Boşaltım Sistemi Hastalıkları

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Nedir?

İnsan boşaltım sistemi vücudumuzda yer alan en önemli sistem bütünlerinden biridir. İnsanlarda yer alan boşaltım sisteminde ortaya çıkabilecek her türlü problem hasta vücudundan daha büyük sıkıntılara yol açabilmektedir. Boşaltım sisteminin asıl görevleri arasında insan vücudunda kullanılan besin artıklarının ya da kullanılamayan zararlı maddelerin vücut dışına atılması oldukça mühimdir.

Boşaltım sistemi isminin içeriğinde de yer aldığı gibi bir madde topluluğunu bir alandan başka bir alana boşaltmakla görevli bir insan organizması sistemidir. Boşaltım sistemi bu görevini yerine getiremediği taktirde atılamayan zararlı madde yapıları insan vücudunda oldukça büyük problemlere yol açabilmektedir. Boşaltım sistemi ile vücuttan atılamayan bu maddeler tekrardan kana karışarak bu kan tüm vücutta tekrardan döngüye girmekte ve bu atık miktarı yüksek kana ekstra organlardan atılması için maddeler de eklenmektedir. Bunun sonucunda normalde atılması gereken vücut için zararlı maddeler çeşitli organ yapılarında birikerek çeşitli ek hastalıklara yol açabilmektedir.

Vücutta ek hastalıkların meydana gelmemesi adına vücutta dolaşım gösteren kan içeriğinin temizlenmesi ve hücrelerde kullanım sonucunda açığa çıkan atık maddelerin boşaltım sistemi aracılığı ile atılması oldukça önemlidir. Boşaltım sistemi organları kabaca idrar borusu, mesane ve böbrek şeklinde sıralanabilir. Bu boşaltım sistemi organ yapıları çeşitli nedenlerle enfeksiyon kapması halinde ya da deformasyona uğraması ile boşaltma görevlerini tam yerine getiremez iseler boşaltım sistemi hastalıkları meydana gelmektedir.

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Tipleri (Çeşitleri) Nelerdir?

