Bacakta Pıhtı

Bacakta Pıhtı Nedir?

Bacakta pıhtı, bacak bölgesinde bulunan damarlarda meydana gelen anormal pıhtılar için kullanılan bir tabirdir. Halk arasında bacakta pıhtı olarak bilinen hastalık, tıbbi olarak derin ven trombozudur. Derin ven trombozu (DVT), genel olarak bacaklarda olmak üzere, bir veya daha fazla derin seviyede bulunan venlerde yani toplardamarlarda anormal kan pıhtısı (trombüs) oluşma durumudur. Bacakta pıhtı, bacak ağrısına veya şişmeye neden olabilmektedir. Ancak bunların yanında hiçbir belirti vermeden de oluşabilmektedir.  

Antifosfolipid sendromu gibi bacakta kan pıhtılaşmasını arttıran hastalıkların varlığı, bacakta pıhtı oluşma riskini arttırır. Bunun dışında pıhtılaşma eğilimi artmış kişilerde ameliyat, uzun yolculuk, kaza gibi nedenlerle bacakları kullanamama, uzun yatak istirahatleri gibi nedenler de bacakta pıhtı oluşma riskini arttırır.  

Derin ven trombozu veya bacakta pıhtı atması çok ciddi seviyelere ulaşabilecek bir hastalıktır. Bacakta bulunan pıhtıların gevşemesi ve tutunduğu yerden kopup sistemik kan dolaşımına girmesi durumunda tehlikeler ortaya çıkmaya başlar. Bu pıhtı akciğerlerdeki damarlara gelerek buranın kan akışını engelleyebilir. Bu duruma pulmoner emboli denir. Bacakta pıhtı, akciğere pıhtı atması için önemli bir risk faktörüdür.  

Bacakta Pıhtı Belirtileri Nelerdir?

Yapılan araştırmalara göre bacakta pıhtı problemli olan kişilerin yaklaşık yarısında herhangi bir semptom ortaya çıkmaz. Ancak geri kalan diğer yarısında çok ciddi hatta ölümcül problemlere kadar ilerleyebilir. Bacakta pıhtının oluşturabileceği olası belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Genellikle bir taraftaki ayak, ayak bileği veya bacakta şişme  

2-) Genelde baldırdan başlayan ve bacağa yayılan ağrı

3-) Ayak veya ayak bileğide şiddetli, açıklanamayan ağrı

4-) Pıhtı etrafındaki bacak bölgesinde etraftaki diğer cilt bölgelerinden daha sıcak hissedilen bir alan 

5-) Etkilenen bölge etrafındaki ciltte soluklaşma veya kırmızı, mavimsi bir renge dönüşüm 

Bazı durumlarda bacakta var olan pıhtı bir belirti vermez ve ancak pıhtının akciğere atması sonucu oluşan belirtiler fark edilir. Pulmoner emboli de acil durum gerektiren, ölümcül olabilecek bir durumdur. 

Bacakta Pıhtı Nedenleri Nelerdir?

Kişinin vücudundaki kanın normal bir şekilde akmasını engelleyen ve pıhtılaşmayı uyaran herhangi bir faktör, bacakta pıhtı oluşuma neden olabilir. Bacakta oluşan pıhtının ana nedenleri arasında, uzun süreli yatış gerektiren ameliyatlar, travma nedeniyle damar hasarları, bazı enfeksiyonlar ve iltihaplanmalardır. Tüm bu nedenlere ek olarak veya başka durumlarla birleşerek bacakta pıhtı oluşumunu arttıran risk faktörleri vardır. Bu risk faktörlerinin ne kadarına sahip olunursa risk de aynı derecede artış gösterir. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Yaş: 60 yaşından daha ileri yaşlar, bacakta pıhtı oluşumunu arttıran önemli bir faktördür. Ancak derin ven trombozu gibi hastalıklar her yaşta ortaya çıkabilmektedir. 

