Alt Çenenin Önde Olması

Alt Çenenin Öne Çıkması (Mandibular Prognatizm) Nedir?

Prognatizm, alt ya da üst çenenin daha öne çıkmasına denir. Bu şekilde olan çenelere bazen genişletilmiş çene ya da Habsburg çenesi de denebilir. Ancak tipik olarak prognatizm terimi alt çene kemiğinin üst çeneye göre daha öne çıkmasına denir.

Prognatizm, genellikle genetik ve doğumsal etkilerle ya da sonradan oluşan travmaya bağlı oluşmaktadır. Bu durumda hastalarda yeme ve konuşma problemleri görülebilir. Prognatizm genellikle altta yatan tedavi gerektirebilecek klinik bir durumu işaret edebilir. Bu durumlarda kişiler bir uzmana danışmayı unutmamalıdır.

Alt Çenenin Öne Çıkması Belirtileri Nelerdir?

Mandibular Prognatizm yani alt çenenin daha önde olduğu hastalarda dıştan bir görünüm bozukluğunun yanında hastalarda önemli belirtiler görülebilmektedir. Bu durumlarda hastaların yaşam kalitesi olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Buna ek olarak konuşma bozukluğu, çenede ağrı, yemek yemede ve çiğnemede problemler oluşabilmektedir. Hastaların bazılarında daha az bir kuvvetle ısırma görülebilirken bazı hastalarda aksine daha kuvvetli bir ısırma ile karşılaşılabilmektedir.

Okul çağındaki küçük çocuklarda görünüm değişikliği ve konuşma bozukluğu nedeniyle diğer çocuklar tarafından alay konusu olma gibi bir travma gelişebilmektedir. Bu travma sonucu çocuğun okul hayatı, arkadaşlık ilişkileri ve çocuğun psiko-sosyal gelişimi olumsuz yönde etkilenebilir.  

Hastalarda görülen diğer anormal belirtiler ise şu şekildedir;

• Çene ucu ilerdedir,
• Üst dudak ile alt dudak arası hizası bozulmuştur, üst dudak daha geride yer alır.
• Burnun altında bıyık bölgesi olarak adlandırılan mesafe artmıştır.
• P,B,C,R,S gibi harflerin telaffuzlarında bozukluklar görülür.
•  Dişlerin yapısı incelendiğinde, alt dişlerin yapısı daha büyüktür.
• Hastaların dil boyutlarında artış görülmüştür.

Alt Çenenin Öne Çıkması Nedenleri Nelerdir?

Mandibular Prognatizm (alt çenenin önde olması) bir çok etken sonucunda görülebilmektedir. Doğumsal yüz anomalileri, genetik sendromlar, endokrinolojik hastalıklar ve travmalar en sık görülen nedenler arasındadır. Bunların dışında görülen diğer etkenler daha nadir görülen Prognatizm sebepleridir. En sık karşılaşılan sebeplerden bazıları şunlardır;

• Akromegali: Akromegali vücutta bulunan büyüme hormon miktarının çok fazla üretilmesi sonucunda görülen hormonal bir hastalıktır. Bu hastalıkta sadece alt çene değil vücudun hemen her bölgesinde devasa bir büyüme söz konusudur. Alt çenede de büyüme olduğu için bu hastalarda Prognatizm görülebilir. Tedavi edilebilen bir hastalıktır. Uygun ve erken zamanlı bir tedavi almak oldukça önemlidir. Hastalarda çıkıntılı kaş, geniş burun, diş aralığında artış, ellerde ve ayaklarda şişme, eklemlerde şişme, kas güçsüzlüğü ve eklem ağrısı gibi belirtiler yer alabilir.  
• Bazal Hücre Nevüs Sendromu: Bu hastalık bazı durumlarda anormal yüz şekline neden olabilmektedir. Nadir görülen bir sendromdur. Ancak bu hastalarda dikkat edilmesi gereken nokta sinir sisteminin etkilenmesidir. Körlük, sağırlık, nöbet geçirme ve zihinsel gelişim bozukluğu hastalarda görülebilecek çok ciddi sorunlardır. Buna ek olarak çocuklarda yarık dudak, büyük kafa, geniş göz aralığı ve omurga problemleri şüphe edilebilecek diğer bulgulardır.
• Akrodizostoz: Hastalarda kemik büyümesini olumsuz etkileyen çok nadir görülen doğumsal bir hastalıktır. Bu hastalar, kısa çene, kısa bacak, kısa bir burun ve küçük üst çeneye sahiptir. Bu da normal olan alt çenenin daha büyük görünmesine neden olabilmektedir. Akrodizostozlu hastalarda el, ayak ve omurga problemleri buna ek olarak çocuklarda kısa boy, el-ayak şekil bozuklukları, küçük burun, düşük kulaklar, işitme sorunları ve zihinsel problemler görülebilir.

