Vücutta Yanma

Vücutta Yanma Nedir?

Vücutta yanmalar, aşırı ısı içeren maddelere maruziyet, güneş ışınlarına uzun süre maruz kalma, aşırı radyasyon, kimyasal maddeler veya elektrik kaynaklı oluşabilmektedir. Yanıklar vücudun herhangi bir bölümünde meydana gelebilir. Vücutta yanmalar küçük bir alanı kaplayabileceği gibi büyük alanları da etkileyebilmektedir.  

Vücuttaki yanmalar herhangi büyük bir problem oluşturmayacağı gibi hayatı tehdit edici düzeyde fazla da olabilir. Yanık tedavisi, var olan yanığın yerine, şiddetine ve etkilenen bölgenin büyüklüğüne göre değişiklik gösterir. Örneğin birinci derece güneş yanığı ve küçük vücut bölümlerindeki yanıklar genellikle evde tedavi edilebilir. Ancak derin ve yaygın bölgeleri etkileyen yanıkların hastane ortamında veya yanık merkezinde tedavi edilmesi gerekebilir.  

Vücutta Yanma Belirtileri

Vücutta yanma belirtileri, yanığın derecesine göre değişiklik gösterebilir. Birinci derece yanıklar daha basit ve hafif belirtilere yol açarken üçüncü ve dördüncü derece gibi ileri derece yanıklar daha ciddi belirtilere yol açar. Genel olarak üç ana yanık derecesi vardır. Dördüncü derece yanık ise üçüncü derece yanığa ek olarak semptomlar cildi aşarak tendon ve kemiklere kadar ilerler. Bu ölümcül olabilecek kadar ciddi yanıklardır ve acil tedavi olmaması halinde genel bir yanıkta ölüm çok muhtemeldir.   

Birinci Derece Yanık Belirtileri 

Birinci derece yanıklara yüzeysel yanık adı da verilmektedir. Çünkü birinci derece yanıklar cildin en üst katmanını etkileyen yanıklardır. Birinci derece yanıklar, vücutta yanmaların en hafif türlerinden biridir ve fazla bir müdahale gerektirmeden kendi kendine iyileşebilir. Ancak birinci derece yanıklardan bazıları etkilenen bölgeye göre ağrılı olabilmektedir. Bu gibi durumlarda hastaneye başvurmak en doğrusudur.  

Birinci derece yanıklar genelde küçük bölgeleri etkilediği için ve sadece derinin üst katmanını tuttuğu için birkaç günde iyileşme eğilimi gösterirler. Birinci derece yanıklarda ilk öncelikle ve en yaygın olarak oluşan belirti, etkilenen bölgede kızarıklık, hafif ve şiddetli ağrı ve şişliktir. Bu belirtilerden ortalama bir gün sonra etkilenen deri bölgesinde soyulmalar oluşabilir.   

Birinci derece yanıklar ne kadar hafif olarak bilinse de vücudun büyük bir bölümünü etkilediğinde veya aşırı ağrıya neden olduğunda bazı problemlere yol açabilir. Bu yüzden bu konularda dikkatli olmak gerekir. Ayrıca elektrik çarpmaları da birinci derece yanığa sebep olabilse de fark edilenden daha fazla soruna neden olabilir. Bu yüzden elektrik çarpmalarında doktora başvurmak gerekir.  

İkinci Derece Yanık Belirtileri

İkinci derece yanıklar, birinci dereceye göre daha şiddetlidir. Kısmi kalınlıkta yanık olarak da isimlendirilebilir. İkinci derece yanığın belirtileri aslında yanığın şiddetine bağlı değişiklik gösterebilir. İkinci derece yanıklarda, birinci derece yanığa göre farklı olarak epidermis denilen derinin en dış tabakası dışında daha derinde yer olan dermis tabakasında da hasarlanma vardır.  

