Menenjiom

Menenjiom (Menenjioma) Nedir?

Menenjiom; beyni saran meninks adlı zarlardan gelişen iyi huylu beyin tümörleridir. Meninks adlı beyin zarı üç tabakadan oluşur. Bu tabakalar; dura mater, araknoid mater ve pia mater olarak adlandırılır.

Menenjiomlar çoğunlukla dura materden kaynaklanan tümörlerdir. Bu tümörler çok yavaş büyüdükleri için uzun bir süre belirli bir semptom (belirti) göstermezler. Belirtilere neden olduğu zaman genellikle ciddi boyutlara ulaşmış olurlar.

Menenjiomların cinsiyet olarak dağılımına bakıldığında kadın cinsiyette daha sık görülür. Bunun sebebi tam olarak açıklanamamış olsa da menenjiomların kadınlık hormonları olarak adlandırılan östrojen ve progesteron adlı hormonlara karşı reseptör (hormonun hücre çoğalmasına  yanıt oluşturması için bağlandığı birim) barındırdığı düşünülmektedir.

Menenjiom Tipleri Nelerdir?

Menenjiomların tipleri kafatasının içerisinde bulunduğu bölgeye ve histolojik tipine yani hangi hücre tipini barındırdığına göre değişiklik gösterir.

Histolojik tipine göre menenjiomlar; gradelere (evrelere) ayrılarak; bu evrelerde bulunan hücre tiplerine ve bu hücrelerin bölünme yeteneğine göre sınıflandırılır.

• Grade 1 Menenjiomlar: Grade 1 menenjiomlardaki hücrelerin bölünme yeteneği düşüktür Bu sayede tümörün büyümesi de sınırlıdır.
  
• Grade 2 Menenjiomlar: Atipik, Beyin invazyonu(beyne yayılım) gösteren tipte hücreler barındırır. Grade 2 menenjiomlardaki hücrelerin bölünme yeteneği Grade 1’dekilere göre daha yüksektir. Bu durum Grade 2 menenjiomların daha çabuk büyümesine neden olur.
  
• Grade 3 Menenjiomlar: Grade 3 menenjiomlardaki hücrelerin bölünme yeteneği oldukça yüksektir. Ayrıca çok çabuk metastaz (başka organlara yayılım) yapar. Buna bağlı öngörülen yaşam süresi kısalır. Grade 3 menenjiomlar en malign (kötü huylu) menenjiomlardır.
  

Kafatasının içinde bulunduğu bölgeye göre menenjiomlar;

• Konveksite Bölgesinde Bulunan Menenjiomlar: Bu menenjiomlar kafatasının sağ ya da sol üst bölgesinde; kafatasının konveksite oluşturduğu bölgede bulunurlar.
  
• Olfaktor Oluk Menenjiomları: Bu menenjiomlar koku alma sinirinin (olfaktor sinir) bulunduğu bölgeden gelişir.
  
• Parasagittal Menenjiomlar: Beynin sağ ve sol lob olarak ayrıldığı bölgenin tam ortasından gelişen menenjiomlardır.
  
• Kavernöz Sinüs Menenjiomları: Kafatasının tabanında bulunan kavernöz sinüs adlı damarsal yapının bulunduğu bölgeden gelişen tümörlerdir.
  

Menenjiom Belirtileri Nelerdir?

Menenjiomlar yavaş büyüyen iyi huylu tümörler olduğu için; çok büyük olmayana kadar belirti göstermezler. Bazen başka nedenlerden dolayı çekilen beyin görüntüleme yöntemlerinde tesadüfen saptanabilir.

Menenjiomu bulunan bireylerde en sık görülen semptomlar;

• Baş Ağrısı: Normalde beyin dokusu ağrı duyusunu algılayamaz. Kafatasının içinde ağrıyı algılayan yapılar beyin zarları ve bu zarların oluşturduğu yapılardır. Menenjiom adlı beyin tümörü etrafında sıvı toplayarak ödem oluşturur. Bu ödem tümörün köken aldığı beyin zarına baskı yapacağı için baş ağrısına sebep olur. Ayrıca tümörden salgılanan bazı maddeler (sitokin ve prostaglandinler) baş ağrısına yol açabilir.
  
