Omurga Ağrısı

Omurga Ağrısı Nedir?

Başımız ve bacaklarımız arasında uzanan, 23 tanesi hareketli toplam 33 omur adı verilen kemikten oluşan ve vücut ağırlığımızın 2 / 3’ ünü taşıyan omurgada çeşitli sebepler ile meydana gelen ağrılar omurga ağrısı olarak adlandırılır. 

Omurga içinde uzanan, beynin bir uzantısı olan ve vücudun refleks merkezi olarak bilinen omurilikte ise genelde insanların yaşam tarzlarına bağlı olarak çıkan ağrılar omurilik ağrısı olarak gruplandırılabilir.

Omurga Ağrısı Nedenleri Nelerdir

Omurgadaki ağrılar çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.

• Sedanter yaşam tarzı: Toplumun büyük çoğunluğunun sürdürdüğü hareket etmenin az olduğu, düzenli spor ve egzersizden uzakgündelik yaşam ve bilgisayar ve masa başında uzun süre vakit geçirilen hareketsiz yaşam tarzı omurga ağrılarına neden olur.
• Yanlış vücut duruşuna sahip olma: Omurganın normal şeklinden uzaklaştığı kambur duruş, bele ağırlık vererek yürüme gibi durumlar sonucu omurga ağrısı ortaya çıkabilir.
• Ters hareket yapma: Gereğinden fazla ağırlık kaldırma ve zorlayıcı hareketlerde bulunma sonucunda omurgada ağrılar ortaya çıkabilir.
• Boyun fıtığı: Boyun bölgesinde 7 adet omur bulunur. Bu omurlar arasında hareketi sağlayan disk adı verilen yastıkçıklar bulunur. Bu disklerin hasarlanması sonucu omurga içindeki sinirler dışarı çıkarak boyun fıtığına neden olur. Boyun fıtığı, boyun omurilik ağrısınınen sık sebepleri arasındadır.
• Sırt fıtığı: Sırt bölgesinde de 12 adet omur bulunur. Bu omurlar arasında boyun ve bel bölgesine göre daha az olsa da birlikte fıtık meydana gelebilir. Sırt omurga ağrısı sırt fıtığına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• Bel fıtığı: Bel bölgesinde bulunan 5 omur arasında bulunan yastıkçıklar arasında bel bölgesine binen yükler sebebi ile fıtıklaşabilir.  
• Omurga eğriliği bozuklukları: Skolyoz adı verilen omurganın sağa ya da sola S ya da C şeklinde kıvrım yapması, kifoz adı verilen sırt bölgesindeki omurların aşırı öne eğilmesi sonucu ortaya çıkan kamburluk ve lordozadı verilen bel bölgesindeki eğrilik sonucu omurgaya binen yük artarak omurga ağrısına sebep olur.
• Omurilik kanalında daralma: Omuriliğin geçtiği kanalın çeşitli sebepler ile daralması sonucu omurga ağrısı görülebilir. Her bölgede meydana gelen omurilik kanalı daralması daha çok boyun bölgesi ve bel bölgesinde meydana gelir. Boyun bölgesindeki darlığa servikal dar kanal, bel bölgesindeki darlığa ise lomber dar kanal adı verilir.
• Osteoporoz (kemik erimesi): Daha çok yaşlı ve kadın hastalarda görülen omurga ağrısında kemik erimesinden şüphe edilebilir. Kamburlaşma ve boy kısalmasının eşlik ettiği omurga ağrıları sıklıkla kemik erimesine bağlı ortaya çıkar. 
• Omurga ve omurilik tümörleri: Omurlar arasındaki ya da omurga kanalı içinde bulunanomurilik ya da omurilik zarında bulunan hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile o bölgelerde kitle meydana gelebilir. Bu kitle sebebi ile omurga ağrısı şikayeti ortaya çıkabilir.

Omurga Ağrısı Teşhisi

Omurga ağrısı şikayeti ile doktora başvuran hastada tanıda amaç altta yatan hastalığın tespit edilmesidir .Öncelikle hastadan detaylı bir hasta öyküsü alınarak; omurgadaki ağrının ne zamandır var olduğu, ağrının omurganın hangi bölgesinde olduğu, sırt ya da bel gibi bölgelere yayılım yapıp yapmadığı, ağrının ne kadar şiddetli olduğu, ağrının günün hangi saatlerinde artış gösterdiği, ağrının azalıp artmasına neden olandurumlar sorgulanır. 

