Makat Darlığı

Makat Darlığı Nedir?

Makatın çapının daralması, elastikiyetini kaybetmesi, makat kanalının küçülmesi durumuna makat darlığı denir.

Kalın bağırsakların son kısmı olup dışkının dışarı atılmasını sağlayan makat adlı yapı dışta dış sfinkter içte ise iç sfinkter adı verilen kas yapılarından, yoğun sinir uçlarından ve damar yapılarından oluşur. Makat bölgesinin bu kadar yoğun şekilde bu yapıları içermesi bu bölgenin hastalıklarının da çeşitli olmasına neden olur.

Makat darlığı makat açıklığını kontrol eden kaslardan ya da makat derisindeki büzülmeden kaynaklı gelişebilir. Hastalarda pek çok semptoma neden olabilen bu durumun acil tanı alıp tedavi edilmesi önemlidir. 

Makat Darlığı Tipleri Nelerdir?

Makat darlığının bütün tiplerinde hastalarda makat çapında daralma gelişir. Bu yüzden sınıflandırma hastada var olan semptomlara göre oluşturulmuştur. Makat darlığının tipleri şöyle sıralanabilir:

• 1.Grup: 1.grup makat darlığında hastanın makatında darlık, makat derisinin etrafında nedbe dokusu (iyileşme dokusu) ve hastanın dışkı çapında incelme gibi semptomlar bulunur.
• 2.Grup: 2.grup makat darlığında hastanın makatında darlık, makat derisinin etrafında nedbe dokuları, hastanın dışkı çapında incelme, dışkılama güçlüğü ve ağrılı dışkılama gibi semptomlar mevcuttur.
• 3.Grup: 3.grup makat darlığında ise; makat çapında daralma, makat derisinin etrafında, hastanın dışkı çapında incelme, dışkılama güçlüğü, ağrılı dışkılama ve makatta kanama gibi semptomlar vardır.

1.gruptan 3.gruba doğru ilerledikçe hastada var olan semptomlar ağırlaşır. Bu durum uygulanacak tedaviyi de zorlaştırır.

Makat Darlığı Belirtileri Nelerdir?

   Makat darlığında belirtiler hastada normal zamanda ya da dışkılama anında görülebilecek belirtilerdir. Hastalarda en sık şu belirtiler gözlemlenir.

• Makat Ağrısı: Makat bölgesi serbest sinir uçları bakımından oldukça zengin olan bir bölgedir. Bu yüzden bu bölgede gelişen herhangi bir hastalıkta makat ağrısı sık rastlanılan bir semptomdur. Makat darlığında dışkı çıkarken makatı germesi serbest sinir uçlarını uyarır ve makat ağrısına yol açar.
• Makatta Kanama: Makatta kanama makat hastalıklarında rastlanılan bir diğer bulgudur. Makat darlığında darlık bölgesini dışkının zorlaması, o bölgenin mukozasında(makatın en dış tabakası) harabiyete neden olur. Bunun sonucunda kanama gelişir. Mukoza hasarı sonucu gelişen kanama açık kırmızı parlak renkte bir kanamadır.
• Dışkı Çapında İncelme: Makatta darlık varlığında darlık oluşan bölgeden dışkının geçişi zorlanır. Bu durum hastada dışkının çapında incelme semptomu oluşumuna yol açar.
• Dışkıyı Tam Boşaltamama: Makatın çapının dar olması; dışkının yeterince çıkamamasına neden olur. Bu durumda hastada dışkıyı tam boşaltamama semptomu oluşur.
• Dışkılamada Güçlük: Makatta darlık oluşumu sonucu hastalar dışkı yapmada güçlük çeker. Bu durum hastanın daha fazla ıkınmasına, ıkınma sonucu makatta daha ciddi hastalıkların oluşmasına neden olur.
• Dışkılama Esnasında Ağrı: Dar bir makatta dışkılama esnasında dışkının makatı germesi, bu esnada sinir uçlarının ve mukozanın uyarılıp gerilmesine neden olur. Varolan bu gerilme hastaya dışkılama esnasında ağrı oluşumu olarak yansır.
• Kabızlık: Hastalarda var olan makat darlığı; dışkı yapmada güçlüğe neden olur. Bu durumda hastada bağırsakların boşalmasını engeller ve kabızlık semptomu oluşturur.
• Karında Şişlik Oluşumu: Hastalarda varolan kabızlık, bağırsakların gerilmesine ve karında şişlik semptomu oluşturmasına neden olur.
• Karın Ağrısı: Makat darlığında hastada dışkıyı boşaltmada sorun yaratır. Bu durumda hastada kabızlık oluşur. Dışkıyı boşaltamama bağırsakların gerilmesine ve bağırsaklardaki sinir uçlarının uyarılmasına neden olur. Bu sinir uçlarının uyarımı hastada karın ağrısı semptomu oluşumuna yol açar.

