Plasenta Previa

Plasenta Previa Nedir?

Plasenta, gebelik dönemi boyunca anne ile bebek arasında besin ve oksijen alışverişini sağlayan yapıdır ve bebeğin göbeği ile annenin rahim duvarı arasında bir bağ ile bağlıdır. Normalde plasentanın rahim ağzını kapatmayacak şekilde rahim duvarına yapışması gerekir. Plasentanın rahim ağzının üzerinde veya 2 cm yakınında yerleşim göstermesi durumuna plasenta previa denir. Halk arasında bebeğin eşinin aşağıda olması olarak da bilinir.

Plasenta previanın yerleşimine ve rahim ağzını kapamasına göre evreleri vardır:

G1: Plasenta rahim duvarının alt tarafına yerleşmiştir ancak rahim ağzına ulaşmamıştır.

G2: Plasentanın alt kenarı rahim ağzına ulaşmıştır ancak ağzı kapamamıştır.

G3: Plasenta rahim ağzını asimetrik bir şekilde kapamıştır.

G4: Plasenta simetrik olarak rahim ağzının tamamını örtmüştür.

Başka bir sınıflama yöntemi olarak da komplet, parsiyel, marjinal ve aşağı yerleşimli plasenta terimleri kullanılır:

Komplet plasenta previa: Rahim ağzının tamamı plasenta ile örtülmüştür.

Parsiyel plasenta previa: Rahim ağzının bir kısmı plasenta ile örtülmüştür.

Marjinal plasenta previa: Plasentanın sınırı rahim ağzının kenarında yerleşim gösterir.

Aşağı yerleşimli plasenta: Rahim ağzına ulaşmayan ancak beklenen yerleşiminden daha aşağıda yerleşmiş olan plasentadır.

Plasenta previa, yaklaşık olarak 300 doğumda bir görülür.

Plasenta Previa Belirtileri Nelerdir?

Plasenta previada tipik olarak gebeliğin ikinci 3 aylık dönemi sonunda başlayan ağrısız, tekrarlayıcı vajinal kanamalar meydana gelir.

Gebeliğin ilk yarısına kadar genellikle kanama beklenmez. Meydana gelen kanamalar çoğu zaman kendini sınırlar ve nadiren ölümcül miktardadır.

Plasenta previaya bağlı kanamalar çoğu zaman ağrısızdır. Ancak bazı vakalarda rahmin kasılmalarına bağlı olarak kramp tarzında karın ağrısı hissedilir.

Plasenta Previa Neden Olur?

Plasenta previanın nedeni net olarak açıklanamamaktadır. Endometrium (rahmin en iç tabakası) hasarı ve buna yol açan etkenlerin plasenta previa için risk faktörü olduğu düşünülmektedir.

Plasenta previa riski arttıran faktörler:

• İlerlemiş anne yaşı: 30 yaşından büyük kadınlarda plasenta previa riski 2,5 kat artmaktadır.
  
• Tekrarlayan gebelik ve küretaj sayısı: Rahimde hasara neden olarak plasentanın tutunmasını zorlaştırır.
  
• Çoğul gebelik: Çoklu gebelikte plasental yüzey alanın artmasına bağlı olduğu düşünülmektedir.
  
• Önceki sezaryen doğumların sayısı: Bazı çalışmalarda geçirilmiş bir sezaryen sonrası riskin 2 kat; geçirilmiş iki sezaryen sonrası ise riskin 7 kat arttığı belirtilmektedir.
• Sigara: Riski iki katına çıkarır. Karbonmonoksite bağlı olarak plasenta oksijenlenmesi azalır, yüzeyi büyür (plasenta hipertrofisi) ve buna bağlı plasenta previa gelişir.
• Daha önce plasenta previa öyküsünün olması, sonraki gebeliklerde riski 12 katına çıkartır.

Plasenta Previa Teşhisi

Plasenta previa tanısı klinik belirtiler ve ultrasonografi (USG) yardımıyla konur.

Gebeliğin ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerinde meydana gelen ağrısız vajinal kanamalar plasenta previa için tipiktir. Kanamalar tekrarlayıcı özellikte ve az miktardadır. Nadiren anne ve bebek için hayati tehlike arz eder. Hafif derece plasenta previa olgularında doğuma kadar kanama görülmeyebilir.