Sonraki aşamada fizik muayene yapılarak hastanın hareket kapasitesi, eller ve kollardaki güç durumu incelenir.

Takip eden aşamada radyolojik görüntüleme yöntemleri ve tanısal yöntemler ile omurga ağrısının altında yatan nedenin kesin tanısı konmaya çalışılır.

• Direkt röntgen grafi: X ışınları kullanılarak yapılan direkt röntgen grafi yardımı ilekifoz, skolyoz gibi omurga anormallikleri,omurlardaki eklem aralıkları ile ilişkili sorunların tespiti sağlanabilir. Fleksiyon – ekstansiyongrafileri (yakınlaşma – uzaklaşma grafileri) yardımı ile omurga kanalı darlığında meydana gelen hasarın ne kadarının düzeltilebileceği incelenir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Omurganın 3 boyutlu görüntülemesini sağlayan bilgisayarlı tomografi ile omurga ağrısının altında yatan sebep araştırılabilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Yumuşak dokuları ve kasları görüntüleme başarısı daha iyi olan manyetik rezonans görüntüleme ile omurilik kanalı daralması, bel – sırt – boyun fıtığı, omurga ve omurilik tümörleri kaynaklı omurga ağrıları görüntülenebilir.

Ayrıca omurilik kanalı daralmasının görüntülemesi için aksiyel manyetik rezonans görüntüleme (enine MR) kullanılabilir.

• Myelografi: Omurlar arasındaki boşluğa enjekte edilen radyoopak maddenin geçtiği yerlerin incelenmesi ile omurilik kanalının durumu incelenebilir.
• Elektromiyografi (EMG): Boyun – sırt – bel fıtığında ve omurilik daralmasında sinirlerde hasarlanma meydana gelebilir. Sinirlerde meydana gelen hasarlanmanın tespiti için kaslara bir miktar elektrik verilerek tepkiler ölçülür.
• Somatosensoriyel Uyarılmış Potansiyeller (SEP):Sinirlerde hasarlanmaya neden olan omurga hastalıklarında somatosensoriyel uyarılmış potansiyeller yardımı ile inceleme yapılabilir. 

Omurga Ağrısı Tedavisi

Omurga ağrısı çeken bazı hastalarda altta bir hastalık yatmayabilir. Bu hastalarda yaşam tarzı değişikliği yapılması, omurga ağrısı için egzersizler yapılabilir. Yine de çok şiddetli omurga ağrısı şikayeti olan hastalara analjezik ilaçlar adı verilen ağrı kesici ilaçlar, nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar adı verilen steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar oral (ağızdan) ya da merhem olarak reçete edilebilir. Omurlar arasına steroid enjekte edildiği epidural enjeksiyon tedavisi bu önlemlere rağmen ağrıları devam eden hastalara uygulanabilir. Hastalara fizik tedavi programı önerilebilir.

Üst omurga ağrısının en sık sebeplerinden olan boyun ve sırt fıtığı ile bel bölgesindeki ağrıların sebeplerinden olan bel fıtığı tedavisinde öncelikli olarak konservatif tedavi seçenekleri adi verilen cerrahi dışı tedavi seçenekleri tercih edilir. Bu amaçla hastalara fizik tedavi programı uygulanarak egzersizlerin yapılması, ağrıların arttığızamanlarda ağrı kesici ilaçlar ile ağrı dindirilmesi, fıtığın meydana getirdiği iltihaplanmayı kontrol altına almak amacı ile nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar reçete edilmesi uygun yaklaşımlar arasındadır. Ayrıca hastalarda hareket kısıtlaması sağlamak amacı ile boyunluk, sırt korsesi ya da bel korsesi kullanılabilir. Bu yöntemlere rağmen şikayetleri artan hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilir.

Skolyoz ve kifoz gibi omurga eğriliklerine bağlı olarak meydana omurga ağrısı tedavisinde eğrilik belli bir derecenin altında ise korse tedavisi, fizik tedavi uygulanması ve ağrı kesici ilaçlar ile tedavi sağlanmaya çalışılır. Eğriliğin belli açının üstünde olduğu olduğu hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri kaçınılmaz olur.   