Makat Darlığı Nedenleri Nelerdir?

Makatta gelişen iyi veya kötü huylu makat hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisinde uygulanan işlemler hastada makat darlığı gelişimine neden olabilir. En sık gözlemlenen makat darlığı nedenleri; 

• Hemoroid Ameliyatı: Hemoroidler; halk arasında basur olarak bilinen, makatın çıkımında bulunan damar yapılarıdır. Bu yapıların şişerek balonlaşması durumunda hastada pek çok semptom oluşur. Bu semptomların tedavisinde ameliyata başvurulur. Hemoroid ameliyatı sonrası hastanın makatında darlık oluşumu gözlemlenebilir.
• Alt Seviyede Rektum Kanseri Ameliyatı: Rektum; makatın üst kısmında bulunan kalın bağırsak bölümüdür. Bu bölgede gelişen kanserlerde tedavi için cerrahi girişim uygulanır. Bu cerrahi girişimlerin sonucunda da hastada makat darlığı gelişebilir.
• İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: İnflamatuar bağırsak hastalıkları ülseratif kolit ve chron hastalığı denilen hastalıklardır. Bu hastalıkların makat bölgesini tutması sonucu Makatta darlık oluşumu gözlemlenebilir.
• Makat Çatlağı Ameliyatı: Özellikle uzun süreli ıkınma, zorlanma, doğum gibi nedenlerden dolayı oluşan makat çatlağının tedavisinde cerrahi girişimle makatı saran ve bu bölgeyi kasan iç sfinkter adı verilen kas kesilir. Bu işlemden belli bir süre sonra hastada makat darlığı gelişebilir.
• Makat Tüneli Ameliyatı: Makat darlığına benzer şekilde Makatta tünel gelişimi sonucunda da ameliyat tedavisi sonrası hastada makat darlığı gelişebilir.
• Makat Çatlağı (Anal Fissür): Makat çatlağının hem kendisi hem de tedavi için uygulanan ameliyat yöntemi makat darlığı oluşturabilir. Özellikle çok ıkınma hareketi sonucu gelişen makat çatlağı; o bölgede biriken yara dokusu sonucu makat darlığı oluşturabilir.
• Makatta Gelişen Tümörler: Makat tümörleri oldukça nadir görülen tümörlerdir. Bu bölgede en sık gözlemlenen tümörler lenfoma ve melanom adı verilen tümör yapılarıdır. Bu tümörler hastada makat açıklığının daralmasına yol açarak makat darlığı oluşturabilir.
• Uzun Süre Dışkı Yumuşatıcı İlaçların (Laksatiflerin) Kullanımı: Uzun süreli laksatif ilaç kullanan kişilerde bağırsaklar ve makat kaslarının çalışma prensibi bozulur. Bunun sonucunda hastada makatta darlık oluşumu gözlemlenebilir.
• Makat Yaralanmaları: Makat yaralanmaları özellikle anal cinsel ilişki sırasında çok sık rastlanılan bir yaralanma türüdür. Bu yaralanmalarda hastanın makatı istemsizce kasılır ve yara dokusu o bölgenin daralmasına neden olur.
• Makata Uygulanan Radyoterapi: Makatta görülen kanser türlerinde cerrahi tedaviye ek olarak radyoterapi de uygulanır. Bu uygulama sonucu hastaya verilen ışınlar makat derisinde ve kaslarında daralmaya yol açıp makat darlığı oluşturabilir.
• Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar: Bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar makat epitel hücrelerini tutarak bu bölgede yara dokusu oluşumuna neden olur. Bu durum makat darlığına yol açar. Bu hastalığa genellikle eşcinsel erkeklerde rastlanılır.

Makat Darlığı Teşhisi

Makat darlığı çoğunlukla muayene sırasında teşhis edilebilecek bir hastalıktır. Ancak yine de hastada başka hastalıkların varlığının araştırılması için görüntüleme yöntemlerine de başvurulur. Makat darlığının teşhisinde kullanılan yöntemler;

• Anamnez: Anamnez hastanın hastalığı hakkında yaşadığı şikayetleri dile getirmesi durumudur. Makat darlığı yaşayan hastalar sıklıkla makat bölgesinde yaşadıkları ağrı, makat kanaması, makat bölgesinde yanma, kabızlık ve karın ağrısından şikayet ederler. Hekim hastanın şikayetlerini dinler; bu şikayetlerin ne zamandır var olduğunu, hastanın beslenme alışkanlıklarını, daha önce makat bölgesine cerrahi girişim uygulanıp uygulanmadığını sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hasta dizleri ve dirsekleri sedyeye değecek şekilde uzanır (secde pozisyonu). Hekim hastanın makatını muayene eder. Ardından işaret parmağı ile makatın iç kısmını elle muayene eder. Bu muayene sonrası hastada makat kanamasının varlığını ve makattaki ağrının şiddetini değerlendirir.
• Anoskopi: Anoskopi; ucunda kamera bulunan bir hortum yardımıyla anüs (makat) bölgesinin görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir. Bu sayede makata iç yüzeyi hakkında fikir edinilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme(MR): Manyetik rezonans görüntüleme manyetik alanın dokulara çarpıp geri dönmesi sonucu görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle hastanın bağırsakları hakkında fikir edinilir.

