Bademcik İltihabı

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Nedir?

Bademcikler, dilin arka kısmında bulunan ve bağışıklıktan sorumlu dokulardır.  Ağız ve burun yoluyla vücuda giren virüs ya da bakteri gibi mikroorganizmaların vücutta hastalık yapmasını önlemekten sorumludurlar. Bademcikler bazen bu mikroorganizmalarla savaşmak konusunda yetersiz kalır ve iltihaplanır. Bu iltihaba ya da enfeksiyona tonsilit denir. Akut tonsilit, ani başlar ve genelde 7-10 gün içerisinde iyileşir. 

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Belirtileri Nelerdir?

Tonsillite sebep olan mikroorganizma, bir bakteri ya da virüs olabilir. Bakteriler ve virüsler bademcik iltihabi yaptığında bazı belirtiler benzer, bazı belirtiler ise farklıdır. Hastalık yapan mikrobun ne olduğunu bilmek önemlidir. Çünkü verilecek tedavi buna göre planlanır. Bakteri ve virüs ayrımını yapmak için genelde tonsilit olan kişinin belirtilerine bakılır.

Virüslerin sebep olduğu tonsilitte belirtiler (viral tonsilit belirtileri):

• Boğaz ağrısı, 
• Halsizlik,
• Baş ağrısı,
• Genel vücut ağrısı,
• Ateş (genelde olmaz, olduğunda ise 39 °C’yi geçmez),
• Konjonktivit (gözde sulanma ve kızarma görülür),
• Öksürük,
• Ses kısıklığı,
• Burun akıntısı,
• Bademciklerde kızarıklık, şişlik ve
• İshaldir.

Bakterilerin sebep olduğu tonsilitte belirtiler (bakteriyel tonsilit belirtileri):

• Boğaz ağrısı, 
• Halsizlik,
• Baş ağrısı,
• Genel vücut ağrısı,
• Bulantı, kusma,
• Genelde öksürük olmaz,
• Ateş (40°C’yi bulabilen yüksek ateş),
• Boyundaki lenf bezlerinde şişkinlik ve ağrı,
• Bademciklerde kızarıklık, şişlik ve
• Bademcikler üzerinde beyaz iltihaplı alanlar görülmesidir (kriptik tonsillit).

Görüldüğü gibi iki tabloda da benzer belirtiler vardır. Ancak ateş olmaması, öksürük, gözde sulanma ve kızarıklık, burun akıntısı olması, ses kısıklığı ve ishal eşlik etmesi durumunda akla virüs kaynaklı tonsillit gelmelidir. Özellikle 3 yaşından küçük çocuklarda sebep sıklıkla viraldir.

Hastanın yaşının 3 - 14 aralığında olması, 38°C’i aşan ateşin olması, öksürüğün olmaması, bademciklerde beyaz iltihap, boyun lenf bezlerinde şişkinlik ve ağrı bakteriyel tonsilliti düşündürür.

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Neden Olur?

Tonsillit, vücuda dışarıdan giren mikroplar sebebiyle bademciklerin iltihabı ve enfeksiyonu sonucu oluşur. Tonsillite sebep olan mikropların ortalama %75’i virüs, geri kalanı ise bakteridir.

Virüsler: EBV, CMV, HSV, RSV, Adenovirüs, Enterovirüs.

Bakteri: AGBHS (A grubu betahemolitik streptokok), C ve G grubu streptokoklar (beta-hemolitik), N. gonorrhoeae, C. diphteriae, M. Pneumoniae, Fusobacterium, Provetella.

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Teşhisi

Bademcik iltihabı teşhisi, kendine has bulguları ve sık görülmesi sebebiyle hızlı ve kolayca koyulabilir. Teşhisteki asıl önemli nokta, hastalığa sebep olan mikrobun bakteri mi yoksa virüs mü olduğunu anlamaktır. Hastanın şikayetleri, bademciklerin görüntüsü, hastanın yaşı gibi kriterler genellikle hekime tanıyı koyması için yeterli bilgileri sağlar. Bakteriyel tonsillit genelde 5 - 15 yaş aralığında görülür. 5 yaşından küçük çocuklarda görülen tonsilit sıklıkla virüs kaynaklıdır. Hastalığın türü konusunda ikilemde kalınırsa ek testler istenebilir.

Bakteriyel ve virüs kaynaklı tonsillit ayrımında kullanılan testler:

Hızlı antijen testi (Streptolizin A testi): Doktorun muayenesinde uygulanabilen bu test, hastanın boğazından pamuk uçlu bir çubukla alınan sürüntü örneğiyle yapılır. Ortalama 5 dakikada sonuç verir. Sonucun pozitif çıkması, tonsilitin %85 ihtimalle bakteriyel olduğunu gösterir.

