Gelişimsel Pediatri Nedir?

Gelişimsel pediatri bölümü, kısaca çocuğun gelişimi ile ilgilenen bilim dalı olarak açıklanabilir. “Gelişim” sözcüğü sıklıkla büyüme süreci anlamında kullanılsa da bu durum yaygın bir hatadır. 

Büyüme, anne karnından itibaren başlayan ve devam eden bedensel ilerlemedir. Gelişim ise bireylerin anlama, öğrenme, ifade etme, sorun çözme, sosyal beceriler edinme, sağlıklı iletişim kurma, motor beceriler sergileme, duygusal edinimler ve beyin gelişimi gibi anlamları kapsamaktadır. 

Bu becerilerde görülen eksiklikler ya da gecikmelerle gelişimsel pediatri bölümü ilgilenmektedir.

Gelişimsel Pediatri bölümü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri) Anabilim Dalına bağlı olarak hizmet vermektedir. Çocuk gelişimi alt dalları ise erken çocukluk eğitimi ve özel eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 

Gelişimsel pediatri uzmanları yalnızca özel ihtiyaçları olan çocuklarla değil, endişe duyan aileler ve önlem amaçlı olarak sağlıklı çocukların gelişimsel takipleriyle de ilgilenirler.

Gelişimsel pediatri bölümü tarafından ilgilenilen sağlık sorunlarının erken teşhis ve tedavileri, genel yaşam konforunun korunabilmesi ve çocuğun bağımsız bir birey olarak yetişmesi açısından oldukça önemlidir. 

Birçok gelişim geriliği erken yaşlardan itibaren belirti göstermeye başlar. Ancak çoğu semptom yalnızca uzmanlar tarafından ayırt edilebilir. 

Bu nedenle ebeveynlerin tüm şüpheleri için gelişimsel pediatristlere danışmaları, teşhis edilen sağlık sorunları için uygun tedaviyi sağlamaları büyük önem taşır. 

Aksi halde çocuklarda görülen gelişim sorunları hayat boyu sürecek problemlere yol açacaktır.      

Gelişimsel Pediatrist Nedir? Görevleri ve Sorumlulukları Nelerdir?

Gelişimsel pediatri, çocuk gelişimiyle ilgilenen bilim adı anlamına gelir. Gelişimsel pediatristler ise tüm gelişim süreci boyunca görülen ya da görülmesi muhtemel olan sağlık sorunlarıyla ilgilenen uzman hekimlerdir. 

Gelişimsel pediatrist olmak için öncelikle 6 senelik temel tıp eğitiminin alınması ve TUS ile Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri) bölümünde uzmanlık kazanılması gerekir. 

Ardından ihtisasa Gelişimsel Pediatri Yan Dal eğitimiyle devam edilir. Tüm eğitimleri başarılı şekilde tamamlayan adaylar, Gelişimsel Pediatrist unvanı kazanarak görev yapabilirler. 

Aynı zamanda çocuk gelişimi dallarının tümünde sağlık hizmeti sunabilirler. 

Gelişimsel pediatri uzmanlarının görev ve sorumlulukları şöyledir:

• Çocuklarda görülen gelişim sorunlarıyla ilgili araştırmalar yapmak ve yenilikleri yakından takip etmek,
• Hasta öyküsünü aldıktan sonra muayene bulgularını incelemek ve teşhis için gereken tetkiklerin uygulanmasını sağlamak,
• Tetkik sonuçlarını değerlendirerek doğru teşhisi belirlemek,
• Gelişim sorunlarına yol açan fizyolojik ve çevresel etmenlerin incelenmesi,
• Teşhis edilen sağlık sorunu hakkında ebeveynleri bilgilendirmek,
• Uygun tedavi planının planlanması ve uygulanması,
• Çocukların gelişimlerini aile içerisinde de destekleyebilmek için ebeveynlere danışmanlık hizmeti sunmak,
• Bütüncül yaklaşımlarla gelişim problemlerinin ilerlemesini önlemek,
• Önlenemeyen sağlık sorunları için gerekli rehabilitasyonları sağlamak,
• Gerekli durumlarda pediatrik psikiyatrlar, pediatristler, aile danışmanları ve çocuk gelişim uzmanlarıyla işbirliği sağlamaktır.

Gelişimsel pediatri uzmanları devlet hastanelerinde, eğitim ve araştırma hastanelerinde, özel hastanelerde, çocuk sağlığı ve hastalıkları hastanelerinde ya da özel eğitim kuruluşlarına görev yapabilirler. 

Başvurulan hastanede gelişimsel pediatri bölümü olmaması halinde, pediatristler en donanımlı ve en yakın sağlık kuruluşlarına hasta sevki sağlamaktadır. 