Makat Darlığı Tedavisi

Makat daralmasının esas tedavi yöntemi makat darlığının oluşumunu önlemeye yönelik uygulamalardır. Makat darlığı çoğunlukla makat bölgesine uygulanan cerrahi girişimlerden sonra gelişir. Bu durumda hastalar makat hastalığı ameliyatlarını tecrübeli bir cerraha yaptırmalı ve ameliyat sonrası uyulması gereken kuralları uygulamalıdır.

Makat darlığı geliştiğinde; hastada ciddi semptomlara yol açtığı durumda tedavi Cerrahi Girişimdir. Cerrahi girişim dışında makatı eski haline döndürecek bir tedavi yöntemi yoktur.

Makat Darlığı Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Makatta daralma özellikle ileri yaşta, fazla kilolu ve lifli beslenmeden yoksun hastalarda çok sık rastlanılan bir durumdur. Kabızlık ve makat darlığı başta olmak üzere makat ağrısı, dışkılamada güçlük, makatta kanama gibi semptomlara yol açan makat darlığı hastalarında çoğunlukla hasta hayatının bir döneminde makattan cerrahi operasyon geçirmiştir.

Makat darlığı bulunan hastalarda mutlaka tedavi uygulanmalıdır. Tedavi uygulanmayan hastalarda oluşan makat ağrısı hastanın yaşam kalitesini düşürür. Ayrıca hastada var olan dışkılama güçlüğü de bağırsakların genişlemesine, gaz biriktirmesine ve hastada karın ağrısı oluşumuna neden olur. Makat darlığında yaşanan makat kanaması tedavi edilmezse hastada var olan kanama; anemi(kansızlık) semptomlarının oluşmasına neden olur. Hastalar ani baş dönmesi, göz kararması, halsizlik gibi semptomlar yaşar.

Makat Darlığı Ameliyatı

Makat darlığı çoğunlukla daha önceden makatta gelişen bir hastalık sonrası uygulanan cerrahi girişim sonucunda gelişir. Bu durum makat darlığı yaşayan hastanın makat darlığının tedavisinde cerrahi tedaviye ikna edilmesini güçleştirir.

Makat darlığı ameliyatında çoğunlukla makatı kasan internal anal sfinkter adlı kas yapısı kesilir. Ardından hastanın makatının iç kısmında kalan mukoza dokusu dışarıya doğru çekilerek dikilir. Bu işlem sonucu hastanın makatında açılma gözlemlenir.

Makat darlığı ameliyatı genel anestezi altında uygulanan kısa süreli bir cerrahi işlemdir. Hastalar ameliyat sonrası genellikle gün boyu hastanede kalıp akşam taburcu edilirler. Taburculuk sonrası hasta beslenmesine dikkat etmeli, ameliyattan sonraki ilk 1 hafta sıvı gıdalarla beslenmelidir.

Bebeklerde Makat Darlığı

Bebeklerde makat darlığı oldukça nadir rastlanılan bir durumdur. Genellikle konjenital (anne karnında gelişim sırasında oluşan) bu durum bazen makatın oluşmaması durumuna kadar ilerleyebilir.

Makat darlığı bulunan bebeklerde huzursuzluk, sürekli ağlama, kilo almama, kilo kaybı, kabızlık gibi semptomlar gözlemlenir. Bu durumda ailelerin başvurması gereken bölüm Çocuk Cerrahisi bölümüdür.

Bebeklerde makat darlığının tedavisi tıpkı yetişkinlerdeki gibi cerrahi girişimdir. Cerrahi girişimin erken dönemde yapılması bebeğin gelişimini ve semptomlarının hafiflemesine olumlu yönde etkiler.

Makat Darlığında Hangi Doktora Gidilir?

Makat darlığı ile esas olarak ilgilenen; hastalığa tanı koyan ve gerekli tedaviyi uygulayan bölüm Genel Cerrahi bölümüdür. Genel cerrahi hekimi hastanın şikayetlerini dinler, hastayı muayene eder ve gerekli görüntüleme yöntemlerini uygulayarak hastaya tanı koyar. 

Hastalar makat bölgesinde ağrı, makatta kanama, makatta yanma ve kaşıntı, dışkılamada güçlük, dışkıyı tam boşaltamama hissi gibi semptomlardan yakındığında vakit kaybetmeden hekime başvurmalıdır.