Çocuk Kardiyolojisi Nedir?

Çocuk kardiyolojisi bölümü, henüz anne karnında olan bebeklerden 18 yaşını doldurmamış olan ergenlere kadar tüm çocukların kalp sağlığı ile ilgilenen tıp branşıdır. Pediatrik kardiyoloji olarak da bilinir. 

Kalp sağlığını tehdit eden hastalıkların teşhisi, tedavisi ve takibinden sorumludur. Ancak cerrahi operasyon gerektiren tedaviler, çocuk kalp ve damar cerrahisi bölümü tarafından gerçekleştirilir. Operasyon sonrası takipler ise yine pediatrik kardiyoloji doktorları tarafından yürütülür.

Bebeklerin kalbi, döllenmeden sonraki ilk 3 ay içerisinde gerçekleşir. Bu süreç içerisinde oluşan gelişim bozuklukları ya da anomaliler, doğumsal kalp hastalıklarını meydana getirir. 

Altta yatan hastalıklar ya da yaşam alışkanlıklarına bağlı olarak gelişen sağlık sorunları ise edinsel kalp hastalıkları olarak adlandırılır. Dünya çapında görülen çocuk kalp hastalıklarının %30’u doğumsaldır. 

Hafif seyreden vakalar herhangi bir tedavi uygulanmadan iyileşebilir. Ancak orta şiddetli ya da ileri evredeki hastalıklar için takip ve tedavi gerekir. Çocuk kardiyoloji hastalıklarının erken teşhis ve tedavisi hayati önem taşımaktadır.

Çocuk Kardiyoloğu Nedir? Pediatrik Kardiyoloji Doktorlarının Görevleri Nelerdir?

Çocuk kardiyoloji doktorları, 18 yaşını henüz doldurmamış olan çocukların kalp ve damar hastalıkları ile ilgilenir. Çocuk kardiyoloğu olmak için öncelikle 6 senelik tıp eğitiminin tamamlanması ve TUS ile çocuk sağlığı ve hastalıkları (pediatri) bölümünün kazanılması gerekir. 

Uzmanlık alındıktan sonrasında ihtisasa pediatrik kardiyoloji üzerinden devam edilir ve çocuk kardiyoloji uzmanı unvanı alınır. Pediatrik kardiyoloji olan hastanelerde görev yapılabilir. Çocuk kardiyoloğu görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir:   

• Çocuk kardiyolojisi olan devlet hastanelerinde zorunlu hizmet süresini tamamlamak,
• Doğru tetkiklerin yapılmasını sağlamak ve semptomlarla eşleştirerek hastalıkları teşhis etmek,
• Kalp ve damar sağlığının yeniden kazanılabilmesi için için en etkin tedavi yöntemini belirlemek,
• Gerek duyulması halinde tedavi için diğer hekimler ve cerrahlarla işbirliği kurmak,
• Tedavi sonrasında hasta kontrolü yapmak ve gerek görülürse tedaviyi yeniden düzenlemek,
• Doğumsal kalp hastalıklarını doğum öncesinde teşhis etmek ve tedavi planını hazırlamak,
• Tedavi sonrasında dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgilendirme yaparak koruyucu tedaviler uygulamaktır.

Çocuk kardiyoloji uzmanları, tedavi süreci boyunca çocuk psikolojisine uygun iletişimi kuracak eğitimler görürler. 

Bu sayede çocuklar hastalıkları hakkında bilinçli olabilir ve yapılan uygulamalar travma yaşamalarına yol açmaz.

Çocuk Kardiyolojisi Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Çocuk kardiyolojisi bölümü, 18 yaşına kadar olan çocukların tüm kalp ve damar hastalıkları ile ilgilenir. Bu hastalıkların teşhisi, takibi ve tedavi süreçleri pediatrik kardiyologlar tarafından yürütülür.