Gelişimsel Pediatri Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Gelişimsel pediatri bölümü, bebekler ve çocuklarda görülen tüm gelişim sorunlarıyla ilgilenmektedir. 

Yeme bozuklukları, uyku problemleri, uyumsuzluk sorunu, motor becerilerin gerçekleştirilememesi, yaşıtlarının yaptığı eylemleri yaparken güçlük çekme, konuşma bozuklukları ve zihinsel hastalıklar en sık görülen sağlık sorunları arasında yer alır. 

Gelişimsel pediatri bölümünün ilgilendiği hastalıklar genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Çocuklarda konuşmanın gecikmesi, cümle kurulamaması, anlamlı kelime sayısının yaşıtlarına oranla sınırlı olması ya da sözlü iletişimin sağlıklı şekilde gerçekleştirilememesi,
• Oturma, başı dik tutma ve yürüme gibi eylemlerin gerçekleştirilememesi,
• İletişim sırasında göz teması kurulmaması ya da seslenildiğinde ilgi gösterilmemesi,
  
• Otizm ve down sendromu gibi hastalık semptomlarının görülmesi,
• Yaşıtlarıyla sosyal ilişkiler kurulamaması ya da oyunlara katılmanın reddedilmesi,
• Grup etkinliklerine ve genel kurallara uyum sağlamakta güçlük çekilmesi,
• Tek yönlü beslenme, iştahsızlık, çok sık yemek yeme isteği ya da yedikten sonra kusma gibi yeme bozuklukları,
• İhtiyaç duyulandan daha fazla ya da daha az uyku süresinin görülmesi, yalnız uyumanın reddedilmesi, uykuya dalmakta güçlük çekilmesi ve uyanmakta güçlük yaşanması gibi uyku bozuklukları,
• Aşırı hareketli olmak ya da uzun süre eylemsiz kalmak gibi davranışların sergilenmesi,
• İkaz ve uyarılara karşı kayıtsız kalınması, çocuğun kendini koruyamaması,
• Sayı sayma, şekilleri tamamlama, tekrarlara rağmen öğrenememe, kendi başına yemek yeme, giyinme ve işaret etme gibi eylemlerin sergilenemesi gibi durumlar gelişimsel pediatristlerin ilgilendiği sağlık sorunlarındandır.

Aileler çocuklarının gelişimi konusunda kaygı duydukları her durum için gelişimsel pediatri bölümüne doğrudan başvurabilir. 

Aynı zamanda çocukların rutin sağlık kontrolleri sırasında şüphe uyandıran durumlar için pediatristler tarafından hasta sevki de gerçekleştirilebilir. 

Altta yatan sorunların belirlenmesi ile birçok gelişim sorununun tedavisi mümkündür. 

Gelişimsel Pediatri Bölümü Hangi Tetkikleri Uygular?

Gelişimsel pediatri bölümü, sağlık sorunlarının teşhis edilebilmesi için birçok tetkik uygulamaktadır. Bu sayede en etkili ve verimli tedavi seçeneği belirlenerek mümkün hale gelir. 

Çocuklarda görülen gelişimsel hastalıkların belirlenebilmesi için yapılan tetkikler şu şekilde sıralanabilir:

• Zeka Testleri: Zeka seviyesinin yaşıtlara göre daha ileri ya da geri olmasından şüphelenildiği durumlarda uygulanır. Belirli bir süre zarfı içerisinde uygulanan bu testler çocukların genel yeteneklerinin, problem çözme kabiliyetlerinin, planlama becerilerinin ve zeka seviyesinin belirlenmesi için 4 farklı şekilde uygulanır;
  
  • Porteus Labirent Testi: 7 ila 14 yaş grubunda bulunan çocuklara uygulanır. Planlama ve genel yeteneklerin sınanması için tercih edilir. Diğer zeka testlerinin aksine süre kısıtlaması uygulanmamaktadır.
    
  • Catell 2A-3A Testi: 4 yaşını doldurmuş olan tüm çocuklarda uygulanabilir. Testte 3 form bulunur ve süre kısıtlaması vardır.
    
  • Stanford Binet Testi: 4 ila 12 yaş grubu arasında bulunan tüm çocuklara uygulanır. Toplamda 30 sorudan meydana gelmekle birlikte, sorular sırasıyla kolaydan zora doğru ilerleme gösterir.
    
  • Wisc-R Testi: 6 ila 16 yaş grubu çocuklarda tercih edilir. Aynı yaş grubunda bulunan diğer çocuklara oranla zekanın ölçülmesini hedeflemektedir.
    
