Clostridium Botulinum

Clostridium Botulinum Nedir?

Clostridium botulinum bakterisi botulizm, botilismus veya botilizm zehirlenmesi olarak bilinen gıda yoluyla, kirlenmiş toprakla temasla ya da açık bir yaradan bulaşabilir ve ciddi klinik tablolara yol açabilir. Erken müdahale edilmezse eğer Clostridum Botulinum toksini felce, nefes almakta zorluklara ve hatta ölüme neden olabilir.

Botulizmin 3 türü vardır:

• Bebeklerde görülen infant botulizmi
• Gıda kaynaklı botulizm 
• Yara botulizmi

Clostridium botulinum özellikleri itibariyle oksijensiz ortamlarda çoğalabilir. Ev yapımı konserve yiyecekler gibi bazı gıdalar çok güçlü üreme kaynağı olarak rol alır.

Botulizmin Belirtileri Nelerdir?

Botulizm belirtileri bakterinin vücuda girişinden itibaren altı saat ila 10 gün içinde ortaya çıkabilmektedir. Ortalama olarak bebek ve gıda kaynaklı botulizm semptomları kirlenmiş gıdanın tüketiminden 12 ila 36 saat sonra ortaya çıkar. 

Bebek botulizmi belirtileri

• Kabızlık 
• Beslenme zorluğu
• Yorgunluk 
• Huzursuzluk
• Salya akması
• Sarkmış göz kapakları
• Zayıf ağlama
• Kas güçsüzlüğüne bağlı gelişen baş tutma refleksinde kayıp

Gıda kaynaklı botulizm belirtileri 

• Yutma veya konuşmada zorluk
• Ağız kuruluğu
• Bulanık veya çift görme
• Nefes almada güçlük
• Göz kapaklarının düşmesi
• Bulantı kusma ve karın krampları
• Yüz kaslarında çift taraflı zayıflık
• Felç 

Yara botulizmi belirtileri

• Yutma veya konuşmada zorluk
• Yüzün her iki tarafında da zayıflık
• Bulanık, çift görme
• Nefes darlığı
• Göz kapağında düşüklük 
• Felç 
• Yara yerinde kızarıklık ve şişlik görülebilir

Botulizmde bazı belirtiler genellikle görülmez. Örneğin kan basıncı veya kalp atış hızı artmaz veya ateş kafa karışıklığı gibi belirtiler olmaz. Ancak bazen yara botulizminde ateş görülebilir.

Botulizm Sebepleri Nelerdir?

Botulizm vakalarının %65’inin bebeklerde ve bir yaş altı çocuklarda meydana geldiği bildirilmiştir. Bebek botulizmi tipik olarak kirlenmiş toprağa maruziyet veya botulizm sporları içeren besinlerin tüketimi sonucu gelişir. Bu besinlerin en sık bilinenleri bal ve mısır şurubudur. Clostridium botulinum sporları botulizm toksini salgılayarak bebeklerin bağırsaklarında büyüyebilir. Daha büyük yaş gruplarında yetişkinlerde bu sporların yok edilmesini sağlayacak vücudun savunma mekanizmaları vardır. 

Botulizm vakalarının yaklaşık %15’i gıda kaynaklıdır. Bu vakalar genellikle evde yapılmış konserve besinler veya uygun şekilde hazırlanmamış hazır konserve ürünlerden kaynaklanır. Dünya sağlık örgütü clostridium botulinum hangi gıdalarda bulunur sorusuna cevaben aşağıdaki gıdaların içerebildiğini belirtmiştir:

• Ispanak pancar mantar yeşil fasulye gibi asit içeriği düşük sebzeler
• Konserve ton balığı
• Fermente, tütsülenmiş ve tuzlu balık
• Jambon sosis gibi et ürünleri
• Konserve turşu botulizm kaynağı olabilir.

