Bronşiolit

Bronşiolit Nedir? 

Bronşiolit alt solunum yollarının virüs kaynaklı enfeksiyonudur. Belirtiler ateş, öksürük, burun akıntısı, hırıltı ve nefes darlığı şeklindedir. Bronşiolit neredeyse tamamen iki yaş altındaki bebeklerde görülür. İki yaş altı her beş bebekten birine bronşiolit tanısı konur ve hastaneye yatırılan her yüz bebekten biri de bronşiolite bağlı hayatını kaybeder. Nadir de olsa yetişkinlerde de görülebilir.

Bronşioller, solunum sistemindeki en küçük hava yollarıdır. Burunlardan alınan hava soluk borusundan bronşlara ve oradan da bronşiollere geçer. Alveollerden yani akciğerlerdeki hava keselerinden önceki yoldur. Görevi daralıp genişleyerek hava akışını düzenlemektir. Bronşit hastalığı ile karıştırılmamalıdır.

Bronşiolite en sık sebep olan etken, Respiratory Synctial Virüstür (RSV). Bunu ikinci sırada Human Rhinovirus takip eder.

En etkili tedavi destek tedavisidir. Dinlenme ve beslenme hastalığın tedavisinde önceliklidir.

Bronşiolit Tipleri Nelerdir?

Akut bronşiolit: Akut terimi ani gelişen durumlar için kullanılır. Bronşiolitin belirtilerinin (öksürük, hışıltı, ateş, solunum güçlüğü) aniden görülmesine akut bronşiolit denir.

• Bronşiolit obliterans: Nadir görülen, bronşiollerin kronik bir hastalığıdır. Enfeksiyon veya enfeksiyon dışı nedenlerle oluşabilir. Akciğer transplantasyonun korkulan bir sonucudur (komplikasyonu).
• Respiratuar bronşiolit (solunumsal bronşiolit): Daha çok 40 yaş civarı erkeklerde görülür. Sigara içmek önemli bir risk faktörüdür. Sigaranın bırakılması hastalığın tedavisinde önemlidir. Daha çok akciğerlerin üst kısımları tutulur.
  
• Panbronşiolit: Sinüzit ile ilişkilidir. Yetişkinlerde görülür.
  

Bronşiolit Ne Zaman Görülür?

Bronşiolit mevsimsel bir enfeksiyondur. Kasım ile Nisan ayları arasında görülür. Ocak ve Şubat ayları en sık görüldüğü aylardır. Diğer virüsler gibi salgına (epidemi) yol açabilir. Bölgeden bölgeye değişmekle birlikte senede veya iki senede bir geniş çaplı salgınlara yol açar.

Soğuk hava koşulları insanları kapalı ortamlarda tutar ve virüsün yayılmasını kolaylaştırır. Bir başka neden ise alınan soğuk havanın solunum sistemi hücrelerinin etkin çalışmasını engellemesidir.

Diğer viral solunum yolu enfeksiyonlarında da olduğu gibi erkek çocuklarında kız çocuklarına göre daha şiddetli geçer.

Dünya genelinde beş altı yaş çocuklarda RSV’ye bağlı otuz dört milyon yeni vaka görülmektedir. Dört milyon vakada ise hastalık yatırılarak tedavi edilmesi gerekecek kadar şiddetli geçer. Her sene yaklaşık 200.000 bebek bronşiolit nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

İki yaş altı en çok üçüncü ve altıncı aylar arasında görülür.

Bronşiolit Nasıl Bulaşır?

Bronşiolit enfekte kişinin hapşırması, öksürmesi ile etrafa saçılan damlacıklar yoluyla bulaşır. Aynı zamanda enfekte kişiye direk temasla veya damlacıkların bulunduğu yüzeylere temas ile de bulaşabilir. Virüs etkeni solunum yoluyla akciğerlere geçer ve etkisini orda gösterir. Virüslerin çoğalabilmeleri için canlı ortamlara ihtiyaçlara vardır.

Bronşiolit Nasıl Oluşur?

