Makatta Ağrı

Makatta Ağrı Nedir?

Makatta ağrı; makat bölgesi olarak adlandırılan, kalın bağırsakların son kısmı olan anüsün gerilmesi, kasılmasına veya zedelenmesi sonucu oluşan ağrıdır. 

Makat bölgesi kalın bağırsakların son kısmı olan ve dışkının dışarı atılmasını sağlayan anüs adlı organın bulunduğu bölgedir. Bu bölge fazla miktarda sinirsel ağ barındırır. Bu durum anüste gelişebilecek herhangi bir hastalık yada travma sonucu o bölgede şiddetli makat ağrısı oluşumuna neden olur. 

Makat ağrısı toplumun % 17’sinde görülen ve hayat kalitesini oldukça düşüren; bu yüzden de tedavi olmayı gerektiren bir hastalıktır. 

Makatta Ağrı Tipleri Nelerdir?

Makatta ağrı tipleri akut ve kronik ağrı olarak sınıflandırılır. Akut makat ağrısı; 24 saat içinde oluşan ve uzun süre (1 haftayı geçmeyen) devam etmeyen makat ağrısı tipidir. Kronik makat ağrısı ise son 6 ayda var olan ve son 3 aydan beri sürekliliği devam eden makat ağrısına denir. 

Akut makat ağrısı oluşup kısa bir süre sonra sonlanan makat ağrısı tipidir. Kronik makat ağrısı ise oluştuktan sonra tekrarlar ve ağrı atakları 20 dakikadan uzun sürer.

Makat Ağrısına Eşlik Eden Belirtiler Nelerdir?

Makat ağrısı çoğunlukla makat bölgesini ve bağırsakları etkileyen hastalıklar sonucu ortaya çıkan bir semptomdur. Bu semptoma eşlik eden belirtiler;

• Makatta Kanama: Makat kanaması makat ağrısına sıklıkla eşlik eden bir semptomdur. Bu semptom genellikle makatın benign (iyi huylu) hastalıklarında ve kabızlık gibi sindirim problemlerinde görülür.
• Makatta Yanma: Makatta yanma ve ağrı sıklıkla birbirine karıştırılan terimlerdir. Makat ağrısı o bölgedeki dokuların neredeyse tamamının etkilenmesi sonucu oluşurken, makatta yanma sadece yüzeyel dokunun zedelenmesi sonucu oluşur. Makatta ağrı ve yanma birçok makat hastalığında birliktelik gösterir.
• Makatta Ele Gelen Kitle Varlığı: Makatı ilgilendiren bazı hastalıklarda hastada ağrıya ek olarak ele gelen kitle semptomu bulunabilir.
• Dışkılama Problemleri: Makat ağrısı hastada makat kaslarının kasılmasına neden olur. Kasılan kaslar dışkının çıkmasını engeller. Bu durum dışkılama problemlerine yol açar.
• Kabızlık ve İshal: Makat ağrısı bazı durumlarda bağırsak hareket bozuklukları ile beraberlik gösterebilir. Bu durumda hastada kabızlık veya ishal gibi belirtiler gözlemlenebilir. 
• Sürekli Gaz Çıkarma: Vücutta gaz çıkarma olayı istemli bir şekilde makattaki dış kaslar tarafından kontrol edilir. Bu kasların herhangi bir olay yada hastalık sonucu zarar görmesi; hastada istemsizce sürekli gaz kaçırma olayına neden olur. Bu durumda hasta gaz çıkarırken makatta ağrı hissedebilir..

Makat Ağrısı Nedenleri Nelerdir?

Makat ağrısı çoğunlukla makat bölgesini ilgilendiren benign ve malign hastalıklardan kaynaklı gelişen bir semptomdur. Bunun dışında bazı nedenler de makat ağrısına yol açabilir. Makat ağrısına yol açan etkenler şöyle sıralanabilir:

