Kalça Kırığı

Kalça Kırığı Nedir?

Kalça eklemi uyluk kemiği ve pelvis (leğen kemiği) arasındaki top-soket şeklinde bir eklemdir. Pelvisin asetebulum adı verilen oyuk kısmı uyluk kemiğinin top şeklindeki baş kısmının çoğunu içine alır ve  güçlü bir uyum sağlar.

Çok yönde harekete imkan veren bu eklem yürüme, koşma, oturma gibi aktivitelerin yapılmasını sağlar.

Uyluk kemiğinin boyun kısmı ve trokanterik bölgesinde (boynun daha altındaki kısmı) oluşan kırıklar kalça kırığı olarak adlandırılır.

Trafik kazası, yüksekten düşme gibi yüksek enerjili travmalar sonucu oluşabileceği gibi özellikle yaşlı osteoporozlu hastalarda basit düşmelere bağlı oluşabilir. Her nasıl oluşursa oluşsun kalça kırığı hayati risk oluşturabilecek son derece ciddi bir durumdur.

Kalça kırığı her yaşta görülebilmesine rağmen yaşla birlikte görülme sıklığı artar.

Yaşlılarda kalça kırığı kemik yoğunluğunun azalması, kas kuvvetinin azalması, görme ve denge problemleri sonucu düşme riskinin artması gibi sebeplerden ötürü daha sık  görülür.

Kalça kırıklarının büyük çoğunluğu uyluk kemiğinin iki kısmında görülür ve buna göre adlandırılır.

Bunlar:

• Femur (uyluk) Boynu Kırıkları: Uyluğun üst kısmında, uyluk başının hemen altındaki kırıklar femur boynu kırıkları olarak adlandırılır. Bu kırıklar genç hastalarda güçlü bir travma bağlı oluşur. Yaşlı hastalarda ise düşme gibi daha basit travmalarla meydana gelebilir. Osteoporozlu yaşlı hastalarda risk artmıştır. Femur boyun kırıkları bazen stres kırıkları şeklinde oluşur. Stres kırıkları ani, sert bir travmayla oluşmaz; tekrarlayıcı yaralanmalar ile küçük çatlaklar şeklinde oluşur. Atletler gibi yoğun antrenman yapan sporcularda yorgunluğa bağlı olarak görülür. Femur boyun kırıklarına damar kesileri eşlik edebilir. Damar kesisi ile uyluk başının kanlanmasının bozulması ve kemik dokusunun ölmesiyle sonuçlanabilen avasküler nekroz adı verilen hastalık meydana gelebilir.
• İntertrokanterik Kırıklar: Uyluk kemiğinin üstünde dışa doğru uzanan kısmında oluşan kırıklar intertrokanterik kırıklar olarak adlandırılır. Bu bölge kalça ekleminden biraz daha aşağıdadır. Bu bölgedeki kırıklarda uyluğun kan akımı etkilenmez. İntertrokanterik kırıklar sıkça görülür. Yaşlı hastalarda düşme gibi basit travmalar ile yaygın olarak görülür. Genç hastalarda ise yüksek enerjili travmalar sonucu görülür.

Kalça Kırığı Belirtileri Nelerdir?

Kalçada ve kasıkta oluşan şiddetli ağrı kalça kırığının en önemli belirtisidir. Kalça kırığı bulunan hastalar yürüyemezler ya da yürümede güçlük çekerler.

Bir travmadan, düşmeden sonra ayağa kalkmakta, hareket etmekte oldukça zorlanırlar ve çoğu zaman başarısız olurlar. Kalça kırığının olduğu bacak dış tarafa dönmüş şekilde olabilir ve bacakta kısalma gözlenebilir.

Kalça kırığının belirtileri genel olarak şöyle sıralanabilir:

• Kalça kırığı bulunan hastalar yürüyemezler ya da yürümede güçlük çekerler, kalça kırığının olduğu tarafta bacağa yük veremezler.
• Kalçayı hareket ettirmede, bacağı içe ve dışa çevirmede yoğun ağrı hissedilir.
• Bacakta kısalma gözlenebilir.
• Kalça ve çevresinde şişme, morarmalar görülebilir.