• Epileptik Nöbetler: Epilepsi ya da halk arasında bilinen adıyla Sara Hastalığı beyindeki belli bir bölgenin aşırı uyarıldığı, bu uyarılan bölgenin aktive olup vücutta kasılma nöbetlerine yol açtığı hastalıktır. Menenjiomlar beyindeki belli bir bölgeye bası yaparak o bölgenin aşırı aktif olmasına ve kasılma nöbetlerine neden olabilir. Bu durum genellikle ilerlemiş vakalarda görülür.
  
• Bulantı ve Kusma: Vücutta bulantı ve kusma olayı sindirim sistemi ile beyin arasındaki sinir bağlantıları dolayısıyla gerçekleşir. Sindirim sistemini rahatsız edecek bir gıda alındığı zaman bağırsaklar bu durumu sinirler aracılığıyla beyindeki kusma merkezine bildirir. Kusma merkezi uyarıldığı zaman vücut kusmayı gerçekleştirecek refleksleri başlatır. Bazı menenjiomlar beyindeki bu kusma merkezine temas ederek kusma refleksini aktive edebilir.
  
• Görme Bozuklukları: Görme siniri olan optik sinir beynin alt kısmından çıkarak göze gider. Beynin alt kısmında gelişen kafa tabanı menenjiomları bu sinire bası yaparak görme problemlerine (çift görme, bulanık görme, görme kaybı gibi) yol açabilir.
  
• Sürekli Uyku Hali: Bu durumun nasıl gerçekleştiği henüz tam olarak açıklanamamış olsa da menenjioma sahip bireylerde halsizlik, yorgunluk, sürekli uyku hali gibi semptomlar görülebilir.
  
• İlerleyici Fokal Nörolojik Defisit: Beyni saran zarlar aşağıya doğru ilerleyip omuriliği de sararak sonlanır. Aşırı büyüyen menenjiomlar beyin zarlarına baskı yaparsa bu durum omuriliği de etkiler. Etkilenen omurilikten çıkan sinirler hasarlanırsa felçlik gibi durumlar görülebilir.
  
• Kişilik Değişikliği: İnsanlarda kişiliği oluşturan frontal lobdaki medial ön beyin demeti denen bölgedir. Bu bölge hasarlanırsa kişide hal ve hareketlerde değişiklik (örneğin normalde sakin olan bir kişinin asabi olması gibi) görülebilir. Bazı menenjiomlar bu bölgede gelişir ve bu bölgeye bası yaparak hasarlanmaya, bu durumda da kişilik değişikliğine neden olabilir.
  
• İşitme Kaybı ve Kulak Çınlaması: İşitmeyi sağlayan vestibulokoklear sinir beyin sapından başlayıp kulağa doğru uzanır. Bu bölgede oluşan menenjiom tümörleri işitme sinirine baskı uygulayarak kulak çınlamasına ve işitme kaybına yol açabilir.
  

Menenjiom Nedenleri Nelerdir?

Menenjiom gelişmesinde hangi faktörün kesin olarak etki ettiği bilinmese de birçok neden suçlanmıştır. 

Bunlar;

• 22.Kromozomda Anormallik: Kromozomlar hücre DNA’sını barındıran yapılardır. Bu yapıda hasar olması hücrenin anormal çoğalmasına neden olabilir. Bu durum menenjiom gelişimine yol açabilir. Menenjioma sahip bireylerin çoğunda 22. Kromozomda anormalliklere rastlanır.
• Kafa bölgesine alınmış radyasyon öyküsü: Radyasyon hücrelerin DNA’sına etki ederek hücre çoğalmasında anormalliklere yol açabilir. Kafa bölgesine alınan radyasyon o bölgedeki hücrelere hasar vererek ilerleyen dönemde menenjiom gelişimine neden olabilir.
  
• Meme Kanseri: Meme kanserinde neden olarak östrojen ve progesteron adlı kadınlık hormonları suçlanmaktadır. Menenjiomlarda östrojen ve progesteron reseptörü bulunduğu için geçmişte meme kanseri geçirmiş ya da hala geçirmekte olan kişide ilerleyen dönemde menenjiom gelişebilir. Bu durum meme kanserinin beyne metastaz (yayılım) yapmasından kaynaklıdır.
  
