Priapizm

Priapizm, erkeklerde ereksiyon halinin yani sertleşmenin normalden uzun sürmesi ve ağrılı bir şekilde oluşması durumudur. Priapizmde ereksiyon hali, herhangi bir cinsel uyarılma olmadan genelde 4 saat ve fazlası kadar sürer. Priapizm nadir görülen bir durumdur ancak acil müdahale gerektiren bir hastalıktır. Ereksiyon ortalama dört saatten daha fazla sürdüğünde kan içerisindeki oksijen azalır ve penis dokusu zarar görebilir. Tedavi edilmeyen priapizm, penis dokusunun hasar görmesine, tahrip olmasına ve kalıcı erektil disfonksiyona yani kalıcı ereksiyon sorunlarına neden olabilir. Priapizm genellikle 30'lu yaşlardaki erkeklerde görülür. 

İki tip priapizm bulunmaktadır. Düşük akışlı veya iskemik priapizm adı verilen türde, kan penisteki ereksiyon odaları olarak adlandırılabilecek kısımlarda hapsolduğunda ortaya çıkar. Çoğu zaman net bir neden yoktur, ancak orak hücreli anemi, lösemi (kan kanseri) veya sıtma nedenler arasında sayılabilir. Bu tür priapizmde, tedavi acil olarak yapılmazsa, peniste yara dokusu kalması ve kalıcı sertleşme bozukluğu gibi durumlar görülebilir. 

Yüksek akışlı veya iskemik olmayan priapizm ise iskemik olana göre daha nadir görülür. Bu tip priapizm daha az ağrılıdır. Genellikle peniste veya testis torbası adı verilen skrotum ile anüs arasındaki perine adı verilen bölgedeki yaralanmalar sonucunda anormal bir kan akışı yolunun oluşması ile meydana gelir. İskemik olmayan priapizm, iskemik olana göre acil bir durum değildir. 

Normalde erkeklerde peniste düzgün bir kan akışı olmadan sertleşme yani ereksiyon olamaz. Herhangi bir cinsel uyarıdan sonra kalça bölgesi ve penisteki damarlar gevşer ve genişler, bu da penisteki süngerimsi dokulara daha fazla kan getirir. Aynı zamanda damarlardaki kapakçıklar da kapanır, bölgedeki kanı hapseder ve ereksiyon meydana gelmiş olur. Cinsel uyarı azaldıktan sonra ise bu damar kapakçıkları açılır, kan dışarı akar ve penis normal haline döner. Bu kanın penisten geri alınamaması ve burada sıkışması durumunda priapizm görülür. 

Priapizm Belirtileri

Priapizm semptomları, priapizmin türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. İskemik olan ve iskemik olmayan priapizm olmak üzere 2 çeşit priapizm bulunur.

İskemik Priapizm Belirtileri

Düşük akımlı priapizm olarak da adlandırılan iskemik priapizm, sertleşme sırasında penise dolan kanın, penisten ayrılamaması sonucu oluşur. Daha yaygın olan priapizm türüdür.

İskemik priapizmde görülebilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Dört saatten fazla süren ve cinsel ilgi veya uyarılma ile ilgisi olmayan ereksiyon hali
• Penis gövdesinin normalde daha sertleşmesi ve penis ucunun yumuşaması 
• İlerleyici vasıfta penis ağrısı 

Bir iskemik priapizm biçimi olan tekrarlayan priapizm, nadir görülen bir durumdur. Orak hücreli anemi gibi anormal şekilli kırmızı kan hücreleri ile karakterize kalıtsal bir bozukluğu olan erkeklerde daha yaygın olarak görülür. Anormal orak hücrelerin penisteki kan damarlarını tıkaması sonucu oluşur. Tekrarlayan priapizm, uzun süreli ereksiyonların tekrarlayan ataklarını tanımlar ve sıklıkla iskemik priapizm türünde ataklar görülür. Bazı durumlarda, durum istenmeyen ve ağrılı kısa süreli ereksiyonlarla başlar ve zamanla daha sık ve daha uzun süreli ereksiyonlara ilerleyebilir.

İskemik Olmayan Priapizm Belirtileri 

Yüksek akışlı priapizm olarak da bilinen iskemik olmayan priapizm, penisteki kan akışının uygun şekilde düzenlenmemesiyle ortaya çıkar. İskemik olmayan priapizm, iskemik priapizm göre daha az ağrılı olma eğilimindedir.

İskemik olmayan priapizm belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

• Dört saatten fazla süren ve cinsel ilgi veya uyarılma ile ilgisi olmayan ereksiyon
• Oldukça dikleşmiş ama tamamen sert olmayan penis 
• Peniste hafif ağrı 

Priapizm Nedenleri

Normalde fiziksel veya psikolojik uyarıma yanıt olarak bir ereksiyon meydana gelir. Bu uyarım, bazı düz kasların gevşemesine neden olarak penisteki süngerimsi dokulara kan akışını artırır. Sonuç olarak kanla dolu penis sertleşir. Uyarı bittikten sonra kan penisten ayrılır ve penis sert olmayan (sarkık) eski durumuna geri döner.

