Toz Alerjisi

Toz Alerjisi Nedir?

Alerji normalde zararlı olmayan dışarıdan vücuda giren veya deriyle temas eden maddelere vücudun aşırı duyarlı olması nedeniyle bağışıklık sisteminin tepki vermesi sonucunda oluşur.

Alerjiye neden olan maddelere alerjen denir. Toz alerjisi akar denilen küçük hayvanlar, böcek dışkıları, küf, hayvan tüyleri, dışardan gelen ufak toprak parçaları, ağaç tozları, bazı çevresel atıkların oluşturduğu tozların neden olduğu alerji çeşididir. Toz alerjisi ev tozu akarı alerjisi, mite alerjisi olarak da bilinir.

Alerji insanların yaklaşık %20'sini etkileyen bir rahatsızlıktır. Her yaşta ortaya çıkabilir. Bazen ilk başta duyarlılık olmasa da zamanla gelişebilir. Bazı hastalarda da zaman geçtikçe duyarlılık azalabilir.

Alerji bazen temas sonrası hemen gelişebileceği gibi birkaç saat sonra da gelişebilir. Toz alerjisi şikayetlere yönelik ilaçlarla tedavi edilebilir hatta uygulanan bazı tedaviler şikayetleri büyük oranda ortadan kaldırabilir. Kişi uzman doktora başvurulmalı ve verilen tedaviye uymalıdır.

Toz Alerjisi Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler kişiden kişiye, duyarlılık seviyesine göre değişkenlik gösterebilir. Sıklıkla deride ve solunum yolunda belirtilere neden olur. Astım, alerjik nezle, atopik dermatit, egzema gibi belirtilere yol açarlar.

Genel anlamda toz alerjisi belirtileri;

• Hapşırık
• Öksürük
• Burunda tıkanıklık, burun akıntısı, sürekli burun çekme
• Kaşıntı (Burun, göz ve temas varsa temas bölgesinde sıklıkla görülür, tüm ciltte de görülebilir)
• Gözlerde kızarıklık, göz yaşarması, gözlerde sulanma
• Boğazda ağrı, iltihap ve kaşıntı, boğazda gıcık
• Deride kızarıklık, kaşıntı, döküntü, cilt kuruluğu
• Vücutta şişlik
• Geniz akıntısı
• Nefes alıp verirken zorlanma, nefes darlığı, nefes alıp verirken hırıltı duyulması
• Göğüste baskı, daralma veya  sıkışma hissi 
  

Toz Alerjisi Nedenleri Nelerdir?

Alerji hastalığında en sık görülen neden genetik yatkınlıktır. Kişinin ailesinde alerji olması durumunda kendisinde de alerji gelişme olasılığı artacaktır. Ancak alerjiler her kişide aynı duyarlılık seviyesi göstermez. 

Bazı kişilerde alerjik reaksiyonlar zamanla azalma eğilimi gösterirken bazılarında da ilerleyen  zamanda artma eğilimindedir. 

Toz alerjisinde alerjiyi tetikleyen etkenler şöyle sıralanabilir;

• Ev tozu akarı (Mite): Gözle görülemeyen ancak mikroskop altında görülebilen eklem bacaklı bir hayvandır. Akarlar evde en sık halı, yatak, yastık, yorgan, mobilya gibi yerlerde bulunurlar. İnsanların deri döküntüleri ile beslenirler. Sıcak ve nem oranı yüksek ortamlarda daha kolay ürerler ve yaşarlar. Alerjiyi esas olarak tetikleyen etkendir.
• Hayvan tüyü, kürkü
• Ağaçlardan yayılan tozlar, parçacıklar
• Küf, hamamböcekleri
• Evdeoluşan, rüzgarla yayılan tozlar

Toz Alerjisi Teşhisi

Toz alerjisinde teşhis için öncelikle hastadan anamnez yani öyküsü alınır. Hastanın şikayetleri, şikayetlerin ne zaman başladığı, daha önce böyle şikayetleri olup olmadığı, hangi ortamlarda daha sık ortaya çıktığı gibi sorular sorulur. 

