Diyabetik Nefropati

Diyabetik Nefropati Nedir?

Diyabetik nefropati Tip 1 diyabet veya Tip 2 diyabetin yol açtığı ciddi bir hastalıktır. Aynı zamanda diyabetik böbrek hastalığı olarak da adlandırılır. Diyabeti olan hastaların yaklaşık bir bölü dördü zaman içinde diyabetik nefropati geliştirir. Diyabetik nefropati böbreklerin normal işleyişine zarar vererek toksinlerin ve fazla sıvının vücuttan uzaklaştırılmasına engeller.

Diyabetik nefropatiyi önlemenin en iyi yolu diyabeti kontrol altında tutmak, kan basıncını dengelemek ve sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmaktır. Diyabetik nefropatisi olan hastalar, son aşamada böbrek iflası geçirebilir. Böbrek iflası hayatı tehdit eden bir durumdur. Bu durumda tedavi seçenekleri arasında diyaliz ya da böbrek nakli bulunur. Diyaliz veya böbrek nakli yapılmazsa hasta birkaç ayda hayatını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalır.

Diyabetik Nefropati Belirtileri

Diyabetik nefropatinin erken evrelerinde hasta hiçbir belirti göstermeyebilir ama diyabetik nefropatinin ileri dönemlerde aşağıda sıralanan belirtiler gözlenir.

• Tansiyonun kontrolünün zorlaşması
• İdrarda protein bulunması (proteinüri)
• Ayaklarda, bileklerde, ellerde, eklemlerde ya da gözlerde şişme
• Artan idrara çıkma ihtiyacı
• Bilinç bulanıklığı ya da konsantrasyonda bozukluk
• Nefes darlığı
• İştah kaybı
• Mide bulantısı ya da kusma
• Geçmeyen kaşınma hissi
• Halsizlik

Diyabetik Nefropati Nedenleri

Diyabetik nefropati, diyabet hastalığı kan damarlarına ve böbrekteki diğer hücrelere zarar verdiği için görülür. Bu olayı anlamak için öncelikle böbreklerin nasıl çalıştığını anlamak gerekir. Böbreklerde milyonlarca küçük kan damarı bulunur ve bu sayede kandaki atık maddeler filtrelenir. Bu küçük kan damarı kümelerine glomerül adı verilir. Diyabet eğer bu küçük kan damarlarına zarar verirse bu durum böbrek fonksiyonlarının azalmasına ve hatta böbreğin iflas etmesine yol açar.

Diyabetik nefropatinin sebepleri arasında Tip 1 ve Tip 2 diyabet vardır. Kan damarlarının zarar görmesi aynı zamanda kan basıncını da artırmaktadır.

Risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır:

• Hastada tip 1 ve tip 2 diyabet olması: diyabetik nefropatinin en önemli risk faktörü diyabettir.
• Kontrol edilmeyen yüksek kan şekeri, diğer adıyla hiperglisemi
• Kontrol edilmeyen yüksek kan basıncı, diğer adıyla hipertansiyon
• Sigara içmek
• Kanda yüksek kolesterol seviyesi
• Ailede diyabet ya da böbrek hastalığı hikayesi olması

Diyabetik Nefropati Teşhisi

Teşhisiniz yapılırken doktorunuz size bazı sorular soracak, hasta hikayenizi alacak ve fiziksel muayenenizi yapacaktır. Doktorunuz sizi bir nefroloji uzmanı doktora (böbrek doktoru) ya da bir endokrinoloji uzmanı doktora (şeker hastalığı için) yönlendirebilir. Doktorunuz sizde diyabetik nefropati olup olmadığını belirlemek için bazı test ve prosedürlerin uygulanmasını isteyecektir.

