Bebeklerde Alerjik Rinit

Alerjik Rinit Nedir?

Alerjik rinit, alerjenlerin burnun içinde alerjik tepkimeye sebep olması ile birlikte burunda tıkanma, hapşırık, nezle; gözde, kulakta, burunda ve boğazda kaşınma şeklinde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Alerjik nezle de denmektedir. Halk arasındaki bilinen ismi ise saman nezlesidir.

Alerjik rinitin sebep olduğu belirtiler çoğunlukla gribin sebep olduğu belirtilerle karıştırılmaktadır. Fakat alerjik rinit (alerjik nezle) sebep olduğu belirtilerin tekrarlanması sebebiyle gripten ayrılmaktadır. Eğer ekstra bir hastalık yok ise alerjik rinit ateşe sebep olmamaktadır. Art arda hapşırmalar, alerjik riniti gripten ayırma konusunda önemli bir belirtidir. Polenlere karşı alerjik bireylerde alerjik rinit belirtileri bahar döneminde artış gösterir.

Alerjik rinitin en çok karşılaşılan iki tipi aşağıdaki gibidir:

• Mevsime bağlı gelişen alerjik rinit (saman nezlesi): Yıl içerisinde dönemsel olarak kendini gösteren alerjik nezle cinsidir. Bu cinse polen vb. çevredeki alerjenler sebebiyet verir.
• Yıl süresince kendini gösteren ve uzun süren alerjik rinit: Tozlar, hayvanların kürkleri ve küf vb. sürekli maruz kalınan alerjenler sebebiyet verir.

Bahar dönemlerinde burun akıntısı ve burunda tıkanma şikayetiyle hekimlere danışan çocukların neredeyse yarısında alerjik rinit gözlemlenmektedir.

Bebeklerde Alerjik Rinit Belirtileri Nelerdir?

Alerjik rinite ait en temel belirtilerden biri sürekli tekrar eden nezle, burunda kaşıntı, burunda tıkanma ve peş peşe minimum 3-4 kez meydana gelen hapşırıklardır.

Bunların yanında:

• Geniz akıntısı ve geniz akıntısı kaynaklı öksürme, yutulmasından kaynaklı kusma, karında ağrı ve iştahsızlık,
• Gözde alerji olduğu durumlarda gözlerde kaşıntı ve sulanma,
• Gözlerde şişlik ve renk değişiklikleri (Göz kapaklarında ve gözaltlarında koyulaşma),
• Alerjik rinitin enfeksiyon oluşumuna zemin hazırlaması sebebiyle sinüzit, 
• Kulak içinde sıvı birikmesiyle beraber işitmede azalmalar,
• Kulakta, damakta ve boğazda şiddetli kaşıntı,
• Tat almada ve koku almada bozukluklar,
• Geniz akıntısı kaynaklı ağız kokusu,
• Göz alerjisine ek konjonktivit,
• Burun üstünde çizgi oluşumu,
• Yorgun his ve halsizlik,
• Burunda kanamalar,
• Öğrenmede güçlük,
• Dişlerde çürüme

Bebeklerde Alerjik Rinit Nedenleri Nelerdir?

Alerjik rinit gösterdiği belirtiler itibarıyla nezle ile benzeşmektedir ancak nezlenin viral bir rahatsızlık olmasının yanında alerjik rinit virüs kaynaklı bir rahatsızlık değildir. Alerjik rinitin sebepleri arasında hem genetik faktörler hem de çevre ile temas yer alabilmektedir. Bu anlamda alerjik rinit birçok sebebi olabilen bir hastalıktır. Ev içerisinde veya ev dışarısında karşılaşılan çeşitli faktörler, alerjik rinite sebebiyet vermektedir.

İnsan bağışıklık sistemi, bakteriler ve virüsler benzeri kötücül maddelerin insan vücuduna olan olumsuz etkilerine karşı tepki göstermek üzere programlıdır. Vücudumuzun reaksiyon göstermesine sebep olacak bir alerjen, hava aracılığıyla vücudumuza girdiğinde, bağışıklık sistemimiz aksiyona geçmektedir. Buna paralel olarak burun kanalları birtakım salgılar salgılamaya başlamaktadır. Bu salgılar göz, burun, sinüs gibi farklı bölgeleri etkilemekte ve kaşıntı, tıkanıklık vb. durumlara yol açmaktadır. Alerjik reaksiyon bu şekilde oluşmaktadır.

Bebeklerde saman nezlesi (alerjik rinit) nedenleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır:

Genetik Faktörler: Ailenin geçmişinde alerjik bir öykü bulunması durumu kişinin alerjiye genetik olarak yatkınlığının olduğunu göstermektedir. Alerjik rinit, genetik olarak aile bireylerinden birbirlerine taşınabilmektedir. Bebeğin ebeveynlerinden birinde alerjik rinit olması bebeğin kendisinde de alerjik rinit görülme olasılığını artırmaktadır. Aynı şekilde bireyde başka alerjiler mevcutsa ya da egzama vb. cilt rahatsızlıkları mevcutsa alerjik riniti tetikleyebilmektedir.