• Nörofibromatozis Tip 2: Nörofibromatozis hastalığı iyi huylu sinir sistemi tümörlerine ek olarak deri tümörlerinin de bulunduğu sendromdur. Bu kişilerde sinir sistemi tümörü olarak menenjiomlar görülebilir.
  
• Cep telefonu kullanımı: Cep telefonları taşıdığı radyasyondan dolayı birçok tümörün gelişiminde rol oynar. Bu tümörlerden biri de menenjiomlardır.
  
• Beyaz Irk: Beyaz ırka sahip bireyler siyahi ırka göre menenjiom gelişimi için daha fazla risk taşır. Bu durumun nedeni henüz açıklanamamıştır.
  
• Tüketilen hazır gıdalar: Çoğu hazır gıdalar içerisinde kimyasal ürünleri barındırdığı için tümör gelişimi için risk faktörüdür. Bu kimyasallar hücrelerin bölünmesine zarar vererek tümör oluşumuna yol açar.
  

Menenjiom Teşhisi

Küçük bir menenjioma sahip hastalarda tanı genellikle tesadüfen konulur. Hasta başka bir neden için başvurduğu hastanede çekilen beyin görüntüleme yöntemlerinde menenjioma saptanabilir.

Ancak büyümüş bir menenjioma sahip hastalarda belirtiler kendini daha iyi gösterir. Bu durumda tanı konulması kolaylaşmış olur.

Menenjiom teşhisinde özellikle Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Diğer görüntüleme yöntemlerinde menenjiomun kendisi görüntülenemez.

• Direk Grafi: Direk grafi normalde kemik dokuların bütünlüğüne bakılacağı zaman kullanılan bir yöntemdir. Beyin dokusu ve vücuttaki diğer yumuşak dokuları gösteremez. Ancak bazı menenjiomların içerisinde bazı elementler (kalsiyum, magnezyum gibi) çökelti oluşturup tümörün taşlaşmasına sebep olabilir. Bu menenjiomlara kalsifik menenjiom (kalsifiye olmuş, taşlaşmış menenjiom) denir. Bu durumda başka bir neden için çekilen direkt grafide kafatasının içinde taşlaşmış menenjioma tesadüfen rastlanabilir.
  
• Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarlı Tomografi sırasında beynin kıvrımları, damarları, ventrikül denen içi beyin omurilik sıvısı (BOS) dolu boşlukları rahatlıkla görüntülenebilir. Bu yöntemde beyindeki menenjiom genellikle kendini sınırlandırmış, yuvarlak bir halde tomografiye yansır. Hekim bu durumda menenjiomdan şüphelenir ve buna göre tedaviyi şekillendirir. Kesin tanıyı biyopsi koyar.
  
• Manyetik Rezonans Görüntüleme: Bu yöntem tomografiye benzer ancak hem radyasyon içermemesi hem de yumuşak dokuları daha iyi göstermesi bakımından tomografiden üstündür. Radyasyon içermemesi dolayısıyla gebelerde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. MR da menenjiom beyaz, parlak ve kendini sınırlandırmış bir şekilde görülür.
  
• Stereotaksik Biyopsi: Görüntüleme yöntemleri tümörün tipi hakkında sadece fikir verir. Kesin tanıyı biyopsi koyar. Bunun için hastanın tümör olan bölgesi MR’da bulunur. Sonra hasta ameliyathaneye alınıp uyutulur. Kafa derisine 2-3 cm lik bir kesi yapılır. Sonrasında bir iğne yardımıyla tümör olan bölgeden parçalar alınıp patolojiye gönderilir. Hasta uyandırılır ve ertesi gün taburcu edilir. Alınan parçalardaki hücre tiplerine göre patolog tümörün tipini bulur. Bu yöntem sayesinde uygulanacak cerrahi tedavi ve bu tedaviden sonra uygulanacak kemoterapi ve radyoterapi şekillenir.
  

Menenjiom Tedavisi

Menenjiom tanısı konduğunda tedavi için yapılacak yöntemler tümörün boyutuna, hastanın yaşına, genel durumuna ve tümörün hastanın yaşam standartlarını nasıl etkilediğine göre şekillenir. 

