Bronşektazi

Bronşektazi Nedir?

Bronşektazi bronş duvarlarının çeşitli nedenlerle hasar görmesi sonucu meydana gelen kalıcı bronş (akciğer içindeki hava yolları) genişlemelerini tanımlayan bir anatomik bozukluktur. Doğumsal veya çevresel sebeplerle ortaya çıkabilmektedir. Çocukluk çağında geçirilen alt solunum yolu enfeksiyonları bronşektazinin önemli sebepleri arasındadır. 

Gelişmiş ülkelerde aşılama programları, tüberkülozun az olması ve enfeksiyonların erken tedavi edilmesi sebepleriyle görülme sıklığının az olduğu bilinmektedir. Ancak gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkeler için halen ciddi sorunlar teşkil etmektedir.

Bronşektazi öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı gibi şikâyetleri olan ve hayat kalitesini düşürebilen bir hastalıktır. Bronşlardaki hasar enfeksiyonlardan korunma mekanizmasını bozarak tekrarlayan enfeksiyonlara zemin hazırlayabilmektedir. Bronşektazinin ağır formlarında ise ciddi solunum yetersizlikleri ortaya çıkabilmektedir.

Bronşektaziler anatomik olarak 3 ayrı başlıkta incelenir.

• Silendirik bronşektazi: En hafif bronşektazi tipidir.
• Variköz bronşektazi: İlk tipten daha ağır bir formdur. Bronş genişlemeleri daha belirgindir.
• Sakküler (kistik) bronşektazi: En ağır bronşektazi tipidir.

Bronşektazi tedavisinde amaç hastanın şikâyetlerini azaltarak yaşam kalitesini yükseltmek, enfeksiyonların önüne geçmek ve hastalığın ilerlemesini durdurmaktır.

Bronşektazi Belirtileri Nelerdir?

Kronik ve balgamlı öksürük bronşektazilerde en sık karşılaşılan şikâyettir. Özellikle sabahları şiddetli öksürük ve beraberinde fazla miktarda balgam atılımı olmaktadır. Bu belirtilere şunlar eşlik edebilir:

• Nefes darlığı
• Öksürükle kan gelmesi
• Göğüs ağrısı
• Ateş, halsizlik, ağız kokusu
• Kalp atışlarının hızlanması
• Çomak parmak
• Derinin veya mukozanın mavi, mor renk alması eşlik edebilir.

Bronşektazi tekrarlayan akciğer enfeksiyonlarına neden olabilmektedir.

Bronşektazi Nedenleri Nelerdir?

Bronşektazi doğumsal veya çevresel sebepler sonucu meydana gelebilmektedir. Özellikle gelişmemiş ülkelerde aşılama programlarının uygulanmasındaki eksiklikler, tüberküloz görülme sıklığının yüksek olması ve enfeksiyonlardaki tanı ve tedavi güçlüğü bronşlarda kalıcı hasarlar bırakarak bronşektazi gelişimine zemin hazırlamaktadır.

Sonradan oluşan nedenler:

• Boğmaca, kızamık, kabakulak gibi çocukluk çağında geçirilen enfeksiyonlar
• Tüberküloz gibi enfeksiyonlar
• Tekrarlayan zatürre
• Tümör, yabancı cisim ve lenf nodu gibi sebeplerle meydana gelen bronş tıkanmaları
• Bağışıklık sistemi hastalıkları
• Boğaza yabancı cisim girmesi

Bronşektazi Teşhisi

Her hastalıkta olduğu gibi bronşektazinin de teşhisi için iyi bir hasta öyküsü alınmalı ve fizik muayene yapılmalıdır. Bunun dışında şu testlerden faydalanılabilir:

Solunum fonksiyon testleri: Bronşektazinin teşhisinde doğrudan kullanılmaz. Solunum fonksiyonlarındaki etkilenmeyi saptamak için kullanılabilir.

Direkt grafi: Bronşektazi düşünülmesi durumunda ilk başvurulacak tetkiktir. Çekilen akciğer röntgeni ile bronşektazi bulguları araştırılır.

Yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı tomografi (YÇBT): Bronş çapındaki genişlemeleri, bronş duvarlarındaki kalınlaşmayı ve çevre yapıları görüntülemede en faydalı tetkiktir. Bronşektazi tanısında kullanılan en yaygın yöntemdir. 

Bronkoskopi: Hava yollarının bir kamera yardımı ile görüntülenerek incelenmesidir. Hava yollarında darlık, yabancı cisim veya tıkanıklık araştırılması için yapılabilir.

Bronşektazi Tedavisi

Bronşektazi tedavisinin amacı hastanın şikâyetlerini azaltmak, bronşlardaki genişlemeyi durdurmak, akciğer fonksiyonlarının azalmasını önlemek ve üzerine başka hastalık eklenmesini engellemektir.

Enfeksiyonlardan korunma adına grip veya zatürre gibi aşısı olan hastalıklara karşı aşılanma önerilmektedir.