Tanıda en sık kullanılan yöntem ultrasonografik incelemedir. Gebelikte ultrasonografi transabdominal (karından) veya transvajinal (vajina yoluyla) yapılabilir. Plasenta previa için vajinal yolla yapılan ultrason daha güvenilirdir. Ayrıca rahim ağzı ile plasenta arasındaki mesafeyi değerlendirme açısından avantajlıdır.

Gebeliğin ilk haftalarında plasentanın göç etmesi, rahim duvarının alt kısmının tam gelişmemiş olması gibi nedenlerden ötürü plasenta aşağı yerleşimli görülür. Gebelik ilerledikçe aşağı yerleşimli plasenta görülme oranı düşer. Bu yüzden doğuma yakın yapılan ultrasonografik incelemeler plasenta previa tanısı için daha güvenilirdir.

18-24.haftalar arasında yapılan vajinal yolla yapılan ultrasonografik incelemede plasenta previadan şüphelenilmiş ise gebeliğin son üç aylık döneminde plasenta previa açısından yeniden değerlendirme önerilir. Plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafe 1.5 cm’den azsa doğumda plasenta previa meydana gelme riski artar.

26. haftadan sonra ultrasonda plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafe 2 cm’den az ise ultrasonografik incelemeler gebelik haftasına, plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafeye ve kanama gibi klinik belirtilere göre düzenli olarak tekrarlanmalıdır.

Gebeliğin üçüncü üç aylık döneminde plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafe 2 cm veya daha az ise yüksek ihtimalle sezaryen doğum gerekecektir.

Gebeliğin 35. Haftasından sonra yapılan ultrason görüntülemeleri ile doğumun şekline karar verilir.

35. haftadan sonra plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafenin 0-20 mm arasında olduğu durumlarda sezaryen riski artar, fakat klinik özelliklere göre bu hastalar normal doğum da yapabilmektedir.

Obez kadınlarda veya plasentanın rahmin arka duvarına yerleştiği durumlarda ultrason iyi görüntü vermez. Bu durumda MRG tetkik edilebilir. Ancak bu klinik pratikte çok sık tercih edilen bir yöntem değildir.

Plasenta Previa Tedavisi

Plasenta previa için medikal veya cerrahi bir tedavi yoktur. Bu durumda temel amaç aşırı kanamanın önüne geçmektir. Kanama miktarına göre bir sonraki adıma karar verilir.

Kanama yoksa veya az miktarda kanıyorsa: Hastanın istirahat etmesi önerilir. Kanamayı tetikleyebilecek faaliyetlerden (cinsel ilişki, egzersiz vb.) uzak durmalıdır. Kanama meydana gelmesi durumunda acil servise başvurabileceği mesafede bulunması önerilir.

Plasenta aşağı yerleşimli ancak rahim ağzını kapatmamış ise vajinal doğum (normal doğum) mümkündür. Bu aşamada hastanın isteği ve hekimin tavsiyesine göre doğum şekline karar verilir.

Şiddetli kanama varsa: Şiddetli kanamalar acil müdahale gerektiren durumlardır. En kısa zamanda en yakındaki sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Şiddetli kanamalarda kan transfüzyonu (kan nakli) gerekebilir.

Hastalarda gebeliğin 36. haftasından sonra sezaryen doğum önerilir ancak şiddetli veya durdurulamayan kanama durumunda gebelik haftasına bakılmadan hasta sezaryen doğuma alınır.

Kanama kontrol altına alınmış ise ve gebelik haftası 36’dan daha az ise doğum ertelenebilir.

Eğer doğum kararı verilmişse ve bebek 37 haftadan küçükse nörolojik gelişim için magnezyum sülfat ile akciğer gelişimi için kortikosteroid (kortizol) tedavisine başlanır.

Gebeliğin 35. Haftasından sonra yapılan ultrason görüntülemeleri ile doğumun şekline karar verilir.

35. haftadan sonra plasenta ile rahim ağzı arasındaki mesafenin 0-20 mm arasında olduğu durumlarda sezaryen riski artar fakat klinik özelliklere göre bu hastalar normal doğum da yapabilmektedir.

Plasenta Previa Tedavi Edilmezse

Plasenta previa için spesifik bir tedavi yoktur. Teşhis edildiği andan doğum anına kadar komplikasyon riski açısından sıkı takip edilmelidir. Plasenta previanın komplikasyonları kanama ve preterm (erken) doğumdur.

Kanama: Doğum öncesi, doğum esnasında veya doğumdan sonraki birkaç saat içerisinde hayatı tehdit eden şiddetli vajinal kanama meydana gelebilir.