Yara botulizmi ise vakaların %20’sini kapsıyor. Botulizm sporlarının açık yaradan içeri girmesi ile meydana gelir. Bu sporlar yaygın olarak eroin ve kokainde bulunduğu için bu vakaların oranındaki artışın nedeni olarak uyuşturucu kullanımında son yıllarda artış görülmesi sebep gösterilebilir.

Botulizm toksini insandan insana bulaşmaz. Clostridium Botulinum zehirlenmesi belirtileri görülebilmesi için kişinin toksini içeren bir besin tüketmesi ya da yara yerine temas etmesi gerekmektedir. 

Botulizm Zehirlenmesi Teşhisi

Doktor tarafından yapılan fizik muayenede göz kapaklarında düşme, zayıf sesle konuşma, kas güçsüzlüğü ve felç belirtileri taranır. Doktorunuz ayrıca size son birkaç gün içerisinde yediğiniz besinlerin sorgusunu veya açık bir yara yeriniz olup olmadığını sorgulayacaktır. 

Olası bebek botulizmi vakalarında ise doktorlar özellikle bebeklerin son zamanlarda bal yemiş olma durumunu ve kabızlık halsizlik gibi fiziksel belirtilerini sorgular.

Toksinin kesin kanıtı için kan, dışkı ve kusmukta analiz yapılabilir bu şekilde tanı doğrulanır ancak bu testlerin sonuçlanması günler sürebileceğinden sıklıkla tanı tıbbi öykü ve doktorunuzun fizik muayenesidir. 

Botulizm belirtileri bazen diğer hastalık belirtileri ile de karışabileceği için diğer sağlık sorunlarını dışlamak adına ek tetkikler gerekebilir. 

Kas tepkisini değerlendirmek için elektromyografi (EMG), baş ve beyin hasarlarını dışlamak için Manyetik Rezonans (MR) veya Bilgisayarlı Tomografi (BT), beyin veya omurilikte enfeksiyon şüphesi varlığında omurilik sıvısı testi istenebilir.

Botulizm Zehirlenmesi Tedavisi

Gıda kaynaklı botulizmde doktorlar bazen kusturmayı ve bağırsak hareketlerini artırmayı sağlayan ilaçlar ile toksinin vücuttan atılmasını sağlar. Yara botulizmi ise doktor tarafından enfekte olmuş yara dokusu çıkartılabilir. 

Antitoksin: gıda kaynaklı botulizmde ya da yara botulizminde verilerek komplikasyon gelişimi önlenebilir. Antitoksin kan dolaşımınızda dolaşan mevcut toksine bağlanarak sinir sisteminizi daha fazla tahrip etmesini önler. 

Ancak antitoksin müdahale öncesine kadar gelişmiş mevcut hasarı geri döndüremez. Bu hasarın geri döndürülmesi amacıyla uzun süre fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulanır. 

Botulizm immun globülin olarak bilinen farklı bir antitoksin vardır. Bu ise bebek botulizmi vakalarında kullanılır. 

Antibiyotikler: yara botulizmi tedavisinde verilebilir ancak bu ilaçlar diğer botulizm türlerinde toksin salınımını hızlandırabileceği için tavsiye edilmez. 

Solunum yardımı: nefes almakta güçlük çeken hastalarda burundan veya ağızdan hava yoluna yerleştirilen bir tüp yardımı ile mekanik havalanma sağlanabilir. 

Rehabilitasyon: iyileşme sürecinde konuşma yutma gibi hastalıktan etkilenen tüm fonksiyonların işlevini geri kazanması adına terapiye ihtiyaç duyulabilir.

Botulizm Zehirlenmesi Tedavi Edilmezse

Botulizm çok ciddi bir klinik tablodur. Tedavi edilmediği takdirde ciddi kalıcı sinir sistemi hasarı yapabilir hatta ölümle sonuçlanabilir. 