RSV solunum yollarındaki döşeyici epitelyum hücrelerine bağlanıp hücre içinde kendi kontrolünü sağlayıp birçok kopyasını oluşturur (replikasyon). Bu akciğer yollarındaki hücrelerin ölümüyle sonuçlanır. Bağışıklık sistemi hücreleri durumu tekrar kontrol altına alabilmek için hasarlı bölgeye toplanır ve burada bir nevi savaşırlar. Sıvı toplanmasına bağlı ödem gözükür. Mukus (balgam) salgılanmasında artış gözlenir. Balgam artışı hava yollarının tıkanmasıyla sonuçlanır. Öksürükle bu balgam atılmaya çalışılır.

Hangi Virüsler Neden Olur?

Respiratory Syncytial Virüs (yüzde 70) en çok tespit edilen virüstür. 

Diğer virüsler ise şunlardır:

• Rhinovirüs,
• Metapnömovirüs,
• Coronavirüs,
• Human bocavirüs,
• İnfluenza virüs,
• Adenovirüs
• Parainfluenza virüs.

Bazı vakalarda birden fazla virüsün birlikte hastalık yapması da söz konusudur.

Bronşiolit Belirtileri Nelerdir?

Bronşiolit tanısı klinik olarak konulduğundan belirtileri bilmek ve diğer benzer hastalıklardan ayırt etmek oldukça önemlidir. Bronşiolit önce üst solunum yolu enfeksiyonu olarak kendini gösterir. Daha sonra birkaç gün içinde alt solunum yollarına geçiş yapar. 

Bronşiolit belirtileri:

• Öksürük: Tekrar eden tarzdadır (persiste).
  
• Hırıltı: Bronşiolit için çok önemli bir bulgudur. Solunum yollarındaki kasların daralmasıyla oluşan müzikal bir sestir. Astım ve bronşitte de görülmesi bu hastalıklarla karışmasına yol açar.
• Soluk alıp verme sayısının artması (takipne): Takipne gelişmesi durumunda beslenme, boğulmaların önüne geçebilmek için kesilmelidir. Dakikadaki solunum sayısının şu değerlerin üzerine çıkması tıp dilinde takipne olarak adlandırılır.
  • 0–2 ay için 60
  • 3–12 ay için 50
  • 1–5 yaş için 40
  • >5 yaş için 30
• Nefes alma işinin zorlaşması: Göğüste ağrı oluşabilir.
  
• Burun akıntısı: Üst solunum yolu enfeksiyonu bulgusudur. Bronşiolitin erken evrelerinde görülebilir.
  
• Göğüste çekilmeler
  
• Hafif ateş: Hastaların bir kısmında görülür ve 39 dereceyi geçmeyecek şekilde olur.
• Yeterince iyi beslenememe
  
• Susuzluk bulguları (dehidratasyon): Göz kuruluğu, derinin esnekliğini kaybetmesi, az idrar yapma, ağız kuruluğu

Belirtiler çok kısa bir sürede değişiklik gösterebilir. Hastalık belirtileri ortalama iki hafta sürer. Üç haftaya kadar da uzayabilir.

Bronşiolit için Risk Faktörleri Nelerdir?

 Çeşitli risk faktörleri şiddetli bronşiolit için belirtilmiştir:

• Kronik akciğer hastalıklı prematüre bebekler
• Vücut dengesini bozan doğumsal kalp hastalıkları
• Bağışıklık sistemi baskılanmış olmak
• Nöromüsküler bozukluklar
• Risk grubunda bulunan biriyle aynı ortamda yaşamak
• Düşük sosyoekonomik durum

Bronşiolit Zararları Nelerdir?

Bronşiolit ihmal edilmemesi gereken bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş bebekler hastalığı ağır geçirebilirler. Solunum yetmezliği sonucunda ölüm gerçekleşebilir.

Bakteriler bronşiolite neden olmazlar. Ancak hastalığa bağlı ikincil bakteriyel enfeksiyon görülebilir. Zatürre (pnömoni), orta kulak iltihabı (otitis media), kalp yetmezliği bakteriyel enfeksiyon nedeniyle gelişebilecek komplikasyonlardandır. Orta kulak iltihabı işitme kaybına yol açabilir.