Dar kanal hastalığına bağlı omurga ağrısı tespit edilmesi durumunda cerrahi dışı tedavi seçenekleri öncelikli olarak tercih edilir. Bu hastalarda ağrı kontrolü amacı ile soğuk buz uygulaması ya da sıcak uygulama yapılması, ağrı kesici ilaçlar kullanılması, esneme egzersizleri – kondisyon bisikleti gibi omurilik kanalındaki kan akışını arttıracak hareketler yapılması önemlidir. Bu tedavi yöntemlerine rağmen şikayetleri devam eden hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri uygulanır.

Daha çok ileri yaşta ve kadın hastalarda görülen kemik erimesine bağlı gelişen omurga ağrısı tedavisinde;kemikler üzerinde östrojen hormonu olarak bilinen kadınsal hormonun etkisini taklit ederek kemik yoğunluğunu korumaya yardım edenselektif östrojen reseptör modulatorleri (SERM), kemiğin parçalanma hızını azaltmaya yardımcıbifosfonadlar, kemikte kalsiyum yoğunluğunu dengelemekte ve kemik yoğunluğunu arttırmakta görevliparatiroid hormonu enjeksiyonu, kalsiyum ve D vitamini takviyesiuygulanabilir.

Omurga ve omurilik tümörü tespit edilmesi durumunda hastalarda tümörün durumuna göre tedavi seçenekleri değerlendirilir. Büyük kitle varlığında tümör eksizyonu ameliyatı ile tümör cerrahi olarak çıkartılabilir. Yayılım yapmış ya da tümörün tam çıkarılmadığı hastalarda kemoterapi adı verilen ilaçla terapi ya da halk arasında ışın tedavisi olarak bilinen radyoterapi uygulanabilir.

Omurga Ağrısı Tedavi Edilmezse

Omurga ağrısı bazen hareketsiz yaşam tarzı, yanlış vücut duruşuna sahip olma, zorlayıcı hareketler yapılması gibi ciddi olmayan sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda hastaların sadece düzenli egzersiz yapması, yaşam tarzında değişikliğe gitmesi ve bir süre dinlenmesi ile ağrılar kontrol altına alınabilir.

Ancak omurga ağrısının altında dar kanal hastalığı, boyun – sırt – bel fıtığı gibi sinirleri tahrip edecek durumların yatması ve tedavi uygulanmaması durumunda hastalarda gündelik hayatı etkileyecek seviyelere varan iş gücü kaybı gözlenebilir.

Omurga ve omurilik tümörlerine bağlı omurga ağrılarının tedavisiz kalması durumunda ise tümörlerin tüm vücuda yayılımı ve dolayısı ile ölüm gözlenebilir.

Omurga Ağrısı İlaçları

Omurga ağrısının çok şiddetli olduğu hastalarda analjezik ilaçlar adı verilen ağrı kesici ilaçlar reçete edilebilir. Ağrı kesici ilaçlar arasında:

• İbuprofen
• metin salisilat
• diklofenak sodyum
• Flurbiprofen
• Tiyokolşikozid
• Naproksen sodyum 

Sayılabilir.

Bu ilaçlar ile ağrıları kontrol altına alınamayan hastalarda daha kuvvetli opioid analjezikler adı verilen narkotik ağrı kesici ilaçlardan:

• Morfin
• Kodein
• Meperidin
• Naloksan

Uygulanabilir.

Boyun – sırt – bel fıtığı, dar kanal hastalığı gibi iltihaba neden olan hastalıklara bağlı omurga ağrısı tedavisinde nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar adı verilen steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlardan:

• Naproksen sodyum
• Diflinusal
• Azopropazon

Reçete edilebilir.

Osteoporoz tedavisinde ise kemik parçalanma hızını azaltmak amacı ile bifosfonadlardan:

• Alendronat
• İbandronat
• Risedronat
• zoledronikasit

Kullanılabilirken;

Östrojen hormonunu taklit ederek kemik yoğunluğunu korumak amacı ile selektif östrojen reseptör modulatörleri (SERM) reçete edilebilir. Selektif östrojen reseptör modulatörleri:

• Klomifensitrat
• Tamoksifen
• Raloksifen

Şeklinde sıralanabilir.