Boşaltım sistemi insan vücut dengesinin sağlanmasında oldukça önemli bir konuma sahiptir. Boşaltım sistemi organları böbrekler, üreter - üretra (idrar kanalları) ve idrar kesesinden oluşmaktadır. Boşaltım sistemi içerisinde bulunan organlar aracılığı ile vücutta yapım ve yıkım sonucunda ortaya çıkan atık maddelerin atılması ve vücut dengesinin sağlanmasını sağlamaktadır. Vücudun tüm bu işlevsel sürecinin sürekliliğinin sağlanması için kanda bulunan bu atık maddelerin boşaltım sistemi aracılığı ile atılması gerekmektedir. Sık gözlenen boşaltım sistemi hastalıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Böbrek Kistleri: Böbrek kistleri boşaltım sistemi hastalıklarından biridir. Böbrekte kist meydana gelmesi böbreğin yüzey kısmı ya da iç kısımlarında ortaya çıkabilmektedir. Oluşan böbrek kistlerinin içi sıvı ya da hava dolu kese yapıları şeklinde yapılar şeklinde gözlenebilmektedir. Kist yapıları çok küçük yapılarda olabileceği gibi oldukça büyük boyutlara ulaşarak çevre dokulara bası yapabilmekte bu durum ağrılara yol açabilmektedir.
• Böbrek Taşları: Böbrek taşları boşaltım sistemi hastalıklarından birisidir. Kanda yer alan çeşitli mineral maddeler böbrekten atılım esnasında idrarda belirli bir çözünürlük değerinde denge halinde olacak biçimde çözünmüş bulunması gerekmektedir. Ancak bazı hastalarda çeşitli sebeplere bağlı olarak bu mineral maddelerin çözünürlüğünde azalma meydana gelmekte ve birikimi gözlenmektedir. Bu birikim sonucunda böbrek içinde ya da toplayıcı sistemlerde birikip çöken mineraller taşlaşmakta ve böbrek taşlarını oluşturmaktadır.
• Böbrek Tümörleri (Kanseri): Böbrek kanserleri boşaltım sistemi hastalıkları arasında yer almaktadır. Böbreklerde yer alan tümörler ve kanserleşmeler böbreğin normal işlevlerini yerine getirmeye çalışan hücre yapıların çeşitli nedenlere bağlı olarak işlevlerini ve şekillerini yitirmesi sonucunda anormal derecelerde çoğalması ve büyümesi şeklinde gözlenmektedir.
• Böbrek Üreter Bileşke Darlığı (UPJ Darlık): Böbrekte oluşan idrar öncelikle böbrek içinde bulunan küçük toplayıcı sistemlere oradan sonra da büyük toplayıcı kanallar aracılığı ile üretilen idrarın toplandığı pelvis renalis adlı havuz kısma gelmektedir. Burada toplanan idrar üreter aracılığı ile mesaneye taşınır. Pelvis kısmı ile üreter birleşim noktasına üretero – pelvik bileşke (juntion) adı verilmektedir. Buranın darlığında üreter bileşke darlıkları ortaya çıkmaktadır.
• Üreter Genişlemesi (Üreterosel): Boşaltım sistemi organlarından bir olan üreterin mesaneye açıldığı bölümde uer alan deliğin normalden küçük olması ve idrar akımını engellemesi nedeniyle bu bölümde genişleme olması hastalığına üreterosel adı verilmektedir.
• Üreter Taşları: Boşaltım sisteminde yer alan bir organ olan üreter böbrekte oluşan idrarın mesaneye taşınmasını ve boşaltımın sağlanmasında oldukça önemli bir organ yapısıdır. Bu idrar yolunun bazı bölümlerinde bulunan ve sıklıkla böbrekten buraya düşen / gelen taş yapıları üreter taşlarını oluşturmaktadır.
• Vezikoüretral Reflü: Vezikoüretral reflü hastalığı boşaltım sistemi hastalıkları arasında yer almaktadır. vezikoüretral reflü mesanade bulunan idrarın mesaden böbreklere doğru geri kaçması durumudur.
• Mesane Taş Hastalığı: Kanda yer alan çeşitli mineral maddeler böbrekten atılım esnasında idrarda belirli bir çözünürlük değerinde denge halinde olacak biçimde çözünmüş bulunması gerekmektedir. Ancak bazı hastalarda çeşitli sebeplere bağlı olarak bu mineral maddelerin çözünürlüğünde azalma meydana gelmekte ve birikimi gözlenmektedir. Bu birikimin mesanede gözlenmesi durumunda mesane taşları ortaya çıkmaktadır.
• Hipospadias: Hipspadias hastalığı Yenidoğan dönemi erkek bebeklerde gözlenen bir doğumsal hastalıktır. Normal bir insanda penisteki idrar kanalı olan üretra penisin baş kısmında sonlanmaktadır. Bu hastalık gözlenmesi durumunda penisteki idrar kanalı olan üretra penisin alt yüzünde ya da daha geri kısımlarda sonlanmaktadır.
• Balanit: Balanit çocuklarda gözlenen ve sünnet olmamış erkek çocuklarda sık ortaya çıkan penis başı ya da penis ucunun iltihaplanması hastalığıdır. Balanit olan erkek çocuklarında penis başında ya da penis uç kısmında kızarıklık, akıntı ve şişlik gözlenebilmektedir.
• Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği farklı sebeplere bağlı olarak böbreğin kanı temizleme görevlerinde aksaklık oluşması ile gelişen bir tablodur. Böbrek yetmezliği akut olarak tabir eedilen ani bir şekilde ya da uzun süreli (kronik) olarak meydana gelebilir.
• İdrar Yolu Enfeksiyonları: Tıp literatüründe üriner sistem enfeksiyonları olarak tanımlanan idrar yolu enfeksiyonları idrar yolunun herhangi bi bölümünde böbrek ve üreter yapılarından mesaneye ve idrar yollarını da kapsayan enfeksiyonları içermektedir. İdrar yolu enfeksiyonları idrar yolununun herhangi bir noktasını etkileyebilmekte ve buna göre farklı isimlerle anılmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonları şu şekilde sıralanabilir;
• Üretrit: Üretrit üretranın yani idrarı mesane bölümünden vücut dışına taşıyan tüp yapısının enfeksiyonu durumunda gözlenen hastalıktır.
• Sistit: mesanede çeşitli nedenlere bağlı olarak enfeksiyon gelişimine sistit adı verilmektedir.
• Pyelonefrit: Pyelonefrit hastalığı böbreklerde enfeksiyon gözlenmesi durumunda ortaya çıkan hastalık halidir. İdrar yollarında meydana gelen anatomik bir bozukluk sonucunda idrarın mesane organından böbreklere doğru ters yönde geçişi sonucunda ortaya çıkabilmektedir. 