Kalça Kırığı Nedenleri Nelerdir?

Kalça kırığı genç hastalarda yüksekten düşme, trafik kazaları, sert bir zemine düşme gibi yüksek enerjili travmalarla meydana gelir. Yaşlı hastalarda ise ayakta durma seviyesinden düşmeler gibi basit travmalara bağlı olarak da görülebilmektedir.

Osteoporoz kalça kırığına zemin hazırlayan önemli bir faktördür. Osteoporozlu yaşlı hastalarda bazen travma olmaksızın kalça kırığı görülebilir.

Yaşlı hastalarda artan yaşla birlikte görülen değişiklikler ve bazı hastalıklar yaşlıları düşmeye daha açık hale getirmektedir.

Görme keskinliğinin azalması, denge sistemlerindeki sorunlar, kas kuvvetinin azalması, duyularda azalma gibi değişiklikler ile tansiyon gibi kalp damar sistemi sorunları, sinir sistemi sorunları  bunlar arasında yer alır.

Kalça kırığı oluşma riskini arttıran bazı durumlar vardır:

Kalça Kırığı için Risk Faktörleri

• Yaş: Kemik yoğunluğu ve kas gücü artan yaşla birlikte azalma eğilimi gösterir. Buna bağlı olarak kalça kırığı riski artar. Ayrıca yaşlı bireylerde görme problemleri, kas kuvvetinin azalması, denge sorunları düşme riskini arttırdığı için kalça kırığına sebep olabilir.
• Cinsiyet: Kalça kırığı kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Kadınlarda menopoz kemik kaybını hızlandırdığı için kemik yoğunluğu erkeklerden daha hızlı azalır.
• Osteoporoz: Kemik erimesi olarak adlandırılan osteoporozda kemik yapısının bozulması sonucu kemikler zayıfladığı için kalça kırığı riski artar.
• Hareketsizlik: Fiziksel aktiviteden uzak bir yaşam kas ve kemik sağlığınızı olumsuz etkiler. Hareketsizlik sonucu kemik ve kaslar zayıflar. Bu da düşme ve kalça kırığı riskinizi arttırır.
• Beslenme Bozuklukları: Sağlıklı bir beslenme şekliniz yoksa risk altındasınız. Diyetinizin protein, D vitamini, kalsiyum içeren besinleri ihtiva etmesi gereklidir. Kemik sağlığınız için genç yaşlardan itibaren alınmaları önemlidir. Genç yaşta protein, D vitamini, kalsiyumdan fakir bir beslenme tarzınız varsa ileri yaşlarınızda kemik kırığı oluşma riskiniz artar.
• Alkol ve Tütün Kullanımı: Kemiğin yapım ve onarım olaylarını ve böylelikle kemik yoğunluğunu olumsuz etkileyerek kırık riskini arttırır.
• Kalça Kırığı Hikayesi: Daha önceki kalça kırıkları yeni bir kırık için risk oluşturabilir. Özellikle altta yatan osteoporoz gibi sebepler varsa risk altındasınız.
• Bazı İlaçların Kullanımı: Uyku ilaçları, sakinleştiriciler, psikotikler gibi bazı ilaçlar merkezi sinir sistemi üzerinde etkilidir. Bu ilaçların kullanımı baş dönmesine ve düşmelere neden olabileceğinden kırık için risk oluşturabilir. Kortizon ilaçlarının uzun süreli kullanımı kemik kaybına neden olabilir. Bu ilaçları kullanırken doktorunuzun tavsiyelerine uymalısınız.
• Bazı Tıbbi Durumlar: Parkinson, demans, inme gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar düşme riskinizi arttırır. Yüksek tansiyon ve şeker hastalığı da düşme riskinizi arttırabilir. D vitamini ve kalsiyum emilimini  bozan bağırsak hastalıkları kemiklerinizi zayıflatabilir. Tiroidinizin aşırı aktif olması da kemiklerinizin zayıflamasına zemin oluşturabilir.

