Ekzoftalmi

Ekzoftalmi Nedir?

Ekzoftalmi, gözlerin göz yuvasından normale göre daha dışarı doğru çıkmış olması durumuna verilen isimdir. Gözlerin normalde daha çıkıntılı olması durumu, bazı kişiler için doğuştan gelen bir özelliktir ve normal kabul edilebilir. Ancak özellikle sonradan oluşan çıkıntılar, tıbbi bir duruma işaret eder. 

Normalde göz kapağı açılmadığı durumda, gözün beyaz kısmı, gözün renkli kısmı olan irisin üzerinde görünmemelidir. Göz kapağı kapalı olmasına rağmen, gözün beyaz kısmı, üst göz kapağı ile iris arasında görülüyorsa bu durum ekzoftalmi lehine değerlendirilir ve burada anormal bir durum olduğu düşünülür. Belirgin derecede ekzoftalmisi olan kişiler ise kolaylıkla fark edilebilir. Normalde uzun süreçler içerisinde gelişmiş ve uzun süredir var olan ekzoftalmiler, acil bir durum değildir. Ancak alttaki neden hemen ortaya konmalıdır. Aniden gözün şişmesi ise acil bir durumdur ve müdahale gerektirebilir. 

Ekzoftalmi Belirtileri Nelerdir?

Ekzoftalmi gözlerin normalde daha dışarı doğru çıkıntı yapması durumudur. Bu durum görünümdeki anormallik dışında başka belirtiler de gösterebilir. Özellikle bu semptomlar graves hastalığı denen bir tiroid hastalığı sonucu gelişen ekzoftalmide görülür. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Gözlerde ağrı

2-) Gözlerde kuruma

3-) Gözde tahriş

4-) Fotofobi yani ışığa duyarlılık

5-) Gözyaşının istemsiz dökülmesi  

6-) Göz kaslarının zayıflamasından kaynaklanan diplopi yani çift görme

7-) Bulanık görme

8-) Optik sinir sıkıştırılırsa körlük

9-) Göz kasları etkilendiğinden gözleri hareket ettirmede zorluk

10-) Gözlerin arkasında ve çevresinde baskı hissetmek

Graves hastalığında ekzoftalmi yani göz ile alakalı belirtilerin yanı sıra başka belirtiler de görülebilmektedir. Bu semptomlar arasında kalp atışında düzensizlik, anksiyete durumu, tansiyonda yükselme, kilo kaybı, iştahta artış, ishal ve uykuda bozukluk yer alır. Graves hastalığı, gözlerin normalde daha fazla dışarı çıkmasına neden olabilecek en yaygın hastalık olsa da tek hastalık değildir.

Ekzoftalmi Nedenleri Nelerdir?

Graves hastalığı, ekzoftalminin en yaygın nedenidir. Bu rahatsızlığa sahip olan kişilerin yaklaşık yüzde 25-50'sinde bir veya iki gözde de ekzoftalmi durumu görülür. İlginç bir şekilde graves hastalığında göz tutulumu yani ekzoftalmi, tiroid problemlerinin teşhisi konulmadan 10 yıl veya 20 yıl öncesinden başlar. Graves hastalığında tiroide saldıran bağışıklık hücreleri göz yuvasında birikir. Göz çevresindeki yağ dokusu ve kaslar genişleyerek gözü öne ve dışarı doğru iter.

Graves hastalığı, hipertiroidizm yani aşırı tiroid hormonu üretimine neden olan bir otoimmün hastalıktır. Hipertiroidizmi olan bir kişi, aşırı hormon üreten ve büyümesine neden olan aşırı aktif bir tiroid bezine sahiptir. Tiroid, adem elmasının altında ve boynunda bulunan bir bezdir. Ürettiği hormonlar, büyümeyi, metabolizma hızını ve vücudun diğer önemli işlevlerini düzenlemeye yardımcı olur. 

Tiroide bağlı göz hastalığı, göz çevresindeki yumuşak doku ve kasların şişmesi ve iltihaplanması durumudur. Genellikle hipertiroidizme ve bazen de yetersiz tiroid bezinin neden olduğu hipotiroidizme bağlıdır. Hipertiroidizm veya hipotiroidizm, gözlerin hemen daha fazla dışarı çıkmasına neden olmayabilir. Ekzoftalminin gelişmesi biraz zaman alabilir.