Bronşiolit Teşhisi

Bronşiolit tanısı öykü ve fizik muayene bulgularına dayanılarak konulur. Görüntüleme ve laboratuvar testleri önerilmemektedir. Kriterler ülkeden ülkeye değişmektedir.

Stetoskopla dinleme bulguları: Hışıltı sesinin stetoskoptaki (dinleme aleti) karşılığı wheezing'dir. Solunum kaslarının daralmasıyla hava yollarından geçen havanın çıkardığı müzikal bir sestir.

Görüntüleme bulguları: Çocukların büyük bölümünde herhangi bir radyolojik bulgu gözükmez veya hafif bronşiolit tablosunda gözükür. Yapılan bir çalışmaya göre bronşiolit için görüntüleme yöntemlerinden faydalanıldığında gereksiz antibiyotik reçete edildiği görülmüştür. Radyolojik görüntülemede akciğerlerde havalanma artışı gözlemlenir. Kaburga kemikleri arasında genişleme, diyaframda düzleşme olur.

Laboratuvar bulguları: Beyaz kan hücreleri (lökositler) normal veya hafif artmış olabilir. Kan hücrelerinin incelemesinde lenfosit artışı gözlenir.

Viral testler: PCR yönteminin geliştirilmesi ile, boğazdan alınan bir sürüntü yardımıyla tanı konulabilmektedir. Ancak verimliliği düşük olduğundan pek tercih edilmez. Bu nedenle diğer rutin viral testler yapılabilir.

Bronşiolitin ayırt edilmesi gereken birçok enfeksiyöz ve enfeksiyöz olmayan hastalıklar vardır. Üst solunum yolu enfeksiyonu bulgularının varlığında kardiyak hastalıklar, doğumsal anomaliler ve yabancı cisim yutulması gibi nedenler daha az düşünülür. Boğmaca aşırı öksürük varlığında veya boğmaca hastasıyla temas var ise düşünülmelidir. Yaş, hastalığın ayırt edilmesinde bir başka düşünülmesi gereken kriterdir.

Bronşiolit, hırıltı yapan diğer hastalıklarla örneğin astım ve kistik fibrozis ile de karışabilir. Ailede astım öyküsü, alerji, yakınında sigara içenlerin olup olmadığı astım için sorgulanabilecek bilgilerdir.

Bronşiolit ve Bronşit Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bronşiolit ve bronşiti birbirinden ayırt etmek zordur. Çünkü birçok ortak belirtileri vardır. 

Ayırt etmede kullanılan bilgiler şunlardır:

• Bronşit bronşları tutarken; bronşiolit bronşiolleri tutar.
• Bronşiolit 2 yaş altı bebeklerde sık görülürken; bronşit her yaşta görülebilir.
• Her ikisinde de etkenler virüsler olmasına rağmen bronşitte az da olsa bakteriler neden olabilir

Her Bronşiolit Hastası için Hastane Yatışı Gerekir Mi?

Hastanın evde mi yoksa hastanede mi tedavi göreceğini belirlemek kritik öneme sahiptir. Hastalık genelde evde tedaviyle geçecek kadar hafif geçirilir Bronşiolit hastalarının ancak bir kısmı hastanede tedavi gerektirecek kadar ağır geçirir. Hastalığın şiddetini belirleyen bazı parametreler vardır. Bu kriterlere göre hastanın yatışının yapılıp yapılmayacağına karar verilir.

Ağır bronşiolit;

• Genel durumu kötü hastalar
• Yeterince iyi beslenemeyenler
• Kronik rahatsızlığı olanlar
• Üç aydan küçük veya otuz dört haftadan önce doğmuş prematüre bebekler
• Radyolojik görüntülemede
  
• Sosyal gerekçeler (tedavi için uygun ev ortamının olmaması)
  

Bu durumların varlığında bronşiolit evde tedavi edilemez.

Bronşiolit Tedavisi

Hafif bronşiolit evde tedavi edilir. Sadece destek tedavisiyle bile hastaların yarısı 2 haftada bronşiolitten kurtulurlar.