Boğaz kültürü: Bu test de hızlı antijen testi gibi bademciklerden pamukla örnek alınarak yapılır. Ancak sonucu 2 - 3 günde belli olur. Çocuk hastalarda, yetişkinlere oranla daha sık uygulanan bir testtir. Rutinde sık kullanılmaz.

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Tedavisi

Hem bakteriyel hem de virüs kaynaklı tonsilitlerin tedavisinde kullanılan ilaçlar:

• Ateş düşürücüler,
• Ağrı kesiciler,
• Boğaz pastilleri.

Virüs kaynaklı tonsillit tedavisinde amaç, hastaya sıkıntı veren belirtileri ortadan kaldırmaya yöneliktir. Tonsillit tedavisinde virüslere etki edip, onları ortadan kaldıracak bir ilaç yoktur. Vücudun savunma sistemleri virüslerin temizlenmesini sağlar.

Antibiyotik, yalnızca bakteriyel tonsilit tedavisinde kullanılır. Bakterilerin sebep olmadığı tonsilit gibi enfeksiyonlarda antibiyotikler tamamen yararsız olduğu gibi ishal ve karın ağrısına yol açabilir. Ayrıca antibiyotik direnci gelişmemesi için ne sebeple olursa olsun antibiyotik kullanımınız mutlaka bir doktor tarafından düzenlenmelidir. Antibiyotiklerin yanlış kullanımı sonucu direnç oluşması durumunda etkili bir tedavi sağlanamaz.

Doktor tarafından reçete edilen antibiyotikleri kullanırken önerilen talimatlara uyunuz. Doktorunuzun söylediği süreden daha kısa süre ya da daha az doz antibiyotik aldığınızda ilaçlardan tam faydayı göremeyebilirsiniz. Yetersiz alınan antibiyotik tedavisi sonucu boğazınızdaki bakteriler tamamen temizlenmeyebilir. Böyle bir durumda tekrar hastalandığımızda daha güçlü bakterilerle karşılaşırız. Tekrar eden enfeksiyonların tedavisi daha zordur.

Eğer penisiline ya da başka bir antibiyotiğe alerjiniz varsa bunu mutlaka doktorunuza söyleyiniz.

Kronik tonsilitlerde, yılda 4-5 tane tonsilit geçiren hastalarda, bademciklerin yemek yemeyi ve solunumu zorlaştırdığı durumlarda, tonsilitlerin apseye sebep olduğu durumlarda bademcik ameliyatı (tonsilektomi) tavsiye edilir.

Bademcik İltihabı (Tonsillit) Tedavi Edilmezse

Tonsilit, genellikle ilaç tedavisi verilmese bile yatak istirahati ve iyi beslenme ile iyileşebilen bir hastalıktır. Ancak 7-8 günde iyileşmeyen tonsilitler ve bakteriyel tonsilitler tedavi edilmediğinde diğer bölgelere yayılabilir, başka hastalıklara sebep olabilirler. Bu hastalıklar:

• Akut romatizmal ateş,
• Böbrek enfeksiyonu (akut glomerülonefrit),
• Boğazda apse oluşumu,
• Orta kulak iltihabı (otitis media),
• Akciğer enfeksiyonu (pnomoni) ve
• Beyin zarı enfeksiyonudur (menenjit).

Bademcik İltihabına (Tonsillit) Ne İyi Gelir?

Bol sıvı tüketmek tonsilite en çok faydayı sağlayan yöntemdir. Sıvıların ılık içilmesi, boğazı nemlendirmek ve ağrıyı azaltmak için faydalıdır. Tüketilen sıvıların aşırı sıcak ya da soğuk olması, boğaz mukozasına zarar verdiği için önerilmez. Yatak istirahati, vücudun dinlendirilmesi ve kendini toparlaması için tavsiye edilir. C vitamini, tonsilit gibi enfeksiyonlara karşı vücut bağışıklığının artmasını sağlar. Bu sebeple C vitamininin günlük olarak portakal, greyfurt, kivi, limon gibi besinlerle alınması önerilir.

Bademcik İltihabına (Tonsillit) Ne İyi Gelmez?

Bademcik iltihabı geçirildiğinde, özellikle kaçınılması gereken bir besin ya da aktivite yoktur. Boğaz mukozasına zarar verebilecek aşırı soğuk ya da aşırı sıcak içecekler tüketmeyiniz. Yorucu egzersizlerden kaçınarak vücudunuzu dinlendiriniz.

Bademcik İltihabından (Tonsilit) Korunmak için

Bademcik iltihabı yapan bakteri ve virüsler yiyecek - içecek yoluyla, kalabalık ortamlarda hasta insanlardan damlacıklar yoluyla ve temas yoluyla geçerler. Bazen bakımı iyi yapılmamış, temizlenmemiş klimalardan da bulaşabilir. Bu mikroplardan korunmanın en iyi yolu, özellikle kış aylarında fazla kalabalık ve havasız ortamlarda bulunmamak ile el hijyenine dikkat etmektir. Dengeli beslenme, yeterli miktarda C vitamini ve diğer vitaminlerin besinlerle düzenli olarak alınması bağışıklık sistemini güçlü tuttuğundan tonsilit gibi enfeksiyon hastalıklarından korunmayı sağlar.