Sağlıklı bir insanda bağışıklık sistemi patojenlere yani vücut için zararlı olan organizmalara ve maddelere saldırır. Bunlara bazı bakteriler, virüsler, parazitler, kanser hücreleri ve mantarlar dahildir. Ancak bazı durumlarda ve kişilerde bağışıklık sistemi bozularak, normal olan vücut dokularını zararlı gibi görmeye başlar ve saldırır. Bu durum da otoimmün hastalık olarak tanımlanır. Graves hastalığı da otoimmün hastalıklardan biridir. Graves hastalığı dışında ekzoftalmiye sebep olabilecek bazı başka durumlar da vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Sempatik sinir sistemini etkileyebilecek bir kanser türü olan nöroblastoma

2-) Savaşçı beyaz kan hücrelerini etkileyebilecek bir kanser türü olan lösemi

3-) Yumuşak dokularda gelişen bir kanser türü olan rabdomyosarkom

4-) Lenfoma (Çoğunlukla Hodgkin dışı lenfoma)

5-) Göz çevresindeki dokuları etkileyebilen bir enfeksiyon olan orbital selülit

6-) Anormal kan damarlarına neden olan hemanjiyom

7-) Yaralanmalardan kaynaklanan gözün arka kısmındaki kanamalar

8-) Vücudun başka yerindeki kanserden sıçrayan metastatik tümörler

9-) Sarkoidoz gibi bağ dokusu hastalıkları

Ekzoftalmi Teşhisi

Ekzoftalmi teşhisi öncelikle her hastalıkta olduğu gibi tıbbi öykü ve fizik muayene ile başlar. Ekzoftalmi teşhisi, hastanın hekim karşısına gelmesi ve doktorun durumu görmesiyle direkt olarak konulabilir. Ancak altta yatan durumun tespiti için ayrıntılı bir tıbbi öykü almak ve fizik muayene yapmak gerekebilir. Ayrıca bu süreçte kullanılan ilaçlar ve ek hastalıklar da önem arz eder. Ekzoftalmi teşhisi sırasında, şişkinliğin başladığı zaman ve baş ağrısı, görüşte bozulma gibi durumlar da önemlidir. Aınan öykü ve yapılan fizik muayeneden sonra hem teşhisi doğrulamak hem de nedeni ortaya koymak için ek testler istenir. Bunlar şu sıralanabilir: 

1-) Gözlerin ne kadar iyi hareket ettirilebilindiğinin kontrolü 

2-) Göz küresinin yuvasından ne kadar çıkıntı yaptığını ölçmek için ekzoftalmometre adı verilen bir alet 

3-) Tomografi veya emar taraması 

4-) Ekzoftalminin en sık sebebi olan graves hastalığı için tiroid hormonlarını kontrol etmek için kan testleri

Tiroid hormon düzeylerinizin anormal olduğu tespit edilirse hasta, tiroid bezini ve hormonları etkileyen durumlarda uzmanlaşmış bir doktora bir endokrinoloğa yönlendirilebilir.

Ekzoftalmi Tedavisi

Ekzoftalmi tanısı konulduğundan itibaren genelde bir göz doktoru, hastayı düzenli olarak izler ve durumun ilerleyişini kontrol eder. Ekzoftalmi tedavisi, durumun nedeni, kişinin yaşı ve genel sağlığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilmektedir. Belirli ilaç tedavilerinden önce, ekzoftalmisi olan herkesin öncelikle sigara kullanıyorsa bırakması gerekir. Çünkü sigara ekzoftalmi durumunu ilerletir ve tedavinin yapılmasını zorlaştırır.

Kişinin graves hastalığı gibi tiroid sorunları varsa, doktor altta yatan nedeni tedavi edecek ve tiroid hormon seviyelerini normale döndürecektir. Tiroid seviyelerinin normale dönmesi, ekzoftalmiyi tamamen düzeltmeyebilir. Genellikle ek bazı tedavilere ihtiyaç duyulur. Ancak graves hastalığının kontrol altına alınmasıyla en azından durumun ilerleyişi durdurulmuş olur. 

