Kalp ve Damar Cerrahisi Nedir?

Kalp ve damarlarda meydana gelen hastalıkların cerrahi tedavisini yapan bölüm, kalp ve damar cerrahisidir. Kısaca kardiyovasküler cerrahi (KVC) adı ile de bilinir. 

Kalpte doğumsal ya da sonradan ortaya çıkan işlevsel bozukluklar, yapısal bozukluklar, kalp krizi, damar tıkanıklığı, kalp kapakçığı hastalıkları ve kalp yetmezliği gibi hastalıkların ameliyat ile tedavisinden sorumludur. Aynı zamanda gerekli durumlarda kalp nakli gibi zorlu ameliyatların yapılması da kalp damar cerrahisinin alanında bulunmaktadır.

Günümüzde sağlıksız beslenme ve buna bağlı olarak ortaya çıkan obezite, hava kirliliği gibi olumsuz çevresel faktörlerdeki artış, alkol ve sigara kullanımının yaygınlaşması gibi etkenlerden dolayı damar tıkanıklığı gibi sorunların görülme sıklığı artmıştır. Buna bağlı olarak kardiyovasküler sistem hastalıklarından kaynaklanan ölüm oranları da yükselmiştir.

Kalp ve damar cerrahisi alanı, son derece riskli uygulamaları kapsayan ve karmaşık bir alandır. Bu sebeple kalp damar cerrahisi alanında ameliyat yapacak uzmanların alanlarında kendilerini geliştirmiş olması ve yapacakları işlemlerin sonuçlarını önceden tahmin edebiliyor olmaları gerekir. 

Böylelikle riskler mümkün olduğunca en aza indirgenerek uygulanan tedavideki başarı şansı artmış olur.

Kalp ve Damar Cerrahı Nedir? Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Kalp ve damar cerrahisi uzmanları; kalp ve kalp damarları ile ilgili hastalıkları teşhis eden, hastalığın cerrahi tedavisini planlayan, uygulayan ve tedaviden sonraki süreçte hastanın takibini yapan tıp uzmanlarıdır. 

Kalp cerrahı olabilmek için ilk olarak tıp fakültesinden mezun olunmalı. Daha sonra tıpta uzmanlık sınavına (TUS) girilmeli. Eğer yeterli puan kazanılırsa 6 yıllık kalp damar cerrahi eğitimi alınır ve kalp damar cerrahisi uzmanı unvanı kazanılmış olur. 

Kalp damar cerrahisi doktorları; devlet hastanesinde, özel hastanede ya da kalp ve damar hastanesinde çalışabilir. Kalp cerrahisi alanında özel muayenehanede çalışmak mümkün değildir. 

Bunun sebebi ise kalp ve damar hastalıklarının cerrahi tedavileri için tam teşekküllü hastanelere ihtiyaç olmasıdır. Ameliyathane, KVC yoğun bakım, KVC servisi ve kan merkezi bulunmayan sağlık kuruluşlarında görev yapılamaz. Bir kalp cerrahının görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir:

• Başvuran hastaların şikayetlerini dinlemek ve fiziki muayenelerini yapmak,
• Hastaların anamnezlerini (tıbbi öykü) almak,
• EKG, idrar tahlili, akciğer grafisi ve kan tahlili gibi tetkikleri isteyip sonuçları değerlendirmek,
• Gerekli görüldüğü durumlarda anjiyografi, efor testi, ekokardiyografi gibi tetkikleri tekrarlamak,
• Fiziki muayene ve tetkik sonuçlarını birlikte değerlendirerek yorumlamak, teşhis koymak ve teşhise yönelik cerrahi tedaviyi planlamak,
• Hasta ve hasta yakınlarını teşhis ve tedavi hakkında detaylı bir şekilde bilgilendirip, onların sorularını cevaplamak,
• Hastanın daha önce takibini yapan kardiyoloji uzmanı, ameliyathane ekibi ve anestezi uzmanı ile işbirliği yapmak,
• Hastada kalp hastalığına ek başka hastalıklar varsa, bu hastalığa yönelik tıp uzmanı ile işbirliği yapmak,
• Hasta ve hasta yakınlarını ameliyatın riskleri hakkında bilgilendirmek,
• Ameliyat sonrası dönemde hastanın takibini yapmak ve medikal tedavisini planlamak,
• Hastanın diyetini planlamak ve ameliyat sonrası dönemde dikkat etmesi gereken durumlar hakkında bilgi vermektir.

Kalp ve damar hastalığı olan kişiler, ilk önce kardiyoloji uzmanına başvururlar. Orada yapılan tetkiklerin sonucuna göre medikal tedavi ile iyileşme sağlanamayacağı düşünülüyorsa, hasta kalp ve damar cerrahisi uzmanına yönlendirilir. Kalp ve damar cerrahı hastayı tekrar değerlendirir ve cerrahi tedavisini uygular.