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Vücutta ek hastalıkların meydana gelmemesi adına vücutta dolaşım gösteren kan içeriğinin temizlenmesi ve hücrelerde kullanım sonucunda açığa çıkan atık maddelerin boşaltım sistemi aracılığı ile atılması oldukça önemlidir. Eğer boşaltım sistemi görevini yeterince iyi bir şekilde yerine getiremez ise boşaltım sistemi hastalıkları oluşmakta ve bu durum da vücutta çeşitli ek hastalık durumlarına neden olmaktadır. Oluşan bu hastalıklar sonucunda ortaya çıkan boşaltım sistemi hastalıkları belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Büyüyen kistlerin çevre dokuya ya da böbrek içine bası yapması sonucu gözlenen bel ağrısı.
• Hastaların idrarını yapması esnasında idrarda kan gözlemlemesi.
• Hastalarda idrar yapma esnasında yanma gözlenmesi.
• Hastalarda meydana gelen yüksek tansiyon varlığı
• Hastalarda tansiyon yüksekliğine bağlı olarak baş ağrısı ortaya çıkabilmektedir.
• Hastalarda karın ağrısının gözlenmesi.
• Bazı hastalarda geçirilen hastalık anında ateş yükselmesinin ortaya çıkması.
• Hastalarda mide bulantısı ve mide bulantısına ek olarak kusma gözlenmesi.
• Hastaların sık sık idrara çıkma gereksinimi duyması
• Hastalarda gözlenen idrar yaparken zorluk yaşama ya da az miktarlarda idrar yapma durumu.
• Enfeksiyonu olan hastalarda titremeyle birlikte gelen yüksek ateş.
• Bazı hastalarda iştah kaybı ve iştah kaybına bağlı kilo kaybı ortaya çıkabilmektedir.
• Hastaların penisinden gelen kötü kokulu akıntı ya da hastaların idrarının koyu renkli olması.
• İdrar kanalı olarak adlandırılan üretranın penisin alt gerisinden açılması / üretranın penis ucunun gerisinden açılması
• Bebek hastalarda gözlenen penis başında meydana gelen yassılaşma varlığı.
• Halk arasında peygamber sünneti olarak bilinen sünnet derisinin penis başının alt yüzünde oluşmaması. (doğuştan yarım sünnet)
• Cinsel aktif hastalarda gözlenebilen ereksiyon esnasında penisin aşağıya doğru kıvrık hal alması.
• Hipospadiası bulunan çocuk hastalarda çatallı işemenin gözlenmesi.
• Bazı hastalarda idrar kanal açıklığının oldukça geride olması sonucunda tedavisiz bırakılmaya bağlı olarak cinsel fonksiyon bozukluklarının ortaya çıkması gözlenebilmektedir.
• İdrar yapma esnasında gözlenen ağrı hissi ve idrar yaparken yanma gözlenmesi.
• İdrarda açık renkli kan varlığı ya da idrarda koyu renkli kan varlığı.
• Hastalarda sık sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının gözlenmesi.
• Erkek hastalarda sık gözlemlenen penis bölgesinde ağrı ya da testis bölgesinde ağrı.
• Kadın hastalarda sık gözlemlenen vajinal bölgede ağrı varlığı.
• Her iki cinsiyete mensup hastalarda da gözlemlenen idrarı tam boşaltamama hissinin varlığı.
• Her iki cinsiyete mensup hastalarda da gözlemlenen idrarın normalden daha koyu renkli olması ya da idrarın normalden daha kötü kokulu olması.
• Hastaların karnın alt bölgesinde ağrı hissetmesi.
• Bazı hastalarda böbrek yetmezliğine bağlı olarak el ayak ve bacaklarda sıvı tutulumu gözlenmesi ya da bu sıvı tutulumuna bağlı ödem oluşumu gözlenebilir.
• Hastalarda nefes darlığının olması boşaltım sistemi hastalıklarında gözlemlenebilecek semptomlar arasında yer almaktadır.
• Hastalarda gözlemlenen yorgunluk hali ve halsizlik hali.
• Hastalarda gözlemlenen güçsüzlük.
• Hastaların kalp ritimlerinde bozukluklar olması.
• Hastalarda ortaya çıkabilecek göğüs ağrısı varlığı.