Priapizmin altında yatan neden her zaman tam olarak belirlenemese de var olabilecek nedenler şu şekilde sıralanabilir:

Kan Hastalıkları

Kanla ilgili hastalıklar, kanın penisten geri dönememesine neden olarak başlıca iskemik priapizm olmak üzere uzamış ve ağrılı sertleşmeye neden olabilmektedir. Bu kanla ilgili durumlar ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:  

• Orak hücreli anemi
• Lösemi (Kan kanseri)
• Talasemi ve multipl miyelom gibi kan hücrelerinde anormalliğe neden olan kan hastalıkları 

Reçeteli İlaçlar

Priapizm özellikle de iskemik priapizm, bazı ilaçların etkisiyle oluşabilmektedir. Bu ilaçlar şu şekilde sıralanabilir:

• Alprostadil, papaverin, fentolamin ve diğerleri gibi erektil disfonksiyonu yani sertleşme problemlerini tedavi etmek için doğrudan penise enjekte edilen ilaçlar 
• Fluoksetin, bupropion ve sertralin gibi antidepresanlar
• Prazosin, terazosin, doksazosin ve tamsulosin gibi daha çok tansiyon ve prostat ile ilgili problemleri tedavi etmek için kullanılan alfa bloker ilaçlar
• Hidroksizin, risperidon, olanzapin, lityum, klozapin, klorpromazin ve tioridazin gibi anksiyete veya psikotik bozuklukları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar
• Warfarin ve heparin gibi kan sulandırıcılar
• Testosteron veya gonadotropin salgılayan hormon gibi hormonal ilaçlar
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu tedavi etmek için kullanılan atomoksetin gibi ilaçlar
• Alkol ve uyuşturucu kullanımı

Travma 

Penisin içine aşırı kan akışının neden olduğu kalıcı bir ereksiyon türü olan iskemik olmayan priapizmin yaygın bir nedeni, penis tabanı ile anüs arasındaki bölge olan perinedeki, penisteki ve kalça bölgesindeki travmalardır. Priapizmin muhtemel diğer nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Örümcek ısırığı, akrep sokması veya diğer toksik (zehirli) durumlar
• Gut veya amiloidoz gibi metabolik bozukluklar
• Omurilik yaralanması veya nörosifiliz gibi nörojenik bozukluklar
• Penisi tutan kanserler

Priapizm Teşhisi

Dört saatten uzun süren bir ereksiyonun olması durumunda, kişi acil bir müdahaleye ihtiyaç duyuyor olabilmektedir. Bunun için ilk önce acil servis doktoru kişideki priapizmin iskemik veya iskemik olmayan olmak üzere türünü belirlemelidir. Bu farklılığı belirlemek önem arz eder. Çünkü her biri için tedavi farklıdır ve iskemik priapizm tedavisi mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. İskemik olmayan priapizm ise o kadar acil müdahale gerektiren bir durum değildir. Ne tür bir priapizminiz olduğunu belirlemek için hekim mümkünse hastadan öykü alacak, bazı sorular soracak ve cinsel organları, karın bölgesini, kasıkları ve perine bölgesini muayene edecektir. 

Tıbbi öykü ve fizik muayeneden sonra priapizm türünü belirlemek için bazı tanısal testlere ihtiyaç duyulabilir. Ek testler, priapizmin nedenini belirleyebilir. Ancak acil servis ortamında, kişinin tedavisi bu tetkiklerinin sonucunu beklemeden başlanır.

Teşhis testleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kan gazı ölçümü: Kan gazı ölçümünde penise küçük bir iğne yerleştirilerek, penisten bir kan örneği alınır. Daha sonra kandaki oksijen ve karbondioksit gibi gazları ölçen labotatuvara yollanır. Ancak yollanmadan önce alınan kan örneği siyaha yakın bir renkse bu kanın oksijenden fakir olduğunu gösterir ve muhtemel tanı iskemik priapizmdir. Kan rengi parlak kırmızı ise, priapizm muhtemelen iskemik değildir. 
• Kan testleri: Mevcut kırmızı kan hücrelerinin ve trombositlerin sayısını ölçmek için kan testleri yapılabilir. Ayrıca sonuçlar, orak hücreli anemi gibi diğer kan hastalıkları veya belirli kanserler gibi hastalıkların kanıtlarını gösterebilir.
• Ultrason: Dolaşımdaki kırmızı kan hücrelerinden yüksek frekanslı ses dalgalarını yansıtarak kan damarlarındaki kan akışını tahmin etmek için kullanılabilen, doppler ultrasonografi tanı tetkiklerinden biridir. Bu görüntüleme yönteminde, penisdeki iskemik veya iskemik olmayan priapizmi düşündüren kan akışını incelenebilir. Ayrıca ultrason ile muhtemel bir travma da tespit edilebilir.
• Toksikoloji testi: Bazı durumlarda priapizme neden olan durum hiç tespit edilemezse veya hekim bazı ilaçlardan şüphelenirse bir toksikoloji testi ile kandaki ilaçlar taranabilir. 