Altta yatan hastalık bulunması halinde hastalığa yönelik tedavi planlanmalıdır. Bunun dışında semptomlara yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Akciğerde biriken mukus tıkaçlarının atılması için su içilmesi önemlidir.

Bazı olgularda ise cerrahi tedaviler de planlanabilmektedir. Bronşektazinin ilaç tedavisi ile geri dönüşü mümkün değildir. Kesin tedavisi cerrahidir ve cerrahiye hastanın ve hastalığın durumuna göre karar verilmektedir.

Mukolitik ilaçlar: Hava yollarındaki mukusun eritilerek temizlenmesini sağlayan ilaçlardır.

Ekspektoran ilaçlar: Hava yollarındaki mukusun atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır.

Akciğer rehabilitasyonu: Geniş bir kavramdır. Kronik solunum rahatsızlığı olan kişilere uygulanması gereken eğitim, egzersiz, beslenme, bilgilendirme ve danışmanlık programlarını kapsar.

Postural drenaj: Hastaya verilen pozisyonlarla salgıların atılımını kolaylaştıran yöntemlerdir.

Bronkodilatör ilaçlar: Bronşları genişleterek oksijenlenmeyi arttıran ilaçlardır. 

Antibiyotikler: Alevlenme dönemlerinde enfeksiyondan korumak için veya enfeksiyonların tedavisinde kullanılırlar. 

Oksijen tedavisi: İhtiyaç durumunda oksijen tedavisi de uygulanabilmektedir.

Bahsedilen ilaçlar ve yöntemler kesinlikle öneri niteliğinde değildir. Yalnızca doktor önerisi doğrultusunda, sağlık kuruluşlarında gerektiği takdirde uygulanması gereken yöntemlerdir. Bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Bronşektazi Tedavi Edilmezse

Akciğer hastalıklarının etkin tedavi edilemediği dönemlerde bronşektazi ilerleyici ve ciddi hasarlar bırakabilen bir hastalık olarak bilinmekteydi. Günümüzde ise nispeten daha iyi koşullar ile bronşektazinin ilerleyişi durdurulabilmektedir.

Bronşektaziye sebep olan hastalıklara veya bronşektaziye erken tanı konulup tedavisi yapılmazsa bronşektazi, hastanın yaşam kalitesinin düşmesinden ölümüne kadar dahi varan olaylara sebep olabilmektedir.

Şiddetli öksürük ve balgam hastaya ciddi rahatsızlık hissi verebilir. Nefes darlığı hastaya verdiği zorlukla birlikte solunum yetersizliğine sebep olarak doku ve organların oksijenlenmesini bozabilir.

Yaygın ve şiddetli bronşektazilerde solunum yetersizliği hastada kalp yetersizliğini tetikleyebilir. Kor pulmonale adı verilen akciğer hastalığına bağlı olarak gelişen kalp hastalığı ortaya çıkabilir.

Enfeksiyondan korunma mekanizmalarının hasar görmesiyle hastada tekrarlayıcı solunum yolu enfeksiyonları görülebilir. Bu enfeksiyonların ağır formları hastanın ölümüne sebep olabilir.

Bronşlardaki genişleme ile birlikte bronş atar damarlarının da genişlemesi ile akciğerde kanama odakları meydana gelebilmekte ve bu kanamalar ciddi seyredebilmektedir.

Beyin apsesi, amiloidoz ve sinir hasarı da günümüzde nadir olarak sayılabilecek komplikasyonlar arasındadır.

Bronşektaziye Ne İyi Gelir?

Bronşektaziden korunmak için öncelikle akciğer enfeksiyonlarından korunmak ve enfeksiyon durumunda etkin tedavisinin sağlanması gerekmektedir. Özellikle çocukluk çağında geçirilen hastalıklar suçlandığı için aşılama programına dahil olan hastalıkların aşısını yaptırmak önem taşımaktadır. Çocukluk çağı aşılarının dışında ise önlem almak adına grip ve zatürre aşılarının yaptırılması da önerilmektedir.

Bronşektazi gelişmesi durumunda bronşlarda tıkanıklığa yol açabilen balgamın atılması için hastaya bol su alımı önerilmektedir. Bunun yanında yine salgıların temizlenmesi için hastaya nefes veya duruş egzersizleri önerilmektedir. Hastanın şikayetlerinin şiddetine göre, hastalığın ilerlemesini önlemek ve şikayetlerini gidermek adına hastaya ilaç tedavisi başlanabilmekte veya cerrahi tedavi planlanabilmektedir.

Bronşektaziye Ne İyi Gelmez?

Solunum yolu enfeksiyonları bronşektazi için önemli risk faktörlerindendir. Geçmeyen şikayetlere sebep olan veya ciddi hastalıklarda tetikte olunmalı ve mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Bronşektazili hastaların ise öncelikle sigarayı bırakması gerekmektedir. Sigara birçok hastalığın ortaya çıkmasından sorumlu tutulan bir maddedir. Bu sebeple sigaradan ve sigara içilen ortamlardan uzak durulmalıdır.