Botulizm zehirlenmesi komplikasyonları

Botulizmin toksini vücudunuzdaki kas kontrolünü etkilediği için birçok komplikasyona neden olabilir. Bunların en tehlikelisi solunum kaslarını tutarak nefes almada güçlük yapabilir ve bu durum ölümle sonuçlanabilir. Rehabilitasyon gerektirecek diğer komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Konuşma zorluğu
• Yutma güçlüğü
• Uzun süreli kas zayıflığı
• Nefes darlığı

Botulizm Nasıl Önlenebilir?

Botulizm çoğu durumda önlemesi kolay bir sorundur. Aşağıdaki önleyici tedbirlerle bu sorunu kendinizden ve sevdiklerinizden uzak tutabilirsiniz:

Gıda Kaynaklı Botulizm

Clostridium Botulinum konserve gıdalar uygun koşullarda hazırlanmadığında gıda kaynaklı botulizme neden olmaktadır. Bu yüzden konserve koyarken uygun tekniklerle hazırlayın. 

• Yiyecekleri 20 ila 100 dakika boyunca (konserve konulacak yiyeceğin pişme süresine bağlı) olarak 121 santigrat derece sıcaklıkta pişirmeye özen gösterin. 
• Bu yiyecekleri servis etmeden önce 10 dakika kaynatabilirsiniz. 
• Yiyecekleri uygun yerlerde saklayın. 
• Konserve kapağı şişmiş ise ve yiyecek bozulmuş ise o konserveyi tüketmeyin. 
• Tadının bozulmuş kokusunun değişmiş olması Clostridium Botulinum bakterisinde her zaman görülen bir durum değildir. Bazen tadı tamamen normal olabilir.
• Patatesleri folyo ile sarıp pişirirseniz sıcakken tüketiniz veya folyosunu gevşetip buzdolabında muhafaza ediniz, oda sıcaklığında bırakmayınız.
• Sarımsak veya otlarla aşılanmış yağları buzdolabında saklayınız.

Bebek Botulizmi

Bir yaşının altındaki bebeklere bal verilmesi şiddetle kaçınılması gereken bir durumdur. Tadına baktırmanız dahi bebek botulizmi ile sonuçlanabilir. Bebeklerde botulizm riskini azaltmak için 1 yaşından önce ek gıdada bal tercihinden uzak durun.

Yara Botulizmi

Yara botulizmi ve diğer ciddi kanla bulaşan hastalıkları önlemek adına enjeksiyon veya soluma yolu fark etmeksizin asla uyuşturucu madde kullanmayın. 

Gebelik ve Botulizm

Botulizm, genellikle iskelet kaslarında ani ve hızlı bir felç başlangıcı, ardından solunum yetmezliği ve ani ölümle sonuçlanabilen hayat tehdit edici bakteriyel toksin aracılı tehlikeli hastalıktır. Hamilelik sırasında meydana gelen doğal fizyolojik değişiklikler göze önünde bulundurulduğunda botulizm, hamile kadınlarda hamile olmayan kadınlara kıyasla daha abartılı bir klinik tablo ile sonuçlanabilir. Bu hasta gruplarında acilen antitoksin verilmeli ve sonuçların çıkma süresi beklenerek vakit kaybedilmemelidir. 

Botulizm için Hangi Doktora Gidilir?

Botulizm zehirlenmesi acil bir durumdur. Acil serviste varsa nöroloji ve enfeksiyon hastalıkları uzmanları tarafından değerlendirilmeniz gerekmektedir.  Ayrıca bebek botulizmi için pediatrik acil servisinden hizmet alabilirsiniz. 

Eğer botulizm zehirlenmesi belirtlileriniz var ise acilen tıbbi yardım almalısınız. Erken tedavi hayatta kalma şansınızı artırır komplikasyon gelişimini önler. Ayrıca gıda kaynaklı botulizm ise halk sağlığı yetkilileri başkalarının bu gıdayı yemesini önleyebilir.