İkinci derece yanıklarda doktora başvurmak gerekebilmektedir. Özellikle cildin açıkta kalan bölgelerinde veya vücudun büyük bölümlerinde meydana gelen ciddi yanıklar doktora gitmeyi gerektirir. Yanık geçtikten sonra veya yanıktan birkaç gün sonra oluşan ateş, o bölgenin enfeksiyon kaptığını gösterebilir. İkinci derece yanıkların bazı yaygın belirtileri şunlardır:

Islak Görünümlü veya Sıvısı Akan Bir Yara

 b-) Cilt üzerinde kabarcıklar

 c-) Düzensiz desenli yanıklar

 d-) Yoğun ağrı veya cilt hassasiyeti

 e-) Beyaz, çok koyu kırmızı veya çok koyu kahverengi görünen cilt

 3-) Üçüncü derece yanık belirtileri

Üçüncü derece yanıklar en ciddi yanıklardır. Ciltte yer alan 3 katmanın üçü de etkilenir. Bu yanıklar ayrıca kemik, kas gibi dokulara da zarar verebilir. Kesinlikle bir doktora kontrolünde olmayı gerektiren yanıklardır. Üçüncü derece yanıklar aşırı şiddetli olsa da o bölgedeki sinirler de hasar gördüğü için hasta çoğunluk ağrı hissetmez. Üçüncü derece yanıkların belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

 a-) Sertleşmiş ve kurumuş deri

 b-) Siyah, beyaz, kahverengi veya sarı bir cilt rengi

 c-) Etkilenen cilt bölgesinde şişme 

Vücutta Yanma Nedenleri Nelerdir?

Vücutta yanmanın birçok farklı nedeni olabilmektedir. Vücutla temas eden herhangi sıcak bir madde veya bir kimyasal gibi çeşitli maddeler yanığa sebep olur. Bu maddelerin vücuda değmesinin yanı sıra maruz kalma süresi de önem taşır.  

Birinci Derece Yanık Nedenleri

Birinci derece yanı yüzeyel yanıkların birçok sebebi olabilse de en sık görülen nedenleri şu şekilde sıralanabilir:  

a-) Güneş yanıkları: Birinci derece güneş yanığı, güneş altında çok uzun süre vakit geçirildiğinde  ve yeterli güneş kremi sürülmediğinde meydana gelir. Güneş ışınları derinin en dış katmanını etkileyerek o bölgede kızarıklık, kabarma, soyulma gibi durumlara neden olabilir. Bunun sebebi güneşte bulunan yoğun ultraviyole (UV) ışınlarıdır.

b-) Haşlanma: Özellikle küçük çocuklarda daha sık görülen haşlanmalar, birinci derece yanıkların bir nedeni olarak sayılabilir. Özellikle çocukların evlerdeki ocaklarda bulunan tencerelerle oynayıp haşlanmış suyun veya buharın vücuda değmesi sonucunda yanıklar oluşur. Ayrıca aşırı sıcak suda yıkanmak da birinci derece yanıklara neden olabilmektedir.  

c-) Elektrik: Elektrik yanıkları da daha çok çocuklarda görülmektedir. Özellikle elektrik prizleri, elektrik kablolarıyla oynayan çocuklarda elektrik çarpması sonucu yanıklar oluşabilmektedir.  

İkinci Derece Yanık Nedenleri

Güneş ve soba gibi fiziksel ısı kaynakları ikinci derece yanıklara neden olabilir. Bazı temizlik ürünleri gibi kimyasallar da ikinci derece yanıkların sık sebeplerindendir. En sık olarak ikinci derece yanığa neden olan durumlar şu şekilde sıralanabilir:  

a-) Çok açık tenli bir kişinin uzun süre güneşte oturması  

b-) Fırın ve soba kazaları

c-) Ateşe maruz kalma

d-) Kaynar su ile temas

e-) Asitli maddeler

f-) Elektrik  

Üçüncü Derece Yanık Nedenleri

Uzun süre doğrudan ısıya maruz kalmak, üçüncü derece yanıkların en yaygın nedenidir. Bu ısı yayan maddeler tava, sigara, ateş gibi farklı şekilde olabilmektedir. Arıca aşağıdakiler de üçüncü derece yanıklara neden olabilir:

a-) Temizlik ürünleri

b-) Araba aküsü asidi

c-) Benzin veya çimento gibi sert kimyasallar

d-) Yıldırım veya elektrik

e-) Sıcak su veya buhar

Vücutta Yanma Teşhisi

Vücutta yanmanın teşhisi, direkt olarak doktorun hasarlı bölgeyi görmesi ile mümkündür. Hastanın yanığa neden olabilecek durumu hekime anlatması ile durum daha da kesinleşir. Hekim yanık hastasını gördüğü andan itibaren değerlendirmeye başlar. Yanığın derecesi, yanık bölgesi gibi durumlar incelenir.  