2-) Yolculuklarda uzun süre oturmak: Uzun araba yolculukları veya uçak yolculuklarında, uzun süre oturmak, bacakların hareketsiz kalması gibi durumlarda baldır kasları bir süre hiç kasılmaz. Bu durumda da kas kasılması sonucu kendini düzenleyen kan akışı sağlanamaz. Bu durum da bacakta pıhtı oluşma riskini arttıran bir risk faktörüdür.  

3-) Hastanede uzun süre kalma: Herhangi ciddi bir ameliyat sonrası veya felç gibi yatağa bağlanma durumu sonucunda uzun süreler hareketsiz kalmak riski arttıran durumlardan biridir. Bu yüzden ameliyatlar sonrası hastalar mümkün olduğunda yürütülmeye çalışılır. 

4-) Yaralanma veya ameliyat: Ameliyat veya travma gibi nedenler sonrasında damarlarda yaralanma meydana gelmesi, bacakta pıhtı oluşum riskini arttıran diğer durumlardan biridir.  

5-) Gebelik: Hamilelik, kalça bölgesindeki ve bacaklardaki damarlardaki basıncı arttırır. Buna ek olarak kan pıhtılaşma hastalıkları olan kadınlar ek bir risk altındadır. Hamilelikten kaynaklanan kan pıhtılaşması riski, bebeğin doğumundan sonraki 6 haftaya kadar devam edebilmektedir.  

6-) Doğum kontrol hapları veya hormon replasman tedavisi: Doğum kontrol haplarının (oral kontraseptif) veya menapoz gibi nedenlerle uygulanan hormon replasman tedavilerinin kanda pıhtılaşma riskini arttırdığı bilinmektedir. 

7-) Fazla kilolu veya obez olmak: Fazla kilolu veya obez olmak, kalça bölgesindeki ve bacaklardaki damarlarda basınç artışına neden olur. Bunun sonucunda da pıhtı oluşma eğilimi artar.  

8-) Sigara içmek: Sigara içmek, dolaşımı etkileyerek pıhtı oluşma riskini arttırır.  

9-) Kanser: Bazı kanser türleri, kanda pıhtılaşmayı sağlayan maddelerin artışına neden olur. Bunun sonucunda da bacakta pıhtı oluşma riski artar.  

10-) Kalp yetmezliği: Kalp yetmezliği hem bacakta pıhtı oluşması hem de akciğere atması riskini arttırır. Kalp yetmezliği olan kişilerde sınırlı kalp ve akciğer fonksiyonları olduğundan, küçük bir pulmoner embolinin neden olduğu semptomlar daha belirgindir.

11-) İnflamatuar bağırsak hastalığı: Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıkları bacakta pıhtı oluşma riskini arttırır.

12-) Kişisel veya ailevi derin ven trombozu veya pulmoner emboli öyküsü: Kişinin kendisi veya ailesinde derin ven trombozu öyküsü olan kişilerin var olması yeniden bacakta pıhtı oluşma riskini arttırır. 

13-) Genetik: Bazı insanlar, kanlarının daha kolay pıhtılaşmasını sağlayan faktör V Leiden gibi genetik risk faktörlerini veya bozuklukları ebeveynlerden miras alırlar. Kalıtsal bir bozukluk, bir veya daha fazla başka risk faktörü ile birleşmedikçe kendi başına kan pıhtılaşmasına neden olmayabilir.

Bazı durumlarda bilinen hiçbir risk faktörü olmadan da bacakta pıhtı oluşabilir. Bu durumda buna provoke edilmemiş venöz tromboembolizm adı verilir. 

