Aktinik Keratoz

Aktinik Keratoz Nedir?

Aktinik keratoz, bir insanın cildinde güneşe maruz kalmadan dolayı uzun yıllar içerisinde gelişen kaba, pullu, pürüzlü lekelerdir. En sık olarak yüzde, dudaklarda, kulaklarda, elin sırt bölgesinde, kolun dirsekle bilek arasında, kafanın derisinde ve boyun bölgelerinde görülür.

Özellikle ellerdeki yaşlılık lekeleri ve yüzdeki yaşlılık lekeleri en çok dikkati çekmektedir ve buna sahip olanları endişelendirmektedir.

Aktinik keratoz yaşlılık lekeleri ya da güneş lekeleri olarak da bilinir.

Yaşlılık lekeleri yıllar içerisinde yavaş yavaş büyür. Ayrıca genellikle deride bir leke ya da küçük nokta dışında bir belirti vermez.

Bu lekeler genellikle ilk olarak 40 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlar.

Aktinik keratoz lekelerinin çok az bir kısmı ilerleyen dönemlerde cilt kanserine dönüşebilir.

Bu nedenle güneşe maruz kalma süresini en aza indirerek ve cildi ultraviyole (UV) ışınlardan koruyarak aktinik keratoz riski ve dolayısıyla cilt kanseri riski azaltılabilir.

Aktinik keratoz kahverengi, gri, pembe, kızıl renginde olabilirler.

Aktinik Keratoz Belirtileri Nelerdir?

Aktinik keratoz kalın, pullu, kabuklu cilt lekeleri olarak ortaya çıkar. Bu lekeler büyüklük olarak genellikle kurşun kalem genişliğindedir.

Bu lekelerin olduğu bölgelerde kaşıntı ya da yanma olabilir. Zamanla bu lekeler daha da büyüyebilir, yok olabilir ya da aynı boyutta kalabilir.

Daha ilerleyen dönemlerde bu yaşlılık lekeleri cilt kanserine dönüşebilir. Hangi lekelerin cilt kanserine dönüşeceğini bilmek mümkün değildir.

Bununla birlikte aktinik keratoz şu belirtileri gösterebilir:

• Ciltte kaba, kuru, pullu, kabuklu lekeler. Genellikle çapları 2.5 cm’den daha azdır.
• Derinin üst katmanında hafifçe yükselmiş lekeler görülür.
• Bazı durumlarda bu lekeler sert, siğil benzeri olabilir.
• Bu lekeler pembe, kırmızı ya da kahverengi renklere sahip olabilirler.
• Aktinik keratoz bölgesinde kaşıntı ya da yanma hissi yaşanabilir.

Aktinik keratoz öncelikle yüzde, dudaklarda, kulaklarda, ellerde, kolun ön kısmında, kafa derisinde ve boyun gibi güneşe daha çok maruz kalan bölgelerde görülür.

Aktinik Keratoz Nedenleri Nelerdir?

Aktinik keratozun esas nedeni ultraviyole (UV) ışığa maruz kalmaktır.

Ultraviyole ışığa maruz kalmada en bilindik sebep güneş ışığıdır.

Güneş ışığına ultraviyole koruyucular, güneş kremleri kullanmadan ne kadar çok maruz kalınırsa aktinik keratoz gelişmesi de o derece mümkündür.

Aktinik keratoz uzun yıllar içerisinde gelişir.

Güneş ışığı dışında bronzlaşma yatakları, solaryumlar da aktinik keratoza neden olabilir.

Aktinik Keratoz için Risk Faktörleri Nelerdir?

Dudak derisi diğer vücut derilerine göre daha ince bir yapıya sahiptir. Bundan dolayı dudak derisi ultraviyole ışığa daha çok maruz kalır.

Dudaklar aktinik keratoz açısından daha fazla riske sahiptir.

Aktinik keratoz için ayrıca bazı risk faktörleri şunlardır.

