Hamilelikte İshal

Hamilelikte İshal Nedir?

Hamilelikte ishal hamilelik sürecinde hormonal dalgalanmalar, diyet değişiklikleri ya da gastrointestinal bakterilerden kaynaklı günde üç veya daha fazla sulu ve gevşek yapıdaki dışkılama olarak tanımlanır. Hamileyken ishal olmak ilk aylarda yaygın ve normal bir durum olsa da 33 haftalık gebelikte ishal şiddetliyse ve uzun süreliyse dehidrasyona neden olarak, fetüs üzerinde olumsuz etkilere yaratabilir. Bu sebeple takip edilmesi ve duruma göre gereken tedavinin uygulanması gerekir.

Hamilelikte ishal vakalarının ciddiyetinin değerlendirilmesinde kişinin durumu, hamilelik haftası ve diğer belirtileri birlikte değerlendirilmesi gerekir. Mesela gebelikte yeşil ishal genellikle alınan diyetten kaynaklanan bir durum olsa da hamileliğin son haftasında ishal görüldüğünde bu bir erken dönem doğum belirtisi olabilir.

Hamilelikte İshal Belirtileri Nelerdir?

Hamilelik sırasında görülen ani hormonal değişiklikler, ishal, kabızlık ve gaz gibi sindirim sorunlarına neden olabilir. Bununla birlikte, hamileyken ishal, bağırsak enfeksiyonundan veya altta yatan bağırsak bozukluğundan da kaynaklanabilir. Adet öncesi ishal hamilelik sürecinin ilk döneminde görülen ishal gibi yaygın görülen bir durum olduğu için genelde önemsizdir, ancak sebebi bağırsak enfeksiyonları ise bazı sorunlara neden olabilir. 

Gevşek ve sulu dışkılamaya ek olarak, bulaşıcı ishali olan kişilerde görülen bazı belirtiler şu şekildedir:

• Kanlı dışkılama
• Mide bulantısı ve kusma
• Ateş ve titreme
• Baş dönmesi 
• Karın ağrısı ve kramp
• Gaz ve şişkinlik
• Kilo kaybı
• Yorgunluk
• Cilt ve eklem sorunları
• Anemi

Hamilelikte İshal Nedenleri Nelerdir?

Hamilelikte ishal ve karın ağrısı çoğu hamile bayanın zaman zaman yaşadığı bir durumdur ve en yaygın nedeni hamilelik sürecindeki hormonal değişikliklerdir. Ancak bu süreçte ishal her zaman hamilelik sürecinden kaynaklanmayabilirken, altta yatan başka nedenler varsa bunların tedavi edilmesi gerekebilir.

Hamilelikte ishal nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Virüs ve bakteri kaynaklı enfeksiyonlar,
• Mide gribi,
• Bağırsak parazitleri,
• Gıda hassasiyeti ve zehirlenmesi,
• Doğum öncesi alınan vitamin ve ilaçlar,
• Diyet değişiklikleri,
• Hormon değişiklikleri,
• Pankreatit,
• Kontamine yiyecek veya su tüketerek zararlı organizmalarla enfekte olmak,
• Hamilelikten dolayı artan su tüketimi.

Gebelikte ishal nedenleri haricinde bazı durumlar da ishali daha yaygın hale getirebilir. Bunlar arasında irritabl bağırsak sendromu, Crohn hastalığı, çölyak hastalığı ve ülseratif kolit bulunur. Bununla birlikte, hamilelikte ishal ve mide bulantısının aynı anda olması, bunların tek bir sağlık sorununun semptomları olduğu anlamına gelmez. Stres ve önceden var olan koşullar gibi faktörler de bu semptomlardan birine veya her ikisine birden yol açabilir.

Hamilelikte İshal Teşhisi

Gebeliğin ilk haftalarında ishal olanlarda birincil neden hormonal dalgalanmalar iken, genellikle ilerleyen süreçlerde bu kendiliğinden iyileşir. Bunun yanında 35, 36, 37, 38 ve 38 haftalık gebelikte ishal görülmesi beraberinde kramp ve gaz sancısı varsa, bu bebeğin tahmini doğum süresinden 3 hafta öncesine kadar olan sürece denk gelen bir erken doğum belirtisi olabilir.

Hamilelik sırasında görülen ishal genelde bir veya iki gün içinde kendiliğinden geçerken, bazı belirtiler kesin enfeksiyon belirtisi olabilir. Bu enfeksiyon her ne kadar bir düşük nedeni olmasa da hamileliği olumsuz yönde etkileyebilir. Bu yüzden ishalin 4 günden uzun sürmesi, beraberinde ateş veya kanlı dışkı gibi belirtiler bulunması durumunda, altta yatan kesin nedeninin bulunması için tanı ve teşhis yapılması gerekir. İshali teşhis ederken uygulanan adımlar, yöntem ve testler şu şekilde sıralanabilir;

Tıbbi ve aile öyküsü: Hamilelikte şiddetli karın ağrısı ve ishal uzun süreli ve hamilelikte kanlı ishal şeklinde görünüyorsa hastanın tıbbi geçmişi gözden geçirilir. Bu esnada ishalin ne kadar zamandır sürdüğü ne sıklıkla yaşandığı, dışkı rengi ve kıvamının nasıl göründüğü ve ishal ile birlikte başka semptomların olup olmadığına dair bilgiler alınır. Ayrıca tüketilen diyet, ilaç ve takviyeler hakkında da bilgi alınırken, bir gıda alerjisi veya intoleransı olduğundan şüphelenirse, belirtilerin düzelip düzelmediğini görmek için diyet değişikliği tavsiye edebilir.