Çocuk kardiyolojisi bölümünün ilgilendiği hastalıklar kendi arasında ikiye ayrılır:

• Doğumsal Kardiyolojik Hastalıklar: Yenidoğan bebeklerin %1’inde görülen ve en sık karşılaşılan kardiyolojik hastalıklardır. Gebelik döneminde sigara kullanımı, alkol ya da madde kullanımı, akraba evliliği, genetik aktarım, selenyum vb. minerallerin yetersizliği, doğum öncesinde radyasyona maruz kalmak, anne adayında görülen beslenme bozuklukları, hamileliğin ilk 12 haftası içerisinde gelişen enfeksiyon hastalıkları ve anne adayında şeker hastalığının bulunması gibi nedenlere bağlı olarak görülür. Bu hastalıklar:
  
  • Ventriküler Septal Defekt: Kalp karıncıkları arasında delik olması anlamına gelir ve kısaca VSD olarak adlandırılır. Yapılan fiziksel muayene sırasında kalpte üfürüm tespit edilmesi, kilo alamamak ve sık sık tekrar eden akciğer enfeksiyonlarının görülmesi en belirgin semptomlarıdır. Erken teşhis ve tedavisi ile ciddi akciğer hastalıkları önlenebilir. Bu nedenle kesinlikle ihmal edilmemesi gerekmektedir.
    
  • Büyük Arter Transpozisyonu: Pulmoner arter ve aort damarlarının yanlış karıncıktan çıkması nedeniyle oluşur. Pulmoner arter sağ karıncık, aort damarı ise sol karıncıktan çıkmalıdır. Ancak hastalarda tam tersi bir yerleşim görülür. En kısa zamanda açık kalp ameliyatı yapılmaması halinde sol karıncık kan pompalama fonksiyonunu kaybedecektir. Günümüzde en sık kullanılan ameliyat yöntemi, arterial switch tekniğidir.
    
  • Fallot Tetralojisi: Halk arasında mor ya da mavi bebek adlarıyla da bilinir. Kalpteki kirli ve temiz kanın ayrılamaması nedeniyle meydana gelir. Bebekte Down sendromu gibi kromozom ve genetik hastalıklar varsa görülme riski daha yüksektir. Kalpte üfürüm ve ten renginin morarması ile ayırt edilir. 1 yaşından önce gerçekleştirilen tam düzeltme operasyonları ile tedavi edilse de ileri dönemlerde kalp kapakçıkları için ayrıca bir operasyon daha yapılması gerekebilir.
    
  • Tek Ventrikül: Kalbin sağ ya da sol pompa sistemlerinden birinin gelişmememiş olması nedeniyle görülür. Kalpte toplanan temiz ve kirli kan birbirine karışır. Temizlenmesi için akciğere gönderilen kan miktarı normalden daha çoksa pulmoner arter daraltma, daha azsa pulmoner arter genişletme uygulamaları yapılır. Ortalama 3 ay sonrasında çift yönlü Glenn ameliyatı ile toplardamar doğrudan akciğere bağlanmalıdır. 2. yaş doldurulduktan sonrasında ise Fontan ameliyatı ile vücuttan toplanan kirli kanın pulmoner artere aktarılması sağlanır. Erken müdahale ile sağkalım oranları artış gösterir. EN önemli etken ise seri ameliyatların en doğru zamanda yapılmasıdır.
    
  • Kardiyomiyopati: Kalp kasının yetersiz gelişimi sonucunda meydana gelir. EN belirgin özelliği ritim bozukluğudur ve erken müdahale edilmemesi halinde kalp yetmezliğine yol açar. Kalpteki kas dokularının sert bir doku haline dönüşmesi, kalp kasının iltihaplanması ya da koroner arter tutulmasıyla birlikte görülebilir. Hayati risk taşıdığı için erken teşhis ve tedavisi hayli önemlidir.
    
  • Kalp Yetmezliği: Genellikle doğumsal olarak gelişse de edinsel hastalıklar arasında da yer alabilir. Özellikle obezite ve yüksek tansiyon görülen çocuklarda görülme riski daha yüksektir. Sık bayılma, solunum problemleri ve çabuk yorulma gibi belirtilerle seyreder. Erken teşhisinde ilaç tedavisi ile iyileştirilmesi mümkündür. Bir diğer tedavi yöntemi ise kalp pili uygulamasıdır.
    