Çevresel Faktörler:

• Alerjik rinitin ev dışındaki etkenleri; polen (bahar dönemlerinde ortaya çıkan çim ve ağaç polenleri), çeşitli ot, ağaç, çiçek, mantar ve bitkiler (özellikle mevsim geçişlerinde sıklıkla karşılaşılan Ragweed diğer adıyla kanarya otu bitkisi), hava kirliliği, egzoz ve diğer gazlar şeklinde gösterilebilmektedir. 
• Alerjik rinitin ev içindeki etkenleri de ev tozu, evcil hayvan tüyleri ve salgıları, bazı böcek türleri, pasif içici olarak maruz kalınan sigara dumanı, ev içindeki hava kirliliği şeklinde ifade edilmektedir.

Bebeklerde Alerjik Rinit Teşhisi

Alerjik rinit teşhisi, genel alerjik bulguların görülmesi ve tanı amaçlı uygulanan testler aracılığıyla konmaktadır. Alerji uzmanları çocuğun hastalık geçmişi ile birlikte çocuğu muayene eder ve laboratuvar sonuçları ile beraber değerlendirmesini yapar.

Genetik Öykü ve Hastalık Geçmişi: Hekim çeşitli sorular eşliğinde çocuğun ailesindeki ve kendisindeki alerji ve hastalık geçmişi ile ilgili bilgiler toplar. Bu sorular aracılığıyla aşağıdaki bilgiler elde edilmektedir:

• Belirtilerin zamanı ve sıklığı,
• Evde evcil hayvan beslenip beslenmediği,
• Çocuğun beslenme biçimi ve diyeti,
• Çocuğun kullandığı ilaçlar.

Fiziksel Muayene: Doktor, hastanın burun içini muayene ederek veri elde etmeye çalışmaktadır. Ancak yalnızca ayna yordamıyla muayene yapılması yeterli gelmemektedir.

• Nazal endoskopi: Fiziksel muayene anlamında faydalı bilgiler elde edilmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem burun içi boşluğu görüntülemeye yaramaktadır.
• Çocuklarda alerji belirtilerini anlayabilmek için bazen gözlemlemenin de yardımı dokunabilmektedir. Örnek olarak, alerjik riniti olan bir çocuğun sıklıkla burnunu kıpırdattığı ya da eliyle yukarıya doğru ittiği görülebilmektedir. Burun üzerinde çizgi oluşmasına da sebep olan bu davranışa Alerjik Selam Hareketi denmektedir.

Testler: Hekim fizik muayene yaparak kişiyi etkileyen alerjenin ne olduğunu bulabilmek amacıyla alerji testi isteyebilmektedir.

• Deri Prick Testi (DPT): Vücut, cilt üzerinde çizikler oluşturularak veya iğneler yardımıyla kuşku duyulan alerjenlere maruz bırakılır. Bu alerjenlerden herhangi birine karşı alerjik reaksiyon gösterilirse o alan şişecek ve kızaracaktır. 
• Kan Testleri: Bazı durumlarda reaksiyon gösterilen alerjik maddelerin tespiti amacıyla kan testi de yapılabilmektedir.

Bebeklerde Alerjik Rinit Tedavisi

Çevresel Faktörler: Alerji tedavisinde en önemli ve etkili yöntemlerden biri alerjene maruz kalmanın engellenmesi ve uzak durulmasıdır. Alerji ortamda bulunan herhangi bir sebepten kaynaklanıyorsa ya bebeğin ya da eğer mümkünse alerjenin o ortamdan uzaklaştırılması gerekir.

İlaç Tedavisi: Alerjik rinitin tedavisinde alerjenlerin en aza indirilmesi çalışması ile beraber ilaç tedavisi de kullanılmaktadır. Alerjik rinitin tedavisi için kullanılmakta olan ilaçlar burun mukozasında meydana gelen alerjik tepkimenin engellenmesini sağlamaktadır Alerjik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar uzun vadede etki eden ilaçlardır. Bu bağlamda ilaçlar, burun spreyleri ve burun/göz damlaları ilaç tedavisinde kullanılmaktadır.

İmmunoterapi ve Aşı Tedavisi: Alerjene özel olarak yapılan, alerjik bireyin alerjene artırılan dozlar halinde maruz bırakılması yoluyla meydana gelebilecek belirtilerin en aza indirgenmesinin amaçlandığı uygulamadır. Bu yöntem enjeksiyon (aşı) formuyla veya dil altı damlaları ve tabletleri şeklinde uygulanabilmektedir. Ancak bu yöntem yan etkileri açısından tehlikeli olabilmektedir. Bu sebeple çocuk alerjisi uzmanı denetiminde uygulanması en güvenlisidir.

