Arjiri

Arjiri Nedir? 

Arjiri ya da bilinen diğer adıyla ‘mavi deri hastalığı’, gümüşe uzun süre maruz kalınması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Arjiri, tersine çevrilemeyen ve tedavi edilemez bir rahatsızlık olarak literatüre geçmiştir. Buna rağmen arjiri, tıbbi olarak iyi huylu bir hastalık olarak tanımlanır. 

Gün boyunca insanların gümüş ile temas miktarı çok düşüktür. Yiyeceklerde, içme suyunda ve hatta solunan havada bile eser miktarda gümüş nanopartikülleri olabilir. Vücuda alınan eser miktardaki gümüş, herhangi bir yan etki oluşturmadan vücuttan dışarı atılabilir. Bununla birlikte, uzun süre küçük miktarlar dahilinde veya tek seferde büyük dozlarda gümüşe maruz kalmak arjiri riskini artırmaktadır. 

Aşırı miktarlardaki gümüş nanopartikülleri deri altında, gözlerde, tırnaklarda veya bazı iç organlarda birikebilir. Özellikle deri altında biriken gümüş, vücudun güneş gören kısımlarının kalıcı olarak mavimsi-gri renge dönüşmesine sebep olabilir.  

Genel olarak gümüş elementinin vücuttaki toksik (zehirli) etkisi çok güçlü değildir. Bu zayif etki, gümüş elementinin vücuttaki yavaş emilimi nedeniyle oluşmaktadır. Zayıf toksik etki, sistemik belirtilerden ziyade daha çok lokal belirtilere neden olmaktadır. Sistemik belirtiler ise gümüş partiküllerin solunması veya yutulması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu sistemik belirtiler, endüstriyel sahada (havacılık veya kozmetik sanayi vb.) gümüş ile temas eden kişilerde sıklıkla görülmektedir. 

Arjiri Belirtileri

Genel olarak arjiri belirtileri ağız çevresinde ve diş etlerinde gri/kahverengi renk değişimi şeklinde başlamaktadır. Arjiri, deride ise kurşun mavisi veya mavimsi-gri tonunda renk değişikliğine neden olabilir. Bu renk değişikliği, arjiri belirtileri içindeki tek karakteristik değişimdir. Bu durum, maruz kalınan gümüş miktarına bağlı olarak aylar veya yıllar içinde gelişebilir. Renk değişimi, cildin belli bir bölgesinde veya tüm cilt üzerinde etkili olabilir. 

Vücuttaki renk değişikliği, yoğun güneş ışığına maruz kalan alın, burun veya el bölgesinde etkili olmaktadır. Renk değişikliği, sklera (gözün beyaz kısmı) ve tırnak yatağı üzerinde de etkili olabilmektedir. Bazı kişilerin dalağında, karaciğerinde ve bağırsaklarında da mavimsi-gri renk değişikliği görülebilir. 

Deri üzerindeki renk değişimi veya hiperpigmentasyon, aynı zamanda burun boşluğunda, diş etinde veya dudaklarda bulunan mukaza zarını etkilemektedir. Göz kapaklarının iç yüzeyini ve gözün dış dünya ile temas eden kısmını kaplayan ve normalde beyaz veya saydam görünen mukoz membran yani konjonktivada ise renk bozukluğu veya solgun bir renk değişimi gözlemlenir. 

Renk değişiminin ortaya çıkış hızı ile maruz kalınan gümüş miktarı arasında ciddi bir ilişki vardır. Eğer gümüşe çok yüksek miktarlarda maruz kalma söz konusu ise arjiri belirtileri hızlı bir şekilde ortaya çıkabilir. Daha az miktardaki gümüş maruziyetinin etkileri ise yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır. Öyle ki, bazı vakalarda arjiri belirtilerinin ortaya çıkış süresi ayları hatta yılları bulabilir.

Kozmetik anlamda rahatsız edici değişikliklerin olması kişileri ruhsal yönden olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Arjiri nedeniyle kişiler, daha içe dönük, toplumdan uzak bir bireye dönüşebilir. Ayrıca bu kişilerde depresyon ve anksiyete (kaygı bozukluğu) görülebilir. 

Arjiri Nedenleri 

Gümüş partiküleri vücuda ağız, deri ve mukoza yoluyla alınmaktadır. Ağız yolu ile vücuda giren gümüş partikülleri genel arjiriye neden olabilir. Genel arjiri kliniğinde meydana gelen renk değişikliği, tüm ciltte, mukoza zarlarında ve iç organlarda etkili olmaktadır.  

Deri yoluyla alınan gümüş partikülleri ise daha çok lokalize arjiriye neden olmaktadır. Lokalize arjiri kliniğinde ise renk değişikliği sadece gümüş ile temas eden bölgede etkili olmaktadır. 

Gümüş içeren gıda takviyeleri, göz damlaları veya burun spreyleri kullanan kişilerde ya da gümüş nanopartiküllerinin yoğun olduğu iş kollarında çalışan kişilerde arjiri gelişme riski yüksektir.  

