilik asitin çözülmeyen tuzları şeklindedir. Ağızdan verilerek çiğnenir.
• Ranitidin bizmut sitrat: Ranitidin ve bizmut bileşiklerini birlikte ihtiva eder. Pariyetal hücredeki H2 reseptörlerini bloke ederek asit salgılanmasını engeller.

Atrofik Gastrite Ne İyi Gelir?

Bazı yiyecekler atrofik gastritin tedavisinde ve belirtilerin azalmasında yardımcı olabilir: 

• Yüksek lifli gıdalar: Elma, yulaf, brokoli, havuç, fasulye
• Az yağlı gıdalar: Balık, tavuk, hindi göğsü
• Asidik olmayan veya bazik gıdalar: sebzeler
  
• Kafeinsiz içecekler
  
• Probiyotikler: Yoğurt, kefir, kombu çayı, kore turşusu,

Atrofik Gastrite Ne İyi Gelmez?

Yağdan zengin besinler mide iltihabını hızlandırabilir.

Mideyi rahatsız edebilecek diğer besinler şunlardır:

• Alkol
• Kahve
• Asidik besinler, domates gibi
• Meyve suyu
• Kızartılmış besinler
• Baharatlı besinler
  

Atrofik Gastrit için Ne İyi Gelir?

Atrofik gastrit önlenmesi zor bir hastalıktır. Ancak iyi bir hijyen ile H.pilori enfeksiyonuna yakalanma ihtimali azaltılabilir. Lavabodan ve yemekten önce ve sonra elleri yıkamak buna dâhildir. 

Ebeveynlerin çocukların ellerini yıkadığından emin olmaları gerekir. Çocuklara bakterilerin yayılmasını önlemek için hijyen kurallarının iyi öğretilmesi gereklidir.

Yaşam tarzının ve stresin mide hastalıkları üzerine olan etkisi bilinmektedir. Egzersiz kan dolaşımını artırarak iltihapların iyileşme sürecine katkıda bulunur ve stresin azalmasını sağlar.

Ağrı kesicilerin kontrolsüz kullanımı akut atrofik gastrit için bir risk faktörüdür. Ancak uzun dönem boyunca kullanmak gastriti kronikleştirebilir.

Atrofik Gastrit Prognozu (Gidişatı)

Araştırmalar H.pilori enfeksiyonun ortadan kaldırıldıktan sonra atrofik gastrit ilerleyişinin azaldığını ve bir daha tekrar etmediğini göstermektedir. Ancak bazı vakalarda düşük bir ihtimal de olsa hastalık tekrar kendini gösterebilmektedir.

H.pilori enfeksiyonu ortadan kaldırılmış hastalarda mide kanseri gelişim riskinin de azalıp azalmadığı kesin değildir. 

Atrofik gastrit nedeniyle gerçekleşen ölüm ve sakatlıklar hastalık sürecinde meydana gelen komplikasyonlardan (olumsuz sonuç) kaynaklanmaktadır. Hem H.pilori kaynaklı hem de otoimmün atrofik gastrit mide kanseri gelişim riskini artırır.

Atrofik Gastrit için Hangi Doktora Gidilmeli?

Atrofik gastrit hastaları Dâhiliye-Gastroenteroloji servisine ve Gastroenterolog doktoruna başvurmalıdırlar. 

Epigastrium (göbek üstü) bölgesindeki ağrılarda ilk akla gelen mide hastalıkları olur. Ağrı yanıcı tarzda olup ani başlar ve şiddeti gittikçe artar. Bulantı kusma, iştah kaybı, ağrının uzun sürmesi halinde doktora başvurmakta yarar vardır.