Bunun için tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanır:

• Bekleme ve Gözlem: Özellikle tesadüfen saptanmış, küçük boyutlu, hastanın yaşam standartlarına etki etmeyen ya da minimal etkisi olan tümörlerde bekleme tedavisi uygulanması mantıklıdır. Bu hastalara yıllık beyin MR’ı çektirilir ve tümör boyutlarının artıp artmadığı hakkında fikir edinilir. Eğer tümör boyutu yıl içinde artış göstermişse hastaya cerrahi tedavi uygulanır.
  
• Cerrahi Girişim: Beyin tümörlerinde en sık kullanılan yöntem cerrahi girişimdir. Hastaya tümör tanısı konduğunda tümörün alınacağı yer de elverişli ise (hayati damar ve sinirlere yakın değilse) cerrahi tedavi ile tümör tamamen çıkarılır. Eğer hastalarda tümörün alınacağı yer elverişli değilse (hayati damar ve sinirlerin arasında bulunan tümörlerde) tümörün bir kısmı (damar ve sinirlere uzak olan kısmı) çıkarılır ve kalan tümör dokusu kemoterapi ve radyoterapi ile küçültülmeye çalışılır.
  
• Kemoterapi ve Radyoterapi: Tümörün bulunduğu bölgeden dolayı tamamının çıkarılamadığı ya da genel durumu dolayısıyla ameliyatı kaldıramayacak olan hastalarda kemoterapi ve radyoterapi ile tümör dokusu küçültülmeye çalışılır. Kemoterapide hastaya ağızdan ya da damar yolu ile ilaçlar verilir. Radyoterapide ise hastanın tümörü radyoaktif ışınlar yardımıyla küçültülmeye çalışılır.
  

Menenjiom Tedavi Edilmezse

Menenjiomlar uygun tedavi yöntemiyle tedavi edildiklerinde hastayı rahata kavuşturan iyi huylu beyin tümörüdür. Ancak hastaya tedavi uygulanmazsa ya da uygulanan tedavi gecikirse birçok komplikasyona yol açar. 

Bunlar;

• Şiddetli baş ağrısı 
• Fışkırır tarzda kusma
• Görme bozuklukları ve görme kaybı
• İşitme kaybı
• Tümörün bağışıklık sistemini zayıflatması sonucu sık enfeksiyon görülmesi
• Vücutta kalıcı felçlikler
• Solunum merkezine baskı uygulaması sonucu ani solunum durması ve ölüm

Bu yüzden beyin menenjiomları tanı konulduğunda derhal tedavi altına alınması gereken hastalıklardandır.

Menenjioma Ne İyi Gelir?

Menenjiomlarda tanı konulduğunda komplikasyonları önlemek için tedavi uygulanması şarttır. Oluşabilecek komplikasyonlar yaşam kalitesini oldukça düşürücü ve hayatı tehdit edici boyuttadır.

Hastalarda ameliyat sonrası uygulanan kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları tümörün tekrar etmesini ya da var olan tümörün büyümesini sınırlandırır.

Menenjiom için risk faktörlerini taşıyan bireylerin (Nörofibromatozis hastası, kafa bölgesine radyasyon almış kişiler, Meme kanseri hastaları) taramadan geçmesi erken tanı ve tedavi uygulaması için gereklidir.

Halk arasında menenjioma sahip bireylerde yeşil yapraklı gıdaların ve zeytinyağının tümöre iyi geldiği söylenilse de bununla alakalı yeterli çalışma ve kanıtlar bulunmamaktadır.

Menenjiom İlaçları 

Menenjiom tedavisi bekleme tedavisi, cerrahi girişim, kemoterapi ve radyoterapi kombinasyonu olmak üzere 3’e ayrılır. Kemoterapide kemoterapötik ajanlar denen; tümör hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini durduran, metastaz (diğer organlara yayılım) yeteneğini azaltan ilaçlar kullanılır. 