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Boşaltım sistemi hastalıklarının ortaya çıkmasında birçok neden bilinmektedir. Boşaltım sistemi hastalıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Genetik Yatkınlık: Boşaltım sistemi hastalıklarının ortaya çıkmasında genetik yatkınlık oldukça önemli bir risk faktörüdür. Hastaların birinci yakınlık derecesindeki aile üyelerinde çeşitli boşaltım sistemi hastalıklarının bulunması genetik yatkınlığın göstergesidir. Bu nedenlerle genetik olarak yatkınlığın bulunması hastalarda boşaltım sistemi hastalıkları için risk faktörleri arasında sayılmaktadır.
• Genetik Hastalıkların Varlığı: Genetik hastalıkların varlığı boşaltım sistemi hastalıklarının oluşumuna neden olabilecek risk faktörlerinden biridir. Hastalarda gözlenen birçok genetik geçişli hastalık durumu bulunabilir. Bu genetik geçişli hastalıklar hastalarda boşaltım sistemi hastalıklarının oluşumuna yol açabilmektedir.
• Kanal Tıkanıklıkları: Kanallarda tıkanıklık meydana gelmesi boşaltım sistemi hastalıklarının oluşmasına neden olabilmektedir. Bazı boşaltım sistemi hastalıkları kanallarda tıkanıklıklar meydana gelmesi sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Taş hastalıkları ve kist hastalıkları kanal tıkanıklığı sonucunda oluşabilecek boşaltım sistemi hastalıklarına örnek olarak verilebilmektedir.
• Mineral Çözünürlüğünde Bozulma: Kanımızda bulunan bazı mineral maddeler böbreklerden süzülerek vücutta bir denge içinde tutulmaya çabalanır. Böbrek aracılığı ile süzülen kandaki mineral yoğunluğunun fazla olması durumunda bu minerallerin idrar yoluyla dışarı atılması amaçlanır. Eğer bu mineral maddelerin çözünürlüğünde bozukluk meydana gelirse çeşitli boşaltım sistemi hastalıkları meydana gelebilmektedir.
• Enfeksiyon Gelişimi: Boşaltım sistemi hastalıklarının oluşmasında enfeksiyon gelişimi oldukça önemli bir risk faktörüdür. Hastalarda gözlenebilecek herhangi bir bakteriyel ya da diğer organizmalar kaynaklı enfeksiyonlarda çeşitli boşaltım sistemi organları etkilenmekte ve bunun sonucunda boşaltım sistemi hastalıkları ortaya çıkmaktadır.
• Sıvı Tüketiminin Yeterli Olmaması: Su insan vücudu için oldukça önemli bir madde olması yanında insan vücudunun büyük bir yüzdesi sudan ibarettir. Bu yüzden alınan sıvı miktarı oldukça önemlidir. Hastalarda gözlenebilen sıvı alımının kısıtlı olması boşaltım sistemini etkileyerek boşaltım sistemi hastalıklarının gelişmesine neden olabilmektedir.
• Beslenme Alışkanlıkları: Hastalarda gözlenen kötü beslenme alışkanlıkları boşaltım sistemi hastalıklarının gelişimine neden olabilmektedir. Bazı hastalarda gözlenen hayvansal proteinin gıdalarla yüksek oranda alınması ya da yüksek sodyumlu gıdaların fütursuzca tüketimi, kakao ve kahve gibi içeceklerin çok sık ve fazla miktarlarda tüketimi boşaltım sistemi hastalıklarının oluşmasına sebebiyet verebilmektedir.
• Yaş: Boşaltım sistemi hastalıklarının ortaya çıkmasında yaş da oldukça önemli risk faktörüdür. Özellikle 40 yaşlarından sonra ortaya çıkan bazı durumlar hastalarda boşaltım sistemi hastalıklarının görülme riskini belirgin olarak arttırdıkları için yaş artışı boşaltım sistemi hastalıkları nedenleri arasında sayılabilmektedir.
• Sigara Kullanımı: Sigara kullanımı birçok hastalıkta olduğu gibi boşaltım sistemi hastalıklarının da ortaya çıkmasında nedenler arasında sayılabilmektedir. Yapılan çalışmalar sigara içimi ile böbrek kanseri sıklığında bir alaka olduğunu ortaya koymuştur.
• İlaç Kullanımı: Kişilerin kullandıkları bazı ilaçlar boşaltım sistemi hastalıklarının oluşmasına sebebiyet verebilmektedir. Bazı ilaçlar etkisini gösterirken bağışıklık sistemini de baskılayabilmektedir. Bu tarz ilaçların kullanılması boşaltım sisstemi hastalıklarının oluşmasında risk faktörü olduğu ifade edilebilmektedir.