Ekzoftalmi için çeşitli tedavi seçenekleri bulunur. Daha şiddetli göz tutulumu olan kişiler için cerrahi yöntemler durumun çözümünde yardımcı olabilir. Cerrahi olmayan tedavi seçenekleri veya belirtilerin bir kısmını kontrol altına almaya yardımcı tedaviler şu şekilde sıralanabilir:

1-) Gözün kurumasını engellemek için doğal gözyaşları

2-) Işık hassasiyeti için güneş gözlüğü

3-) Kortikosteroid ilaçlar

4-) Siklosporin gibi bağışıklık tepkisini azaltan ilaçlar

5-) Rituximab gibi belirli antikorları bloke eden ilaçlar

6-) Radyoterapi

Daha şiddetli ekzoftalmi durumlarında genellikle radyoterapi ile kortikosteroid tedavisi birleştirilir. Bu yöntemler dışında bazı cerrahi yöntemler de kullanılabilmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Orbital dekompresyon: Orbital dekompresyon yönteminde, gözün yörüngesi genişletilir. Böylelikle göz dokuları ve kas dokusu için daha fazla yer açılmış olur.

2-) Göz kası ameliyatı: Göz kası ameliyatları, ekzoftalmi sonrası kaslarda oluşan problemleri yok etmek için ve kasları düzeltmek için yapılır. Anormal göz kasları, çift görmeye neden olur. 

3-) Göz kapağı ameliyatı: Gözdeki kornea denilen tabakayı ve dış göz küresini hasardan korumak amacıyla çeşitli göz kapağı ameliyatları yapılabilir. 

Ekzoftalmi nedeni olarak graves hastalığı veya başka bir tiroid hastalığı teşhisi konulursa aşağıdaki tedavi yöntemleri uygulanabilir:

1-) Beta blokerler ve antitiroid ilaçlar 

2-) Tiroid bezinin çok fazla çalışan kısımlarını yok etmek için radyoaktif iyot tedavisi veya tiroid bezinin çıkarılması

3-) Tiroid bezi tahrip edilmiş veya çıkarılmışsa, tiroid hormonu ilaçları

Ekzoftalmi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ekzoftalmi gözlerin normalden daha dışarıya doğru çıktığı bir durumdur. Bu durum öncelikle direkt olarak görünümde bir bozukluğa sebep olur. Bunun dışında da tedavi edilmediği takdirde birçok probleme yol açabilmektedir. Şiddetli ekzoftalmi durumunda gözleri düzgün bir şekilde kapatmak bile mümkün olmaz. Bunun sonucunda da, gözlerin önünü kaplayan şeffaf doku olan kornealar kurur ve zarar görür.

Kornealar çok kurursa enfeksiyon veya ülser yani yara oluşumu görülebilir. Bunlar da tedavi edilmezse görüşte problemlere yol açar. Ekzoftalmiye neden olan durumlara bağlı olarak da tedavi olunmadığı takdirde çeşitli durumlar görülebilir. Ekzoftalminin en sık sebebi olan tiroid hastalıkları tedavi edilmediğinde aşağıdaki komplikasyonlar oluşabilir: 

1-) İltihaplı, kızarmış ve ağrılı gözler

2-) Gözlerde kuruma 

3-) Işığa karşı hassasiyet (fotofobi)

4-) Çift görme 

5-) Kalp çarpıntısı

6-) Tansiyon yüksekliği

Ekzoftalmi için Hangi Doktora Gidilir?

Ekzoftalmi gözleri ilgilendiren bir hastalık olduğu için gidilmesi gereken bölüm göz hastalıklarıdır. Daha sonra hekim altta yatan tiroid hastalığı teşhis ederse, bu durumun tedavisi için endokrinoloji bölümüyle iş birliği yapabilir. Ekzoftalmi durumu kişi tarafından fark edildiği anda, hastanın bir hekime başvurması gerekir. Çünkü altta yatan durum tespit edilmeli, tedavisi yapılmalıdır. Bu sayede ekzoftalminin ilerlemesi engellenmiş olur. Ekzoftalmi ilerlediğinde bunu geri döndürmek zor olabilmektedir.