Bebeklerde Alerjik Rinit Tedavi Edilmezse

Alerjik rinitin, hapşırığa, burunda tıkanmaya ve burun akıntısına neden olduğu bilinmektedir. Bu etkiler çocuğun gün içindeki hayati fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilmektedir. Burun tıkanıklığından dolayı uzun süreler ağzın açık durması özellikle gelişim aşamasındaki çocukların diş şekillerinde bozukluğa ve dişlerde çürümelere yol açabilmektedir. Çenenin kapanmasında meydana gelen bazı deformasyonlar ve yüzdeki ifadede meydana gelen bozukluklar da alerjik rinitin sebep olduğu bazı sorunlardandır.

Alerjik rinit ağır ve tekrarlayan orta kulak iltihabına da sebep olabilmekte, uyku bozuklukları ve uyku kalitesinde kötüleşmeler ile birlikte yorgunluk, algı ve dikkat bozuklukları, depresyon ve endişe bozukluklarına neden olabilmektedir. Bu da çocukların okul başarısını etkilemektedir.

Alerjik Rinite Ne İyi Gelir?

Alerjik şikayetlere sebep olan bazı alerjenleri ortadan kaldırmak, tedavi üzerinde olumlu etkiler gösterebilmektedir.

Bunun için alınabilecek önlemlere bazı öneriler aşağıda görülmektedir:

• Yastık ve yorgan tercihlerinde kuştüyü ya da yün gibi doğal malzemelerdense sentetik malzemeli olanların tercih edilmesi 
• Ev içinde hayvan beslenmemesi, bitki bulundurulmaması
• Klima filtrelerinin sık sık değiştirilmesi.

Bu önlemlerin yanı sıra alerjik rinite iyi gelen doğal yöntemler ve besinler aşağıdaki gibidir:

• Tuzlu su ile burnun temizlenmesi,
• Buhar solunması ile burnun temizlenmesi,
• Nane, papatya ve yerba mate çayı, yeşil çay,
• Zencefil ve zerdeçal,
• Sarımsak ve soğan,
• Probiyotikler,
• Isırgan otu,
• Elma sirkesi,
• Çörek otu,
• C vitamini

Alerjik Rinitte Ameliyat ve Cerrahi Tedavi

Alerjik rinit tedavisinde ışık tedavisi ya da burun etlerinin alınması gibi yöntemler kullanılabilmektedir.

• Ameliyatlar: Burunda tıkanmalara yol açan ve alerji kaynaklı gerçekleşen burun etlerinde büyümeler, burun içinde polip oluşması ve tamamen tedavi edilemeyen kronik sinüzit gibi vakalarda cerrahi müdahaleler de tercih edilebilmektedir. 
• Işık Tedavisi (Rhinolight ya da Fototerapi): Alerjik riniti tedavi amaçlı olarak kullanılan son teknoloji yöntemlerden olan Rhinolight (Işık Tedavisi) oldukça fazla yoğunluğa sahip bir ışık kullanılarak yapılan bir tedavi yöntemidir. Birkaç dakika gibi kısa süren ve 6-8 seans aralığında uygulanması genelde yeterli olan bir yöntemdir. Ağrısızdır ve 3-4 seans sonrasında faydası görülmeye başlanmaktadır. 

Çocuklukta Alerjik Rinit

Bebeklerde alerjik rinit çok sık olmamakla birlikte 6 aylık öncesinde görülebilmektedir. Ama alerjik rinit genelde kendisini 2 ya da daha çok mevsim dönüşümünden sonra göstermeye başlamaktadır. Bu yüzden alerjik rinit çocuklarda çoğunlukla 2 yaşından itibaren görülmeye başlar. Alerjik rinit belirtileri daha çok mevsim geçişlerinde görüldüğünden bu dönemlerde bebekleri gözlemlemekte fayda vardır.

Bebeklerde Alerjik Rinit için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde ve çocuklarda alerjik rahatsızlıkların tanı ve tedavisi için Çocuk İmmünoloji ve Alerji Bölümüne Çocuk Alerji Uzmanlarına danışılması gerekmektedir. Bu bölüm 0-18 yaşları arasında bulunan çocuk hastaların bağışıklık sistemleri ve alerjik hastalıklarının teşhisi ve tedavisi ile ilgilenmektedir. Bebeğin sağlıklı bir gelişim süreci geçirebilmesi adına alerjik belirtiler görüldüğü takdirde fazla zaman kaybetmeden bir uzmana danışmakta fayda vardır.