Bebeklerde İştahsızlık

Bebeklerde İştahsızlık Nedir?

Beynin hipotalamus bölgesinin uyarılması ile hissedilen iştahı, fiziksel ve çevresel faktörler etkiler. Yetişkinlere göre bebeklerde farklılık gösteren iştahsızlık hem sütle beslenme döneminde hem de katı beslenmeye geçiş döneminde görülebilir. Bebeklerde görülen iştahsızlık bebeğin yeteri kadar beslenememesi sonucunda birçok ciddi hastalığa yol açar.

Bebeklerde İştahsızlık Belirtileri Nelerdir?

3 yaşına kadarki süreçte beslenme alışkanlıkları değiştikleri için sık sık bebeklerde kusma, ishal ve iştahsızlık sorunu yaşanabilir. İştahsızlık sorunu olan bebekler daha fazla huzursuz olur. İştahsızlık şikayeti beraberinde birçok şikayetin de görülmesine neden olabilir.

Bunlar;

• Huzursuzluk
• Uyku sorunu
• Sık sık ağlama
• Yüksek ateş
• Kusma
• Nefes alma zorluğu
• Kulak iltihabı
• İshal ya da kabızlık
• Kilo artışında azalma
• Ciltte tahriş
• Öksürük

Bebeklerde İştahsızlık Nedenleri Nelerdir?

Açlık sinyallerini beynin alamaması durumu olan iştahsızlığın bebeklerde görülmesindeki başlıca nedenlerden birisi ebeveynlerin bebeklerin acıkmadıkları halde zorla beslemeye çalışmasıdır.

Doğumdan itibaren 3, 4 ve 5 aylık bebekte iştahsızlık görülmesinin nedeni annenin bebeğin az miktarda süt içtiğini düşündüğü için bebeğe ısrarla süt vermeye çalışmasıdır. Yenidoğan bebekler ilk aylarda az miktarda anne sütü içerek doyabilir. Bu süreçte bebeğin mide, bağırsak yutak gibi sindirim sistemi organları katı beslenmeye uygun olmadığı için anne süt ile beslenmesi gereklidir. Ancak bebeğe inek sütünün verilmesi bebeğin iştahsız olmasına neden olur.

4 aylık bebeklerde iştahsızlık nedenleri genellikle ek besin yemeye alışma sürecine girmeleridir. Anne sütü ve ek besinlerin birlikte tüketilmeye başlandığı bu dönemde bebeğin yeni tatlara alışmakta zorluk çekmesi bebeğin iştahını azaltabilir. 6. aydan sonra ek besin tüketmeye uygun hale gelen bebeklerin sindirim sistemlerine mama ve katı besinler verilerek alıştırılmaya çalışılır. Meyve püresi, çorba, yoğurt gibi besinlerin verilmeye başlandığı dönemde bebekler bu besinlere alışkın olmadıkları için yemek istemeyebilir.

Bebeklerde iştahsızlığa neden olan bir diğer faktör ise bebeğin metabolik veya sistemik bir hastalığının olmasıdır.

Bebeklerin iştahsız olmalarının nedenleri aşağıdaki rahatsızlıklar olabilir:

• Üst solunum yolu hastalıkları
• Yüksek ateş
• Kulak iltihabı
• Glukoz metabolizma hastalığı
• Doğumsal kalp hastalıkları
• Kistik fibroz gibi genetik akciğer hastalıkları
• Tiroid hastalığı
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Sindirim sistemi hastalıkları
• Gıda intoleransı
• Kolik
• Bebeğin aşı olması
• Boğaz ağrısı
• Down sendromu gibi genetik hastalıklar
• Torch-s (yenidoğan enfeksiyonu hastalığı)
• Çinko eksikliği
• Demir eksikliği
• Vitamin ve mineral eksiklikleri
• Diş çıkarma
• Bebeğin katı gıdaya hazır olmaması
• Bağırsak parazitleri
• Bebeğin aşırı sıvı tüketmesi

Bebeklerde İştahsızlık Teşhisi

Bebeklerde iştahsızlık tedavisinin yapılabilmesi için öncelikle iştahsızlığa neden olan hastalığın bulunması gereklidir. İştahsızlığın yanı sıra bebekte görülen diğer şikayetler birlikte gözlemlenerek değerlendirilir.

