Dirsek Kırığı

Dirsek Kırığı Nedir?

Dirsek eklemi yemek yeme, su içme, saç tarama, diş fırçalama gibi günlük yaşamda ihtiyaç duyduğumuz temel aktiviteleri gerçekleştirmemizi sağlayan sağlam ve fonksiyonel bir eklemdir. Dirsek eklemi kol kemiğinin (humerus) alt ucu ve ön kol kemikleri (radius ve ulna) tarafından oluşturulur. Dirsek eklemini oluşturan kemik kısımların bütünlüğünün bozulması dirsek kırığı olarak adlandırılır.

Dirsek kırıkları açık veya kapalı kırık şeklinde olabilmektedir. Açık kırıklarda kırık bir açık yara ile dış ortamla temas halindedir. Açık yarada kanama ve enfeksiyon riski bulunur. Kapalı kırıklarda ise deride bir açılma yoktur, kemik uçları dışarıdan gözlenmez. Dirsek kırıkları eklemi oluşturan kemiklerin izole kırığı şeklinde olabileceği gibi çoklu kırıklar şeklinde olabilir. Damar, sinir ve bağ yaralanmaları kırığa eşlik edebilir. Travmatik yaralanmalar dirsekte kırıklı çıkıklara neden olabilir.

Kol kemiğinin alt uç kırıkları (distal humerus), radius başı kırıkları ve ulna kemiğinin olecranon adı verilen çıkıntısındaki kırıklar dirsek kırıklarındandır.

Radius başı kırıkları: Dirsek kırıkları içinde sık görülen kırıklardandır. Bu kırıklara bağ yaralanmaları sıkça eşlik etmektedir. Ayrışmamış kırıkları ameliyatsız tedavi edilebilirken bazı kırıkların ameliyatla tespit edilmesi ve bağ yaralanmalarının eşlik ettiği, kırık tespitinin yapılamadığı bazı kırıklar için de radius baş protezi gerekebilmektedir.

Distal humerus kırıkları (humerus alt uç kırıkları): Gençlerde spor sırasında yaralanma, araç kazaları ile; yaşlı hastalardaysa daha basit düşmeler sonucu meydana gelebilmektedir. Sık görülen kırık tipleri epikondiller ve subkondiller humerus kırığıdır. Kırık sonucu damar ve sinir yaralanmaları görülebilmektedir. Distal humerus kırıklarının birçoğu ameliyatla tedavi edilmektedir. Bazı distal humerus kırıkları ise alçı ile ameliyatsız olarak tedavi edilir. Özellikle yaşlı hastalardaki bazı kırıklarda ise dirsek artroplastisi (dirsek protezi) uygulanmaktadır.

Olecranon kırıkları: Olecranon ön kol kemiklerinden ulnanın dirseğe katılan üst uç kısmıdır. Dışarıdan el ile hissedebilen kemik çıkıntıdır. Olecranon kırıkları dirsek üzerine düşme ya da dirsek eklemine alınan travmalar sonucu oluşmaktadır.

Dirsek Kırığı Belirtileri

Bir travma sonrası görülen dirsek çevresindeki şiddetli ağrı, şişlik, dokunmayla hassasiyet ve dirseği düzleştirememe dirsek kırığına işaret edebilir. Dirseğe darbe alma, çarpma, düşme gibi bir travmanın ardından bu belirtileri gösteriyorsanız mümkün olan en kısa sürede bir doktora başvurmalısınız.

Dirsek kırığının belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Dirsek çevresinde ağrı
• Dirsek çevresinde şişlik
• Morarma
• Kırık çevresinde hassasiyet
• Hareket sırasında ağrı
• Hareketlerin kısıtlanması
• Dirseği düzleştirmede başarısızlık ve ağrı
• Dirseği hareket ettirirken kemik uçların birbirine değmesiyle ortaya çıkan sürtünme, tıkırtı sesleri
• Şekil bozuklukları
• Açık kırıklarda açık yara/ kanama
• El parmaklarında karıncalanma/ hissizlik, renk değişimi

Dirsek Kırığı Nedenleri

Dirsek kırıkları dirseğe direkt olarak alınan sert darbeler, dirsek üzerine düşme, dirsek düzken açık el üzerine düşme gibi sebeplerle oluşur. Çocuklarda bisikletten düşme, arkadaşıyla çarpışma; yetişkinlerde düşmeler, kazalar ve spor sırasında alınan darbeler sonucu dirsek kırıkları oluşur.