Kalça Kırığı Teşhisi

Travma öyküsüyle; kalçada ve kasıkta şiddetli ağrı, yürüyememe, bacakta kısalma, kalça ve çevresinde morarma, şişlik gibi belirtiler ile  bir doktora başvurduğunuzda doktorunuz hastalık hikayeniz ve fiziksel muayene ile teşhis koyabilir.

Teşhis koymak ya da ön teşhisi teyit etmek için görüntüleme isteyebilir. Görüntüleme ile kalça kırığının yeri ve kırık tipi gibi bilgiler elde edilir.

Kalça kırığı teşhisi için kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Direkt Grafi/ Röntgen ile Görüntüleme: Direkt grafi (röntgen filmi) kalça kırığı teşhisinde en çok kullanılan ve çoğu zaman teşhis koyduran bir görüntüleme şeklidir. X Işınlarının kullanılması ile görüntü elde eden bir yöntemdir. Kemik kırıklarının görüntülenmesinde oldukça iyi olmasına karşın yumuşak dokuların görüntülenmesinde yetersiz kalır.
• Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme: Kırıkların saptanması ve kalça çevresinin, yumuşak dokuların ayrıntılı olarak görüntülenmesini sağlar. Röntgende görünmeyen kırıkların saptanmasında etkilidir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile Görüntüleme: Kırık tipine ek olarak dokunun ve kasların görüntülenmesini sağlar.

Kalça Kırığı Tedavisi

Doktorunuz kalça kırığı teşhisi koyduktan sonra kırık tipini, kemik kalitesini, yaşınızı, tıbbi geçmişinizi ve tedavi sonrası dönem için hedeflerinize göz önünde bulundurarak size bir tedavi uygular.

Yaşlı bir hastayla tedavi sonrasında spora devam etmek isteyen bir sporcunun tedavisi farklılık gösterebilir. Kalça kırığı için uygulanan tedaviler cerrahi tedavi (ameliyat), fizik tedavi ve ilaç tedavisini içerir.

Doktorunuz tıbbi durumunuza göre bu tedavilerin kombinasyonlarını uygular.

İlaç Tedavisi

Doktor ağrıların azalması için ağrı kesici reçete edilebilir.

Yaşlı hastalarda kemik yoğunluğunu arttırıcı osteoporoz ilaçları reçete edilebilir.

Ayrılmamış kırıklarda koruyucu tedaviyle hasta takip edilip ağrı kesicilerle desteklenebilir.

Cerrahi Tedavi

Kalça kırığında en çok uygulanan tedavi şeklidir. Cerrahi tedavi ile birlikte fizik tedavi uygulanarak hastanın bağımsızlığını kazanması hedeflenir.

Hastaya mümkün olan en kısa sürede cerrahi tedavi uygulanması cerrahinin başarısını arttırabilir.

Kalça kırığı için birçok cerrahi tedavi seçeneği mevcuttur. Kalça kırığı için uygulanacak cerrahi tedavi kırığın tipine, kırık bölgesine, hastanın yaşına ve sahip olduğu hastalıklara bağlı olarak değişir.

Kırığın uyluk kemiğinin boyun kısmında olduğu durumlarda, özellikle kaynamanın daha başarılı olacağı genç hastalarda bu yöntem tercih edilir. Kemiğin çivi, plak, vidalarla tespiti sağlanarak kaynaması istenir.

Kırığın çivi, plak, vidalarla tespitinin yapılamadığı durumlarda, kemiğin kaynamadığı durumlarda, kalça ekleminin ağır harabiyete uğradığı durumlarda özellikle yaşlı hastalarda kalça protezi ameliyatı uygulanır.

Protez uygulamaları kırık tipine, yaşa ve sahip olunan hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.  Kalça kırıkları için total kalça protezi veya parsiyel (kısmi) kalça protezi uygulanır.

Fizik Tedavi

Kalça kırığında fizik tedavi hastanın sağlığın korunması, bağımsızlığına kavuşup yaşam kalitesinin artması için uygulanan çeşitli fizik tedavi yöntemlerini içerir.

