Ortopedi ve Travmatoloji Nedir?

Ortopedi ve travmatoloji bölümü, kas ve iskelet sisteminde (lokomotor sistem) oluşan hastalıkların teşhis, takip ve tedavileriyle ilgilenen tıp branşıdır. Kas ve iskelet sistemi, dengede durmayı ve hareket edebilmeyi sağlar. Ayrıca vücudun şeklini verir, destek görevi görür ve iç organları korur.

Lokomotor sistem; kas, tendon, kıkırdak, eklem, bağ dokular ve kemiklerden oluşur. Burada meydana gelen hastalıklar doğuştan olabileceği gibi, sonradan geçirilen kazalar ya da farklı sebeplerle de oluşabilir. 

Kas ve iskelet sistemi iç organlara yakın olduğu için, gelişen hastalıklar ve travmalar diğer sistemleri de olumsuz etkileyebilir. Örneğin; kırılan bir kaburga kemiği akciğere batarak tahribat yaratabilir ya da kırık kemik uçları çevre dokulara hasar verebilir.

Ortopedi bölümünde yapılan cerrahi ve ilaç tedavileri sayesinde hastaların yaşam kaliteleri büyük ölçüde artar. Fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümü, tedavi sonrası dönemde hastalara destek olarak iyileşme sürecini hızlandırır ve hareket kabiliyetlerini arttırır. 

Eğer yaralanmalar ya da hastalıklar diğer sistemlere zarar vermişse göğüs cerrahisi ve plastik cerrahi gibi bölümlerle işbirliği yapılacaktır.

Ortopedi Uzmanı Nedir? Ortopedistlerin Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Ortopedi ve travmatoloji uzmanları, ortopedist unvanı ile de anılırlar. Lokomotor sistemde oluşan hastalıklar ya da travmaların takip ve tedavisini yapan hekimlerdir. 

Bu alanda uzman olabilmek için 6 yıllık tıp eğitimi tamamlandıktan sonra TUS’a (Tıpta Uzmanlık Sınavı) girilmesi ve yeterli puanın alınması halinde 5 yıllık Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanlık Eğitiminin tamamlanması gerekir. 

Eğer istenirse 2 yıllık bir eğitim daha alınarak el cerrahisi konusunda uzmanlık alma seçeneği de bulunmaktadır. 

Uzmanların görev ve sorumlulukları ise şunlardır:

• Ortopedi polikliniğine başvuran hastaların tıbbi öykülerini öğrenip not etmek ve şikayetlerini dinlemek,
• Hastanın fiziki muayenesini yapmak,
• Röntgen, BT ve MR gibi görüntüleme tetkiklerin yapılmasını istemek ve sonuçlarını değerlendirmek,
• Hastaların şikayetleri ve tetkik sonuçlarına göre teşhis koyup tedaviyi planlamak,
• Hastaları detaylı bir şekilde bilgilendirip onların sorularını cevaplamak,
• Eğer cerrahi tedavi uygulanacaksa hastayı ameliyat ve riskleri hakkında bilgilendirip rızasını almak,
• Ameliyat sonrası dönemde hastanın takip ve tedavisine devam etmek,
• Gerekli durumlarda fizik tedavi ve rehabilitasyon gibi bölümlerle işbirliği yapmak,
• Parçalı kırık gibi travma cerrahisi gerektiren durumlarda hızlı hareket ederek doğru müdahaleleri yapmaktır.

Ortopedi doktorları, devlet hastanelerinde ve özel sağlık kuruluşlarında çalışabilirler. Özel muayenehanede çalışılması durumunda, ortopedi ameliyatlarının yapılabilmesi için gerekli şartları taşıyan hastaneler ile anlaşma yapılması gerekir. 

Çünkü cerrahi işlemlerin uygulanabilmesi için Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen prosedürlere uygun ameliyathane olmaması halinde yasal ameliyatların yapılması mümkün değildir. Uzmanlar gerekli şartları sağlarlarsa üniversitelerde akademisyen olarak da çalışabilirler. 

Ortopedi Neye Bakar? Ortopedi Hangi Hastalıklara Bakar?

Ortopedi ve travmatoloji bölümü, kas ve iskelet sisteminde oluşan her türlü hastalık ve travma ile ilgilenir. Son derece ağrılı hastalıklar oldukları için tedavi edilmedikleri sürece yaşam kalitesini ciddi derecede düşürür. 