Ailede benzer şikayetlere sahip birinin olup olmadığı, başka bir rahatsızlık veya ilaç kullanımı sorgulanır. Ardından fizik muayeneye geçilir. Hastanın şikayetlerine göre göz, burun, ağız, boğaz veya ciltteki bulgulara bakılır.

Örneğin burundaki akıntı, gözdeki kızarıklık, ciltte kaşıntı izleri, boğazda iltihap gibi şikayetler fizik muayene ile görülebilir. Fizik muayene ardından tanıyı koyabilmek için bazı testler uygulanır.

 Bu testler şöyle sıralanabilir; 

Prick testi (çizme testi): Alerjiye neden olan maddenin tespiti için sık yapılan bir testtir. Prick testi ile deri üzerine genelde kolun iç kısmına alerjiye neden olabilecek maddelerden hazırlanan solüsyonlar damlatılır. Yaklaşık 15-20 dakika bekletilir. Ardından deri üzerinde kızarıklık olup olmadığına bakılır. Kızarıklık oluşan bölgelerdeki maddeler alerjen olarak değerlendirilir. 

Patch testi (yama testi): Patch testi egzama oluşan alerjilerde nedeni bulmak için yapılır. Deriye üzerinde bir takım maddeler olan bant yapıştırılır. Bant iki gün hastanın üzerinde sırt bölgesinde bekletilir. Kızarıklık oluşan bölgelerdeki maddeler alerji oluşturuyordur ve alerjen olarak kabul edilir. 

İntradermal test (deri içi test): Daha net sonuçlar alabilmek için yapılır. Deri altına ince uçlu bir iğne ile alerjen madde enjekte edilir. 15 -20 dakika sonra sonuçlar alınır. 

Kan tetkiki: Kanda alerji durumda incelenen bazı değerler vardır. En önemlisi IgE antikoru olup kandaki düzeyi artmış bulunur. Kanda eozinofil düzeyi de artmış görülür.

Toz Alerjisi Tedavisi

Toz alerjisi tedavisinde öncelikle hasta tozdan ve tozlu ortamlardan uzak durmalı, alerjenlerden kaçınmalıdır. Ancak buna rağmen şikayet devam edebilir ve bu yüzden ilaç tedavisi önerilebilir. Toz alerjisi ev tozu akarı, toprak veya rüzgarla gelen tozlar, evde temizlik yaparken karşılaşılan tozlarla tetiklenir.

Toz alerjisinde en çok önerilen tavsiyeler ise şu şekildedir;

• Kullanılan yatak ve yastıklar toz geçirmez örtülerle örtülmeli, toz geçirmez kılıflar kullanılmalıdır.
• Çarşaf, yastık kılıfı, yatak örtüleri veya battaniyeler sık sık yüksek ısıda yıkanmalıdır. Kullanılan havlular da yüksek ısıda yıkanmalıdır.
• Evde temizlik yapılırken özellikle süpürme ve toz alma işlemleri sırasında maske takılmalı, eğer varsa başka bir kişiden yapması istenmelidir.
• Evde mümkün olduğunca az halı kullanılmalı, yün halılardan kaçınılmalıdır. Halı yerine kolay yıkanabilen paspas, ince kilim tercih edilebilir.
• Ev sık sık havalandırılmalı ve nem oranı düşük tutulmalıdır. Çünkü ev tozu akarları düşük nem seviyesinde yaşayamaz.
• Evde mümkünse evcil hayvan bulundurulmamalıdır.
• Evde ve yatak odasında özellikle az eşya bulundurulmalı, toz tutabilecek eşya ve nesnelerden uzak durulmalıdır.
• Toz alerjisi olan çocuklara yünlü oyuncak verilmemelidir.
• Evde küf olmamasına dikkat edilmeli varsa temizlenmelidir.
• Kişi kendi kişisel el, yüz, burun temizliğine ve ev temizliğine dikkat etmelidir.