Omurga Ağrısı Ameliyatı

Skolyoz, kifoz ve lordoz gibi omurga eğrilikleri sebebi ile ortaya çıkan omurga ağrısı varlığında cerrahi dışı tedavi seçeneklerinin yetersiz kalması durumunda cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilir. Çeşitli cerrahi tedavi seçenekleri arasından uygun olan seçilir. 

• Hemivertebrektomi: Genelde doğuştan meydana gelen ve herhangi bir omurun tam gelişememesi sonucu ortaya çıkan omurga eğriliklerinin tedavisindetercih edilebilecek bir cerrahi yöntemdir. Genel anestezi altında uygulanan hemivertebrektomiameliyatında sırt bölgesinden açılan kesiden tam gelişmemiş ve hemovertebra adı verilen omurun çıkarılması ve bu çıkarılan omurun altındaki ve üstündeki omurga kemiklerinin kaynaştırılması sonrası kesi kapatılır. Hastaların bu ameliyar sonrası 3 – 6 ay boyunca gövde alçısı kullanması gerekmektedir.
• Enstrümantasyon, füzyon ve osteotomi: Omurga eğriliğinin 70 – 80 dereceyi bulduğu skolyoz, kifoz ve lordoz hastalarında osteotomi adı verilen cerrahi yöntem uygulanarak eğriliğe sebep olan omur çıkarılır. Bazı durumlarda omur çıkartılmasa bile özel vidalar ve çubuklar kullanılarak omurlar sabitlenir ve bu cerrahi tedavi seçeneğineenstrümantasyon adı verilir. Omurun büyümesinin durdurularak eğriliğin artmasının önüne geçildiği cerrahi operasyona ise füzyon ameliyatı adı verilir.

Boyun- sırt- bel fıtığına bağlı ortaya çıkan omurga ağrısı tedavisindeson çare olarak cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilir. Bu ameliyatlarda amaç sinire baskı yapan fıtığın çıkartılmasıdır. 

• Diskektomi ameliyatı: Diskektomi ameliyatında genel anestezi uygulanan hasta yüz üstü yatırılır.Hastanın fıtık meydana gelmiş olan omurga bölgesinden açılankesi bölgesindengirilerek fıtık bulunan omurga kemiğindeki disk çıkartılır. Diskin çıkartılması sonrası kesi bölgesi kesilerek kapatılır.
• Spinal füzyon cerrahisi: Fıtığın sadece 1 omur bölgesinde meydana geldiği hastalarda uygulanabilen spinal füzyon cerrahisi alt ve üst omurun vida, plak ile sabitlenerek omurun hareket etmesi engellenir.

Omurilik kanalında daralma sonucu ortaya çıkan omurga ağrısı tedavisinde son seçenek olarak cerrahi tedavi değerlendirilir. Hastanın durumu, omurgadaki darlığın seviyesi değerlendirilmesi sonucunda uygun cerrahi tedavi seçeneği uygulanır.

• Laminektomi (Dekompresyon cerrahisi): Daralma meydana gelen bölgedeki sinirler etrafında daha fazla alan yaratmak amacıyladaralma meydana gelen bölgedeki omurun arka kısmı çıkartılır.

Genel anestezi uygulanan hasta yüz üstü yatırılır. Hastanın daralma meydana gelen omurga bölgesinden yapılan kesilerden girilerekomurun darlığa neden olan arka kısmı çıkartılması ile omurga kanalının genişletilmesi sağlanır.

• Laminotomi: Bu ameliyatın laminektomi ameliyatından farkı daralmaya neden olan omurun tamamen değil, kısmen çıkarılmasıdır. Bu ameliyatta sinirlerin üzerinde meydana gelen basıncı azaltacak kadar bir delik açılarak rahatlama sağlanır.

Laminektomi ile aynı yöntem ve işleyiş ile yapılanlaminotomi ameliyatında genel anestezi uygulanan ve yüz üstü yatırılan hastanın daralmanın olduğu bölgedeki omuru tamamen değil kısmen çıkartılarak ameliyat tamamlanır.