Kalp ve Damar Cerrahisi Neye Bakar? Hangi Hastalıklarla İlgilenir?

Kalp ve damar cerrahisi; kalp ve kalp damarlarında doğuştan gelen ya da sonradan oluşan hastalıkların cerrahi tedavisini uygulayan bölümlüdür. Hastalar, kalp damar hastanesine ya da içinde kardiyoloji ve kalp cerrahisi bölümü olan bir hastaneye gittiklerinde ilk olarak kardiyoloji bölümüne muayene olmalılardır. 

Eğer ritim bozukluğu, damar tıkanıklığı (%80’in altında ise) ya da hipertansiyon (yüksek tansiyon) gibi medikal tedavi ile kontrol altına alınabilecek bir sorunsa tedaviyi kardiyoloji uzmanları uygular. 

Ancak varis, damar tıkanıklığı (%80’in üzerinde ise) ya da kalp kapakçığı yetmezliği gibi medikal tedavinin yetersiz kalacağı hastalıklarla kalp ve damar cerrahisi bölümü ilgilenir. 

Kalp ve damar cerrahisi bölümünde en sık karşılaşılan hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:

• Koroner Arterde Oluşan Hastalıklar: Türkiye’deki ölümlerin sebeplerine bakıldığında, koroner arter hastalıklarından kaynaklanan ölümler ilk sıralarda yer almaktadır. Koroner arterler kalbi besleyen damarlardır. Kalbin etrafını bir ağ gibi sararlar. Koroner arterlerde meydana gelen daralmalar sonucunda kalp dokusu yeterince beslenemez ve göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sonuçlar doğurur. Anjiyografi ile tespit edilen bu darlıklar stent ile açılacak durumda değil ise cerrahi olarak tedavi edilir.
  
• Atrial Septal Defekt (ASD): Kalpte 4 odacık bulunur. Üst tarafta bulunan odacıklara kulakçık (atrium) adı verilmektedir. Bazen kulakçıkların arasındaki duvar delik olabilir. Bunun sonucunda kirli kan ve temiz kan birbirine karışarak halsizlik, solunum sıkıntısı ve çabuk yorulma gibi şikayetlere yol açar. Hastalığın tanısı ekokardiyografi ile konulur. Deliğin büyüklüğü, belirtilerin şiddetini ve tedavi yöntemnin seçilmesini direkt olarak etkiler. Kulakçıklar arasında bulunan delik çoğunlukla çocukluk çağında kendiliğinden kapanır. Kapanmadığı durumlarda ise cerrahi tedavi uygulanır.
  
• Mitral Kapakta Meydana Gelen Hastalıklar: Sol kulakçık (sol atrium) ve sol karıncık (sol ventrikül) arasında mitral kapak adı verilen bir kalp kapakçığı bulunmaktadır. Bu kapakçığın görevi sol karıncığa dolan kanın kalp kasılırken tekrar sol kulakçığa kaçmaması için kapanmasıdır. Bazen kapakçık görevini yerine getiremez ve darlık ya da yetmezlik gibi sağlık sorunları görülebilir. Bazı vakalarda ikisinin bir arada görüldüğü de gözlemlenmiştir. Belirtileri arasında çabuk yorulma, ritim bozukluğu ve nefes darlığı vardır. Mitral kapak hastalığı olan bir kişi uykusundan nefes darlığıyla uyanma şikayetine sahip olabilir. Bunun sebebi hastanın uzun süre yatay pozisyonda kalması sonucunda kalbin gelen kanı pompalamakta güçlük çekmesidir.
  
• AORT Anevrizması: Kalbin sol tarafında bulunan ve vücuttaki en büyük atardamar olma özelliğini taşıyan aort damarı, normal halinin en az %50’sinden daha fazla genişleyip balon oluşturduğunda aort anevrizması adını alır. Oluşan baloncuğun yırtılması sonucunda büyük miktarda kanama oluşur ve ani ölümle sonuçlanabilir. 60 yaş ve üzerindeki insanlar ile sigara kullananlar risk grubuna girmektedir. Elde edilen verilere göre aort anevrizmasının erkeklerde görülme oranı, kadınlara göre daha fazladır.
  
• AORT Kapağında Meydana Gelen Hastalıklar: Aort kapağı, sol karıncık ile aort damarı arasında yer alan bir kapakçıktır. Bu kapakçıkta yetmezlik ya da darlık oluştuğunda kişilerde bayılma, göğüs ağrısı, çarpıntı ve solunum sıkıntısı gibi belirtiler görülebilir. Tedavisi ilaçla yapılamamaktadır. Yalnızca ameliyatla onarılabilir ya da yenisi takılabilir.
  