Dirsek kırığı nedenleri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Dirsek üzerine düşme
• Dirsek düzken açık el üzerine düşme
• Kolun rotasyonda yaralanması
• Dirseğe alınan sert darbeler
• Spor sırasında yaralanma
• Travmalar
• Araç kazaları
• Kol üstüne düşme
• Osteoporoz (kemik erimesi)
• Enfeksiyonlar
• Ateşli silah yaralanmaları

Dirsek Kırığı Teşhisi

Dirsek kırığı teşhisinde yaralanmanın nasıl geliştiği ve hastanın sağlık durumu hakkında bilgiler elde edilir, fiziksel muayene ve görüntüleme yöntemlerine başvurarak teşhis konur.

Hastalık hikayesi: Hastanın şikayetleri, vücudun hangi yerinde ağrı hissedildiği, yaralanmanın ne zaman ve nasıl gerçekleştiği sorgulanır. Hasta tıbbi özgeçmişi ve soy geçmişi hakkında doktoru bilgilendirmelidir.

Fiziksel muayene: Dirsek çevresindeki şişlik, morarma, açık yara, şekil bozukluğu gibi değişikliklere bakılır. Kırığa eşlik eden çıkık, bağlarda yaralanma, damar- sinir yaralanması gibi durumlar araştırılır. Parmaklardaki karıncalanma, uyuşma, sıcaklık ve renk değişikliklerine bakılır.

Dirsek kırığı teşhisi için sık kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

Direkt Grafi/ Röntgen İle Görüntüleme: Direkt grafi (röntgen filmi) dirsek kırıklarının teşhis edilmesi için en sık kullanılan görüntüleme şeklidir. X Işınlarının kullanılmasıyla görüntü elde eden bir yöntemdir, hızlıdır ve maliyeti yüksek değildir. Dirsek kırıklarının teşhisinde çoğu zaman yeterli olabilmektedir. Kemik kırıklarının görüntülenmesinde oldukça iyi olmasına karşın yumuşak dokuların görüntülenmesinde yetersiz kalabilir. Bu yüzden doktorlar kimi zaman manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografiyle görüntüleme yöntemlerine de başvurur.

Bilgisayarlı Tomografi (BT) İle Görüntüleme: Dirsek kırıklarının teşhisinde kırık hattının incelenmesi ve kırık çevresindeki yumuşak doku hakkında bilgiler vermesi nedeniyle özellikle ameliyat öncesinde başvurulan bir görüntüleme yöntemidir.

Dirsek Kırığı Tedavisi

Kırığın durumuna, hastanın yaşına, sağlık durumuna bakılarak dirsek kırığı ameliyatsız veya ameliyatla tedavi edilir.

Ameliyatsız Tedavi: Ayrışmamış dirsek kırıklarında ameliyatsız tedavi tercih edilebilir. Kol alçı veya atel ile hareketsiz tutularak kemik kaynaması kontrollerde röntgen filmleriyle takip edilir. Dirsek kırığı alçı süresi kemik kaynamasına bağlıdır ve bu süreçte dengeli beslenmek, sigaradan uzak durmak önemlidir. Kolu kol askısıyla veya istirahat ederken yastıkla destekleyerek yukarıda tutmak gereklidir. Dirsek kırıkları sonrasında dirsek ekleminde sertlik, hareket kısıtlılığı oluşma riski vardır. Bu yüzden alçı sonrası fizik tedavi uygulanarak bu sorunların oluşması önlenir ve fonksiyonellik kazandırılır.