Bu risk faktörleri şunlardır:

• Güneş ışığına kronik (uzun süreli) maruz kalmak: Yaşlılık lekelerinin nedeni güneşten gelen ultraviyole ışıklara maruz kalmaktır. Bu nedenle ne kadar çok güneş ışığına maruz kalınırsa o kadar çok aktinik keratoz açısından risk altında olunur.
• Şiddetli güneş yanığı: Güneş yanıkları derideki hücrelere zarar vererek hücrelerdeki mutasyon ihtimalini artırır. Böylece hücrelerin bölünmelerine ve yenilenmelerine neden olur.
• Cinsiyet: Aktinik keratoz kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla görülmektedir. Bu nedenle kadınlar daha fazla risk altındadır.
• Açık ten: Açık tenli insanlar aktinik keratoz açısından daha fazla riske sahiptir. Albinizm gibi cilt pigment bozukluğu olanlarda risk daha da fazladır.
• Tropikal, subtropikal ya da çöl ikliminde yaşayanlar: Ekvator bölgesi yakınındaki bölgelerde ultraviyole ışığa maruziyet daha fazladır. Bu bölgelerde yaşayan insanlar bu hastalık açısından daha fazla risk altındadır.
• Dış ortamda çalışılan işler: İşten dolayı dış ortamda çalışan insanlar daha fazla güneş ışığına maruz kalacakları için daha fazla risk altındadır.
• Yaş: Aktinik keratoz güneş ışığına uzun süreli maruz kalmanın sonucunda meydana geldiği için yaş ilerledikçe risk de oranla artmaktadır.
• Sigara içmek: Tütün, sigara kullanmak dudak derisini zayıflatabilir ve güneşten gelen ışınlara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
• Aktinik prurigo: Nadir görülen bu kaşıntılı, ışığa duyarlılığın arttığı hastalıkta güneş hasarına karşı daha duyarlı olunmasına neden olur.
• Aşırı alkol kullanımı
• Kanser yapan insan papilloma virüsüne maruz kalma
• Bağışıklık sistemi bozuklukları ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar

Aktinik Keratoz Teşhisi

Aktinik keratozun teşhisinde doktorunuz cildinizi inceleyerek aktinik keratoz olup olmadığınızı belirleyecektir. Ayrıca belirtilerin varlığı ve yaşlılık lekelerinin görülmesiyle tanı kolay bir şekilde konabilir.

Eğer doktorunuz bu hastalık için şüphelenirse şüpheli gördüğü yerlerden cilt biyopsisi alarak bu testin sonucunu görmek isteyecektir.

Cilt biyopsisi demek şüpheli dokudan küçük bir parça alarak laboratuvarda analiz yapılmak üzere göndermektir.

Bu biyopsi genellikle lokal (bölgesel) uyuşturma işleminden sonra kısa süreli yapılan bir işlemdir.

Aktinik keratoz teşhisi yapıldıktan sonra tedavi edilse bile bu hastaların cilt kanseri açısından değerlendirilmek üzere yılda en az bir defa doktora muayene olmaları istenir.

Aktinik Keratoz Tedavisi

Bazı aktinik keratoz vakaları kendi kendine iyileşebilirken, çoğunlukla bir kişinin tıbbi olarak tedavi alması gerekir.

Bu hastalık kanser öncüsü olarak kabul edildiği için tedaviye ihtiyaç vardır.

Aktinik keratozda tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaçla Tedavi: İlerlemiş dönemdeki ve yaygın olan aktinik keratoz vakalarının tedavisinde ilaç olarak çeşitli kremler ve jeller kullanılabilir. Bu ilaçlar ciltte etkilenen bölgeye doğrudan uygulanırlar. Uygulamadan sonra kızarıklık, şişlik gibi bazı yan etkiler yaşanabilir.
• Cerrahi Tedavi: Aktinik keratozun tedavisinde önemli bir tedavi yöntemi cerrahi tedavidir. Bu yöntem ile aktinik keratoz bölgelerinin cerrahi olarak çıkarılması amaçlanır. Bu hastalığın esas tedavisi bu yöntemle gerçekleştirilir.
• Fotodinamik Tedavi: Fotodinamik terapide cildin etkilenen bölgelerine bir kimyasalın uygulanmasını içerir. Daha sonra bu kimyasal madde üzerinde yapay bir ışık oluşturularak hasarlı hücrelerin öldürülmesi ve aktinik keratozun ortadan kaldırılması amaçlanır.