Kalça cerrahisi sonrası uygulanan fizik tedavi cerrahinin başarısını arttırır. Cerrahi sonrası hastaların yatak içinde pozisyonlanması, solunum egzersizleri, yatak içi egzersizler ile hareketlerinin sağlanması ve merdiven çıkma gibi fonksiyonel egzersizlerle mümkün olan en kısa sürede bağımsızlık kazandırılır.

Hastanın yatak içinde pozisyonuna özellikle kalça protezi ameliyatında çok dikkat edilmelidir. Hasta bacaklarını birleştirmemeli, bacakların arasına bir yastık konmalıdır.

Operasyondan sonraki günlerde ödem kontrolü çok önemlidir. Hastalara önerilen ayak bileği pompalama gibi egzersizler ve buz uygulamaları ile ödem kontrolü sağlanır.

Hastanın erken mobilizasyonunun (harekete geçirme, hareket kazandırma) sağlanması hedeflenir. Bunun için ameliyattan sonra doktorunuzun ve fizyoterapistinizin reçete ettiği egzersizlere geçilmelidir.

Fizyoterapistiniz kalça çevresi kasların kuvvetlendirilmesi için çeşitli egzersizler verir. Kas atrofisini önlemek için elektrik stimülasyonu, ağrı kontrolü için TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu) uygulayabilir.

Ayrıca kalça protezinin kullanımı ve transfer eğitimi verir. Kalça protezinin çıkabileceği pozisyonları öğreterek hastaların bunlardan kaçınması sağlanır.

Günümüzde yapılan başarılı kalça protezi ameliyatları genellikle ameliyattan sonraki gün hastanın ayağa kaldırılmasına imkan verir.

Çimentolu total kalça protezlerinde hasta yürüteç ile ayağa kaldırılarak tolere edebildiği kadar yük vermeli, yürüme eğitimine devam edilmelidir. Hasta dengesini sağladığında koltuk değneklerine geçilebilir. Yaşlı hastalarda ilk dönemlerde daha çok yürüteç tercih edilmektedir.

Çimentosuz total kalça protezlerinde ise hasta ayağa kaldırılır ancak hasta 6 hafta tam ağırlık vermemeli, parmak ucunda yürümelidir. Sonraki dönemlerde ağırlığı yavaş yavaş arttırarak yürüme eğitimi ilerlemelidir.

Kalça Kırığı İyileşme Süreci: Kalça kırığı opere edildikten sonra hastalar doktorunun önerdiği süre boyunca hastanede kalmalı, taburcu olduktan sonra da takip edilmelidir. Hastaya  yapılan operasyonun türüne göre iyileşme süresi değişir. Ayrıca yaşlı hastalarda iyileşme süresi daha uzun olabilir veya tedavi sonrası yürüme yardımcılarına ihtiyaç duyulabilir.

Günümüzde protez ameliyatları uygulamaları hastanın ameliyattan sonraki gün ayağa kaldırılmasına imkan verebilir. Hastalara hastanede kaldığı sürede fizyoterapist eşliğinde yürüteçler ile adım attırılır, yürüme eğitimi verilir. Hastalar genellikle 5 gün içinde taburcu edilebilir. Yaklaşık 2 hafta sonra yara durumu kontrol edilir/ dikişler alınır ve 1 ay sonra kontrole çağırılır.

Total kalça protezi ile tedavi edilen hastalar ameliyattan sonraki günlerde yürüteçler yardımıyla, daha sonra ise 4-6 hafta koltuk değnekleriyle yürür.

Hasta kontrole geldiğinde doktor hastanın durumuna göre mümkün olan en kısa sürede yürüme yardımcısının bırakılmasını ve gündelik yaşama dönmesini teşvik eder. Yaşlı hastalar ise düşme risklerine karşı baston gibi yürüme yardımcılarıyla desteklenebilir.

Çivi, plak, vidalarla kemik tespiti yapılan hastalarda ise gündelik yaşama dönme ve iyileşme süresi tespit materyaline bağlı olarak farklılık gösterebilir. Hastanın ne zaman ağırlık vereceği iyileşme süresine ve doktorun kararına bağlıdır.