• Algı ve Dikkat Testleri: Gelişim sorunlarının algı ve dikkat eksikliği nedeniyle görüldüğü düşünülüyorsa tercih edilir. Genellikle 4 farklı test kullanılmaktadır;
  
  • Benton Görsel Hafıza Testi: 8 yaşını doldurmuş olan tüm çocuklara uygulanabilir. Görsel ve mekansal bellek gelişimini ölçmek amacıyla farklı şekillerde yapılabilir. Bir şekle bakarak aynısının çizilmesi, şekli bir süre inceledikten sonra bakmadan çizilmesi ya da şekillerin tamamlanması gibi adımlarla yapılır.
    
  • Bender Gestalt Görsel Motor Algı Testi: 5 ila 11 yaş grubu çocuklarda tercih edilir. Görsel motor algının ölçülmesi ve beyinde herhangi bir deformasyonun olup olmadığının tespit edilmesi için uygulanır.
    
  • Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi: Yalnızca tek bir çocuğa ya da bir grup çocuğa aynı anda uygulanabilir. Özel öğrenme güçlüğü sorunu görülen çocuklarda görsel algının değerlendirilmesi amacıyla yapılır.
    
  • Burdon Dikkat Testi: 10 yaşından büyük ve 20 yaşından küçük olan kişilere uygulanır. Dikkat dağınıklığı şüphesinin doğrulanması ve hangi seviyede olduğunun ölçülmesi için yapılır. Yaş grubuna bağlı olarak 2 ila 3 dakikalık süre zarflarında gerçekleştirilir. Sürenin sonlarına doğru ilgisini kaybeden ya da performansı zayıflayan çocuklarda teşhis doğrulanabilir.
    
• Gelişimsel Tarama Testleri: Gelişimsel pediatristlerin farklı sağlık sorunlarını elemek ve tüm gelişimsel takibi sağlamak adına uyguladığı çeşitli testlerdir. Ülkemizde 6 farklı test kullanılmaktadır:
  
  • Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE): Doğumdan 6 yaşına kadar olan tüm çocuklara uygulanabilir. 154 sorudan meydana gelen bu testte “bilmiyorum”, “evet” ve “hayır” cevaplarının verilmesi istenir. Motor becerilerin, dil, kas, zihin, öz bakım ve sosyal gelişiminin incelenmesi için tercih edilir.
    
  • Denver 2 Gelişimsel Tarama Testi: 6 yaşını henüz doldurmamış olan tüm çocuklara yapılabilir. 116 sorudan oluşan bu test, toplamda 4 alt başlıktan meydana gelir. Çocuklarda gelişim geriliğini tetikleyen durumların tespit edilmesi için çocuklar ve aileler bir arada katılım gösterir.
    
  • Gesell Gelişim Testi: 3 yaşının üzerinde ve 10 yaşının altında bulunan çocuklarda tercih edilir. Görsel algı ve belleğin ölçülmesi, performansın değerlendirilmesi, el-göz koordinasyonunun ölçülmesi, kas becerilerinin saptanması, fizyolojik ve psikolojik uyumun değerlendirilmesi gibi amaçlarla uygulanır.
    
  • Metropolitan Okul Olgunluk Testi: Çocukların eğitim ve öğrenim hayatına başlayıp başlayamayacağını değerlendirmek için uygulanır. Cümlelerin anlaşılıp anlaşılmadığı, görsellerde istenen şekillerin tespit edilmesi, şekil ve rakamların algılanabilmesi ya da ilgili görsellerin ilişkilendirilmesi gibi basamaklardan oluşur.
    
  • Peabody Resim Sözcük Testi: 2 yaşını doldurmuş ve 18 yaşından küçük olan tüm çocuklara uygulanabilir. Dil gelişiminin değerlendirilebilmesi için her iki yüzünde de 4 tane görsel bulunan 50 kart kullanılır. Süre kısıtlaması olmamakla birlikte, söylenen görsellerin kart üzerinde bulunması istenir.
    
  • Gelişim İzleme ve Destekleme Rehberi (GİDR): Ucu açık sorularla, sözlü şekilde ya da yazılı testle uygulanabilir. Bu test ile ebeveynlerin kaygıları ve çocukların gelişim problemleri teşhis edilebilir.
    

Gelişimsel pediatri testlerinin erken dönemde uygulanması, sağlık sorunlarının ilerlemeden önce tespit edilmesi ve kalıcı problemlere dönüşmeden tedavi edilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu sayede çocuklar ilerleyen dönemlerde sağlıklı ve bağımsız yetişkinler olarak yaşamlarını sürdürebilirler.