Ağız yolu ile alınan gümüş partikülleri mide asidi ile yapısal değişikliklere uğradıktan sonra gümüş iyonları oksitlenerek gümüş tuzlarına veya gümüş halid kristallerine dönüşür ve kan dolaşımına katılarak en son cilt altı dokularına ulaşır. Cilt altında biriken gümüş, güneş ile temas eden cilt kısımlarında mavimsi-gri renk değişimine neden olur. Bunun temelinde güneş ışığına maruz kalındığında cildin koyulaşmasına neden olan melanin (doğal cilt pigmenti) vardır. Gümüş partikülleri melanin salınımını artırmaktadır. Bu nedenle, güneşe maruz kalan deri bölgesinde (yüz, boyun ve el bölgesi) koyulaşma gerçekleşir. 

Kişilerin gümüşe maruz kalma yolları ise şunlardır: 

Mesleki maruziyet: gümüş madenciliğinde, gümüş takılar yapan işletmelerde veya fotoğraf baskısı işlemlerinde aktif olarak görev yapan kişiler, arjiri açısından risk altındadırlar. 

Gümüş içeren takviye edici gıdalar: Özellikle kolloidal gümüş içeren gıda takviyeleri arjiri riskini artırmaktadır. Özellikle ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), kolloidal gümüş için sağlık açısından faydalı olduğu yönündekanıt sunmamıştır. 

Gümüş içeren kremler ya da ilaçlar: Günümüzde eski kadar yaygın kullanmayan bazı tıbbi ürünleri kullanmak arjiri riskini artırmaktadır. Arjiri riskini artıran nedenler şunlardır: 

• Diş eti ve burun kanaması tedavisinde kullanılan gümüş nitrat.

• Yara ve yanık tedavisinde tercih edilen gümüş sülfadiazin içeren kremler

• Sigarayı bırakmaya yardımcı ürünlerde kullanılan gümüş asetat

• Göz damlalarında kullanılan kolloidal gümüş suyu 

• Amalgam (gümüş) dolgular, gümüş akupunktur iğneleri ve gümüş takılar 

Arjiri Teşhisi 

Cildinde, ağız boşluğunda veya tırnak ve tırnak yatağında renk değişimi olan kişiler, hızlı bir şekilde uzman bir hekim tarafından muayene edilmelidir. Doktorlar, arjiri hastalığından şüphelenirse kişilerin tıbbi öyküsünü ve kullandığı ilaçları dikkatli bir şekilde not ederler. Renk değişikliği olan bölgeler görsel olarak incelenir. Çok nadir durumlarda mavi ışık veya Wood ışığı muayenesi yapılabilir.  

Herkesin vücudunda eser miktarda dahi olsa gümüş bulunur ve bu miktarı değerlendirmenin birkaç yolu vardır. Kan, idrar ve gaita tahlilleri, kişilerin son bir hafta içinde maruz kaldığı gümüş miktarını gösterebilmektedir.  

Ayrıca, arjiri teşhisini doğrulamak için deri biyopsisi de yapılabilir. Deri üzerinden alınan örnek, patoloji uzmanı tarafından detaylandırılır. Alınan örnek, mikroskop altında incelenir. İnceleme sırasında kahverengi-siyah granüllerin varlığı arjiri tanısını kesinleştirir. 

Arjiri Tedavisi 

Arjiri hastalığının kesin ve kalıcı bir tedavisi bulunmamaktadır. Arjiri tedavisinde birinci adım dışarıdan gümüş maruziyetini ortadan kaldırmaktır. Gümüş maruziyeti sonrasında ciltte oluşan renk değişikliğin geri dönüşü olmamaktadır. Güneş kremleri bu aşamada cilt renginin daha da koyulaşmasının önüne geçebilir. Ayrıca yapılacak bazı makyaj teknikleri ile arjirinin cilt üzerinde yaptığı olumsuz değişimler gizlenebilir. 

Arjiri tedavisinde, %5 Hidrokinon ihtiva eden kremler kullanılabilir. Kremler, cilt üzerine uyguladıktan sonra deri altında biriken gümüş miktarını azaltabilir. Ayrıca bu tip kremler, koyulaşan cilt rengini açabilme özelliğine sahiptirler. Her ilaç tedavisinde olduğu gibi arjiri tedavisinde de kullanılan kremler uzman bir doktor tarafından reçete edilmelidir. 

2015 yılında araştırmacılar, arjiri tedavisinde Q-Switch lazer yönteminin etkinliği altı farklı araştırma ile test etmişlerdir. Q-Switch lazer yöntemi, tedavinin ilk seansından sonra etkisini olumlu şekilde göstermiştir. Lazer yönteminin genel tedavi içindeki uzun dönem etkisi halen araştırılmaktadır.  

Arjiri Tedavi Edilmezse  

Arjiri, tehlikeli olan bir hastalık değildir. Gümüşe aşırı maruz kalınması sonucunda çok az ölüm vakası bildirilmiştir. Arjiri hastalığı yaşayan kişilerin genel sağlığında olumsuz değişimler nadir olarak görülür. Ancak hastalığın seyri ve cilt üzerinde oluşturduğu mavimsi-gri renk değişikliği tersine çevrilemez.  