Genellikle erken dönemde yük verilmez ve hastanın yaklaşık 2-3 ay koltuk değnekleriyle yürümesi gereklidir. Bu hastalar kontrollere çağırılarak kırığın iyileşmesi takip edilir, kemik kaynadığında hasta bağımsız yürüyebilir.

Kalça kırığı iyileşme süresi en erken 6-8 haftada gerçekleşebileceği gibi 3 aya kadar sürebilir.

Kalça Kırığı Tedavi Edilmezse

Kalça kırığı hastanın hayatını etkileyen hatta kimi zaman hayatı riske sokan ciddi bir sağlık durumudur. Tedavi edilmezse hastalar hareket edemeyip yatağa bağımlı hale gelebilir, yaşam kalitesi ve beraberinde sağlıkları ciddi şekilde etkilenir.

Uzun süre yatağa bağımlı olma bazı ciddi sağlık sorunlara yol açabilir. Toplardamarlardaki kanın pıhtılaşmasıyla kan pıhtısı akciğer kalp gibi organlara giderek hayati tehdit oluşturabilir.

Hareketsizlik sonucu yatak yaraları oluşabilir. Yatak yaraları enfeksiyonla sonuçlanıp ölümcül olabilir. Yatak yaralarının oluşmasını önlemek için sık sık hastanın yatak içindeki pozisyonunun değiştirilmesi gereklidir. Hareketsizlik sonucunda akciğer enfeksiyonları gelişebilir.

Özellikle yaşlı hastalarda kalça kırığından başka sağlık sorunları da eklenebilir ya da mevcut sağlık sorunları daha kötü seyredebilir.

Kalça Kırığına Ne İyi Gelir?

Kalça kırığının iyileşmesi için öncelikle doğru tedaviye mümkün olan en kısa sürede başlanmalıdır. Kalça kırığı için tedavi görmüş bir hasta sağlıklı bir yaşam biçimini tercih etmelidir.

Sağlıklı ve dengeli beslenmelidir, kemik sağlığını destekleyen kollajen içeren kelle paça çorbası gibi sağlıklı ve doktorun tavsiye ettiği besinlere diyette yer verilebilir. Süt ve süt ürünleri iyileşmenin hızlanmasında etkilidir. Tabi ki bu sağlıklı yiyecekler kararında tüketilmelidir.

Kalça kırığı tedavisinden sonra mümkün olan en kısa sürede kalça eklemine ağırlık vermek, doktorunuzun önerdiği zaman ayağa kalkmak ve destekli veya desteksiz yürümek bağımsızlığınıza kısa sürede kavuşmanız için yapabileceğiniz en önemli şeylerdir.

Fizik tedavi kas kuvvetinin artması, dengenin artması, iyileşmenizin hızlanması, kan dolaşımının hızlanması, yürümeye daha hızlı geçilebilmesi gibi katkılar sağladığından çok önemlidir.

Kalça kırığı hastalarında yürümeye yardımcı yürüteç gibi cihazlar hastanın daha erken ayağa kalkmasını sağladığı için uzman tavsiyesiyle kullanımında yarar vardır.

Kalça kırıklarının oluşumunun önlenmesi de çok önemlidir.

Kalça Kırığından Korunma Yöntemleri

• Dengeli beslenmek sağlıklı ve dengeli beslenmek kemik sağlığını destekler. Genç yaştan itibaren kalsiyumdan zengin beslenmek, süt ve süt ürünleri tüketmek sağlam kemiklere sahip olmayı sağlar.
• Düzenli egzersiz yapmak kemiğin yapım onarım işlevlerine yardımcı olarak kemiğinizi destekler, kan dolaşımını düzenler, kas kuvvetinin artmasını sağlar. Daha sağlıklı bir vücuda sahip olmanızı sağladığı için kalça kırığı riskini azaltır.
• Dengenin korunması kalça kırığından korunmak için oldukça önemlidir. Dengeyi bozan faktörlerin ortadan kaldırılması gereklidir. Kulak problemleri, kas dengesizlikleri ve güçsüzlükleri, duyu kayıpları gibi durumlar dengenin bozulmasına zemin hazırlar. Bu durumlar için uygun tedaviler alınmalı ve düzenli egzersizle denge arttırılmalıdır.
• Düşmenin önlenmesi kalça kırığının oluşmaması için çok önemlidir. Özellikle yaşlılarda görme problemleri, duyulardaki azalmalar, denge kayıpları, kas zayıflıkları ve eşlik eden sistemik hastalıklar düşmeleri arttırdığından kontrol altına alınıp tedavi edilmelidir. Bunun yanı sıra düşme riskinin önlenmesi için ev düzenlemeleri özellikle ileri yaştaki hastalar için çok önemlidir.