Bunlara ek olarak prognatizme neden olan hastalıklar şunlardır: Fabry hastalığı, Fragil X sendromu, Klinefelter sendromu, Marfan sendromu…

• Çevresel ve Yapısal faktörler: Solunum bozuklukları, Çene kaslarının fonksiyonlarının azalması, Travma, Postür bozuklukları, Tümörler, Dilin daha önde olması, Üst çenenin daha geride olması…

Alt Çenenin Öne Çıkması Alt Tipleri

Mandibular Prognatizm (alt çenenin daha geride olması) temel olarak 4 alt sınıfa ayrılmaktadır. Bu sınıflandırma nedenlere ve etkilenen çene kemiğine göre oluşturulmuştur.

1. Yalancı Prognatizm: Bu sınıflandırmada alt çene yani mandibula boyut ve anatomik konum olarak normal iken üst çene yani maksillada görülen gelişim yetersizliği sonucu alt çene daha büyük görülmektedir.
2. Fonksiyonel sınıf 3 maloklüzyonlar (hizalanma): Bu durumda çene büyüme oranları normaldir istirahat halinde alt çene başı alt çene normal konumda iken çene kapanırken alt çene daha öne geçebilmektedir.
3. Akromegaliye bağlı Prognatizm: Akromegali, büyüme ve gelişmenin tamamlanmasından sonra hipofiz bezinden büyüme hormonunun çok fazla üretilmesi sonucu görülen hormonal bir hastalıktır. Fazlaca üretilen büyüme üretilen büyüme hormonu kemikler de dahil olmak üzere bütün vücutta büyümeye neden olur. Bu büyüme alt ve üst çenelerde de görülür. Ancak alt çenedeki kemik büyümesi daha fazla olduğu için alt çene daha önde görülür.
4. Gerçek Mandibular Prognatizm: Bu sınıflandırmada mandibulada (alt çene kemiği) aşırı büyüme, maksillada (üst çene kemiği) yetersiz gelişme ya da bu iki tipin beraberliği şeklinde olabilmektedir.  

Alt Çenenin Öne Çıkması Teşhisi ve Tanı yöntemleri

Şikayetleri sonucu hastaneye başvuran hastalara çeşitli yöntemlerle tanı konulabilmektedir. Bu yöntemler temel olarak şunlardır;

• Fizik muayene ve tıbbi muayene: Kliniğe başvuran hastaların öncelikle şikayetleri dinlenir. Buna ek olarak aile öyküsü ve hastanın tıbbi geçmişi sorgulanarak not edilir. Bilgileri alınan hasta muayene masasına alınarak ayrıntılı bir muayene edilir. Öncelikle baş, yüz, çene, dil, diş muayenesi yapılır. Bunlara ek olarak ihtiyaç duyulması halinde diğer bölgeler muayene edilir.
• Kafatası ve diş röntgenleri: Bu yöntemlerde X ışınları kullanılarak hastanın diş ve kemik yapısı incelenir. Bu teknikler arasında en sık kullanılan yöntem lateral sefalometri yöntemidir.
• Isırma izleri: Alçıdan bir kalıbı hastanın ısırması söylenir. Bu sayede ısırma kuvveti ve hastanın dişlerinin ısırma halindeki konumu değerlendirilmiş olunur.
• Kan tahlili: Kan tahlillerine hastanın şikayetleri ışığında başvurulur. Hormonal  ya da genetik hastalıktan şüphelenilmesi halinde kan tahlillerinden yararlanılabilinir.    