Yanık, toplam vücut yüzey alanınızın yüzde 10'undan fazlasını kaplıyorsa, çok derinse, yüz, ayak veya kasık gibi bölümlerde oluştuysa ciddi olarak kabul edilmekte ve yanık merkezine sevk gerekebilmektedir. İhtiyaç duyulması halinde bazı laboratuvar testleri veya röntgen gibi görüntüleme tetkikleri istenebilir.  

Vücutta Yanma Tedavisi

Birinci derece yanık gibi hafif yanıkların çoğu evde tedavi edilebilir. Genellikle birkaç hafta içinde de iyileşirler. Ciddi yanıklar için, uygun ilk yardım ve yara değerlendirmesinden sonra, tedavi ilaçlar, yara örtüleri veya cerrahi yöntemlerle yapılabilir. Tedavinin amacı ağrıyı kontrol etmek, ölü dokuyu çıkarmak, enfeksiyonu önlemek, yara dokusu oluşma riskini azaltmak ve etkilenen bölgenin fonksiyonunu yeniden kazanmaktır.

Ciddi yanıklar oluşan kişilerde tedavi, özel yanık merkezlerinde yapılmalıdır. Büyük yaraları örtmek için deri greftlerine (parçalarına) ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca bu kişilerin duygusal desteğe ve fizik tedavi gibi aylarca bakıma ihtiyacı olabilmektedir. Büyük yanıklarda ilk yardım tedavileri uygulandıktan sonra iyileşme adına aşağıdaki tedaviler uygulanabilir:

a-) Su bazlı tedaviler: Hekim gerektiği takdirde var olan yanık dokusunu kaldırmak ve temizlemek için su bazlı aletlerle bir temizleme ve bakım işlemi yapabilir.  

b-) Susuz kalmayı önleyen sıvılar: Yanıklardaki en büyük sorunlardan biri sıvı kaybetme ve kişinin dehidrasyona yani susuzluk durumuna girmesidir. Susuz kalma da zamanla kişiyi organ yetmezliğine kadar götürebildiği için bunu önlemek adına damardan sıvı takviyeleri uygulanır.

c-) Ağrı ve anksiyete ilaçları: Yanıkların iyileşme süreci inanılmaz derecede acı verici olabilir. Özellikle yanığın derecesine göre pansuman değişikliklerinde hastalar aşırı ağrı hisseder. Bunu engellemek için morfin gibi ağrı kesiciler ve anksiyete ilaçları kullanılabilir.  

d-) Yanık kremleri ve merhemler: Genelde hekimler yara iyileşmesi için ve yanık üstüne binebilecek bir enfeksiyonu engellemek için basitrasin ve gümüş sülfadiazin gibi maddeleri içeren çeşitli topikal kremler kullanır.

e-) Pansuman: Yanık bölgesinin iyileşmesini hızlandırmak ve enfeksiyondan korumak için çeşitli özel sargılarla pansuman yapılır.  

f-) Tetanoz aşısı: Bazı yanıklardan sonra hekim tetanoz aşısı ihtiyacı duyabilmektedir.  

Yanık alanı büyükse, özellikle herhangi bir eklemi kaplıyorsa, kişinin normal hareketlere sahip olmasını sağlamak için fizik tedavi egzersizlerine ihtiyaç duyulabilir. Bu egzersiz tipleri eklemleri güçlendirir ve kas gücünü, koordinasyonunu arttırır. 