Düşmeyi Önleyici Bazı Ev Düzenlemeleri ve Tavsiyeler

• Yaşlı birey bağımsız yürümede zorlanıyorsa baston, yürüteç gibi yürüme yardımcıları kullanmalıdır.
• Kullanılan gözlük, işitme cihazı gibi destekleyici cihazların bakımı iyi yapılmalıdır.
• Yaşlı bireyin evinde kilim, paspas gibi takılıp düşebileceği gereksiz örtüler kullanılmamalıdır. Evin zemini kaygan olmamalıdır, yaşlının kaymasına sebebiyet verecek kaygan ayakkabı/ terlikler kullanılmamalıdır.
• Ev gereksiz eşyalardan arındırılmalı, takılıp düşmeye sebebiyet verecek şekilde yerlerde eşya bulunmamalıdır.
• Hol, tuvalet, banyo gibi yerlerde tutunma barları olmalıdır.
• Ev iyi bir şekilde aydınlatılmalıdır. Yatak odasında bir gece lambası bulunması ya da yatak odasıyla tuvalet arasındaki yolun aydınlatılması yaşlı bireyin gece uyandığında düşmesini engellemek için iyi bir seçenektir.

Kalça Kırığına Ne İyi Gelmez?

Kalça kırığının iyileşmesi tedaviye mümkün olan en kısa sürede başlanmalıdır. Tedavi geciktirilirse ya da tedavi olunmazsa hayatı riske sokan bir durum haline gelir. Hastalar kalça kırığı için gerekli tedaviyi alırken kemik iyileşmesini ve bağımsızlıklarını destekleyici bir yaklaşım içinde olmalıdırlar.

• Doktorun hareket etmeyi tavsiye etmesine rağmen uzun süre hareketsiz kalmak iyileşmeyi olumsuz etkiler.
• Sağlıksız bir beslenme biçimi, asitli içeceklerin tüketilmesi , diyette çok fazla protein alınması, aşırı tuz tüketimi kalça kırığı iyileşmesini olumsuz etkiler.
• Alkol ve sigara kullanımı da kırık kaynaması için zararlıdır.
• Yüksek kan şekeri iyileşmeyi olumsuz yönde etkilediğinden kontrol altına alınmalıdır. Bağışıklık sisteminin düşük olması iyileşmeyi olumsuz etkiler.
• Enfeksiyon varlığı da iyileşmeyi yavaşlatacağı gibi yaşlı hastalarda çok dikkat edilmesi gereken bir durumdur.
• Kortikosteroid türevi ilaçlar kalsiyum emiliminin bozulmasına yol açabileceğinden kemiğin iyileşmesini azaltıcı yönde etkide bulunabilir bu yüzden doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Kalça Kırığı İlaçları

Kalça kırığında en etkili tedavi şekli cerrahi tedavidir ve mümkün olan en kısa sürede ameliyatın yapılması önemlidir. Kalça kırığı ameliyatlarından sonra kan pıhtısı oluşumunun engellenmesi için pıhtılaşmayı engelleyen kan sulandırıcı ilaçlar reçete edilir.

Kalça protezlerinde ameliyat bölgesinde oluşabilecek enfeksiyonları engellemek için antibiyotik tedavisi uygulanır.

Kalça kırığı hastalarına ağrıların azalması için ağrı kesici reçete edilebilir.

Yaşlı hastalarda kemik yoğunluğunu arttırıcı osteoporoz ilaçları reçete edilebilir.