Bu ilaçlar;

• İnterferon: İnterferonlar; menenjiomla savaşması için bağışıklık sistemini uyaran vücut proteinidir. Ayrıca menenjioma giden kan akımını da azaltarak tümörün beslenmesini bozar, küçülmesine yardımcı olur. Bu ilacın yan etkileri arasında yorgunluk, baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu, anksiyete, depresyon, anemi(kansızlık), böbrek bozuklukları görülebilir. Bu yan etkiler hastayı sıkıntıya sokacak düzeye ulaştığında hekime başvurulmalıdır.
• Bevacizumab: Malign(Kötü huylu) menenjiom hücrelerine saldıran monoklonal antikor olarak adlandırılan bağışıklık sistemi güçlendirici ilaçtır. Tümöre giden kan akımını da azaltarak tümörün küçülmesine yardımcı olur. Yan etkileri arasında hipertansiyon (tansiyonun yüksek olması), bazı böbrek problemleri, hafif mukozal kanamalar (burun kanaması gibi) görülebilir. Bu belirtiler hastayı tedirgin edecek düzeye ulaştığında hekim bilgilendirilmelidir.
• Hidroksiüre: Kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatan veya bu büyümeyi durdurabilen bir ilaç olan hidroksiüre; menenjiomu olan bazı hastalarda da fayda sağlayabilir. Yan etkileri arasında bulantı, kusma, cilt döküntüleri ve kemik iliği depresyonu (kan hücrelerinin üretimini engelleyen durum) görülebilir.

Menenjioma sahip ve bunun belirtilerini yaşayan hastalarda şiddetli baş ağrısı sık görülen bir semptomdur. Bunun nedeni tümörün etrafında sıvı toplayarak ödem oluşturması ve bu ödemin beyin zarlarını sıkıştırması sonucudur. 

Bu yüzden bu hastalarda beyin ödemini azaltmak için deksametazon adlı ilaç da sıklıkla kullanılır.

Menenjiom Ameliyatı

Menenjioma sahip hastaların eğer genel durumu da elverişli ise cerrahi tedavi altına alınması oluşabilecek komplikasyonları önler ve iyileşmeyi hızlandırır.

• Ameliyat öncesinde hasta anestezi ekibi tarafından uyutulur. Cerrah ya da cerrahi asistan tarafından saçlar tıraşlanır. Cerrah tümör olan bölgeyi steril bir kalemle işaretler. Ardından kafa bölgesine steril örtüler serilir.
• Ameliyat esnasında hastanın kafa derisi kesilir ardından tümörün bulunduğu bölgeye göre deri altındaki dokular kaldırılır. Hastada tümörün olduğu bölgedeki kemik çıkarılır ve içi sıvı(serum fizyolojik ) dolu bir kaba konarak bekletilir.
• Cerrah kemiğin altındaki beyin zarlarını dikkatli bir şekilde kaldırır ve tümör dokusuna ulaşır. Tümör dokusu belli başlı cerrahi aletlerle temizlenir.
• Bazen menenjiom hayati damarlar ve sinirleri saracak şekilde kafa içinde bulunabilir. Böyle bir durumda hastada damarlara yakın kısma kadar olan tümör dokusu temizlenir, damarlara yakın olan kısımdaki tümörler kanama, sinir hasarı gibi komplikasyonları önlemek adına orada bırakılır ve radyoterapi ile kalan tümörün küçültülmesi sağlanır.
• Cerrah tümörü çıkardıktan sonra kanama kontrolünü yapar, beyin zarlarını diker, sıvı içine koyduğu kemik dokusunu tekrardan yerine koyar. Deri altı dokuları ve deriyi kapatarak ameliyatı sonlandırır.
• Hastalar ameliyat sonrası 1-2 gün yoğun bakım ünitesinde kalırlar. Eğer ameliyata bağlı herhangi bir komplikasyon oluşmazsa hasta beyin cerrahisi servisine alınır. Burda 3-4 gün kadar kalan ve herhangi bir şikâyeti olmayan hasta ilaçları reçete edilerek taburcu edilir.

Hastalarda ameliyat sonrası baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, geçici felçlikler görülebilir. Ancak bu durumlar iyileşme ile beraber düzelir.

Gebelikte Menenjiom

Menenjiomlar östrojen ve progesteron reseptörü (hormonun hücre çoğalmasına yanıt oluşturması için bağlandığı birim) barındırırlar. Bu hormonların menenjiomun büyüyüp yayılmasına yardımcı olduğu düşünülmektedir. 