Vücutta Yanma Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Vücutta yanmalar, yanığın derecesi ve yanık bölge büyüklüğüne göre bazı komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bunlar ölüme kadar ilerleyebilecek kadar şiddetli olabilmektedir. Bu komplikasyonlar şu şekilde sıralanabilir: 

Şok

Ciddi bir yanıktan sonra sıvı kaybından dolayı şok durumu görülebilmektedir. Şok durumunda vücuda yeterince oksijen sağlanamaz ve müdahale edilmedikçe ölüme kadar ilerleyebilir. Şok belirtileri ve semptomları şunları içerir:

a-) Yüzde solukluk

b-) Soğuk ve kuru bir cilt

c-) Nabızda hızlanma

d-) Solunumda hızlanma

e-) Bilinç kaybı

Sıcak Çarpması

Sıcak çarpması, vücut sıcaklığının 37 ila 40 ° C veya üstüne çıktığında ortaya çıkabilecek bir durumdur. Bu durum genellikle uzun süre güneş altında kalma veya uzun süre sıcak bir ortamda kalma sonucunda meydana gelen yanıklarda oluşur. Sıcak çarpması belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

a-) Aşırı yorgunluk ve enerji eksikliği

b-) Baş dönmesi veya bayılma

c-) Hasta hissetmek veya kusma

d-) Kalp atışında hızlanma

e-) Baş ağrısı

f-) Kas ağrısı

g-) Sinirlilik

h-) Bilinç bulanıklığı

Sıcak çarpması durumunda genelde kişi hızlıca serin bir yere alınırsa, kıyafetler gevşetilirse yarım veya bir saat içinde etkisini kaybetmeye başlar.

Enfeksiyon

Yanık bölgeleri enfeksiyona karşı savunmasız bölgelerdir. Bakteriler bu bölgelere ulaşırsa kolaylıkla bir enfeksiyona nede olabilir. Bu yüzden yanık yarası temiz bir şekilde tutulmalıdır. Aşağıdaki belirtiler yanık bölgesinin enfeksiyonunda görülebilmektedir:

a-) Yanık bölgesinin daha ağrılı bir hale gelmesi

b-) Yanık bölgesinden kötü kokulu bir akıntı gelmesi

c-) 38C veya daha yüksek bir ateş oluşması

d-) Citteki kızarıklığın ve şişliğin artması

Nadir durumlarda, enfekte bir yanık kan zehirlenmesine (sepsis) veya toksik şok sendromuna neden olabilir. Bu ciddi durumlar tedavi edilmezse ölümcül olabilmektedir. Sepsis ve toksik şok sendromu belirtileri şunları içerir:

a-) Yüksek ateş

b-) Baş dönmesi

c-) Kusma

d-) Bilinç bulanıklılığı

Yara Dokusu

Yara dokusu yani skar dokusu, bir yara iyileştikten sonra kalan bir yama veya doku çizgisidir. Küçük yanıkların çoğu sadece küçük bir yara izi bırakır. Yanıkların iyileşmesinden sonra yara izi oluşma aşağıdaki yöntemlerle belli bir oranda azaltmak mümkün olabilmektedir:

a-) Yumuşatıcı kremlerin günde 2 veya 3 kez yanık bölgesine uygulanması

b-) Güneşli günlerde güneş ışınlarından korunmak için yüksek güneş koruma faktörü içeren güneş kremi kullanmak

Psikolojik Etkiler

Özellikle ciddi yanıklar, uzun süreli bir tedavi süreci gerektirdiği ve kalıcı izler bırakabildiği için bazı insanlarda olumsuz psikolojik etlilere neden olabilir. Vücutta yanma hissi ve terleme, vücutta yanma ve kaşıntı, vücutta yanma ve iğne batması, vücutta yanma ve karıncalanma bu psikolojik etkilere bağlı olarak yanık iyileştikten sonra bile devam edebilir. Bu etkiler şu şekilde sıralanabilir:

a-) Kaygı ve stres

b-) Depresyon

c-) Güven ve benlik saygısı eksikliği

Ciddi yanık yaşayan insanlarda sürekli aynı olayı hissetme ve bundan dolayı normal hayata devam etmekte zorluk yaşama gibi belirtilerle kendini gösteren travma sonrası stres bozukluğu hastalığı oluşabilmektedir. Bunlar bir hekim tarafından değerlendirilip tedavi edilebilir.