Eğer hastada ayrılmamış kırık mevcutsa koruyucu tedaviyle kırığın durumu takip edilip bu takip süreci ağrı kesicilerle desteklenebilir.

D vitamini kemik doku için çok önemlidir. Kalça kırığı hastalarında D vitamini düzeyi düşükse bunu arttırmak için doktor tarafından D vitamini reçete edilebilir.

Demir eksikliğiniz varsa kemikler daha geç iyileşebileceği için doktorunuz demir takviyesi verebilir.

Kortikosteroid türevi ilaçlar kalsiyum emiliminin bozulmasına yol açabileceğinden kemiğin iyileşmesini azaltıcı yönde etkide bulunabilir. Bu süreçte ilaçlarınız için doktora danışmalı, doktorunuzun reçete ettiği hariç başka ilaç kullanılmamalıdır.

Kalça Kırığı Ameliyatı

Kalça kırıklarında ameliyat en etkili ve en sık kullanılan tedavi şeklidir.

Çivi, Plak, Vida İle Tespit Etme: Kemik içine çivi, plak, vidalar yerleştirerek kırık parçalar bir araya getirilir, kemik onarımı sağlanır. Genç hastalarda daha çok bu yöntem tercih edilerek kemiğin iyileşmesi sağlanır.

Kalça Protezi: Tespit edilemeyen veya sabitliği sağlanamayan kırıklarda tercih edilir. Kırığa eşlik eden çıkık varlığı, eklem romatizması, eklemin yapısını bozan kireçlenme gibi durumların eşlik etmesi de tercih sebepleridir.

İleri yaşlı, mental durumu bozulmuş, başka hastalıklara da sahip olan hastalar için sıkça kalça protezi uygulaması yapılır. Protez uygulamaları kırık tipine, yaşa ve sahip olunan hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Doktor bunları göz önünde bulundurarak total kalça protezi veya parsiyel (kısmi) kalça protezi uygular.

Parsiyel (kısmi) kalça protezinde uyluk kemiğinin baş ve boynu çıkartılarak protezle değiştirilir. Uyluk başının hasarlı, leğen kemiğindeki soket kısmın sağlam olduğu durumlarda uygulanır.

Hastaların ek hastalığa sahip olması ve kırık nedeniyle bağımsızlıklarını kaybetmesi tercih nedenlerindendir.

Total kalça protezinde uyluk kemiğinin ve leğen kemiğinin kalça eklemini oluşturan kısımları protezlerle değiştirilir. Kalça eklemindeki harabiyetin fazla olduğu hastalarda uygulanır.

Total kalça protezi, çimentolu (sementli) kalça protezi ve çimentosuz (sementsiz) kalça protezi olmak üzere iki şekilde uygulanır.

Çimentolu (sementli) kalça protezinde, protez hastanın kemiğine çimento dolgusuyla tespit edilir. İleri yaştaki hastalarda tercih edilen bir yöntemdir.

Sementsiz kalça protezinde ise gözenekli olan protezin kemiğe sıkıca yerleştirilmesi ve kemiğin proteze kaynamasıyla ile tespiti sağlanır. Kemik kalitesinin daha iyi olduğu hastalarda sementsiz kalça protezi uygulanır.

Kalça Protezi Ameliyatı Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Erken dönemde cerrah onaylayana kadar ameliyatlı tarafa yan yatmamalıdır. Genelde bir süre sırtüstü yatış tercih edilir ve bacakların arasına yastık konur.
• Bacaklar tamamen kapatılmamalı, çapraz yapılmamalı ve bacak bacak üstüne atılmamalıdır.
• Çok fazla öne eğilmemelidir.
• Otururken dizler kalçadan daha aşağıda olmamalıdır.
• Otururken bacaklar birleştirilmemelidir.
• Alçak bir sandalyeye, koltuğa, tuvalete oturulmamalıdır. Tuvalet yükselticiler tercih edilmelidir.
• Tuvaletlerde düşmeyi engellemek için tutunma barları bulunmalıdır.
• Yerde takılmaya sebep verebilecek kilim, paspas gibi halılar kaldırılmalıdır.