Aktinik Keratoz Tedavi Edilmezse

Aktinik keratoz tedavi edilmediği zaman daha ciddi sağlık problemleri gelişme riski artar. Aktinik keratoz hücreleri prekanseröz (kanser oluşumundan önceki evre) kabul edilir.

Çünkü bu hücreler mutasyona uğramıştır ve hücreler anormaldir. Ancak henüz kanserli değillerdir. Bunun yanında anormal hücreler genellikle sağlıklı hücrelere oranla hasara daha fazla yatkındır.

Bu hücreler hasar gördüğünde daha fazla mutasyon geçirme ihtimali ve kanser geliştirme ihtimali büyük oranda artar.

Bu hastalık tedavi edilmediği zaman aşağıdaki kanserlerin gelişme olasılığı artmıştır:

• Skuamöz hücreli karsinom
• İntraepidermal Karsinom (Bowen Hastalığı)

Aktinik Keratoza Ne İyi Gelir?

Aktinik keratozun önlenmesi önemlidir. Çünkü bu durum ilerde cilt kanserlerine neden olabilir.

Aktinik keratozda güneşin zararlı ışınlarından korunmak en önemli yöntemlerden biridir.

Bunun için ise:

• Güneş altında geçirilen zamanı kısıtlamak: Özellikle güneş ışınlarının yoğun olduğu öğle vakitlerinde (10-2 arası) güneşten kaçınmak gerekir. Hem güneş yanıklarından hem de aktinik keratozdan korunmak için bu yöntem önemlidir. Bu ikisi de cilt kanserlerine yol açabilir.
• Güneş kremi kullanmak: Güneş kremi gibi güneşten koruyucu madde kullanmak aktinik keratoz gelişimini azaltır. Dışarıya çıkmadan önce en az 30 faktörlü güneş kremleri kullanmak gerekir. Dermatoloji akademisi en az 30 faktörlü, suya dayanıklı bir güneş kremi kullanılmasını önermektedir.
• Kapalı giysiler giymek: Güneşten ekstra korunmak amacıyla kolları ve bacakları daha sıkı dokunmuş giysilerle örtmek faydalıdır. Ayrıca şapka takmak da bu hastalığı önlemede iyi bir yöntemdir.
• Bronzlaşma yataklarından kaçınmak: Solaryumlar ultraviyole ışık yaydığı için cilt hasarına yol açabilir. Bu cihazlardan uzak durmak aktinik keratoz gelişmemesi için önemlidir.

Aktinik Keratoza Ne İyi Gelmez?

Aktinik keratozun oluşmasında ve ilerlemesinde olumsuz etki yapan bazı durumlar vardır.

Bunlar:

• Güneş altında çok zaman geçirmek
• Ultraviyole ışığa fazla maruz kalmak
• Solaryumlarda vakit geçirmek

Aktinik Keratoz İlaçları

Aktinik keratozun tedavisinde bölgesel olarak kullanılan (krem, jel) ilaçlar şu şekildedir:

• Florourasil krem: 5-Florourasil olarak bilinen bu ilaç DNA’nın sentezlenmesini inhibe ederek etki eder. Genellikle yara gelişimi varsa bu ilaç tercih edilir. Bu ilaçla tedavi edilen bölgeler güneş ışığından korunmalıdır.
• İmikimod krem: İmikimod interferon alfanın üretimini artırarak vücut immün (bağışıklık) sistemini uyarır.
• İngenol mebutate jel: Etki mekanizması tam bilinmemektedir. Hücre ölümüne neden olmaktadır.
• Diklofenak Sodyum jel: Etki mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Damarlanmayı azaltması amacıyla kullanılmaktadır.
• Kolşisin Jel: Hücre çoğalmasını engelleyerek etki etmektedir.
• Tretinoin: Retinoidler uzun süreli güneş hasarına bağlı deri yaşlanması ve buna bağlı değişimlerin giderilmesinde başarılı sonuçlar sağlamaktadır.