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Teşhisi 

Dahiliyenin nefroloji bölümü ve üroloji bölümü hastalarda semptomların gözlenmesi halinde boşaltım sistemi hastalıklarının teşhis ve tedavisini gerçekleştirebilmektedir. Hekim teşhis amacıyla şu yöntemlere başvuruda bulunabilmektedir;

• Anamnez: Anamnez hastanın şikayetlerini dile getirmesi durumudur. Hasta hekime idrarda kan gözlemlemesi, idrar yapma esnasında yanma, sık sık idrara çıkma gereksinimi, idrarı tam boşaltamama hissi , idrarın normalden daha koyu renkli olması ve idrarın normalden daha kötü kokulu olması gibi semptomlar varlığında başvuruda bulunmaktadır. Hekim hastanın semptomlarını not eder ve ardından hekim fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hastanın semptomları sebebiyle şüpheye düşünülen hastalıkların oluşabileceği bölümler incelenmektedir. Hastalarda kostovertebral açı hassasiyeti ve inspeksiyonla gözlemle gibi fizik muayene yöntemlerine başvurudabulunulabilir.
• Laboratuvar Tetkikleri ve Kültür Testleri: Laboratuvar tetkiklerinde ise hastadan kan ve idrar tetkikleri alınır. Laboratuvarda hastanın kan hücresi değerleri, protein ve kan şekeri seviyesinin yanı sıra, böbrek fonksiyon göstergeleri, mineral düzeyleri, enfeksiyon varlığına dair antikor mevcudiyeti ya da yokluğu değerlendirilir. Yapılan diğer kültür testleri ile hastalık sebebi belirlenmeye çabalanır.
• Radyolojik Görüntüleme: Radyolojik görüntüleme yöntemlerinde hekimler hastalarda gözlenen hastalık durumunun tanı ve tedavisinin yapılabilmesi için radyasyon, yüksek frekanslı ses dalgaları, ya da manyetik alan kullan çeşitli görüntüleme aletlerini kullanarak hastalığı tespit etmeye çalışmaktadır. Hekim radyolojik görüntülemede;
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Bu yöntem, manyetik alan kullanarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Fizik muayene ve Laboratuvar sonuçlarıyla tam anlaşılamayan durumlarda veya ek bir hastalık varlığını mevcudiyetini saptamak ve ayırıcı tanı yapmak için kullanılabilir. 
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Hekim fizik muayene ve Laboratuvar sonuçlarıyla tam anlaşılamayan durumlarda veya ek bir hastalık varlığını mevcudiyetini saptamak ve ayırıcı tanı yapmak için  bilgisayarlı tomografi kullanılabilir.
• Ultrasonografi (USG): Ultrasonografi; ses dalgaları kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle hekim hastanın böbrek boyutlarını ve herhangi bir patoloji olup olmadığını inceleyebilmektedir.