Beslenme ve sıvı tedavisi: Bronşiolit tedavisindeki en etkin yöntem yeterince iyi beslenme bol sıvı tüketimidir. Anne sütü alımı kesilmemelidir. Bebeğin solunum sayısı artmış ise boğulmaların önüne geçmek için damardan sıvı alımına geçilmelidir.

Nebülize hipertonik salin: Hipertonik salinin, kistik fibrozis (genetik geçişli birçok sistemi etkileyen bir hastalık) tedavisindeki gibi ödem ve mukus azaltıcı etkisinin bronşiolit hastalarında da etkili olabileceği düşünülmüş. Ancak yapılan çalışmalarda böyle bir sonuca varılamamıştır.

Pozitif basınçlı oksijen tedavisi: Hastalığın tedavisi esnasında nabız oksimetresi denilen bir cihazla kandaki oksijenin doygunluk düzeyi anlık olarak takip edilir. Yüzde 93’ün üzerinde olması önemlidir. Bunun için oksijen hastaya bir maske yardımıyla verilir.

Ribavirin: Bronşiolitin ana etkeni olan RSV’ye karşı üretilmiştir. Virüsün kendini kopyalamasını engeller. Gaz halinde verilir. Ribavirin pahalı bir ilaçtır. Ayrıca hastane yatış süresini kısaltmasına rağmen ölüm riskini azaltmadığı için kullanımı sınırlıdır. Türkiye'de bulunmamaktadır.

Antibiyotikler: Antibiyotikler canlı organizmaları hedeflediğinden virüslere karşı etkili değillerdir. Ancak bronşiolite bağlı bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir. Bakteriyel enfeksiyonu düşündüren belirtiler varsa tedaviye eklenebilir.

Heliox tedavisi: Heliox helyum ve oksijenin karışımından oluşur. Yapılan deneylerle hastane yatış süresini kısalttığı ve belirtileri azalttığı bildirilmiştir. Türkiye’de bulunmamaktadır.

Bronşiolitten Nasıl Korunulur?

Bronşiolit bulaşıcı bir hastalık olduğundan korunma ağırlıklı olarak hijyen kurallarının sağlanmasıyla olur.

• Elleri sık sık sabunla yıkamak
• Bulunulan ortamın temizliğini sağlamak
• Sigara dumanın solunmasını engellemek
• Maske kullanmak

Yüksek riskteki grupların RSV için önceden tedbiri ilaç alması tavsiye edilmektedir. Bunun için Palivizumab denilen ilaç geliştirilmiştir. Hastalığın sık görüldüğü aylarda tedbiren kullanılabilir.

Bebek ve Çocuklarda Bronşiolit

Dünyada iki yaş altı bebeklerde en sık görülen alt solunum yolu enfeksiyonudur. Daha sık erkek bebeklerde görülür. Her sene akut bronşiolit nedeniyle iki yüz bin bebeğin solunum yetmezliği nedeniyle öldüğü bilinmektedir. Anne sütünün düzenli verilmesi hastanede kalış süresi ve hastalığın daha hafif atlatılmasını sağlar. Ayrıca gebeliğin üçüncü trimesterinde (28–42. haftalar arası) alkol ve sigara kullanımı bebek için bir risk faktörüdür.

Yetişkinlerde Bronşiolit

En fazla etkilenen hastalar iki yaş altındaki bebekler olsalar da yetişkinlerde görülen türleri de vardır. Bronşiolit obliterans daha çok akciğer nakillerinden sonra görülür. Solunumsal bronşiolit sigara içimiyle ve panbronşiolit ise sinüzit ile ilişkilidir.

Bronşiolit için Hangi Doktora Gidilir?

Akut bronşiolit bebekler için acil bir durumdur. Solunum yolu enfeksiyonu düşündüren bulgularda, çocuk acil servisine veya göğüs servisi olan bir çocuk hastanesine başvurulmalıdır.

Bu bulgulardan bazıları şunlardır: Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes almada güçlük, nefes alma sayısında artış, beslenememe, iştahsızlık. Bu belirtiler özellikle 2 yaş altı bir bebekte görülüyorsa zaman kaybedilmemelidir.