Cerrahi Tedavi: Ayrışmış kırıklarda, bazı açık kırıklarda, parçalı kırıklarda ameliyatla kırık tespiti tercih edilir. Kırık ve çevresindeki dokuların durumu, hastanın sağlık durumu, hastanın iyileşme sonrası fonksiyonel hedefleri ve yaşına bakılarak uygun cerrahi yöntemlerinden biri tercih edilir.

İlaç Tedavisi: Ameliyatla veya ameliyatsız olarak tedavi edilen hastalarda anti-inflamatuar ilaçlarlar, ağrı kesicilerle hastanın ağrı şikayeti azaltılır. Açık kırıklarda, ameliyatla tedavi edilen kırıklarda antibiyotik tedavisi ve tetanoz aşısı uygulanır.

Fizik Tedavi: Dirsek kırığı sonrası kolu tam açamama, dirsekte sertlik, hareket kısıtlılığı, normal eklem hareket açıklığının sağlanamaması gibi problemler sık görülür. Dirsek kırığı sonrası fizik tedaviyle bu sorunlar en aza indirilir, maksimum fonksiyonellik sağlanır.

Dirsek kırığında uygulanan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır:

• Egzersizler: Dirsek kırığı sonrası fizik tedavi sürecinin en önemli unsurlarından biri egzersizlerdir. Dirsek kırığı sonrası çeşitli egzersizler fizyoterapistin önerisine göre kademeli olarak yapılır.

Dirsek kırığı sonrası reçete edilen bazı egzersizler şunlardır:

• Normal eklem hareketi egzersizleri
• Dirençli egzersizler (Dirençli egzersizler fizik tedavinin erken döneminde önerilmez. Fizyoterapistin önerisiyle yapılmalıdır.)
• Fizyoterapistinizin önerdiği kas kuvvetini arttıran egzersizler
• Germe egzersizleri
• Fonksiyonel egzersizler, spora özgü egzersizler
• Maniplasyon ve mobilizasyon teknikleri: Fizyoterapistinizin elle yaptığı bu tedavilerin eklem sertliklerinin giderilmesi, kırık sonrası hareket kısıtlılığını tedavi etmek gibi birçok faydası vardır.
• Sıcak ve soğuk uygulamalar: Nemli sıcak paketler, parafin, infraruj sıcak amaçlı kullanılır. Buz paketleri, soğutucu sprey ve soğuk jel paketler ise soğuk amaçlı kullanılır ve ödem kontrolüne yardımcı olur. Ödem kontrolü için kolun bir yastık veya askıyla yukarıda pozisyonlanması önemlidir.
• Elektroterapi uygulamaları: Kısa dalga diatermi, enterfaransiyel akım, magnetoterapi, tens (transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu), faradik akımlar fizik tedavide kırık tedavisi sürecinde sıkça kullanılan elektroterapi uygulamalarıdır.
• Hidroterapi: Suyla tedavi veya havuz terapisi adı verilmektedir. Kırık sonrası eklemdeki sertliklerin giderilmesi, dolaşımın artması için hidroterapi uygulanır. Whirpool (girdap banyosu), kelebek banyosu, kontrast (zıt banyo) en sık uygulanan hidroterapi yöntemlerindendir. Ağrı ve ödem kontrolünde etkilidir.
• Terapatik masaj: Dolaşımın artmasında, ağrı ve ödem kontrolünde faydalı olabilmektedir.
• Skar doku masajı: Ameliyat sonrası istenmeyen skar doku (yara izi) oluşumunu engellemek için iyileşmiş yara izine yapılan masajdır.

Dirsek Kırığı Tedavi Edilmezse

Dirsek kırıkları tedavi edilmezse dirsekte sertlik ve hareket kısıtlılığı oluşma riski fazladır. Hastalar günlük aktiviteler için gerekli normal eklem hareketlerini tamamlayamaz, dirseği tam açmada başarısız olur. Hareket kısıtlılığı hastaların temel bakım ihtiyaçlarını karşılamada güçlük yaşamalarına neden olur. Yemek yeme, su içme, diş fırçalama gibi temel aktivitelerin yapılabilmesi için dirsek ekleminin uygun derecelerde bükülüp açılması gereklidir. Dirsek kırıkları tedavi edilmezse fonksiyonel kayıplar oluşabilir. Dirsekte şekil bozuklukları, eklem ağrıları ve kalıcı sakatlığa yol açabilir.