Bacakta Pıhtı Teşhisi

Derin ven trombozunu teşhis etmek için doktor kişide var olan belirtileri inceler. Daha sonra bacakta şişme, hassasiyet, renk değişikliği gibi durumları yoklayan bir fizik muayene yapar. Daha sonra alınan öykü ve yapılan fizik muayene sonucunda hekimin riskli bulduğu kişilerde ek tetkikler yapılır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:  

1-) D-dimer kan testi: D dimer, kan pıhtıları tarafından üretilen bir protein türüdür. Şiddetli derin ven trombozu olan hemen hemen tüm hastalarda yüksek D dimer seviyeleri vardır. D-dimer testinde normal bir sonuç genellikle pulmoner embolinin dışlanmasına yardımcı olur.

2-) Doppler ultrason: Bu noninvaziv testte, kanın damarlarda nasıl aktığına dair resimler oluşturmak için ses dalgaları kullanılır. Derin ven trombozunu teşhis etmek için standart olarak yapılan bir testtir. Test için, bu alanda uzman olan kişi, elde tutulan cihazı (dönüştürücü) bacak bölgesi cildi üzerinde nazikçe hareket ettirir. Bazen bir kan pıhtısının büyüyüp büyümediğini belirlemek veya yenisini kontrol etmek için birkaç gün boyunca bir dizi ultrason yapılır.

3-) Venografi: Venografi sırasında ayaktan veya bilekten büyük bir damara bir boya enjekte edilir. Daha sonra röntgen ışını, pıhtıları aramak için bacaklara ve ayaklardaki damarlara verilir. Böylelikle damarların bir görüntüsü elde edilmiş olur. Bu test için bir girişim gerektiği için ultrason gibi yöntemlere göre daha nadir kullanılır.  

4-) Manyetik rezonans görüntüleme (Emar) taraması: Emar taraması daha çok karın bölgesi damarlarındaki derin ven trombozunu teşhis etmek için kullanılır. 

Bacakta Pıhtı Tedavisi

Bacakta pıhtı tedavisinin üç ana hedefi vardır. Bunlar pıhtının büyümesini engellemek, pıhtının gevşeyerek akciğerlere gitmesini önlemek ve başka bir pıhtı oluşmasının önüne geçmektir. Bacakta pıhtı tedavisinde uygulanan yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

1-) Kan sulandırıcılar: Derin ven trombozu veya bacakta pıhtı oluşumu en yaygın olarak kan sulandırıcı olarak da adlandırılan antikoagülanlarla tedavi edilir. Bu ilaçlar mevcut kan pıhtılarını parçalamaz ancak pıhtıların büyümesini önler ve daha fazla pıhtı geliştirme riskini azaltır.

Kan sulandırıcılar ağızdan alınabilir veya damar içi ve deri altına enjeksiyon yoluyla verilebilir. Heparin tipik olarak damar içine verilen bir kan sulandırıcıdır. Derin ven trombozu için en yaygın kullanılan enjekte edilebilir kan sulandırıcılar, enoksaparin ve fondaparinux'dur.

Birkaç gün enjekte edilebilir kan sulandırıcı ilaç aldıktan sonra, doktor hastayı hap kullanmaya döndürebilir. Ağız yoluyla alınan kan sulandırıcılara örnek olarak da warfarin verilebilir.

Üç ay veya daha uzun süre bu ilaçların alınması gerekebilir. Bu durumda ciddi yan etkileri önlemek için bunlar aynen reçete edildiği gibi alınmalıdır. Warfarin kullanan kişilerde, kandaki pıhtılaşmanın ne kadar sürdüğünü kontrol etmek için düzenli kan testlerine ihtiyaç duyulur. Hamile kadınlar belirli kan sulandırıcı ilaçları almamalıdır.

2-) Pıhtı kırıcılar: Trombolitik olarak da adlandırılan bu ilaçlar, daha ciddi bir derin ven trombozu, pulmoner emboli veya diğer ilaçların işe yaramaması gibi durumlar sonucunda kullanılır. Bu ilaçlar ya damar yoluyla ya da doğrudan pıhtı içine yerleştirilmiş bir tüp (kateter) aracılığıyla verilir. Pıhtı kırıcılar ciddi kanamaya neden olabilir. Bu nedenle genellikle yalnızca ciddi kan pıhtıları olan kişilerde kullanılırlar.