Alt Çenenin Öne Çıkması Tedavisi

Mandibular prognatizmin (alt çenenin önde olması) genellikle kalıcı bir durum değildir. Altta yatan nedene göre koruyucu tedavi, fonksiyonel ortopedik tedavi ya da ameliyat tedavisi uygulanabilmektedir. Bu tedavi yöntemlerine ek olarak hormonal ya da tümöral etkenler sonucu oluşan prognatizmin tedavisi de farklılık göstermektedir. Hastalığın şiddetine göre ise cerrahi ve ortopedik tedaviler kombine olarak kullanılabilir.

• Koruyucu tedaviler: Koruyucu tedavilerde amaç prognatizme neden olan çevresel etkenleri ortadan kaldırmaktır. Mesela hastanın ağız ve diş sağlığını olumsuz yönde etkileyecek fonksiyonel bir alışkanlığı varsa, hastada solunum problemleri varsa ve bebekte süt dişlerinin erken dökülmesi durumu varsa bunlar önlenmelidir.
• Durdurucu ve düzeltici tedaviler:Bu tedavilerde amaç cerrahi uygulamadan ya da cerrahiye ek olarak çeşitli ortodontik aparatlar yardımıyla alt çenenin uzamasının önüne geçmek ya da üst çenenin öne doğru gelişmesi sağlanır. Ağız içinden ya da ağız dışından çeşitli aparatlar takılır. Bunlara ek olarak cerrahi tedaviler ile de hastanın çene yapısı düzeltilebilir. Ancak bu ortodontik tedavi ergenlik dönemi sonrası 16-17 yaşlardan sonra tek başına başarılı sonuçlar gösteremez. Bu nedenle cerrahi tedavilere başvurulur.  Ameliyata başvurulmadan ortodontik tedavilerde kullanılan bazı yöntemler şunlardır;
  1. Frankel 3 apareyi: Ağız içinden uygulanan, doku destekli bir aparattır. Ağız kapalı iken aktif olup amaç üst çene kemiğinin gelişmesi sağlamak ve alt çene kemiğinin gelişimini kısıtlamaktır. Genellikle genç hastalarda oldukça başarılı sonuçlar göstermektedir.
  2. Reverse Head Gear: Alt çenede ve alında 2 adet sabitleyici yer bulunmaktadır. Amaç alt çenenin öne doğru gelişimini frenlerken, üst çenenin öne doğru gelişimini uyarmaktır. Bu yöntemden başarılı sonuçlar elde edebilmek için en uygun yaşlar 9-11 yaşlardır.
  3. Chin cup (çenelik): Bu yöntemde başın ön-üst ve arkasını saran bir bandaj ve alt çenede bir sabitleyici bulunmaktadır. Amaç alt çene kemiğinin geriye ve aşağı yönde düzelmesini sağlamaktır.
  4. Hızlı genişletme aparatı (RPE): Bu aparat ağız içinde arka dişler arasına takılan bir sabitleyicidir. Üst çenenin normalde daha dar ve daha az geliştiği hastalarda üst çeneyi genişletmek amacıyla kullanılır. İskeletsel gelişim dikkate alınarak bu aparatın kullanılması için en uygun yaşlar 9-15 yaşlarıdır. Buna ek olarak daha ileri yaşlardaki   hastalarda da kullanılabilmekle beraber yaş ilerledikçe iskeletsel etki daha az olmaktadır.

Alt Çenenin Öne Çıkması Ameliyatları

Düzeltici çene ameliyatları çeşitli ortodontik uygulamaların olumlu etki gösteremediği ve daha ileri vakalarda uygulanmaktadır. Bu operasyonlarda alt çene kemiği yani mandibula üst kısımlardan kesilip kısaltılır tekrardan sabitlenir. Bu sayede normal uzunluğuna kavuşmuş olur. Bu operasyonları genellikle çene cerrahları, plastik cerrahi uzmanları gibi bölümler yapmaktadır.

Ameliyat öncesi yapılan fizik muayene ve radyolojik incelemeler sonucu hastanın çenesinin kaç cm geriye çekileceği hesaplanır ve ona göre bir ameliyat planı oluşturulur. Ameliyat genel anestezi altında ortalama 2,5-3 saat sürmektedir. Operasyon ağız içinden yapılmakla beraber ağız dışındaki yüz bölgesinde herhangi bir kesi izine rastlanılmaz. Operasyon sırasında hastaya takılan sabitleyici teller ortalama 3 hafta sonra tekrar çıkarılır. Buna ek olarak çenede gerçekleşen bir operasyon olduğu için doktor tarafından beslenme programı oluşturulur. 6-7 haftalık bir diyet sonrasında hasta tekrardan normal beslenmesine devam edebilir.