Alerji için kullanılan ilaçlar şöyle sıralanabilir;

• Antihistaminik ilaç: Alerjide ortaya çıkan belirtileri tedavi etmek için kullanılır. Histamin alerjik reaksiyonlarda, vücudun bölgesel bağışıklık oluşturmasında görevlidir. Histaminin bazı etkileri kaşıntı, deride kızarıklık ve deri döküntüsüdür. Antihistaminik ilaçlar histaminin etkisini engeller. Bu sayede belirtiler giderilmeye çalışılır.
• Dekonjestan ilaçlar: Konjesyon burun ve solunum yolundaki damarların şişmesi ile tıkanıklık oluşmasıdır. Dekonjestanlar bu tıkanıklığı gidermek için kullanılır. Burundan sprey ile veya ağızdan ilaç olarak kullanılır.
• Kortikosteroid spreyler: Burun tıkanıklığını gidermek için kullanılan ilaçlardır.
• İmmünoterapi: Aşı tedavisi olarak da bilinen immünoterapi şiddetli alerji durumlarında, diğer tedaviler yetersiz kaldığında tercih edilebilir. Bu tedavi ile bağışıklık sisteminde tolerans sağlanmaya çalışılır. Alerjiyi tetikleyen maddelere karşı hassasiyet azaltılmaya çalışılır. İmmünoterapi sadece seçilmiş bazı hastalarda uygulanabilir.

Bu ilaç ve tedaviler doktor reçetesi olmadan veya doktor tavsiyesi olmadıkça kullanılmamalıdır.

Toz Alerjisi Tedavi Edilmezse

Toz alerjisi tedavi edilmediği takdirde kişiyi rahatsız eder, kişinin yaşam kalitesini bozar. Kişi sürekli kaşıntı, şişlik, burun tıkanıklığı, gözde kızarıklık, nefes darlığı gibi zorluklarla baş etmek zorunda kalır.

Kişi toz bulunan ortamlara girdiğinde alerjisi tetiklenebilir ve şikayetleri başlar. Toz alerjisi için kişi semptomlarını, şikayetlerini gidermek için tedavi aldığı takdirde daha rahat bir şekilde alerjiyi  geçirecektir. 

Toz Alerjisine Ne İyi Gelir?

• Toz alerjisinde verilen tedavinin uygulanması şikayetleri giderir ve kişi rahatlar. Ayrıca tozdan kaçınmak da önemli, uyulması gereken önerilerdendir. 
• Hasta doktorun verdiği tedaviye uymalı, doktor tavsiyesi olmadan, eczacıya danışılmadan  ilaç kullanılmamalıdır. 
• Evde halı kullanmamak, toz geçirmeyen yastık ve yorgan kılıfları kullanmak, temizlik yaparken maske kullanmak ve evi sık sık havalandırmak toz alerjisine iyi gelir. Evde hava kurutucu veya nem oranını düşüren cihazlar kullanmak tercih edilebilir.

Çocuklarda Toz Alerjisi

Alerji gelişmesi genetik olarak tetiklenebilir. Anne, baba veya her ikisinde alerji olması durumunda çocukta da alerji gelişme olasılığı artacaktır. 

Genetik nedenler dışında alerjiyi tetikleyen maddelere maruz kalmak da alerji riskini artırır. Çocuklarda önlem alınmalı ve maruziyetten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

Çocuğun odası sık sık havalandırılmalı, temizlik yapılmalıdır. Çocukların aşısı düzenli yaptırılmalı, beslenmesine dikkat edilmelidir. Çocuk tozdan, küften, sigara dumanından uzak tutulmalıdır.

Çocuğun odasında halı bulundurulmamalıdır. Çocuğun yastığı, çarşafı yüksek ısıda yıkanmalıdır. Çocuğun oyuncaklarını seçerken yün olan ve toz tutabilecek oyuncaklardan uzak durulmalıdır. 