İştahsızlığın teşhisi için aşağıdaki adımlar izlenir:

• Hasta Öyküsü: Bebeğin ne kadar süredir mamaya geçiş döneminde olduğu, hangi gıdalara karşı isteksiz olduğu, bebeğin daha önceden geçirmiş olduğu bir hastalığının olup olmadığı ebeveynlere sorularak bebeğin sağlık durumu hakkında bilgi edinilir.
• Fiziksel Muayene: Bebeğin yaşına göre ideal kiloda olup olmadığı incelenir. Vücudunda tahriş, kızarıklık ya da boğaz şişkinliği fiziksel muayene ile gözlemlenir. Ayrıca burun tıkanıklığına karşı nefes alış düzeni gözlemlenerek değerlendirilir.
• Tahlil ve Tetkiklerin Yapılması: Gerekli görülen kan ve idrar tahlillerin yapılmasının ardından hastalık tanısı konur. İdrar tahliline bakılarak idrar yolu enfeksiyonu, kan tahlili sonuçlarına bakılarak demir eksikliğine bağlı iştahsızlık olup olmadığı öğrenilerek tedavi aşamasına geçilir. Genellikle bebeklerde görülen iştahsızlık vitamin eksikliğinden kaynaklı olur. Üst solunum yolu, sindirim sistemi, metabolik ya da genetik bir hastalıktan şüphelenilmesi halinde daha detaylı tetkiklerin yapılması gerekli görülür.

Bebeklerde İştahsızlık Tedavisi

Yapılan tahlil ve muayene sonucuna göre bebekteki iştahsızlık nedenine göre hangi tanı konulduysa ona göre tedavi yöntemi ve süresi belirlenir.

Bebeklerde iştahsızlık tedavisi aşağıdaki gibidir:

• Anemi Tedavisi: Kan tahlilleri sonucunda bebeklerde demir eksikliğinden kaynaklı bir anemi (kansızlık) problemi görülüyorsa bebeğe demir proflaksisi verilerek kandaki demir seviyesi dengelenmeye çalışılır. Anne sütünün bırakılarak inek sütüne geçilmesi özellikle ilk 4-5 aylık bebeklerde iştahsızlık görülmesine yol açar. Anne sütünden alması gereken demir ihtiyacını karşılayamayan bebeklerde daha fazla demir eksikliği sorunu yaşanır.
• Vitamin Takviyesi: 5 aylık bebek iştahsızlığı demir eksikliğinin yanı sıra çinko, B grubu vitaminleri, kalsiyum gibi birçok vitamin ve mineral eksikliğine rastlanır. Yapılan tahliller sonucunda yetersiz değerlerde olan vitaminlerin takviyesi yapılarak iştahsızlık sorunu çözülür. 6. aydan sonra bebeklere omega 3 ve D vitamini verilmelidir.
• Antibiyotik Tedavisi: Grip, nezle gibi üst solunum yolu hastalıkları, kulak iltihabı, idrar yolu enfeksiyonu gibi hastalıklardan kaynaklı iştahsızlık yaşayan bebeklere antibiyotik tedavisi uygulanır. Büyüme geriliğine yol açan genetik faktörlü kalp, akciğer, sindirim sistemi ve zihinsel hastalıklar nedeniyle yaşanan iştahsızlık sorununun tedavisi aşamasında, uzun süre ilaç tedavisi uygulanarak bebeğin büyümesini engelleyen faktörlerin minimum seviyeye getirilmesi amaçlanır.

Bebeklerde İştahsızlık Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bebekler hem anne karnında hem de doğdukları andan itibaren aldığı besinler sayesinde gelişimini sağlar. Doğdukları andan itibaren bebekler için en faydalı besin anne sütüdür. Anne sütü bebeğin gelişimi için gerekli olan tüm vitamin ve mineralleri içeren en sağlıklı besindir. Katı beslenmeye geçen bebeklerin ise anne sütüne eşdeğer besin öğelerini içeren besinleri tüketmeleri önemlidir. İştahsız bebekler fiziksel ve zihinsel gelişimi için gerekli olan günlük vitamin ihtiyacını karşılayamaz.

Bebeğin yetersiz beslenmesi büyüme geriliği, zihinsel problemler ile birçok ciddi ve kalıcı hastalığın görülmesine yol açabilir. Ayrıca bağışıklık sistemi zayıflamaya başlayan bebekler her türlü virüse karşı savunmasız hale gelebilir. Bebeklerde demir eksikliğinin görülmesindeki en önemli etkenlerin başında yetersiz beslenme gelir.

Demir eksikliği tedavi edilmezse bebeklerde iştahsızlık ve uyku hali meydana getirebilir. Kısa vadede günlük ihtiyacı olan besin öğelerini alamayan bebeklerde ishal ve iştahsızlık şikayetinin yanı sıra yüksek ateş, kusma, uykusuzluk, halsizlik gibi sorunlar görülürken uzun vadede ise kalp ve böbrek yetmezliği gibi sorunlara yol açar.

Bebeklerde İştahsızlığa Ne İyi Gelir?

Bebeklerin mide hacimleri oldukça küçük olduğu için bir seferde sadece 6-7 kaşıktan fazlasını yemek istemeyebilirler. Zorla besin vermek ya da emzirmeye çalışmak bebeklerin iştahını azaltır. Bebekleri tek seferde çok miktarda değil azar azar ve sık sık beslemek gereklidir.