Operasyon sonrası dönemde hissedilen ağrıları gidermek için ağrı kesiciler kullanılabilir ve hastanın genel durumuna göre 1-3 hafta içinde tekrar günlük çalışma hayatına başlanılabilir. Ancak çene kemiğinin tam olarak fonksiyonel iyileşmesi 9 ila 12 arasında sürebilir.

Alt Çenenin Öne Çıkması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Mandibular Prognatizm (alt çenenin önde olması) doğuştan ya da daha sonra ki dönemlerde gerçekleşebilir. Bu durumda hastalarda yüzde görüntü bozukluğu, yeme-çiğneme problemleri, konuşma bozukluğu, ısırma sorunları, çene ağrısı, dişlerde dizilim bozukluğu gibi önemli belirtiler görülür. Tedavi edilmediği takdirde bu şikayetler devam edecek ve hastaların yaşam kalitesinde azalma görülecektir.

Çocukluk ve okul çağındaki hastalarda çevresindeki çocuklar tarafından alay konusu olma nedeniyle okul hayatında ve sosyal oyun yaşantısında olumsuzluklar görülebilir, içe kapanıklık, asosyallik, derslerde başarısızlık, özgüven kaybı yani çocuğun biyo-psiko-sosyal gelişimi olumsuz yönde etkilenecektir.  

Alt Çenenin Öne Çıkması Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

Mandibular Prognatizm tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Ailesinde daha önceden anormal bir çene-yüz ameliyatı geçirme öyküsü olan, akrabalarda ya da ailede bu hastalığa sahip olan, anormal yüz görünümüne yol açabilecek hastalıkları tarif eden bireyler kendilerinde çeşitli şikayetleri fark ettiği zaman uzman bir doktora mutlaka başvurmalıdır.

Bunlara ek olarak solunum problemi olan, çocukluk çağında diş sağlığında bozulmalar olan, çiğneme ve ısırma konularında olumsuz alışkanlıkları olan hastalar mutlaka dikkat etmelidir. Operasyon sonrası ya da çeşitli ortodontik tedavilerden sonra doktor tavsiyelerine eksiksiz uyulmalı ve ağız-çene sağlığına özen gösterilmelidir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Alt Çenenin Önde Çıkması

Bebeklerde ve çocuklarda mandibular Prognatizm genellikle genetik hastalıklar sonucu doğumsal olarak görülür. Ancak küçük yaşlarda çene kemiklerinin gelişimi devam ettiği için 7 yaşına kadar ortodontik aparey tedavileri harika sonuçlar verir. Ancak bu fırsat oldukça iyi değerlendirilmelidir. Aksi takdirde bu yaşlardan sonra başarı şansı kısmen de olsa düşme gösterir ve cerrahi tedaviler gündeme alınabilir. Bunun için aileler çocuklarının sağlığına dikkat etmeli ve doktor kontrolleri konusunda duyarlı olmalıdırlar. Parmak emmek, diş gıcırdatmak, dişleri birbirine çarpmak gibi çocuklarda görülen bazı olumsuz davranışlar aileler tarafından fark edilmeli ve gerekirse uzman pedagog ile görüşülmelidir. 

Alt Çenenin Öne Çıkması için Hangi Doktora Gidilir?

Mandibular Prognatizm (alt çeneninde olması) kimi hastada doğumdan itibaren anormal bir yüz görünümüne neden olabilirken kimi hastada daha sonra hastalık ya da travma sonucu gelişebilmektedir. Hastalar genel olarak konuşma bozukluğu, çene ve dişlerde yapı bozukluğu, yeme ve çiğneme sorunlarından yakınmaktadır. Son zamanlarda kendilerinde ya da çocuklarında bu şikayetleri fark eden bireyler sağlık uzmanına başvurmalıdır.

Bu hastalık çene ya da dişlerde gelişen yapısal bir problem sonucu görülebileceği gibi hormonal ve ya genetik hastalıklar nedeniyle de gelişebilir. Buna ek olarak baş ve boyun tümörleri sonucu da görülebilir. Bu nedenler göz önüne alınarak hastaların başvurabileceği bölümler şu şekildedir;

• Çene cerrahisi
• Endokrinoloji bölümü