• Laminoplasti: Bel bölgesindeki omurilik daralmasında uygulanamayan, sadece boyun bölgesindeki omurilik daralmasının tedavisinde kullanılan yöntemde   omurilik kanalındaki darlığın genişletilmesi ile sinir köklerindeki basıncın azaltılması amacıyla omurilik kanalını saran kemiklerin daha arkaya çekilmesi işlemidir.
• Minimal InvazivLomberDekompresyon (MILD):Dar kanal hastalığında uygulanan mikrocerrahi yöntemi olan minimal invazivlomberdekompresyon ameliyatındaomurganın yapısının bozulmasına neden olmadan sadece kalınlaşan ve büyüyen ve daralmaya neden olan dokuların çıkarılması işlemidir.

Omurların etrafında açılan küçük bir kesi bölgesindenfloroskopi adı verilen ve ucunda kamera bulunan cihaz gönderilerek alanın görüntülenmesi sağlanır. Yine açılan küçük kesilerden gönderilen özel işlem aletleri kullanılarakdaralmaya sebep olan kemik bölgesi çıkartılır ve sinirlerde meydana gelen hasarlar düzeltilir.

Hamilelikte Omurga Ağrısı

Hamilelik dönemi kadınlarda birçok hormonal ve fiziksel değişikliklerin meydana geldiği dönemdir. Bu dönemde kas ve bağ dokularında hormonlardaki değişikliklere bağlı olarak yumuşama ve gevşeme ortaya çıkarken özellikle ikinci trimestr olarak bilinen 6. – 9. aylık dönemden itibaren hızlanan kilo artışına bağlı olarak vücut ağırlık merkezi öne doğru kaymaya başlaması ile özellikle bel bölgesi olmak üzere omurgaya binen yük artar. Tüm bu değişiklikler sonucunda hamilelik döneminde omurga ağrısı kaçınılmaz olur.

Hamilelik döneminde ortaya çıkan omurga ağrılarının azaltılması için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Yere eğilirken belden eğilerek değil dizleri kırarakeğilmek, otururken bel bölgesindeki boşluğu dolduracak yastık kullanarakbel bölgesini desteklemek, ağırlık kaldırma esnasında bacaklardan destek almak omurga ağrılarının azalmasına yardımcı olabilir. Hafif, anne adayını zorlamayacak ancak omurgayı rahatlatacak esneme egzersizleri yapılabilir. Şiddetli ağrı şikayeti bulunan hastalarda doktor kontrolünde ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Omurga Ağrısı

Bebekler ve çocuklarda da omurga ağrısı şikayetleri ortaya çıkabilir. Bebeklik döneminde doğuştan omurga eğriliği durumunda erken dönemde omurga ağrısı şikayeti ortaya çıkabilir. Bebeklik ve çocukluk döneminde ortaya çıkan omurga ağrıları; omurga enfeksiyonları, omurga ve omurilik tümorleri,romatizma, uzak organ tümörlerinin omurgaya metastaz yapması (yayılması) omurga kayması ya da omurga kırığı sebebi ile ortaya çıkabilir.

Altta yatan nedenin bebeğin ve çocuğun ölümüne sebep olabilecek bir hastalık olması sebebi ile bebeklik ve çocukluk döneminde görülen omurga ağrıları araştırılmalıdır. Gerekli radyolojik görüntüleme yöntemleri ve tanısal testlerkullanılarak tanısı konulan hastalığa yönelik tedavi planlanması yapılmalı ve tedaviye en kısa sürede başlanmalıdır.

Omurga Ağrısı İçin Hangi Doktora Gidilmeli?

Omurga ağrısı toplumun büyük kısmının hayatında en az 1 kere başına gelmiş olan, şiddetine göre gündelik aktivitelerde ciddi kısıtlamaya neden olabilecek bir durumdur.

Hastalarda omurganın herhangi bir bölgesinde uzun süredir devam eden bir ağrı mevcut ise aile hekimliğinde aile hekimine başvuru yapmaları uygun olabilir. Aile hekiminin yaptığı ön muayene ve tanısal testlere göre şüphe edilen hastalığa göre uygun doktora yönlendirme yapılabilir.

Ayrıca omurga ağrısı şikayetinde hastanede ortopedi ve travmatoloji bölümünde ortopedi ve travmatoloji uzmanına ya da fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümünde fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanına muayene olunabilir.