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Tedavisi 

Boşaltım sistemi hastalıkların tedavisi hastalara yapılan teşhis ve tanı yöntemleri neticesinde şekillenmektedir. Hastalarda bazı boşaltım sistemi hastalıklarına neden olan etkenlerin ortadan kaldırılması ve hastalığın tamamen tedavisi yapılabilmektedir.

Boşaltım sistemi hastalıkları tedavisinde medikal tedavi ve cerrahi tedavi seçenekleri mevcuttur. Medikal tedavi ile hastalarda gözlenen enfeksiyon ve benzeri birçok nedenler ya da semptomlar antibiyotikler ya da diğer ilaçlar kullanılarak iyileştirilmeye çabalanmaktadır. Cerrahi girişimlerle yapılan tedaviler ise var olan hastalığa göre çeşitli yöntemlerle uygulanabilmektedir. 

Boşaltım Sistemi Hastalıkları Ameliyatı 

Boşaltım sistemi hastalıklarında cerrahi olarak laparoskopik yöntemler ve girişimsel yöntemler uygulanabilmektedir. Boşaltım sistemi ameliyatları boşaltım sistemi hastalıklarına göre farklılık gösterebilmektedir. Örneğin böbreklerde kist bulunması halinde en sık uygulanan yöntemlerin başında laparoskopik yöntemler gelmektedir. Anestezi altında uygulanan bu yöntemle hastaya küçük kesiler atılarak böbrekte bulunan kiste ulaşılır, kis içi boşaltılır ve duvar yapısı ile birlikte çıkarılmaktadır.

Bebek ve Çocuklarda Boşaltım Sistemi Hastalıkları

Bebek ve çocuklarda boşaltım sistemi hastalıkları sık sık karşılaşılmaktadır. Özellikle idrar yolu enfeksiyonları çocukların henüz tam kendi hijyenini sağlayamaması sebebiyle oldukça sık olarak bu yaş grubunda ortaya çıkan boşaltım sistemi hastalıkları arasında sayılabilir. Ayrıca bebeklerde doğumsal olarak ortaya çıkan boşaltım sistemi hastalıkları da bulunmaktadır. Hipospadias gibi boşaltım sistemi hastalıkları bebeklerde gözlenen doğumsal hastalıklara örnek olarak verilebilir. Bebek ve çocuklarda gözlenen boşaltım sistemi hastalıklarının teşhis ve tedavisi aynı yetişkinlerde olduğu gibi medikal ve cerrahi tedavi yöntemleri kullanılarak tedavi edilebilmektedir.

Boşaltım Sistemi Hastalıklarında Hangi Doktora Gidilir?

Boşaltım sistemi hastalıklarına neden olan şikayetler sonucunda hastaların anamnezini alan, fizik muayenesini yapan ve teşhis – tanı yöntemlerine başvurarak hastalığı tedavi eden bölümler boşaltım sistemi organına göre değişim gösterebilmektedir. Boşaltım sistemi hastalıkları ile ilgilenen bölümler dahiliyenin nefroloji bölümü ve üroloji bölümleridir.

Hastalarda idrarda kan gözlemlemesi, idrar yapma esnasında yanma, sık sık idrara çıkma gereksinimi, idrar yaparken zorluk yaşama, az miktarlarda idrar yapma, titremeyle birlikte gelen yüksek ateş, üretra açıklığından gelen kötü kokulu akıntı, idrarının koyu renkli olması, çatallı işemenin gözlenmesi, penis bölgesinde ağrı, testis bölgesinde ağrı, vajinal bölgede ağrı varlığı, idrarı tam boşaltamama hissi, idrarın normalden daha koyu renkli olması ve idrarın normalden daha kötü kokulu olması gibi semptomlar varlığında hastaların mutlaka uzman bir hekime başvuruda bulunmasında fayda vardır.