Erken doğum: Gebeliğin 37. haftasından önce gerçekleşen doğumlara preterm doğum denir. Plasenta previa komplike hale geldiyse, vajinal kanamalar kontrol altına alınamadıysa hekim acil sezaryen kararı verebilir. Bu da bebeğin miyadından önce doğması anlamına gelir.

Plasenta Previa Ne İyi Gelir?

Plasenta previada yapılması gerekenler oldukça sınırlıdır. Genel yaklaşım olarak hastaya kanamayı tetikleyecek durumlardan uzak durması ve bir sağlık kuruluşuna kısa sürede erişim sağlayabileceği mesafede bulunması önerilir.

• Ayaktan tedavi gören hastalara acil bir durumda hastaneye hemen ulaşabilecek mesafede bulunmaları önerilir.
• Aileler, korku ve endişelerini kontrol altına almalıdır. Bunun için plasenta previa hakkında yeterli bilgi sahibi olmalıdırlar.
• Plasenta previa, vajinal yolla doğumu engelleyebilir. Aileler her an sezaryen doğum gereksinimi doğacağını akıllarında tutup hazırlıklarını yapmalıdırlar.
• Anne korkularını bir yana bırakıp hem kendi sağlığı hem de bebeğinin sağlığı için rahat olmalı, bol bol istirahat etmelidir.
• Erken doğumu önlemek için rahim ağzına dikiş atılması (serklaj) prosedürünün yararları hakkında ise yeterli kanıt yoktur.

Plasenta Previa Ne İyi Gelmez?

• Plasenta previa teşhisi konan aileler paniğe kapılabilir. Ancak anne unutmamalıdır ki stres ve panik hem anne sağlığını hem de bebeğin sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bunun için aileler sakin olmalı ve hekimin tavsiyelerine uymalıdır.
• Plasenta previa teşhisi konan gebeler cinsel ilişki ve egzersiz gibi kanamayı tetikleyebilecek durumlardan uzak durmalıdır.

Plasenta Previa İlaçları

Plasenta previa için kullanılan bir ilaç yoktur.

Bazen gebelik haftasına bakılmaksızın acil sezaryen gereksinimi doğabilir. Bu durumda bebek prematüre doğar. Prematüre doğan bebeklerde akciğer gelişimi tamamlanmadığından doğum öncesinde akciğer gelişimini hızlandırmaya yardımcı olmak amacı ile kortikosteroid (kortizol) verilir. Tercihen planlanan sezaryen ameliyatından 48 önce verilmesi gerekir. Böylece bebeğin doğum sonrasında respiratuvar distres sendromu denilen solunum sıkıntısına girme riski azaltılmış olur.

Acil sezaryen gereksinimi olmayan durumlarda, gebeliğin 24-32. haftalarında olmak kaydıyla doğumdan 24 saat önce magnezyum sülfat takviyesi bebeğin nörolojik gelişimi için önerilir.

Plasenta Previa Ameliyatı

Plasenta previa, derecesine göre vajinal doğum için engel teşkil eder. Genellikle 36. hafta dolduktan sonra durum komplike olmadan sezaryen ameliyat önerilir. Bebekle büyüme ve gelişme geriliği, preeklampsi (gebelik zehirlenmesi) veya aşırı kanama meydana gelmeden 36. haftadan sonra sezaryen önerilir.

Anestezinin ne şekilde yapılacağı (spinal, epidural, genel) hastanın durumuna göre karar verilir.

Kanamanın aşırı miktarda olduğu durumlarda doğum esnasında annenin rahminin çıkarılması gerekir. Bu ameliyata histerektomi denir. Plasentanın rahmin ön duvarına yerleşmiş olması, komplet plasenta previa, plasenta accreata (plasenta yapışması), anemi (kansızlık) veya gebeliğin 34. haftasından önceki doğumlar histerektomi riskini arttırır.

Plasenta Previa için Hangi Doktora Gidilir?

Plasenta previa için Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanına gidilmelidir.

Gebeliğin özellikle ikinci veya üçüncü üç aylık döneminde vajinal kanama meydana geldiğinde derhal doktora başvurulmalıdır.

Gebe kadınlar, gebelik boyunca düzenli olarak hekim kontrolünden geçmelidir. Hekimin takip programına uyarak birçok hastalık erken dönemde teşhis edilebilir.