• Makat Çatlağı(Anal Fissür): Makat çatlağı; makatın belli bir bölgesinde gelişen yırtıklardır. En sık makatın arka kısmında gelişir. Şiddetli makat ağrısıyla beraber kanama, yanma ve dışkılama problemleri gibi belirtilere de sahip olabilir.
• İshal (Diyare): İshal dışkı kıvamının oldukça yumuşak ve dışkılama sayısının aşırı artması durumuna denir. İshalin kendisi makat ağrısına yol açabilirken; ishal makat ağrısıyla birlikte başka bir hastalığın semptomu olabilir.
• Hemoroid (Basur): Hemoroidler makat bölgesinde bulunan toplardamar yapılarıdır. Bu yapıların şişmesi kanama, otururken makatta ağrı ve makatta ele gelen kitle gibi semptomlara yol açar.
• Makat Kanseri: Makat kanseri; makat bölgesindeki hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu gelişen kanser türüdür. Bu kanser türü hastada makat ağrısına yol açabilir.
• Rektum Kanseri: Rektum; makatın üst kısmı olan dışkının depolandığı kalın bağırsak bölümüdür. Bu bölgede gelişen kanserler makat ağrısına ve makatta kanamaya yol açabilir.
• Makat Apsesi (Anal Apse): Makat bölgesi bakteriler açısından oldukça yoğun bir bölgedir. Bu bölgede gelişebilecek herhangi bir enfeksiyon apse oluşturma eğilimi gösterebilir. Bu durumda hastada makatta ağrı ve şişlik gibi semptomlar görülür. Bu hastalar çoğunlukla büyük tuvaletten sonra makatta ağrı oluşumundan yakınırlar.
• Makatta Tünel (Anal Fistül): Anal fistül makat bölgesinden başlayan bir deliğin rektuma doğru ilerleyerek tünel şeklinde sonlanması durumudur. Makatta tüneli bulunan hastalarda makat ağrısı sık gözlenen bir semptomdur.
• Makatta Siğil: Siğiller; Human Papilloma Virus(HPV) adlı virüsün oluşturduğu lezyonlardır. Anüste de gelişebilen bu tip  lezyonlar makat ağrısına yol açabilir.
• Makat Yoluyla Girilen Cinsel İlişki: Makat yoluyla yapılan cinsel ilişkilerde makat kasları zarar görüp zedelenebilir. Bu durum makat ağrısına neden olur.
• Kabızlık: Kabızlık dışkılama miktarının az ve dışkı yapısının kuru olması durumudur. Kabızlığın kendisi makatta ağrıya yol açabilirken; kabızlık sonrası makatta ağrı pek çok hastalıkta görülebilir.
• Pelviste Yer Edinen Tümörler: Pelvis bölgesi kadında rahim , yumurtalık, rahim ağzı, mesane gibi organları barındırırken; erkekte prostat ve mesaneyi barındırır. Bu bölgeden gelişen herhangi bir rahim kanseri, yumurtalık kanseri, rahim ağzı kanseri, mesane kanseri, prostat kanseri gibi kanserler makat ağrısına yol açabilir. Bu organlarda gelişen iltihabi hastalıklar da makat ağrısına yol açabilir. Bu durumda hastalar adet döneminde makat ağrısı ve ilişki sırasında makatta ağrı yaşayabilir. 

Makat Ağrısı Teşhisi

Makat ağrısı tanı konulduğunda mutlaka tedavi uygulanması gereken bir hastalıktır. Makat ağrısı şiddetli bir ağrıdır ve yaşam kalitesini oldukça düşürür.

Makat ağrısında hastada makat ağrısına yol açan nedenler bulunmalıdır. Bu nedenleri bulmaya yönelik uygulanan teşhis yöntemleri;

• Anamnez: Anamnez; hastanın hastalığı hakkında yaşadığı şikayetleri dile getirmesi durumudur. Hastalar sıklıkla makat ağrısı ve bu ağrıya eşlik eden makat kanaması, makatta yanma, makatta ele gelen kitle, dışkılama problemleri gibi rahatsızlıklardan yakınırlar. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, bu şikayetlerin ne zamandır var olduğunu, bu şikayetleri arttırıp azaltan etkenleri, hastanın sürekli kullandığı ilaçları sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hasta dizleri ve elleri sedye üzerine gelecek şekilde(secde pozisyonunda) uzanır ve makat bölgesini açar. Hekim hastanın makat bölgesini inceler. İşaret parmağıyla makat bölgesini muayene ederek herhangi bir kitle varlığı konusunda fikir edinir. Makat ağrısına yol açan hemoroid, makat apsesi, makat tüneli, makat çatlağı gibi hastalıklar bu yöntemle teşhis edilir. Makat ağrısına yol açan başka hastalıklar için diğer teşhis yöntemlerine başvurulur.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme(MR): Manyetik rezonans görüntüleme; manyetik alan kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle hastada makat ağrısına yol açan nedenler bulunabilir. Manyetik rezonans görüntüleme yöntemi radyasyon içermediği için gebelerde de güvenle uygulanabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bilgisayarlı tomografi; X ışınlarının kullanıldığı bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem sayesinde hastada makat ağrısına yol açan etkenler bulunabilir. Bilgisayarlı tomografi radyasyon içerdiğinden dolayı gebelerde kullanılamaz.
• Kolonoskopi: Kolonoskopi; ucunda kamera bulunan bir hortum yardımıyla bağırsak içerisine girilip bağırsakların iç yüzünün görüntülendiği bir görüntüleme yöntemidir. Hastalara anestezik madde verilip uyutularak gerçekleştirilen bu görüntüleme yöntemi sayesinde makat ağrısına yol açan hastalıklar teşhis edilebilir.