Priapizm Tedavisi

Priapizm tedavisi, hastalığın iskemik veya iskemik olmamasına göre değişiklik gösterir. İskemik priapizm acil bir tedavi gerektirirken, iskemik olmayan priapizm ise çok acil bir yaklaşım gerektirmez. 

İskemik Priapizm Tedavisi

Kanın penisten çıkamamasının sonucu olan iskemik priapizm, acil tedavi gerektiren acil bir durumdur. Bu tedavi genellikle penisten kanın boşaltılması ve bazı ilaçların bir kombinasyonu ile başlar.

Öncelikle mümkünse küçük bir iğne ve şırınga kullanılarak penisten fazla kan boşaltılmaya çalışılır. Bu prosedürün bir parçası olarak penis, salin solüsyonu ile de yıkanabilir. Bu tedavi genellikle ağrıyı dindirir, oksijenden fakir kanı azaltır ve ereksiyonu durdurabilir. Bu tedavi ereksiyon bitene kadar tekrar edilir. 

Kan boşaltılmasından sonra penise fenilefrin gibi sempatomimetik bir ilaç enjekte edilebilir. Bu ilaç, kanı penise taşıyan kan damarlarını daraltır. Bu hareket, penisten kan taşıyan kan damarlarının açılmasına ve penisten uzaklaşan kan akışının artmasına neden olur. Bu tür ilaçlar hastaya verildikten sonra kişide özellikle yüksek tansiyon veya kalp hastalığı gibi bir durum varsa, hasta baş ağrısı, baş dönmesi ve yüksek tansiyon gibi yan etkiler açısından izlenir.

Diğer tedaviler başarılı olmazsa, iskemik priapizmde cerrah kan akışını yeniden yönlendirmek için bazı ameliyat yöntemlerini kullanılabilir. Ancak böylelikle penisteki kan akışı tekrar eski haline veya normal sayılabilecek bir seviyeye dönebilir. Bunların haricinde altta yatan orak hücreli anemi gibi bir neden varsa, bunların da ayrıca tedavi edilmesi gerekmektedir. 

İskemik Olmayan Priapizm Tedavisi

İskemik olmayan priapizm genellikle tedavi olmaksızın kendiliğinden düzelebilen bir durumdur. Penise zarar verme riski çok yüksek olmadığından, hekim bir bekleme yaklaşımı önerebilir. Yani durumun kendiliğinden gerileyip gerilemeyeceğini inceler. Penis tabanı ile anüs arasındaki bölge olan perine üzerine buz paketleri koymak ve baskı yapmak ereksiyonun sona ermesine yardımcı olabilmektedir. Penise kan akışını geçici olarak engelleyen emilebilir bir jel gibi bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Bir yaralanmadan kaynaklanan atardamarları veya doku hasarını onarmak için de ameliyat gerekebilmektedir. Bunların hepsi kişinin özelliklerine ve hekimin tercihine göre değişiklik gösterir. 

Priapizm Tedavi Edilmezse

İskemik olmayan priapizm çoğu zaman tedavi edilmediği takdirde bile kendiliğinden düzelmektedir. Ancak iskemik olmayan priapizme bir travma ve penis civarındaki damarların yaralanması neden olduysa bu durumun tedavi edilmesi gerekir. İskemik priapizm ise ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Peniste hapsolmuş kan oksijenden mahrumdur. Priapizm durumunda yani ereksiyon normalden uzun sürdüğünde, kan içerisindeki oksijen azalmaya başlar. Bunun sonucunda da penis dokusu zarar görür. Sonuç olarak, tedavi edilmeyen priapizm erektil disfonksiyon adı verilen hayat boyu sürebilecek sertleşme problemlerine ve cinsel işlev kayıplarına neden olabilmektedir. 

Priapizm için Hangi Doktora Gidilmeli?

İskemik tipte priapizm acil müdahale gerektiren bir durumdur. Bu yüzden hastaların çoğu şiddetli ağrı nedeniyle acil servislere başvurur. Buradaki hekim ihtiyaç duyduğunda diğer hekimlerle iş birliği yapabilir. İskemik olmayan priapizmde ise asıl olarak gidilmesi gereken bölüm ürolojidir. Bir üroloji uzmanı kişinin durumunu teşhis edebilir ve tedavisini yönetebilir. Özellikle iskemik priapizm için acil müdahale gerekir. Mümkünse 4 saatten daha kısa sürede bir müdahale yapılmalıdır. Bunun gecikmesi penis dokusunda kalıcı hasarlara neden olabilmektedir.