Kozmetik anlamda rahatsız edici değişikliklerin olması kişileri ruhsal yönden olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Arjiri nedeniyle kişiler, daha içe dönük, toplumdan uzak bir bireye dönüşebilir. Ayrıca bu kişilerde depresyon ve anksiyete (kaygı bozukluğu) görülebilir. 

Ayrıca gümüşün sistemik toksik (zehirli) etkisinin ortaya çıkardığı nadir komplikasyonlar ise şunlardır; 

• Mide üşütmesi (viral gastroenterit)

• Doku kaybı

• Üremi

• Akciğer ödemi

• Albuminnüri (proteinüri)

• Karaciğer-böbrek yağlanması 

• Kanama

• Kronik bronşit 

• Koordinasyon kaybı

• Gece görüşünde kayıplar

• Tat almada bozukluklar (disgözi)

• Duyusal işleme bozukluğu

• Kısa süreli nöbetler  

Arjiri için Ne İyi Gelir? 

• Ciltteki koyulaşmayı sınırlamak için güneş ile temas süresini en aza indirmek önemlidir. Güneş ile temas eden vücut kısımlarını örtmek çok faydalıdır. Ayrıca yüksek koruma faktörlü güneş kremleri kullanmak etkili sonuçlar vermektedir.

• Gümüş ile temas halindeki meslek gruplarında çalışan kişilerin koruyucu kıyafet ve gözlük kullanması çok önemlidir.

• Gümüş içeren ilaçlardan, gıda takviyelerinden ve kozmetik ürünlerinden uzak durulması gereklidir. 

Arjiri için Ne İyi Gelmez? 

Aşırı miktarda gümüşe maruz kalma arjiri hastalığı için bilinen tek risk faktörüdür. Aşağıdaki durumlarda arjiri riski artmaktadır; 

• Gümüş içeren takviye edici gıdalar/ürünler kullanmak

• Düzenli olarak gümüş içeren göz damlaları veya kozmetik ürünleri kullanmak 

• Gümüş madeni arama çalışmalarında, gümüş işlemede veya takı yapımında çalışan kişilerin koruyucu ekipmanları kullanmaması

• Güneş kremleri kullanmadan güneşe çıkmak (özellikle 10:00-16:00 saatleri arasında) 

Arjiri İlaçları 

Arjiri hastalığında güneş ile temasın yoğun olduğu cilt yüzeyindeki mavimsi-gri renkteki değişimi geri döndürmek mümkün değildir. Ancak, içerisinde %5 Hidrokinon bulunduran kremlerin etkili olduğuna yönelik araştırmalar vardır. Bu kremlerin, uzman doktor tavsiye üzerine kullanılması gerektiği unutulmamalıdır. 

Kremler, içindeki etken maddenin etkisi ile cilt ve ter bezi çevresindeki gümüş partiküllerini azaltabilir. Ayrıca etken madde, pigment miktarını ve melanosit hücre sayısını azaltarak ten renginin açılmasında etkili olabilir. Buna ek olarak yüksek koruma faktörlü güneş kremleri kullanmak güneşin etkisiyle artan koyulaşma hızını azaltabilir. 

Gebelikte Arjiri 

Hamilelik döneminde yaşanılan soğuk algınlığı veya grip gibi hastalıkların tıbbi tedavisine ek olarak kolloidal gümüş suyu alternatif tedavide kullanılmaktadır. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), kolloidal gümüş için tıbbi yönde yararlı olduğu konusunda bilimsel bir sonuç bulunmadığını bildirmiştir. Bu nedenle, bu tip ürünlerin tedavi amacıyla kullanılması kesinlikle doğru değildir. 

Ayrıca yapılan ek bilimsel çalışmalar, kolloidal gümüş kullanımının ciddi riskler barındırdığı da kanıtlanmıştır. Bu nedenle, gebelik süresince kullanılan kolloidal gümüş içerikli ürünlerin bebek gelişimi üzerinde güvenli olduğu yönünde kanıt bulunmamaktadır. Bu tür alternatif tedavi seçenekleri tercih edilmeden önce uzman bir doktordan destek alınmalıdır. 

Arjiri için Hangi Doktora Gidilir?

Genel olarak derisinde, göz çevresinde veya tırnaklarında mavimsi-gri renk değişikliği fark eden kişiler, hızlı bir biçimde cildiye (dermatoloji) bölümü doktoru ile görüşmesi gereklidir. 

Arjiri sonucunda oluşan görünüm estetik manada kişileri rahatsız etmektedir. Kozmetik anlamda rahatsız edici değişikliklerin olması kişileri ruhsal yönden olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Arjiri nedeniyle kişiler, daha içe dönük, toplumdan uzak bir bireye dönüşebilir. Bu kişilerin psikiyatri uzmanı doktorlardan veya psikologlardan gerekli desteği alması önemlidir.