Bronşektazi İlaçları

Mukoza tıkanmasına yönelik ilaçlar, bronkodilatör ilaçlar tedavide kullanılabilir. Buna antibiyotikler de dâhil edilebilir. Hastalığın durumuna göre farklı gruptaki antibiyotiklere yönelmek mümkündür. Enfeksiyon ihtimali ya da varlığı söz konusu değilse antibiyotikler kullanılmaz.

Bu ilaçlar kesinlikle tavsiye niteliğinde değildir. Mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Bronşektazi Ameliyatı

Bronşektazinin kesin çözümü ameliyattır ancak her hastaya ameliyat önerilmemektedir. Genellikle medikal (ilaç) tedavisine yanıt vermeyen, sık enfeksiyon geçiren ve ciddi komplikasyonları olan hastalarda cerrahi tedavi gündeme gelebilmektedir. 

Ameliyat için hastanın durumunun cerrahiye uygun olması ve bronşektazinin kısmi olması gerekmektedir. Ameliyat kararı hastanın ve hastalığın durumuna göre göğüs hastalıkları uzmanları ve göğüs cerrahisi uzmanlarınca verilmektedir.

Ameliyat prosedürü ise etkilenen akciğer alanlarının çıkarılması ve komşu alanları etkilemesinin önüne geçilmesidir. Bu sebeple ameliyattan önce solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve ameliyat sonrası kalan akciğer hacminin hastanın hayatını idame ettirmesi için yeterli olacağının gösterilmesi gerekmektedir. İleri olgularda ise akciğer nakilleri düşünülebilmektedir.

Hamilelikte Bronşektazi

Bronşektazi teorik olarak gebeliğe engel bir hastalık değildir. Ancak bazen altta yatan sebeplere bağlı olarak hastanın gebe kalması mümkün olmayabilir. Bu sebeplerin araştırılması gerekmektedir.

Bronşektazili hastaların hamile kalmadan önce mutlaka doktoruna danışması gerekmektedir. Hastanın durumu ve şikâyetlerinin şiddetine göre gerekli incelemelerden sonra hamile kalıp kalamayacağı veya hamile kalması durumunda karşılaşabileceği riskler değerlendirilmelidir.

Bronşektazi hali hazırda ciddi şikâyetlere neden olabilen bir hastalıktır ve gebeliğin eklenmesi ile birlikte hem anne daha fazla riske girmekte hem de bebek için ek risk faktörleri oluşabilmektedir. Bu sebeple plansız gebeliklerden kaçınılmalıdır. Gebe kalınması durumunda ise mutlaka düzenli doktor takibi gerekmektedir.

Çocuklarda Bronşektazi

Bronşektazi çocuklarda da görülebilen bir hastalıktır. Çocukluk çağı enfeksiyonlarının ardından bronşektazi gelişebilir. Geçirilen enfeksiyondan sonra uzun süre öksürüğün devam etmesi, balgam çıkarılması bronşektazi tanısını akla getirmelidir. Ancak çocuklar sıklıkla balgamı yuttukları için balgam çıkarılması çocuklarda pek yaygın değildir.

Çocuklarda genetik hastalıklarla da bronşektazi gelişebilir. Boğazdan tekrarlayan yabancı madde girişleri bronşlarda kalıcı hasarlara ve genişlemelere sebep olabilir.

Bronşektazi çocukların yaşam kalitesini etkilemesinin yanı sıra büyüme ve gelişme geriliklerine de neden olabilmektedir. Hastalığın daha fazla ilerlemesini engellemek ve çocuğun ileriki hayatının olumsuz etkilerden korunması adına bronşektazinin erken tanısı ve tedavisi çok önemlidir.

Bebeklerde Bronşektazi 

Doğumsal hastalıklar veya geçirilen enfeksiyonlarla bebeklik döneminde akciğer hasarı meydana gelerek bronşektazi temelleri atılabilmektedir. Bebeklerin enfeksiyonlardan korunması adına aşılama programlarına uyulması büyük önem taşımaktadır. Geçirilen herhangi bir enfeksiyon durumunda doktora başvurulmalı ve hastalığın tedavi edilmesi sağlanmalıdır.

Bronşektazi için Hangi Doktora Gidilir?

Bronşektazinin teşhisi ve tedavisi ile esas olarak ilgilenen bölüm göğüs hastalıkları bölümüdür. Gereken durumlarda göğüs hastalıkları ve göğüs cerrahisi uzmanları tedavi için birlikte çalışmaktadırlar.

Öksürük, balgam, nefes darlığı, hemoptizi gibi solunum yollarını ilgilendiren şikâyetlerin olması durumunda göğüs hastalıkları uzmanlarına başvurulmalıdır. Şikâyetlerin ani gelişmesi durumunda ise vakit kaybedilmeden acil polikliniklerine başvurulmalıdır.