Hamilelikte Kalça Kırığı

Gebelikte hayatın diğer dönemlerinde olduğu gibi travmalara bağlı olarak kalça kırığı gözlenebilir. Kemik kırılganlığını artıran durumlar gebelerde kırık riskini arttırır.

Kemik kırığı riskini artıran durumlardan biri olan gebelikle ilişkili osteoporoz gebeliğin son üç ayında veya doğumdan sonra bir ortaya çıkar. Nadir görülen bir sağlık problemidir.

Gebelik öncesi osteoporoz varlığı, sağlıksız ve yetersiz beslenme, hareketsiz yaşam şekli, ailede osteoporoz öyküsü gibi durumlar gebelikle ilişkili osteoporozu arttıran faktörlerdir.

Kemik erimesi olarak adlandırılan osteoporozda kemik yapısının bozulması sonucu kemikler zayıflar. Gebelikle ilgili osteoporozda gebeliğin son üç ayında veya doğumdan sonraki dönemde nadir olarak kalça kırıkları gözlenebilir.

Çocuklarda Kalça Kırığı

Çocuklarda kalça kırığı genellikle yüksek enerjili travmalara bağlı olarak görülmektedir.

Bu travmalar: trafik kazaları, yüksekten düşme, sert zemine düşme, spor gibi bir aktivite esnasında alınan darbeler/ düşmeler gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanır.

Çocuklarda kalça kırığı tedavisi kırığın tipi, travma şekli, çocuğun yaşı, çocuğun kemik sağlığı gibi parametrelere bağlı olarak yapılır.

Travmayla gelen çocukta kalça kırığına ek yaralanmalar ile damar- sinir yaralanmaları bulunabilir.  Uyluk boyun kırıklarında uyluk başının kanlanmasının bozulması sonucunda kemik dokusunun ölmesiyle sonuçlanabilen avasküler nekroz adı verilen hastalık meydana gelebilir.

Çocuklarda da kalça kırıklarında mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır. Çocuklarda kemik onarımının hızlı olması nedeniyle kemiğin kaynayarak iyileşmesi hedeflenir.

Uyluk kemiği kırıklarında (özellikle büyük çocuklarda)  kırık ameliyatla tespit edilerek kaynaması sağlanır. Kırık tipine ve çocuğun yaşına bağlı olarak bazı vakalarda kalça kırığı alçı ile sabitleyerek tedavi edilebilir.

Kırığın iyi tedavi edilememesi çocuklarda sakatlıklara yol açabileceğinden biran önce tedavi edilmelidir.

Bebeklerde Kalça Kırığı

Bebeklerde az sayıda kalça kırığı vakası görülür. Zor doğum, çoğul gebelik doğum sırasındaki travmalar sebebiyle nadir olarak yenidoğanlarda kalça kırığı görülebilir.

Bebeklerdeki kalça kırığının kalça veya kalça çevresinde şişlik, morarma ve bebeğin huzursuzlanması gibi belirtileri vardır.

Bebeklerdeki kalça kırığında kırık kemik alçı, atel uygulaması ile sabitlenerek  kemiğin kaynaması sağlanır.

Kalça Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Kalça kırığı vakası için genel olarak Ortopedi ve Travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktora gidilmelidir.

Ancak özellikle kaza gibi durumlarda kalça kırığına ek sağlık sorunları ortaya çıktıysa birden fazla doktorun tıbbi görüşü alınmalıdır.

Kalçada ve kasıkta oluşan şiddetli ağrı kalça kırığının en önemli belirtisidir. Kalça kırığı bulunan hastalar yürüyemezler ya da yürümede güçlük çekerler, bacakta kısalma gözlenebilir.

Düşme, darbe alma gibi bir travma öyküsünün ardından bu belirtileri gösteriyorsanız veya bu belirtilerle birlikte kemik kaybı yaşadığınız bir sağlık durumunuz, ileri yaşınız varsa vakit kaybetmeden bir doktora başvurmalısınız.

Kalça kırığının bağımsızlığınızı azaltan ve hayatınızı tehdit eden ciddi bir sağlık durumu olduğunu unutmamalısınız.