  • Kalp Aritmisi: Halk arasında ritim bozukluğu olarak da bilinir. En sık karşılaşılan kalp hastalıkları arasında yer almakla birlikte, iyi ya da kötü huylu olarak seyredebilir. Kötü huylu kalp aritmisi ilerlediğinde ani ölümlere ya da kalp yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle kesinlikle ihmal edilmemesi ve takip edilmesi önemlidir. Hafif seyreden vakalarda ilaç tedavisi yeterli olurken, ileri evrelerde kalp pili tedavisi uygulanır.
    
• Edinsel Kardiyolojik Hastalıklar: Genellikle 5 yaş öncesinde gelişmeye başlayan kalp edinsel kalp hastalıklarının belirti vermesi, doğumdan sonraki 5 ila 15 sene arasında gerçekleşir. Çocukluk hastalıklarına karşı aşı yaptırılmaması, bu hastalıklar geçirilirken kalpte çeşitli sağlık sorunlarının çıkmasına neden olabilir. Viral enfeksiyonlar, akut romatizmal ateş ya da Kawasaki hastalığı gibi sorunları da kazanılmış kalp hastalıklarının sebepleri arasında yer alır. Edinsel kalp hastalıklarına yol açan  ya da bu hastalıkların habercisi olan sağlık sorunları şu şekilde sıralanabilir:
  
  • İnfektif Endokardit: Kardiyolojik hastalığı olmayan kişilerde görülme sıklığı hayli düşüktür. Kalp damarlarında, iç zarda ya da kapakçıklarda iltihap tutulumu ile görülür. Üfürüm duyulması, yüksek ateş, nefes darlığı gibi belirtiler enfeksiyon habercisi olabilir. Kardiyolojik sağlık sorunları bulunan çocuklarda ağız hijyeninin ihmal edilmesi, sağlıklı kişilerin tolere edebildiği bakterilerin kalbe ilerlemesi ve iltihaplanmayı tetiklemesine yol açabilir. Bunun sonucunda ise infektif endokardit görülür.
    
  • Akut Romatizmal Ateş: Kalp romatizması adıyla da bilinir. Bademcik iltihabı ya da farenjit gibi hastalıklar sonucunda meydana gelir. Doğru antibiyotik ilaçlar ile tedavi edilmemesi halinde enfeksiyon eklemlere, kalbe ve beyne ve deriye yayılma gösterir. Davranışlarda değişiklik, eklemlerde kızarma ve ritim bozukluğu gibi bulgular gösterir. Kalp kapakçıklarında deformasyon ve fonksiyon kayıplarına yol açtığı için erken teşhisi önemlidir.
    
  • Üfürüm: Fiziksel muayene sırasında kalp atışının yanı sıra duyulan üfleme sesidir. Kan akımında görülen anomaliler ya da herhangi bir sebebe bağlı olmadan görülebilir. Sebepsiz üfürümler, herhangi bir hastalığa bağlı olmadan görülür ve normal olarak kabul edilir. Ancak kan akımının bozulduğu vakalarda altta yatan hastalıklar kesinlikle tedavi edilmelidir.
    
  • Baygınlık: Ani ruh hali değişimleri sebebiyle görülen baygınlıklar, basit bayılma olarak adlandırılır. Ancak ritim bozukluğu ya da göğüs ağrısı gibi fizyolojik sebeplerle geçirilen baygınlıklar kardiyolojik hastalık belirtisi olabilir. Ailede kalp hastalıklarının görülmesi, çabuk yorulma, nefes darlığı, efor harcamayla çıkan baş dönmeleri, halsizlik, görmenin bulanıklaşması, sıcak basması ya da ailede ani ölümlerin görülmesi kalp hastalıklarının araştırılmasını gerektirir. Altta yatan hastalık teşhis edildikten sonra en uygun tedavi yöntemi belirlenecektir.
    