3-) Filtreler: Kan sulandırıcı ilaç alınmaması durumunda hekim ihtiyaç görürse, karındaki büyük bir damara (vena kava) bir filtre yerleştirilebilir. 

4-) Varis çorapları: Bu özel diz çorapları, kanın birikme ve pıhtılaşma olasılığını azaltır. Derin ven trombozu ile ilişkili şişliği önlemeye yardımcı olmak için, ayaktan dizlerin hizasına kadar çorap takılır. Bu çoraplar mümkünse en az iki yıl boyunca gündüz giyilmelidir. 

Bacakta Pıhtı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Derin ven trombozu veya bacakta pıhtı tedavi edilmediği takdirde bazı komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Pulmoner emboli: Pulmoner emboli, derin ven trombozu ile ilişkili ve yaşamı potansiyel olarak tehdit eden bir komplikasyondur.  Akciğerlerdeki bir kan damarının, genellikle bacaktan akciğere giden bir kan pıhtısı (trombüs) tarafından tıkandığında oluşur.

Pulmoner emboli belirti ve semptomlarının varlığı durumunda acil tıbbi yardım alınması önemlidir. Pulmoner emboli durumunda, ani nefes darlığı, nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı, hızlı nefes alma, hızlı nabız, bayılma veya bayılma hissi ve kanlı öksürük meydana gelebilir.

2-) Postflebitik sendrom: Kan pıhtısı nedeniyle damarlarda oluşan hasar, etkilenen bölgelerdeki kan akışını azaltır ve bacak ağrısı, bacak şişmesi, cilt renginin solması ve cilt yaralarına neden olabilir.

3-) Tedavi komplikasyonları: Bacaktaki pıhtıları tedavi etmek için kullanılan kan sulandırıcılardan kaynaklanan komplikasyonlar olabilir. Kanama, kan sulandırıcıların endişe verici bir yan etkisidir. Bu tür ilaçları alırken düzenli kan testi yaptırmak ve doktor kontrolünde olmak önem taşır. 

Bacakta Pıhtıya Ne İyi Gelir?

Derin ven trombozu tedavisi aldıktan sonra, durumu yönetmek ve başka bir kan pıhtılarını önlemek için bazı yaşam tarzı değişikliklerini uygulamak önemlidir. Hem bacakta pıhtıyı önlemek hem de var olan pıhtının daha iyi gerilemesini sağlamak için uygulanabilecek yaşam tarzı değişiklikleri şu şekilde sıralanabilir:

1-) Diyet değişiklikleri: Ispanak, karalahana, diğer yeşil yapraklı sebzeler ve Brüksel lahanası gibi K vitamini açısından zengin besinler, warfarin ile etkileşime girebilir.

2-) İlaçları doğru kullanmak: Doktor ne kadar süreyle tedaviye ihtiyaç olacağını hastaya söyler. Belirli kan sulandırıcı ilaçları alırken hekim bazı önerilerde bulunur ve ilacın nasıl kullanılması gerektiğini anlatır. Bunlara uymak oldukça önemlidir. 

3-) Hareket etmek: Ameliyat veya diğer faktörler nedeniyle yatak istirahatinde olmak durumunda bile doktorun önerisi ile elden gelindiğince fazla hareket edilmelidir. En azından bacak baldır kaslarını oturulan yerden hareket ettirmek bile iyi gelecektir.

4-) Kompresyon çorapları giymek: Doktorun tavsiyesi üzerinde, bacaklarda kan pıhtılaşmasını önlemeye yardımcı olması için bu çoraplar kullanılabilir. 

Bacakta Pıhtıya Ne İyi Gelmez?