Bazı dirsek kırıklarına damar ve sinir hasarları eşlik eder, etkilenen tarafta dolaşım sorunları oluşabilir. Erken süreçte bir doktora başvurarak kırık ve eşlik eden yaralanmaların tedavi edilmesi önemlidir. Açık kırıklarda kemik dış ortamla temas halinde olduğu için enfeksiyon riski vardır. Acilen tedavi edilmesi gereklidir.

Çocuklarda dirsek kırıkları sıkça görülebilmektedir ve tedavisinin en iyi şekilde yapılması gereklidir. Çocuklarda tedavi edilmeyen dirsek kırıkları büyüme plağını etkileyebilir ve dirsekte şekil bozuklukları, kısalık oluşabilir.

Dirsek Kırığına Ne İyi Gelir?

Dirsek kırığının iyileşmesi kemiğin yapım ve onarım işlevleri sayesinde gerçekleşmektedir. Sağlıklı yiyecekler tüketmek, bol su içmek, sigaradan uzak durmak ve doktor tavsiyelerine uymak iyileşme sürecini destekler.

Dirsek kırığı hastaları için faydalı bazı tavsiyeler kısaca şöyle sıralanabilir:

• Önerilen egzersizleri düzenli olarak yapmak
• Dengeli beslenme (kollajen içeren besinler, süt ve süt ürünlerini yeterli miktarda tüketmek)
• Bol su içmek
• Düzenli ve kaliteli uyku
• Stresten uzak kalmak
• Fizik tedavi
• D vitamini
• Ameliyat sonrası ilaçların, alçı ve askının düzgün kullanılması
• Ameliyat sonrasında yara bakımının iyi yapılması, pansumanları ihmal etmemek
• Kırık kolu yukarıda pozisyonlamak, buz uygulamak (ödem kontrolü için faydalıdır)

Dirsek Kırığına Ne İyi Gelmez?

Kırık iyileşmesi bir yapım ve onarım görevi olduğu için vücuttaki bu dengeleri bozan bazı hastalıklar ve ilaçlar dirsek kırığının iyileşme sürecini olumsuz etkiler. Ayrıca yapılan pek çok araştırma sonucunda sigara kullanımının kemik iyileşmesine zararlı olduğu gösterilmiştir. Bu süreçte sigara içilmemelidir.

Dirsek kırığına iyi gelmeyen bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Sigara kullanımı
• Kötü beslenme, asitli içeceklerin ve tuzun fazla tüketilmesi
• Alkol kullanımı
• Şeker hastalığı
• Kolun sabit tutulması gerek dönemde hareket etmek, çalışmak
• Uzmanın önerdiği vakitte hareket etmeye başlamamak, egzersiz yapmamak, uzun süren hareketsizlik
• Osteoporoz (kemik erimesi)
• İleri yaş
• Kırık çevresindeki ve vücuttaki enfeksiyonlar
• Yumuşak dokudaki hasarın fazla olması
• Doku kanlanmasının az olması
• Hormonal bozukluklar
• Sistemik bazı hastalıklar
• Romatizmal hastalıklarda kullanılan bazı ilaçlar
• Kortizon kullanımı

Dirsek Kırığı İlaçları

Cerrahi tedavi uygulanan hastalarda, açık kırıklarda enfeksiyon riskine karşı antibiyotik tedavisi ve tetanoz aşısı uygulanır.

Ağrısı olan hastalarda şikayetler ağrı kesicilerle azaltılır. Steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAID'ler), opioidler gibi ağrı kesmede kullanılan çeşitli ilaçlar kullanılır. Ağrı ve kas spazmları için kas gevşeticiler de reçete edilebilir.

Dirsek kırığı hastalarında D vitamini düzeyi düşükse doktorun önerisiyle D vitamini takviyesi kullanılabilir.