Bademcik İltihabı (Tonsilit) İlaçları

Ağrı kesici, ateş düşürücü: Parasetamol, ibuprofen, deksibuprofen.

Antibiyotikler: Penisilin V, benzatin penisilin G, amoksisilin, klindamisin, azitromisin, klaritromisin.

Bademcik iltihabı, ilaç tedavisi uygulanmadan da 7 - 8 günde iyileşen bir hastalıktır. Ancak şikayetleriniz bu süre zarfında azalmadıysa ya da beklenenden şiddetli görülüyorsa hekiminizin önerisi ile ilaç kullanmaya başlamanız gerekir. 

Kullanılacak ilaçlar mutlaka bir hekim tarafından reçete edilmeli, reçetesiz ilaç kullanımından uzak durulmalıdır. 

Bademcik İltihabı (Tonsilit) Ameliyatı

Uygun antibiyotik kullanımına rağmen tam olarak iyileşme görülmüyorsa bu duruma kronik tonsillit denir. Kronik tonsillit için gerekli tedavi, cerrahi yöntem ile bademciklerin alınmasıdır.

Tonsilektomi: Bademciklerin ameliyat ile çıkarılmasına tonsilektomi denir. Yılda 4-5 kez tonsilit geçiren hastalarda, bademciklerin yemek yemeyi ve solunumu zorlaştırdığı durumlarda, tonsilitlerin apseye sebep oluğu durumlarda tavsiye edilir. Ameliyat genellikle genel anestezi, bazen de lokal anestezi altında yapılır. Genelde 20-30 dakika süren ameliyat, ameliyathanedeki hazırlık süreçleri de eklendiğinde 1.5 saatte biter. Ameliyatın ardından gereken hastane yatış süresi genelde 1 günden daha kısadır. Ameliyattan hemen sonra ya da bir hafta sonra bademciklerde geçici bir kanama olabilir. Bazen ameliyat bölgesinde geçici bir enfeksiyon ve vücutta ateş de görülebilir. Hastalar genelde ameliyattan sonraki 1. veya 2. günde işe dönebilir.

Gebelerde Bademcik İltihabı (Tonsillit)

Hamileyken bademcik iltihabı geçirmek, genellikle korkulacak bir durum değildir. Tonsilit olduysanız bir kulak burun boğaz uzmanına ya da aile hekimine başvurunuz. Yatak istirahati, ılık sıvılar içme, C vitamini takviyesi hastalığın atlatılması için genellikle yeterlidir. Ancak bakteriyel tonsillit varsa antibiyotik kullanılması gerekir. Her antibiyotik bebeğe zararlı değildir. Bu yüzden endişelenmeyiniz ve doktorunuzun sizin için yazdığı antibiyotikleri kullanımına uygun olarak alınız. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Bademcik İltihabı (Tonsillit)

Bebekler, genellikle doğumdan sonra bağışıklık sistemleriyle tonsilitten korunurlar. Bu sebeple bebeklerde tonsilit görülmesi çocuklara göre daha nadirdir. Sonraki dönemlerde çocukların bağışıklık sistemi yetişkinlere göre daha zayıf olduğu için, çocuklarda tonsilit gibi enfeksiyonlarla daha sık karşılaşılır. 3 yaşından küçük çocuklarda görülen tonsilitler sıklıkla virüs kaynaklıdır. Antibiyotik tedavisi gerekmez, yatak istirahati, bol sıvı tüketimi, gerekirse ateş düşürücü ve ağrı kesiciler yeterlidir. Bakteriyel tonsilitlerde antibiyotik kullanılmalıdır. Beta streptokok bakterisinin sebep olduğu bakteriyel tonsilitler tedavi edilmezse, çocuklarda akut romatizmal ateş hastalığına yol açabilirler. 3 - 14 yaş arası çocuklarda bakteriyel tonsillit sıktır. Yaş arttıkça bakteriyel tonsillit görülme sıklığı azalır.

Bademcik İltihabı (Tonsilit) için Hangi Doktora Gidilir?

Tonsilit, genelde ilaç tedavisi alınmadığında bile 7-8 gün içerisinde düzelir. Eğer şikayetler bundan daha uzun süredir devam ediyorsa, 48 saattir geçmeyen ateş varsa, ateş 39 - 40 °C’yi buluyorsa, hastalık giderek daha da kötüleşiyorsa, yeme içme zorluğu varsa ya da solunum güçlüğü çekiliyorsa bir doktora başvurulmalıdır.

Tonsilit olduğunuzda aile hekiminize ya da hastanelerin Kulak Burun Boğaz bölümüne başvurmanız gerekir.