Bu hastalık ve travmaların en sık görülenleri şunlardır:

• Bilek Kırığı: Bilekte bulunan skafoid isimli kemiğin alınan bir darbe sonucunda kırılması, bilek kırığı olarak adlandırılmaktadır. Çoğunlukla ameliyata gerek duyulmadan tedavi edilseler de parçalı kırıklarda ya da yaşlılarda cerrahi operasyona ihtiyaç duyulabilir. Morarma, ağrı, şişlik ve parmaklarda uyuşukluk gibi genel kırık belirtileri gösterir. Belirtiler fark edildikten sonra kırıldığı düşünülen bilek hareket ettirilmemeli ve en yakın ortopedi hastanesine gidilmelidir.
  
• Tendon Kopması: Kaslarla kemiklerin birbirine bağlanmasını sağlayan lif içerikli kuvvetli yapılara tendon denir. Omuz, pazı ve ayaklar gibi bölgelerde bulunan bu tendonlar çeşitli nedenlerle zarar görerek kopabilirler. Hasarlı bölgede şiddetli ağrı, güçsüzlük ve şekil bozukluğu olması en sık görülen belirtilerdendir. Cerrahi tedavi uygulanır.
  
• Karpal Tünel Sendromu (KTS): Median sinir (boyundan başlayarak el bileğine doğru uzanır) bilekte bulunan karpal kanalda sıkıştığında parmaklarda uyuşma, karıncalanma ve ağrı olur. Erken dönemlerde ilaç ve atel kullanımı iyileşme için yeterli olur. Ancak ilerleyen dönemlerde cerrahi operasyon gerekebilir. Tedavi edilmediği durumlarda kalıcı his kayıplarına sebep olabilir.
  
• Menisküs: Dizlerin ön ve arkalarında kemikleri birbirine bağlayan, kıkırdaklara gelen baskıları azaltan ve kıkırdakları koruyan yapıya menisküs denir. Ani hareketler sonucunda zarar görürler. Çoğunlukla futbolcularda ortaya çıkar. Ağrı ve şişlik başlıca belirtileri arasında yer alır. Bulundukları bölgeye göre diz cerrahisi yöntemleriyle tedavi edilirler ya da basit dikişlerle iyileşirler.
  

Çocuk ortopedisi bölümünde en sık karşılaşılan hastalıklar ise şunlardır:

• Gelişimsel Kalça Displazisi: Doğuştan gelen kalça çıkıkları, yenidoğanlarda sıklıkla görülür. Genetik faktörler, ters doğum, yanlış kundaklama ve amniyotik sıvının az olması risk faktörleri arasında gelir. Erken teşhis edilirse bandajlama ya da alçılama yöntemi ile iyileşmesi mümkündür. Eğer geç kalınırsa veya diğer tedavi yöntemleri işe yaramazsa cerrahi operasyon ile müdahale edilmesi gerekecektir.
  
• Düztaban: Çocuk ortopedisinde en sık görülen hastalıklardan biridir. Yere basıldığında ayak tabanı tabanı yere yapışıktır. Alt kısımda olması gereken boşluk yoktur. İki çeşit düztabanlık vardır. Yumuşak tip düz tabanlık çoğunlukla 5 yaşından sonra kendiliğinden düzelme gösterir. Ancak sert tip düz tabanlık ayak ortopedisi ameliyatı yapılması gerekir.
  
• Skolyoz (Omurga Eğriliği): Normalde düz olması gereken omurgada sola veya sağa doğru eğrilik olmasına skolyoz adı verilir. Küçük dereceli eğrilikler bazen gözden kaçabilir. Böyle durumlarda yaş ilerledikçe eğrilik de ilerleme gösterir. İlerlemiş skolyoz vakalarında çocuklara dışarıdan bakıldığında, bir omuz diğerine göre daha yüksekte olur. Tedavinin kolaylığı için erken teşhis oldukça önemlidir.
  

Ülkemizde görülen diğer ortopedik hastalıklar ise çarpık bacak, fıtık, tetik parmak, sinir sıkışmaları, kireçlenme, kemik erimesi, çapraz bağ yaralanmaları, cücelik, lokomotor sistem tümörleri, kemik kırıkları, çatlakları ve çıkıklarıdır. 

Ortaya çıkan hastalık belirtileri kesinlikle görmezden gelinmemeli ve bir ortopedi uzmanına danışılmalıdır. Çünkü bu alanda erken teşhis, tedavinin başarı ihtimalini arttırır ve hareket kapasitesinin azalmasını engellemekte büyük bir önem taşır.

Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Hangi Tedavileri Uygular?