Ek besin tüketmeye başlayan 6 aylık bebekte iştahsızlık için verilecek olan muhallebi, meyve püresi, çorba gibi besinlerin kıvamı anne sütüne yakın olacak şekilde yapılması bebeğin katı besinlere alışmasını kolaylaştırır. Bebeklerde iştahsızlık çözümleri arasında bebeğe verilen besinin miktarı, kıvamı, ısısı, kokusu ve tadı onların seveceği şekilde ayarlanması önemli bir yere sahiptir.

Bebekleri uyandıktan hemen sonra beslemek iştahlarını azaltacağından belli bir süre geçmesi beklenmelidir. Bebeklere besinler yavaş yavaş verilmelidir. 9-10-11 aylık bebeklerde iştahsızlık için bebeklerin hangi besinleri sevdiği hangilerine karşı tepki gösterdiği gözlemlenmelidir. Besinlerin süslenmesi bebekler için cezbedici olabilir. Ayrıca bebeğin yememesindeki nedenlerden birisi de psikolojik olabilir. Bebekler bulunduğu ortamdan rahatsız olması halinde bir şey yemek istemeyebilir.

Bebeklerin iştahını açan besinler verilmelidir. Bunlar;

• 2 yaş bebeklerde iştahsızlık problemine karşı en iyi iştah açıcı çözüm katı besinlerin ezilerek bebeğe verilmesidir.  Yumurta, süt, meyveli yoğurt, peynir, sebzeli içecekler, meyve suları ya da kompostoları, fıstık ezmesi, yer fıstığı ezmesi, bal, tahin, pekmez gibi besinler bebeklere verilerek hem ek besin yemeye alıştırılır hem de iştahlarının açılması sağlar.
• Bebeklere kolayca çiğneyip yutabilecekleri kıvamda besinler verilmelidir. Muz, havuç, balkabağı, kivi, ıspanak, mercimek, nohut et ve balık gibi besinler ezilerek yumuşak kıvama getirilip verilmelidir. Ayrıca yiyeceklere tarçın, kekik, fesleğen, zencefil, rezene, kişniş gibi iştah açıcı baharatlar eklenebilir.

Bebeklerde İştahsızlığa Ne İyi Gelmez?

Ek gıda tüketen 18 aylık bebeklerde iştahsızlık sorunu için besinlerin sulu hale getirilerek verilmesi önerilmez. Besinlerin biraz pütürlü halde kalmaları bebeklerin besinlerin tatlarını almaları açısından önemlidir. Yoğun şeker içeren baskın tatların bebeklere verilmesi bebeklerin diğer besinlere karşı iştahsız olmalarına yol açar.

Şekerleme, cips, çikolata, kola, bisküvi gibi besinler hem iştah azaltıcı hem de sağlıksız oldukları bebeklere verilmemelidir. Büyük lokmalar halinde besinlerin hazırlanmaması gereklidir. Aksi halde bebekler bu yiyecekleri yemek istemez. Eczanelerde satılan bebeklerde iştahsızlık için şurup ve ilaçların doktora danışılmadan kullanılmaması gereklidir. Bu ilaçların bilinçsiz kullanımı bebeklerde büyüme geriliğine yol açtığı bilinmektedir.

Bebeklerde İştahsızlık için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde görülen iştahsızlık sorunu ebeveynler tarafından çoğu zaman önemsenmeyebilir. Oysa bebeklerde iştahsızlığa yol açan hastalıkların en kısa zamanda teşhis ve tedavi edilmesi, bebek sağlığı açısından oldukça önemlidir. 3 haftadan uzun süren iştahsızlık sorunu olan bebeklerde ciddi hastalıkların olma ihtimali olacağından doktora gitmekte ebeveynler geç kalmamalıdır. Ebeveynler bebeklerinde fark ettikleri en ufak şikayeti ihmal etmeden hemen hastanelerin çocuk sağlığı ve hastalıkları bölümüne başvurmalıdır.

Çocuk hastalıkları polikliniklerinde yapılan tetkikler neticesinde kalp hastalığı olan bebekler kalp dışı göğüs cerrahisi ya da çocuk kardiyoloji bölümüne sevk edilirken, büyüme ve hormonal nedenlerden kaynaklı hastalıklardan şüphe edilmesi halinde çocuk endokrinoloji ünitelerine sevk edilir. Çocuk nörolojisi bölümü ise sara hastalığı olan ya da yüksek ateşli havale geçiren bebeklerin tedavisi ile ilgilenir.

Ayrıca iştahsızlık, karın şişliği, yutma güçlüğü ve kusma gibi şikayetlerin birlikte görülmesi halinde çocuk gastroenterolojisi polikliniğine gidilmelidir. Bebeklerde görülen alerjik hastalıklar ile astım gibi sorunlarla alerji ünitesi, böbrek yetmezliği ya da idrar yolu enfeksiyonu gibi sorunların teşhis edilmesi halinde çocuk nefrolojisi bölümü uzmanları ilgilenmektedir.