Dirsek kırığı tedavisinde kullanılacak ilaçlar için mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Bilinçsizce kullanılan her ilaç size faydadan çok zarar olarak dönebilir.

Dirsek Kırığı Ameliyatı

Ayrışmamış, izole kırıklar ameliyatsız olarak alçılamayla tedavi edilebilirken ayrışmış kırıklar, çoklu kırıklar, dirsek ekleminin yapısını bozan kırıkların ameliyatla tedavi edilmesi gerekebilmektedir. Dirsek kırığı ameliyatı planlanırken hastanın genel sağlık durumu, yaşı ve tedavi sonrası hedefleri ile kırığın durumu ve eşlik eden yaralanmalar dikkate alınır.

Dirsek kırığının ameliyatla tespiti: Ayrışmış, çok parçalı kırıklarda kırık dirseğin ameliyatla tespit edilmesine ihtiyaç duyulur. Açık veya kapalı ameliyat şeklinde uygulanabilen dirsek kırığı ameliyatında kemik düzeltilir daha sonra dirsek kırığı plak, vida, teller ile tespit edilir. Kemiğin güçlü bir şekilde tespit edilmesine olanak veren dirsek kırığı ameliyatlarından sonra kolun bir süre alçı veya atelde kalması gerekir. Dirsek kırıklarının ameliyatla tespiti erken harekete olanak vermesi ve sağlam bir tespit yapması açısından avantajlıdır.

Dirsek Protezi: Çok parçalı, ayrışmış kırıklarda kırık tespiti plak- vidalarla yapılamadığında, kemik kaybının olduğu kırıklarda, bazı yaşlı hastalarda dirsek ekleminin yapısı bozulmuştur bu yüzden dirsek protezine ihtiyaç duyulur. Dirsek eklem yapısının bozulduğu bu kırıklarda ameliyatta eklem yüzeyinin bir kısmı temizlenir ve protezle yer değiştirilir.

Çocuklarda Dirsek Kırığı

Çocuklarda dirsek kırıkları oyun veya spor sırasında darbe almak, bisikletten düşme gibi sebeplere bağlı olarak görülebilir. Dirsek düzken açık el üzerine düşme ve dirsek bükülüyken dirsek üzerine düşmeler çocuklarda dirsek kırığının sık görülen nedenlerindendir. Kırıklara damar- sinir yaralanmaları eşlik edebilir, çocuğun bir doktor tarafından muayene edilmesi önemlidir. Çocuklarda ayrışmamış dirsek kırıkları ameliyatsız tedavi edilirken çok parçalı, çoklu kırıklar ameliyat gerektirebilir. Çocuklarda kemik daha hızlı kaynamaktadır, uygun tedavi ile başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Çocuklardaki büyüme plağını etkileyen kırıklar dikkat edilmesi gereken kırıklardır. Doğru tedavi edilmeyen kırıklar dirsekte şekil bozukluklarına, kol kısalıklarına sebep olabilir.

Dirsek Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Dirsek kırıkları sıklıkla dirsek veya el üzerine düşme, dirseğe alınan direkt darbeler gibi travma sonucu oluşmakta ve hastalara ilk müdahale genelde acil serviste yapılmaktadır. Dirsek kırığının tedavisi için hastanın Ortopedi ve Travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir. Doktor fizik muayene ve görüntüleme yöntemlerine başvurarak kırık teşhisini koyar ve tedavi sürecine başlar. Dirsek kırığına başka sağlık sorunları eşlik ediyorsa birden fazla doktorun tıbbi görüşü alınabilir. Dirsek kırıkları alçıyla veya ameliyatla tedavi edildikten sonra hastaların fonksiyonellik kazanabilmesi için genellikle fizik tedavi gerekmektedir.

• Dirsek üzerine düşme, dirseğe darbe alma gibi bir yaralanma sonrasında dirsek çevresinde ağrı, şişlik, morarma mevcutsa ve hareket kısıtlılığı oluştuysa kol mümkün olduğunca hareketsiz tutularak bir doktora başvurulmalıdır.