Kalp ve damar hastalıkları son derece ciddi hastalıklardır ve en kısa sürede tedavi edilmeleri gerekmektedir. Kolda uyuşma, solunum sıkıntısı, çarpıntı ve bayılma gibi belirtiler göz ardı edilmemeli; en kısa sürede bir uzmana muayene olunmalıdır. 

Bunlara ek olarak varis, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği ve damar tıkanıklığına sebep olan pıhtılar da kalp ve damar cerrahisi bölümünün alanına girer.

Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü Hangi Ameliyatları Uygular?

Kalp ve damarlarda oluşan hastalıkları her zaman ilaçla tedavi etmek mümkün değildir. Böyle durumlarda cerrahi tedavilere başvurulur. 

Kalp ve damar cerrahisi bölümünde en sık yapılan ameliyatlardan bazıları şunlardır:

• Kalp Bypass Ameliyatı (Koroner Arter Bypass Grefti): Koroner arter bypass cerrahisi, kalbi besleyen damarların (koroner arter) ciddi derecede tıkanması sonucunda yapılan bir ameliyattır. Vücutta bulunan 4 yedek damardan bir ya da birkaçı alınarak tıkalı damarın üzerine bir köprü oluşturacak şekilde yama yapılır. Böylelikle kan akışı için alternatif bir yol oluşturulur ve kalp dokusu tekrar beslenmeye başlar. Ameliyat sırasında kalp özel bir makineye bağlanır. Bu makine ameliyat boyunca kalp ve akciğer görevi görerek kanı temizler ve diğer organlara dağıtır. Makinenin kullanılabilmesi ve ameliyatın doğru biçimde yapılabilmesi için koroner arter bypass cerrahisinde açık ameliyat yöntemi kullanılmaktadır. Damar tıkanıklığı tedavi edilmediğinde, kalp dokusu yeterince beslenemediği için zayıflar ve zamanla ölür. Bu yüzden mümkün olan en kısa süre içinde tedavi edilmesi hayati önem taşımaktadır.
  
• Kalp Kapakçığı Ameliyatları: Kalp kapakçıkları, odacıklar arasında tıpa görevi gören yapılardır. Yani kanın geri kaçmasını önlerler. Bazen kapakçıklarda darlık ya da yetmezlik olabilir. Böyle durumlarda ameliyat ile tedavi edilirler. Kalp kapakçığı ameliyatları açık ameliyat yöntemi ile yapılmaktadır. Kapakçıklar genellikle tamir edilir, ancak tamir edilmesi mümkün değilse yapay bir kapak ile ya da kadavradan alınmış bir kapak ile değiştirilebilir.
  
• Konjenital Kalp Hastalıkları Ameliyatları (Doğumsal Kalp Hastalıkları Ameliyatları): Atriyal septal defekt (kalbin kulakçıkları arasında delik olması), ventriküler septal defekt (kalbin karıncıkları arasında delik olması) ve patent duktus arteriozus (akciğer atardamarı ile aort damarı arasındaki bağlantının doğumdan sonra kapanmaması) gibi hastalıklarda açık ya da kapalı ameliyat yöntemi kullanılabilir. Patent duktus arteriozus hastalığında genellikle kapalı ameliyat yöntemi tercih edilirken, atriyal septal defekt ve ventriküler septal defekt hastalıklarında açık ameliyat yöntemi tercih edilir.
  
• AORT Anevrizması Ameliyatı (AORT Damarı Balonlaşması): Aort damarı en önemli damarlardan biridir. Burada oluşan sorunlar hayati tehlike yaratır. Bu yüzden ihmal edilmeden tedavi edilmelilerdir. Anevrizmalar damarların genişleyerek balonlaşmasına denir. Tedavi edilmediği durumlarda aniden yırtılarak hastanın hayatını kaybetmesine sebep olabilir. Ameliyat yöntemi olarak açık ameliyat kullanılmaktadır. Ameliyat sırasında aort damarında bulunan anevrizma üzerine bir kesi açılır, daha sonra o bölgedeki kan pıhtıları temizlenir ve yapay damar koyularak ameliyat tamamlanır.
  

Kalp ve damar cerrahisi bölümünde; karotis arter (Şah damarı) ameliyatları, varis ameliyatı, kalp nakli, kalp pili ameliyatları ve kalp yetmezliği ameliyatları da uygulanır. Ameliyatların büyük bir çoğunluğunda açık kalp ameliyatı yöntemi tercih edilir.