Çocukta gözde kızarıklık, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler olduğunda ve alerjiden şüphelenildiğinde çocuk doktoruna başvurulmalıdır. 

Toz Alerjisi İlaçları

Toz alerjisinde ilaçlar korunma ve kaçınmaya rağmen belirtilerin devam etmesi, belirtilerin şiddetli olması ve kişiyi rahatsız etmesi sonucunda önerilir.

Genel anlamda toz alerjisinde kullanılan ilaç ve tedaviler şöyledir; 

Antihistaminik ilaçlar; Histamin bağışıklık sisteminin savunma mekanizma olarak artar. Artması sonucu kaşıntı, burun akıntısı, burun tıkanıklığı gibi alerjik reaksiyonlar oluşur. Antihistaminik ilaçlar histaminin etkisini engelleyerek etki eder. Burun akıntısı, gözlerde sulanma, kaşıntı gibi şikayetleri giderir. Antihistaminik ilaçlar ağızdan tablet olarak, burundan sprey olarak veya göz damlası şeklinde kullanılabilir. 

Dekonjestanlar; Özellikle burun tıkanıklığında, solunum yolundaki tıkanıklıklara bağlı darlıkları gidermek için kullanılan ilaçlardır. Genelde antihistaminik ilaçlarla birlikte kullanılır. Burundan sprey şeklinde veya ağızdan ilaç olarak kullanılabilir. 

Kortikosteroid ilaçlar; Burundaki tıkanıklık, burun akıntısı ve nefes darlığı gibi şikayetler için kullanılır. Astım ve alerjik rinit gibi durumlar oluştuğunda tercih edilir. Kullanım şekli inhaler (solunum yolu ile), ağızdan tablet şeklinde olabilir.

Antilökotrien ilaçlar; Lökotrienler bağışıklığı sisteminde görev alan kimyasal maddelerdir. İnflamatuar olaylarda, alerjik reaksiyonlarda rol oynar. Antilökotrien ilaçlar lökotrienlerin etkisini azaltmak için kullanılır. 

İmmünoterapi; Belirtileri gidermeye çalışmakla birlikte alerjiye neden olan durumun düzeltilmesi ve bağışıklık sisteminin iyileşmesi amaçlanır. İmmünoterapide vücutta alerji oluşturan maddeler belli dozlarla verilerek bağışıklık sisteminin alerjen maddeyi kabul etmesi verilen aşırı immün yanıtın giderilmesi hedeflenir. Ancak immünoterapi için hastanın bazı koşulları sağlaması gereklidir. Alerjinin en az 2 yıldır olması, belirtilerin uzun sürmesi ve diğer tedavilere yanıt alınamaması gibi koşullar aranır. 

İlaç tedavileri doktor reçetesi olmadan kullanılmamalıdır, doktorun önerdiği sürede ve şekilde kullanılmalıdır.

Toz Alerjisi için Hangi Doktora Gidilmeli?

Kişi belirtilerden rahatsızlık duymaya  başladığında şikayetlere yönelik olarak doktora gidilmelidir. Kişi gözde kızarıklık, kaşıntı, gözde yaşarma gibi şikayetlere sahipse bir göz uzmanına başvurmalıdır. 

Eğer ciltte kaşıntı, şişlik gibi şikayetler ön planda ise dermatoloji doktoruna başvurulmalıdır. Kişide daha çok burunda akıntı, burun tıkanıklığı, boğazda kaşıntı, boğaz ağrısı gibi şikayetler varsa Kulak Burun Boğaz uzmanına başvurmalıdır. 

Alerji ve bağışıklık sistemini inceleyen uzmanlık dalı İmmünolojidir. Kişi alerjiye yönelik şikayetleri olduğunda immünoloji uzmanına da başvurmalıdır. 

Hasta çocuk ise çocuk hastalıkları uzmanına veya çocuk immünoloji uzmanına gidilmelidir. Eğer hasta erişkin ise Dahiliye uzmanına da başvurulabilir.