Makat Ağrısı Tedavisi

Makat ağrısının tedavisi makat ağrısına yol açan nedene yönelik uygulanır. Makat ağrısı dışkılama problemleri, kabızlık, ishal, erken evre hemoroid, makat çatlağı gibi nedenlerden oluşmuşsa bu durumda ilk tedavi medikal tedavidir. Medikal tedavide hastanın semptomlarını gidermeye yönelik ilaçlar verilir. Ancak makat ağrısı ileri evre hemoroid, makatta tünel, ileri evre makat çatlağı, makat kanseri, rektum kanseri, makat apsesi gibi nedenlerden oluşuyorsa; bu durumda vakit kaybetmeden cerrahi girişime başvurulmalıdır.

Makat Ağrısı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Makat ağrısı; tanı konulduğunda mutlaka altta yatan nedenin teşhis edilip tedavi edilmesi gereken, tedavi edilmediğinde yaşam kalitesini oldukça düşüren bir ağrı tipidir. 

Makat ağrısı hemoroid, makat çatlağı, makat tüneli, makat apsesi gibi nedenlerden oluşmuşsa ve bu durum tedavi edilmezse; hastalarda sürekli makat kanaması ve bu kanama sonucu anemi (kansızlık), makatta enfeksiyon gelişimi gibi komplikasyonlara neden olabilir.

Makat ağrısı makat kanseri, rektum kanseri yada pelviste yer edinen tümörden kaynaklı oluşuyorsa ve bu durum tedavi edilmezse; var olan hastalık diğer organlara yayılıp yaşam süresini kısaltabilir.

Makat Ağrısına Ne İyi Gelir?

Makat ağrısı tanı konulduğunda mutlaka tedavi edilmesi gereken bir semptomdur. Hastalarda bu semptoma yol açacak nedenlerden uzak durmak veya oluşmasını engellemek için bir takım uygulamalar yapılabilir. Bu uygulamalar;

• Makat ağrısı makat yoluyla girilen cinsel ilişkiden kaynaklanıyorsa; hastalar bu yolla girilen cinsel ilişkiden kaçınmalıdır.
• Hastalar ishal nedeniyle makatta ağrı yaşıyorlarsa; bu durumda muz ve haşlanmış patates gibi gıdaların tüketilmesi ishalin gerilemesini sağlayabilir. İshali bulunan hastanın ayrıca bol su tüketmesi gerekmektedir. 
• Hasta kabızlık nedeniyle makat ağrısı yaşıyorsa; bu durumda bol su tüketmeli, lifli ve hafif gıdalarla beslenmelidir. Sabah kahvaltıdan önce 1 tatlı kaşığı zeytinyağı içmek de dışkının yumuşamasına ve daha kolay atılmasına yardımcı olur.
• Makat ağrısı hemoroid, makat çatlağı, makatta tünel nedeniyle oluşuyorsa; bu durumda hasta bir leğene sıcak su doldurup içine oturması o bölgenin kaslarının gevşemesine ve ağrının azalmasına yardımcı olur.

Makat Ağrısında Kullanılan İlaçlar

Makat ağrısının tedavisi altta yatan etkene yönelik yapılır. Erken dönem hemoroid, makat çatlağı, kabızlık gibi hastalıklarda medikal tedavi uygulanırken; kanserlerden kaynaklı makat ağrısı, ileri evre hemoroid, makatta tünel gibi hastalıklarda cerrahi girişime başvurulur. Makat ağrısında kullanılan ilaçlar;