Bacakta pıhtı oluşmasına iyi gelmeyen ve riski arttıran bazı faktörler bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Uzun süre hareketsiz kalmak: Ameliyat olunması veya başka nedenlerle uzun süre yatak istirahatinde bulunmak, bacakta pıhtı oluşma riskini arttıran en önemli faktörlerden biridir. Bu yüzden uzun süren yolculuk gibi durumlarda en azından bacakları oturulan yerde hareket ettirmek ve diğer durumlarda da mümkün olduğunca hareket etmek gerekir.  

2-) Sigara içmek ve obezite: Sigara içmek hem damarların yapısını bozarak hem de pıhtılaşma sistemini etkileyerek derin ven trombozuna neden olabilmektedir. Bu nedenle sigara içmekten kaçınılmalı ve tamamen kesilmelidir. Bunun dışında obezite de risk faktörlerinden biridir. Düzenli bir diyet uygulamak ve egzersiz yapmak obezite ile mücadelede önemli rol oynar. 

Hamilelikte Bacakta Pıhtı

Hamilelik dönemi, bacakta pıhtı oluşumu için riskli bir dönemdir. Gebelik döneminde vücut doğum sırasında var olan kanamayı azaltmak için pıhtılaşma ürünlerini daha fazla üretir. Bu durumda da bacaktaki kan damarlarında kan pıhtısı oluşma riski artmış olur. Özellikle gebeliğin son üç ayında bu risk daha da fazla artış gösterir. Bacakta var olan pıhtının daha sonra akciğerlere atması sonucu oluşan pulmoner emboli de gebelikteki anne ölümlerinin sık nedenlerinden biridir. 

Gebelik dışında, gebelikten sonraki üç gün de pıhtılaşma problemleri için riskli bir dönemdir. Ancak doğumdan sonraki bir aya kadar çeşitli problemler ortaya çıkabilmektedir. Hamilelik döneminde oluşan bacakta pıhtı sırasında görülebilecek semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Bacakta ağırlaşma hissi

2-) Bacaktaki kaslarda çekilme hissi

3-) Bacak ağrısı

4-) Baldır ve uyluk bölgesinde hassasiyet

5-) Hafif veya şiddetli bir kızarıklık

Hamilelik sırasında oluşan derin ven trombozu, ciddi komplikasyonlar oluşmadıkça bebeği etkilemez. Tedavisi sırasında da kullanılan heparin, plasentayı geçmediği için hamilelik sırasında güvenli olarak kullanılabilir ve bu nedenle bebek için herhangi bir risk oluşturmaz. Bacaktaki pıhtı için kullanılan enjeksiyonlar, kullanılan kan sulandırıcı ve dozuna bağlı olarak, doğum sırasında veya doğumdan önceki 12 ila 24 saat arasında kesilir. Bebek doğduktan sonraki emzirme döneminde ise bazı ilaç ve tedavi değişiklikleri yapılabilir. 

Hamilelik döneminde oluşan derin ven trombozu genelde düşük molekül ağırlık heparin enjeksiyonları ile yapılır. Doz olarak da en sık günde bir veya iki enjeksiyon kullanılır. Bu tedavi kararları uzman bir doktor tarafından verilir. 

Bacakta Pıhtı için Hangi Doktora Gidilir?

Bacakta pıhtı için gidilmesi gereken bölüm kalp ve damar cerrahisidir. Bu alanda uzman bir hekim hem tanıyı koyacak hem de uygun tedaviye başlayacaktır. Derin ven trombozunun yaşamı tehdit eden bir komplikasyonu olan pulmoner emboli belirtileri veya semptomları oluşması durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. Pulmoner embolinin belirti ve semptomları şu şekilde sıralanabilir:

1-) Ani nefes darlığı

2-) Derin nefes alınması veya öksürülmesi ile kötüleşen göğüs ağrısı 

3-) Baş dönmesi veya bayılma hissi

4-) Nabızda hızlanma 

5-) Hızlı nefes alma

6-) Kanlı öksürük