  • Göğüs Ağrısı: Koroner arterde ya da kalp kasında görülen hastalıklar çocuklarda göğüs ağrısına yol açabilir. Özellikle damarların tıkanması, kapakçıkların dar olması ya da kalp kasının zayıflaması gibi sağlık sorunları ciddi ağrılara neden olabilir. Ritim bozukluğu, çabuk yorulma ya da hareket sırasında baş dönmesi sorunları ile birlikte seyreden vakalarda kesinlikle uzman bir pediatrik kardiyoloğa danışmak gerekir.
    

Çocuk kardiyolojisi olan hastanelerde, hastalıkların teşhisi için gerekli tetkikler yapılamıyorsa daha donanımlı bir hastaneye sevk gerçekleştirilecektir. 

Bu sayede doğru teşhis konulabilir ve en etkili tedavi yöntemi uygulanabilir.

Çocuk Kardiyolojisi Bölümü Hangi Tedavileri Uygular?

Anne karnından 18 yaşına kadar olan kalp hastalıklarının tedavisi, çocuk kardiyoloji olan hastanelerde gerçekleştirilir. Bu hastalıkların tedavilerinde kullanılan yöntemler ise şu şekilde sıralanabilir:

• Kalp Kateterizasyonu: İnce bir iğne yardımıyla kasık damarlarından kalbe kateter yerleştirilmesi işlemidir. Kalpte görülen deliklerin onarılması, damarlarda gelişen daralmaların tedavisi ya da kalp kapakçıklarının genişletilmesi gibi sağlık sorunlarında cerrahi operasyona gerek kalmadan müdahale yapılmasını sağlar. Aynı zamanda stent uygulaması ve damar bağlantılarının ayrılması gibi operasyonlarda da sık kullanılır.
  
• Anjiyo: Özellikle damar tıkanıklığı ya da kalp krizi geçirme riski bulunan hastalarda sık tercih edilen bir yöntemdir. Atardamarlardan ilerletilen ince tüpler ile tıkanık damarlar teşhis edilir ve stent uygulaması yapılır. Kısa süren bir işlem olmakla birlikte teşhis ve tedavide önemli bir yer tutmaktadır.
  
• Kalp Pili Uygulamaları: Ritim bozuklukları ya da kalp blokları gibi sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılır. Elektrod doğrudan kalp içerisine, batarya ise karın ya da göğüs duvarı derisinin içine yerleştirilir. İlaç tedavisi ile sonuç alınamayan vakalarda tercih edilir.
  
• İlaç Tedavisi: Kanın sulanması, tansiyonun düzenlenmesi, kalp fonksiyonlarının desteklenmesi ya da ritim bozukluklarının önlenmesi için reçete edilen ilaçlardır. Hastalığa bağlı olarak ömür boyu düzenli ilaç kullanımı gerekebilir. Ancak gelişen teknoloji ile birlikte yaygınlaşan çeşitli yöntemler, ilaç kullanımına gerek duyulmadan da kalp sağlığının korunmasına olanak vermektedir.
  
• Kardiyak Defibrilatörler: Kısaca ICD olarak da adlandırılır. Kalp atışları düzensiz ya da çok hızlı olan hastalarda tercih edilir. Uygulama olarak da kalp piline benzeyen bu cihaz, ilaç tedavisine yanıt vermeyen dirençli taşikardi vakalarında etkili sonuçlar vermektedir. ICD tedavisi ile kalp durduğunda yeniden çalışmaya başlamaktadır.
• Kalp Ameliyatları: Hastalıkların tedavisi için gereken cerrahi operasyonların uygulanmasıdır. Bu işlemler hastalığa bağlı olarak gerçekleştirilmekle birlikte kalp sağlığının yeniden kazanılması ve anomalilerin giderilmesi temeline dayanır. Ameliyatlar, çocuk kalp ve damar cerrahisi tarafından yapılır.