Ortopedi ve travmatoloji bölümü, lokomotor sistemde (iskelet ve kas sistemi) oluşan travma ve hastalıkları tedavi etmekten sorumludur. Ortopedi doktorları, cerrahi ve konservatif (ameliyatsız) tedavi yöntemlerini birlikte ya da birini seçerek uygulayabilirler.

Bu seçim hastalığa ve hastanın genel sağğlık durumuna bakılarak yapılır.

En sık kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır:

• Konservatif Tedavi (Ameliyatsız): Cerrahi kesi işlemlerinin uygulanmadığı tedavi yöntemleridir. Doğrudan ortopedi doktorları tarafından uygulanabilir:
  
  • İlaç Tedavisi: Ağrı kesiciler, iltihap kurutucu kremler ve kas gevşeticiler ortopedi servisinde kullanılan ilaçların başında gelir. Boyun tutulması ve burkulma gibi durumlarda sıklıkla reçete edilirler.
    
  • Hareket Kısıtlama: Alçılama, atel ve sargı işlemleri kapsar. Kemik kırıkları, çıkıkları ve çatlakları gibi travmaların tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Amaç, zarar görmüş bölgenin hareketini kısıtlayarak iyileşme için zaman tanımaktır. Ciddi kırıkların tedavisi için ortopedi cerrahisine ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca bazı ameliyatlardan sonra da sorunlu bölge alçı ya da atele alınır.
    
  • Diğer Yöntemler: Soğuk uygulamalar, lazer tedavisi ve fizik tedavi gibi yöntemler de sıklıkla tavsiye edilirler. Hasar gören bölgenin daha fazla zarar görmemesi, ağrıların dindirilmesi ve hareket kabiliyetini tekrar kazanabilmesi için kullanılırlar.
    
• Ortopedi Cerrahisi Yöntemleri: Teşhis edilen sağlık sorunlarının ameliyat yöntemleri ile tedavi edilmesidir. Ameliyatlar, operatör doktorlar tarafından uygulanır:
  
  • Ortopedik Onkoloji: Kemiklerde oluşan kanserlerde, ilk olarak hastalığın hangi evrede olduğu tespit edilir. Tümörün bulunduğu bölgeye, ilerleme durumuna ve kişinin genel sağlık durumuna bakılarak tedavi planlanır. Ortopedi doktoru, onkolog ve radyolog gibi hekimler işbirliği içinde çalışmalılardır. Tümör tamamen alındıktan sonra gerekli görülürse radyoterapi ya da kemoterapi tedavileri uygulanır.
    
  • Protez: Vücutta bulunan yapılar zamanla yıpranıp işlevlerini kaybedebilir ya da bir kaza sonucu kopabilirler. Böyle durumlarda özel protezler, kayıp dokunun yerine koyulur ve bölgenin işlevi tekrar kazandırılır. En sık yapılan protez ameliyatı, diz protezi ameliyatıdır.
    
  • Eksizyon: Bir dokunun, tümörün ya da organın onarılamayacak durumda olduğu için cerrahi operasyonla tamamen veya kısmen çıkarılması işlemidir. Alınan dokuların yerine genellikle protezler ya da implantlar uygulanır.
    
  • Onarma Tedavisi: Kesilen ve kopan organların ya da tahrip olan dokuların onarılarak yeniden vücuda kazandırılması işlemleridir. Tahribatın ilerlememesi, fonksiyon kayıplarının engellenmesi, doku canlılığının korunması ve vücudun dokuyu kabul etmesi gibi faktörler nedeniyle vakit kaybetmeden uygulanması gereken işlemlerdir.
    
  • Fiksasyon ve Redüksiyon: Özellikle parçalı kırıklarda, kemik parçalarının yerlerine yerleştirilip (redüksiyon işlemi) sabitlenmesi (fiksasyon) işlemidir. Çoğunlukla tellerden yardım alınır. Bazı ameliyatlarda dışarıdan görülecek çubuklar kullanılır. Buna dış tespit yani eksternal fiksasyon adı verilir.
    

Lokomotor sistem hastalıklarının cerrahi tedavilerinde açık ve kapalı yöntemler kullanılabilir. Kalça protezi gibi ameliyatlar açık yöntem ile yapılırken, menisküs gibi hastalıkların ameliyatı kapalı yöntem (artroskopik cerrahi) kullanılarak yapılır. 

Artroskopik ameliyatlar da laparoskopik ameliyatlar gibidir. İşlem en az 2 küçük kesi kullanılarak, bir kamera ve özel aletlerle yapılır. İyileşme süresini kısalttığı ve operasyon komplikasyonları riskini düşürdüğü için oldukça avantajlıdır.