Gebelik sırasında östrojen ve progesteron miktarı artar. Bu bağlamda menenjiomu olan bir kadın gebe kalırsa bu durum tümörün büyümesine yardımcı olabilir. 

Aynı şekilde gebe olan bir kadında menenjiom oluşursa; bu durum menenjiomun daha hızlı büyümesine yardımcı olur.

Bu gibi durumları engellemek için önceden menenjiomu olan, tedavi olup iyileşen kadınlarda en az 5 yıl gebelik önerilmemektedir. Eğer gebe bir kadında menenjiom ortaya çıkarsa bu tümörün büyüyüp yayılmasını engellemek için ailenin kararıyla gebelik sonlandırılabilir.

Bebek ve Çocuklarda Menenjiom

Bebeklerde ve çocuklarda menenjiom genellikle doğuştan gelen (konjenital, anne karnında oluşmuş) bir tümördür.

Hastalarda baş ağrısı, bulantı, fışkırır tarzı kusma, görme bozukluğu, kafa içi basıncı artışı (tümörün baskı uygulamasına bağlı) ve bunun sonucunda hidrosefali (ventrikül denen kafa içi boşluklarında sıvı toplanması), gözlerde batan güneş manzarası (göz bebeğinin aşağıya doğru kayması, göz bebeğinin yukarı doğru kaldırılamaması) gibi semptomlar görülür.

Bu gibi durumlarda hasta pediatrik nörolog veya pediatrik nöroşirurji (çocuk beyin cerrahı) tarafından muayene edilmeli ve tedavi uygulanmalıdır.

Bebek ve çocuklardaki tedavide genellikle cerrahi girişim ön plandadır. Beyinde kalıcı hasar oluşumunu engellemek ve periferik sinir (organların hareketini sağlayan sinirler) hasarını önlemek için ameliyat zaman kaybedilmeden yapılmalıdır.

Menenjiomda Hangi Doktora Gidilmeli?

Menenjiom gelişimi yavaş olan iyi huylu bir beyin tümörü olduğu için çok büyük olmayana kadar belirti vermeyebilir. Bu durumda hastalara başka nedenden ötürü çekilen beyin tomografisinde tesadüfen saptanır. Bu durumda hasta tedavi altına alınmak üzere bir Beyin Cerrahisi Uzmanı’na yönlendirilir.

Bazen hastalar şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, yorgunluk gibi semptomlarla Nöroloji polikliniğine başvurabilirler.

Burada hekim ayırıcı tanıyı yapıp (bu semptomlara neden olabilecek diğer hastalıkların olmadığına emin olması) şüphelendiği hastalarda Beyin Manyetik Rezonans Görüntülemesi (MR) isteyebilir.

Nöroloji uzmanı Beyin MR’ı sırasında saptadığı menenjiomlara sahip hastaları tedavi altına alınması için Beyin Cerrahisi Uzmanına yönlendirir.

Çocuk hastalarda belirtilere rastlanıldığında genellikle Çocuk Nörolojisi Uzmanına başvurulur. Yapılan taramalarda beyin tümörüne rastlanırsa hasta Pediatrik Nöroşirurji (Çocuk Beyin Cerrahi) Uzmanına yönlendirilir.

Bazen hastalar şiddetli baş ağrısı, kusma, görme bozukluğu, işitme kaybı gibi nedenlerle direk olarak Beyin Cerrahisi uzmanına başvurabilir.

Beyin cerrahı bu hastalarda ayırıcı tanıyı uygulayıp (bu semptomlara neden olacak diğer hastalıkların olmadığından emin olup) beyin görüntüleme yöntemlerine başvurur. Bu şekilde menenjiomları saptayabilir.

Hastalarda özellikle sabah uyanıldığında ve gün içinde de devam eden şiddetli baş ağrısı, fışkırır tarzda kusma, görme bozuklukları, kulak çınlaması, işitme kaybı gibi semptomlar beraber bulunduğunda bir nöroloji ya da beyin cerrahisi uzmanı tarafından muayene olunması gerekmektedir.