Vücutta Yanmaya Ne İyi Gelir?

Birinci derece yanık gibi hafif yanıklar evde uygulanabilecek basit tedavilerle kendiliğinden düzelebilmektedir. Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir: 

a-) Soğuk uygulama: Yanmış alanın, aşırı soğuk olmayacak şekilde serin akan bir suyun altına tutulması veya ıslak bir havlu ile basınç uygulanması yanığın iyileşmesine katkı sağlar. Burada önemli olan yanık bölgesine buz gibi bir maddenin direkt koyulmamasıdır.

b-) Sıkı kıyafetlerin çıkarılması: Yanmış olan bölge zamanla şişeceği için bu olmadan önce, o bölgeyi sıkan herhangi bir kıyafet varsa çıkarılması en doğrusu olacaktır.  

c-) Kabarcıkların patlatılmaması: Sıvı dolu kabarcıklar enfeksiyona karşı koruma sağlar. Bu yüzden oluşan kabarcıklar patlatılmamalıdır. Kabarcık kendiliğinden patlarsa da o bölge nazikçe bir su ile temizlenmeli ve antibiyotikli bir yanık kremi sürülmelidir.

d-) Losyon uygulama: Yanık tamamen soğuduktan sonra, aloe vera veya nemlendirici içeren bir losyon uygulanabilir. Bunlar kurumayı önler ve rahatlama sağlar.

e-) Yanığı sarmak: Yanıkları steril bir gazlı bezle örtülebilir. Burada önemli olan yanık olan bölgeye aşırı basıncç uygulanmamalı ve az da olsa hava alacak şekilde sarılmalıdır.

Vücutta Yanma Ameliyatı

Vücutta yanma durumunda bazı ameliyat yöntemleri gerekli olabilir. Bu yöntemler hem iyileşmeyi sağlamak için hem de oluşan komplikasyonları önlemek amacıyla kullanılabilir. Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

a-) Solunum yardımı: Hastanın yanığı yüz, boyun gibi bir bölümdeyse, boğaz bölgesinde yanığa bağlı şişme oluşup solunum durabilir. Bunu engellemek için vakit kaybetmeden nefes borusuna bir tüp yerleştirmek gerekebilmektedir.

b-) Besleme tüpü: Geniş yanıklara sahip olan veya yetersiz beslenen kişilerin beslenme desteğine ihtiyacı olabilmektedir. Beslenme tüplerin burundan sokularak mideye ilerletilerek işlev görür.

c-) Yanık dokusunun kesilmesi: Özellikle üçüncü derece yanıklarda, yanık bölgesinde eskar dokusu adı verilen sert bir doku oluşur. Bu doku bir bölgedeki kan akışını engelleyerek iyileşmeyi engelleyebilir. Ayrıca göğüs bölgesindeki bu doku nefes almayı bile zorlaştırır. Bu yüzden basıncı hafifletmek için eskar dokusu kesilir.  

d-) Deri greftleri: Deri grefti, derin yanıkların neden olduğu skar dokusunun, vücutta bulunan normal bir doku kullanılarak değiştirilmesi işlemidir.

e-) Estetik cerrahi: Plastik cerrahi yöntemleriyle, yanık izlerinin görünümü iyileştirilebilir ve skardan etkilenen eklemlerin esnekliği arttırılabilir. 

Vücutta Yanma için Hangi Doktora Gidilir?

Ani oluşan vücutta yanmalar için gidilmesi gereken bölüm hastanelerdeki acillerdir. Ancak yanık tedavisini esas olarak genel cerrahi hekimleri yapmaktadır. Yanık sonrası süreçte de plastik cerrahi bölümü hastayla ilgilenebilmektedir. Hafif olan yanıklar herhangi büyük bir probleme yol açmadığı için hastaneye gitmeden evde de tedavi edilebilir. Ancak vücutta yanma hissi ve halsizlik kişiyi rahatsız edebileceği için yine de hekime başvurmak gerekebilir. Büyük yanıklar ise ölüme bile yol açabildiği için vakit kaybetmeden bir hekime başvurmak gerekir.