Bu test ve prosedürler aşağıda sıralanmıştır:

• Kan testi: Eğer diyabetiniz varsa kan testi, kan şekerinizi kontrol etmek ve böbreklerinizin düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için gereklidir.
• İdrar testi: İdrar testi böbreklerin fonksiyonu ile ilgili bilgi sağlar. İdrar testinde çok fazla protein olup olmadığına bakılır. İdrarda protein seviyesinin fazla olması böbreklerinizin diyabetik nefropatiden etkilendiğini gösterir.
• Görüntüleme testleri: Doktorunuz böbreğin şekli ve boyutunu belirlemek için X-ray ve ultrason gibi görüntüleme tekniklerinden yararlanabilir. Aynı zamanda BT ve MR da böbreklerdeki kan akışını tespit etmek için gerekli olabilir.
• Böbrek fonksiyon testleri: Doktorunuz bu testleri böbreklerin filtreleme kapasitesini belirlemek için kullanır.
• Böbrek biyopsisi: Doktorunuz böbreğinizin çok küçük bir kısmını almak ve test etmek için böbrek biyopsisi isteyebilir. Bu durumda lokal anestezi uygulanır ve küçük bir iğne yardımıyla mikroskopta inceleme yapmak için böbreğinizden bir parça alınır.

Diyabetik Nefropati Tedavisi

Tedavide ilk basamak kan şekerini ve gerekli ise kan basıncını kontrol altında tutmaktır. Yüksek kan şekerini ve yüksek tansiyonu kontrol altında tutan iyi bir tedavi böbrek problemlerini görülmesini ve diğer problemlerin önünü keser. Tanı koyulduktan sonra belirli aralıklarla kan ve idrar testlerinizi yaptırmalı ve böylece idrardaki protein ve kanınızdaki kreatinin seviyelerine bakılarak hastalığın gidişatı takip edilmelidir.

İlaçlı Tedavi

Hastalığın erken evresinden kullanılan tedavi planı aşağıda sıralanan ilaçları içerebilir.

• Yüksek tansiyonu kontrol altında tutan ilaçlar: Anjiotensin dönüştürücü enzimi (ace) inhibitörleri ve anjiotensin 2 reseptör blokerleri (ARBs) yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılan ilaçlar arasındadır. Bu ilaçların beraber kullanılması tavsiye edilmemektedir çünkü beraber kullanıldığında yan etkileri artmaktadır.
• Yüksek kan şekerinin tedavisinde kullanılan ilaçlar: Diyabetik nefropatide kullanılan birçok ilaç yüksek kan şekerini kontrol altında tutmaktadır. Buradaki amaç hemoglobin A1C olarak adlandırılan molekülün %7 den az seviyede olmasıdır.
• Yüksek kolesterolün kontrol altında tutulması: Statin olarak adlandırılan ve kolesterolü düşüren ilaçlar kandaki kolesterol seviyesini ve idrardaki protein seviyesini azaltır.
• Kemik sağlığının geliştirilmesi: Kalsiyum fosfat dengesini sağlayan ilaçlar kemiklerin sağlığı için önemlidir.
• İdrardaki protein seviyesinin kontrol altında tutulması: İdrarda albümün olarak adlandırılan proteini düşüren ilaçlar böbrek fonksiyonunun geliştirilmesinde rol oynar.

İleri Seviye Böbrek Hastalığı Tedavi Seçenekleri

Eğer hastalarda diyabetik nefropati kaynaklı son evre böbrek hastalığı oluştuysa bununla ilgili tedavi seçenekleri aşağıda sıralanmıştır. Bu tedavi seçenekleri diyabetik nefropatinin evrelerine göre değişiklik gösterir.

• Diyaliz: Bu tedavi seçeneği ile fazla sıvı ve atık maddeler kandan ayrılır. Diyalizin iki çeşidi vardır. Birincisi ve daha sık olan şekli hemodiyalizdir. İkincisi ise periton diyalizidir. Hemodiyalizde hasta haftada 3 kez bir diyaliz merkezine gider ve kan yapay bir böbrek tarafından temizlenir. Tedaviler genellikle 3 ya da 5 saat alır. Periton diyalizinde ise hasta tedavisini evde de alabilir.
• Böbrek nakli: Bazı durumlarda verilebilecek en iyi tedavi böbrek nakli ya da böbrek-pankreas naklidir. Doktorunuz ve siz böbrek naklinde karar kıldıysanız sizin ameliyata uygun olup olmadığınıza bakılmak için ek inceleme gereklidir.
• Belirtilerin kontrol altında tutulması: Eğer diyaliz ya da böbrek nakli tedavisi alınmayacaksa hasta genellikle hayatını birkaç ayda kaybeder. Bu birkaç ayın rahat geçirilmesi için bazı tedavi seçenekleri mümkündür. Bu tip tedaviler semptomatik tedavi olarak adlandırılır.