• Ağrı Kesici İlaçlar: Bu İlaçlar hastada var olan makat ağrısının giderilmesinde kullanılabilecek ilaçlardır. İçerik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen gibi maddeleri barındıran bu ilaçların yan etkileri arasında baş dönmesi, baş ağrısı, halsizlik, sindirim problemleri, mide yanması gibi semptomlar görülebilir. Bu semptomlar hastayı rahatsız edecek düzeye ulaşırsa hekimle irtibata geçilmelidir.
• Antibiyotik İlaçlar: Bu ilaçlar makat apsesi ve makat tüneli bulunan ve bu yüzden makat ağrısı yaşayan hastalarda enfeksiyonun giderilmesi amacıyla kullanılan ilaçlardandır. İçerik olarak amoksisilin, klavulanik asit, siprofloksasin, ofloksasin, moksifloksasin gibi maddeler barındırır. Bu ilaçların yan etkileri arasında cilt döküntüleri, bulantı, kusma, ishal, kabızlık, halsizlik ve yorgunluk gibi semptomlar görülebilir. Bu semptomlar hastayı rahatsız ederse bir hekime başvurulmalıdır.
• Lokal Anestezik İlaçlar: Bu İlaçlar hastada makat bölgesinde bulunan ağrının azaltılması için kullanılan ilaçlardır. Genellikle makat bölgesine uygulanan losyon şeklindeki bu ilaçların içeriğinde; lidokain, dubikain, bupivakain gibi maddeler bulunur. Bu maddelerin en sık yan etkisi uygulanan bölgede oluşturdukları cilt lezyonlarıdır. Bu semptom hastayı zorlayacak düzeye ulaşırsa hekime başvurulmasında fayda vardır.
• Sindirimi Düzenleyici İlaçlar: Bu İlaçlar kabızlık sorunu yaşayan ve bu nedenden ötürü makat ağrısı sıkıntısı çeken kişilerde uygulanan ilaçlardandır. Bu ilaçlar içerik olarak laktoz, metil selüloz gibi dışkıyı yumuşatıcı ve dışkının dışarı çıkmasını kolaylaştıran maddeler barındırır. Bu ilaçların en sık yan etkisi doz aşımına bağlı oluşan ishaldir. Bu yüzden bu İlaçlar doktor gözetiminde ve dikkatli kullanılmalıdır.

Makat Ağrısında Ameliyat

Makat ağrısının tedavisinde gerekli durumlarda cerrahi girişime başvurulabilir. Bu nedenler genellikle ileri evre hemoroid, Makatta tünel, makat çatlağı, makat kanseri, rektum kanseri ve makat apsesidir. 

Hastalarda ameliyata başlamadan önce genel anestezi (tüm vücudun uyuşturulduğu anestezi türü) altında uyutulur. Bu sayede hasta ameliyat esnasında hiçbir ağrı hissi duymaz. Ardından ameliyata başlanır.

Hemoroidden kaynaklı makat ağrısında ameliyat genellikle dışarı çıkmış (evre 3 ve 4 ) hemoroidlerde uygulanır. Bu durumda hastanın hemoroidleri hemoroidektomi denilen işlemle çıkarılabilir yada hemoroidopeksi denilen işlemle yukarı ittirilip eski haline   getirilebilir.

Makat apsesinden kaynaklı makat ağrısında hastada ağrıya yol açan apse boşaltılır, apse duvarları kürete edilir(kazılır). Bu sayede apsenin tekrar etmesi önlenir.

Makatta tünel(anal fistül) nedeniyle oluşan makat ağrısının cerrahi tedavisinde hastada fistül yolu, fistülün nerden başlayıp nerde sonlandığı tespit edilir. Ardından fistülün iki ucundan cerrahi dikiş ipi geçirilerek bağlanır. Yara dokusu iyileştikçe, bu ip aşağıya doğru düşmeye başlar ve fistül yolu kapanır

Makat çatlağından kaynaklı makat ağrısında hastada makatın kasılmasını önlemeye yönelik girişimler uygulanır. Bunun için hastada internal anal sfinkter denen kas dokusu kesilir. Bu sayede makatın kasılması ve ağrı oluşturması önlenmiş olur.

Bu cerrahi girişimler sonrası hasta yaklaşık 6-7 saat kadar hastanede yatar. Herhangi bir komplikasyon görülmediği durumlarda taburcu edilir.

Makat kanseri ve rektum kanserinden kaynaklı makat ağrısında tedavi yöntemi biraz daha farklıdır. Bu hastalıklara sahip hastalarda; tümörlü kısım ameliyatla çıkarılır. Ardından hastaya geçici kolostomi denen işlemle karından dışkıyı atmasını sağlayan işlem uygulanır. Bu işlem sayesinde hastada makat kanserinin yada rektum kanserinin bulunduğu bölgenin iyileşmesi sağlanır. Hastada bu bölgeler iyileştiğinde; tekrardan ameliyat düzenlenerek kolostomi kapatma işlemi uygulanır. 