Bu kremler ilk kullanımdan sonraki ilk birkaç hafta boyunca kızarıklık, şişlik ve yanma hissine yol açabilir. 

Aktinik Keratoz Ameliyatı

Bir kişide sadece birkaç leke ya da şişlik var olduğu durumlarda, doktor etkilenen bölgeyi küçük bir ameliyatla çıkarmayı önerebilir.

Ayrıca aktinik keratozda kullanılan cerrahi tedavi yöntemleri şunlardır:

• Kriyoterapi (dondurma, soğuk tedavi): Aktinik keratozlar sıvı azot ile dondurularak yok edilebilir. Sıvı azot hastalıktan etkilenen cilt bölgesine uygulanır. Bu bölgelerde kabarma ve soyulma meydana gelir. Bu bölgeler iyileştikten sonra lezyonlar yıpranarak yeni derinin çıkmasına izin verir. Kriyoterapi aktinik keratozun tedavisinde kullanılan en yaygın tedavi yöntemidir. Bu işlem birkaç dakika kadar kısa süreli bir işlemdir. Kabarıklık, yara izi, enfeksiyon, uygulama yerinde renk değişiklikleri gibi yan etkilere yol açabilir.
• Küretaj (kazıma): Bu işlemde hasarlı hücreleri kazımak için küret adı verilen bir cihaz kullanılır. Kazımadan sonra doktor tarafından etkilenen dokuyu elektrik akımı ile kesmek ve yok etmek amacıyla kalem şeklinde bir cihaz kullanabilir. Bu prosedürde lokal anestezi (bölgesel uyuşturucu) gerekmektedir. Enfeksiyon, skar (yara) dokusu, cilt renklenmesi gibi yan etkileri olabilir.

Çocuklarda Aktinik Keratoz

Aktinik keratoz genellikle ilerleyen yaşlarda özellikle 40 yaşından sonra meydana gelir.

Çünkü bu hastalık güneşten gelen ultraviyole ışınlara maruziyetin artmasıyla meydana gelir.

Ancak bazen çocukluk ve gençlik döneminde de meydana gelebilir.

Özellikle güneş yanıklarından sonra meydana geldiği için koruyucu olarak güneş yanıklarından korunmak, güneş kremi kullanmak ve güneş altında kalmamaya özen göstermek gerekir.

Ayrıca şapka takmak ve kapalı giysiler de giymek gerekir.

Aktinik Keratoz için Hangi Doktora Gidilir?

Aktinik keratozda kanserli olmayan lekeler ile kanserli lekeler arasında ayrım yapmak zor olabilir. Bu nedenle doktor tarafından yeni cilt değişikliklerinin değerlendirilmesi en iyisidir.

Özellikle şu belirtiler görüldüğünde mutlaka doktora gitmek gerekir:

• Lezyonun sertleşmesi
• Lezyonun iltihaplanması
• Lekenin hızla genişlemesi
• Aktinik keratoz lekelerinde kanama, kızarıklık
• Lekelerin ülserleşmesi (yara oluşturması)

Bu belirtiler kanserin işaretçisi olabilir. Ancak bu değişiklikler varsa çok fazla endişelenmemek gerekir.

Çünkü skuamöz hücreli kanser de denilen deri kanserinin erken evrelerinde teşhis edilmesi ve tedavisi nispeten daha kolaydır.

Aktinik keratoz için Deri ve Zührevi Hastalıklar (Dermatoloji) bölümüne gitmek gerekir.