Diyabetik Nefropati Tedavi Edilmezse

Diyabetik nefropati tedavi edilmezse aşağıdaki durumlara yol açabilir. Bu durumların gelişmesi aylar ya da yıllar almaktadır.

• Vücutta sıvı tutulumu olması: Bu durum kollarda, bacaklarda, bileklerde ve diğer eklemlerde şişliğe yol açar. Aynı zamanda akciğerlerde sıvı birikmesine yani diğer adıyla pulmoner ödeme yol açabilir.
• Kandaki potasyum seviyelerinin artması. Diğer adıyla hiperkalemi görülmesi.
• Kalp ve damar hastalıkları görülmesi felç riskini artırır.
• Retina olarak adlandırılan gözün bir bölümündeki damarların zarar görmesi, diğer adıyla diyabetik retinopati görülmesi.
• Anemi
• Damar ve sinirlerin zarar görmesi ile ayakta yaralar oluşması, erektil disfonksiyon, ishal ve diğer problemlerin görülmesi
• Hamilelikte diyabetik nefropatinin yol açtığı erken doğum ve preeklampsi gibi problemlerin görülmesi anne ve gelişen bebeğin sağlığını olumsuz etkiler.
• Böbreklere geri döndürülemez zarar verilmesi, diğer adıyla son evre böbrek hastalıkları görülmesi. Bu durumda yaşamak için diyaliz ya da böbrek nakli gereklidir.

Diyabetik Nefropatiye Ne İyi Gelir?

Aşağıda sıralanan durumlar diyabetik nefropatiye iyi gelir:

• Diyabetinizin kontrol altında tutulması: Etkili tedavi ile diyabet sebepli görülecek böbrek hastalıkları veya diğer hastalıklardan korunabilirsiniz.
• Yüksek tansiyon ve diğer medikal durumların kontrol altında tutulması: Yüksek tansiyonunuz varsa ya da başka bir böbreklerinize zarar verecek hastalığınız varsa bununla ilgili olarak doktorunuzdan gerekli tedaviyi almanız böbrek zararını en aza indirecektir.
• İlaçları dikkatli kullanmanız: Eğer böbrek hastalığınız varsa ağrı kesici gibi kullandığınız ilaçları kullanmadan önce prospektüslerini okumanız ve orada yazılanlara uymanız sağlığınıza iyi gelir.
• Sağlıklı kiloda olmak: Eğer sağlıklı kilonuz varsa bu durumu haftanın birden çok gününde fiziksel aktif olarak koruyabilirsiniz. Kilo kaybetmeniz gerekiyorsa bununla ilgili olarak doktorunuzla veya diyetisyeninizle konuşunuz.
• Sigara içmeyin: Sigara içmek böbreklere zarar vererek halihazırda sahip olduğunuz böbrek problemlerinin artmasına neden olur. Eğer sigara içiyorsanız sigarayı bırakmakla ilgili olarak doktorunuzla konuşunuz ve onun tavsiye ettiği stratejileri uyunuz. Destek gruplarına katılmak ve sigara bırakma ilaçlarını kullanmak size sigarayı bırakmada yardım edecektir.

Diyabetik Nefropatiye Ne İyi Gelmez?

Diyabetin ve hipertansiyonun kontrolünün iyi yapılmaması, rutin kontrollere gidilmemesi ve planlanan tedaviye uyulmaması diyabetik nefropatiye iyi gelmez. Diyabetik nefropatiye diğer iyi gelmeyenlerin arasında hareketsiz bir yaşam, az su içmek, dengeli ve sağlıklı bir yeme düzenine uymamak, sigara ve alkol tüketmek vardır.