Makat kanseri yada rektum kanseri nedeniyle ameliyat edilmiş hastalar birkaç gün hastanede yatar. Bu birkaç günün sonunda hastalarda herhangi bir komplikasyon görülmezse taburcu edilirler. 

Gebelikte Makat Ağrısı

Hamilelikte makat ağrısı çok sık karşılaşılan ve anne adayının yaşam kalitesini oldukça düşüren semptomlardan biridir. Anne adayında artan kilo ile birlikte vücuda binen yük de artar. Bu durum hastada makat çatlağı, hemoroid, makatta tünel gibi hastalıkların sıklığının artmasına neden olur. Ayrıca bebekle beraber büyüyen rahim; bağırsakların yukarı doğru itilmesine neden olur. Bu durum hastada kabızlık ve dışkılama bozukluğu oluşumuna neden olur.

Gebelikte makat ağrısının tedavisi tıpkı diğer yetişkinlerdeki gibi altta yatan nedene yönelik uygulanır. Hastada makat ağrısı medikal tedavi ile düzelebilecek bir nedenden oluşuyorsa bu durumda hastaya ilaç tedavisi uygulanır. Hastada makat ağrısı cerrahi girişim gerektiren bir nedenden dolayı oluşuyorsa bu durumda anne adayının gebeliğin kaçıncı ayında olduğuna bakılır ve buna yönelik tedavi düşünülür. Gebeliğin son aylarında anne adayına verilen anestezik maddelerin bebeğe herhangi bir zararı yoktur ancak gebeliğin ilk hastalarında anne adayına verilen anestezik madde bebekte doğumsal anomali oluşumuna yol açabilir.

Hastalarda doğumdan sonra makat ağrısı da gelişebilir. Bunun nedeni normal doğum sırasında bebeğin doğumunu kolaylaştırmak için vajinaya açılan ve makat bölgesine kadar ilerleyen epizyotomi işlemidir. Bu işlem sonucu hastada doğumdan sonra birkaç gün makat ağrısı oluşabilir. 

Doğumdan sonra makat ağrısının bir diğer sebebi gebelik döneminde gelişen hemoroid, makat çatlağı ve makatta tünel gibi hastalıklardır. Bu hastalıklar mutlaka tedavi edilmelidir.

Bebek ve Çocuklarda Makat Ağrısı

Bebek ve çocuklarda makat ağrısı yine sık karşılaşılan semptomlardandır. Bu dönemde bebeklerde ek gıdaya başlanması sindirim problemlerinin oluşumuna ve bu problemlerin makat ağrısına yol açmasına neden olabilir.

Çocuklarda makat ağrısı genellikle çok acı yada baharatlı, yağlı ve fast food gıda tüketimi sonrasında görülebilir. Yada makat bölgesinde gelişen kıl kurdu gibi parazitler hastada makat ağrısı ve makatta kaşıntıya neden olabilir. Yetişkinlerde makat ağrısına sıklıkla yol açan makat apsesi, makatta tünel, hemoroid, makat kanseri ve rektum kanseri gibi nedenler çocuklarda çok nadir görülür.

Çocuklarda makat ağrısı ile esas olarak ilgilenen bölüm Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları bölümüdür. Makat ağrısı eğer cerrahi girişim gerektiren bir nedenden dolayı oluşmuşsa; bu durumda Çocuk Hastalıkları uzmanı hastayı Çocuk Cerrahisi uzmanına sevk eder.

Makat Ağrısında Hangi Doktora Gidilmeli?

Makat ağrısı cerrahi girişim gerektiren ve cerrahi girişim gerektirmeyen nedenlerden kaynaklanır. Bu durumda hastada makat ağrısına yol açan neden bulunup buna yönelik tedavi uygulanmalıdır.

Makat ağrısı ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan, gerekli tetkikleri uygulayan ve tedavi eden bölüm Dahiliye ve Genel Cerrahi bölümüdür.

Makat ağrısı yaşayan hastalar genellikle Dahiliye bölümüne başvurur. Hastalar detaylıca muayene edilir. Cerrahi nedenden dolayı oluştuğu düşünülen makat ağrısında; hasta Genel Cerrahi bölümüne sevk edilir.

Hastalar makat ağrısı yaşadığında, makat ağrısına ek olarak makatta kanama, makatta yanma, makat bölgesinde kaşıntı, dışkılama problemleri, kabızlık, ishal gibi semptomlar yaşadığında mutlaka bir hekime başvurmalı ve gerekli tedaviyi olmalıdır.