Diyabetik Nefropati İlaçları

Diyabetik nefropatide kullanılan ilaçlar aşağıda sıralanmıştır:

• İnsülin: Kan şekerini kontrol altında tutmak için kullanılan bir hormondur. Kandaki glikozun (şekerin) hücre içine alınmasını sağlayarak kan şekerini düşürür. Kişiye subkutan (cilt altı) enjeksiyonlar şeklinde verilir. Fazla alınması kandaki şeker seviyesini çok düşürerek hipoglisemiye yol açabilir. Her defasında farklı yerden enjekte etmek deri altı yağ kitleleri oluşmasını engeller.
• ACE inhibitörleri: Yüksek tansiyon ve konjestif kalp yetmezliğinde kullanılan ilaç türüdür. Kan damarlarını genişleterek yüksek tansiyonu azaltır. Yan etkileri arasında kırmızı ve kaşınan cilt, baş dönmesi, ağızda metalik tat ve kanda yüksek potasyum seviyeleri vardır.
• Diüretikler: Yüksek kan basıncında tedavi seçeneğidir. Vücuttaki fazla sıvının atılmasını sağlar. Yan etkileri arasında kandaki potasyum seviyesi düşüklüğü ya da artması, baş ağrısı, susuzluk ve kas krampları vardır.

Hamilelerde Diyabetik Nefropati

Hamilelerde Tip 1 veya Tip 2 diyabet görülmesi sağlıklı hamile bireylere göre preeklampsi, erken doğum ve anne karnında bebek ölümü gibi birçok sağlık sorununun 2 ile 4 kat daha fazla görülmesine sebep olur. Tip 1 diyabeti olan hamilelerde diyabetik nefropati görülme olasılığı Tip 2 diyabeti olan hamilelerdeki diyabetik nefropati görülme olasılığından daha fazladır.

Hamile bireylerde diyabetik nefropati görülmesi birçok riski artırır. Ciddi hipertansiyon oluşması böbrek fonksiyonunun azalmasına yol açar ve bebeğin erken doğumuna sebep olur. Hipertansiyon ve preeklampsi görülmesi bebeğin anne karnındaki gelişimini baskılar. Bu durumlar aynı zamanda plasentanın normal fonksiyon göstermesine engel olur. Diyabetik nefropati aynı zamanda anne karnındaki bebeklerde ciddi konjenital malformasyon (yapı bozuklukları) sebebidir. Diyabeti olan ama diyabetik nefropati hastalığı olmayan kadınlarla karşılaştırıldığında diyabetik nefropati hastalığı olan kadınların bebeklerinde bu tip malformasyonları görülme riski artmıştır. Tedavi seçenekleri ve aklınıza takılan tüm sorular için kadın hastalıkları ve doğum doktorunuza danışınız.

Çocuklarda Diyabetik Nefropati

Çocuklarda ve gençlerde diyabetik nefropati görülmesi çok nadir rastlanan bir durumdur. Çocuklarda Tip 2 diyabetin gelişmesini önlemek için fiziksel aktivite ve sağlıklı bir diyet önerilmektedir. Tip 1 diyabeti olan çocuklarda da şeker kontrolünün iyi yapılması ileride görülebilecek diyabetik nefropati gibi diğer hastalıkların görülme riskini azaltır. Yağlı ve şekerli gıdalardan uzak durmak ve aktif bir yaşamı özendirmek çocuklara ve gençlere diyabetik nefropati gibi diyabetin getirdiği hastalıkları önlemek adına yapabileceklerimizin başında gelmektedir. Her ne kadar diyabetik nefropati çocuklar ve gençlerde az görülüyor olsa da bu durumun erken fark edilmesi ve tedaviye erken başlanması hastalığın gidişatını yavaşlatır ve görülebilecek problemleri azaltır. Tüm bunlarla ilgili çocuk endokrinolog uzmanı doktorunuza danışabilirsiniz.

Diyabetik Nefropati için Hangi Doktora Gidilir?

Eğer diyabet hastasıysanız ve el ve ayaklarda şişme, geçmeyen kaşıntı, halsizlik gibi belirtileriniz varsa bir Dahiliye uzmanı doktordan randevu almalısınız. Diyabetiniz için doktorunuzu yılda bir kez ziyaret ederek rutin kan ve idrar testlerinizi yaptırmalısınız. Bununla ilgili olarak hastanelerin dahiliye bölümünden ve dahiliyenin alt dalı olan Nefroloji bölümünden randevu alabilirsiniz.