Ayrıca son dönem çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, irritabl bağırsak sendromu, laktoz intoleransı ve ülseratif kolit gibi kronik ishale neden olan bir geçmişe sahip olup olmadığını sorabilir. Gelişmekte olan ülkelere son seyahat edilip edilmediği sorgulanır.

Fiziki Muayene: Fiziki muayene esnasında dehidrasyon belirtileri için kan basıncı ve nabız kontrol edilirken, ateş veya dehidrasyon belirtilerinin fiziksel bulguları taranır. Bunun için karın bölgesinden steteskop ile dinleme yapılarak anormal bir ses olup olmadığı incelenir. Ayrıca karna hafifçe vurularak hassasiyet veya ağrı olup olmadığına bakılır. Normal de ishal teşhisinde kanlı ishal olup olmadığını kontrol etmek için bazen dijital bir rektal muayene yapılması gerekebilirken, bu hamilelik söz konusu olduğu için uygulanması pek tavsiye edilmez.

Dışkı testi: Fiziki muayenede hamilelikte ishal olmaktan kaynaklanan endişe verici klinik bulgular söz konusu ise dışkı testleri kan, bakteri veya parazitlerin varlığını gösterebilir. Aynı zamanda hastalık ve bozukluk belirtileri belirlenmesine yardımcı olabilir.

Kan testleri: Hamilelikte karın ağrısı ve ishal uzun süreli ve hamilelik belirtileri dışında bazı semptomlar yaşanıyorsa, kesin teşhis konulmasında kan testleri yapılması gerekebilir. Böylelikle ishale neden olan hastalıklar veya bozukluklar kan örneğinden belirlenebilir.

Hidrojen nefes testi: Nefesteki hidrojen miktarını ölçerek laktoz intoleransını teşhis etmek için kullanılan bu test, laktoz intoleransı ile sindirilmemiş laktozdan dolayı nefesteki yüksek düzeydeki hidrojen ölçer. Test esnasında laktoz içeren bir içecek içilmesi gerekirken, nefesteki hidrojen seviyesini ölçen balon tipi bir kaba alınan nefes üflenir. Hidrojen seviyesi yüksekse, laktoz intoleransı teşhis edilir.

Diyet değişikliği: Gebelikte gaz ve ishal uzun süreli ise bunun bir gıda intoleransının veya alerjinin ishale neden olup olmadığını tespit etmek gerekir Bunun için diyetten laktoz, karbonhidrat, buğday veya diğer içerikli gıdalar belirli bir süre kaldırılır ve ishal durumu izlemeye alınır.

Endoskopi: Her ne kadar hamilelikte endoskopi zararlı olmasa da yapılması tercih edilen bir durum değildir. Ancak çok zorunlu durumlarda ishalin nedeninin belirlenmesi için yapılması gerekebilir.

Hamilelikte İshal Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hamilelerde ishal tedavisi, annenin durumu ve ishalin şiddetine göre değişir. Hamileliğin her döneminde olduğu gibi 38 hafta gebelikte ishal sorunu, genellikle hormon değişikliğinden veya bozuk besin tüketiminden dolayı zehirlenmelerden meydana gelebilir. Bakterilerden kaynaklanan ishalin tedavisi, bağırsaklarda bulunan bakterilerin dışkı yoluyla atılması olduğundan, ishalin önlenmesi için ilaç tedavisi sakıncalı olabilir.

Gebelikte ishal tedavisi şayet hafif kusma ve kısa süreli ise özel bir tedavi gerektirmez, çünkü belirtiler kendiliğinden düzelir. Bu dönemde ilaç tedavisinden önce annenin sindirim sistemini yormayan gıdalarla desteklenerek ishalin geçmesi beklenmesi en önemli tedavi yöntemidir.

Beslenme programı ve sıvı alımı: Hamilelik sürecinde ishalin tedavisi için genellikle antibiyotik kullanımı tercih edilmemektedir. Bu yüzden ilk olarak anne adayının vücudunda ishalden dolayı su kaybı olacağı için sıvı ve elektrolitlerin yerine konması gerekir. Genellikle annenin sindirim sistemini yormayan haşlanmış patates, muz ezmesi, pirinç lapası, elma ezmesi veya suyu diyet listesine besinler tüketmesi ishalin önlenmesine ve önüne geçilmesine faydalı olur. Bunun yanında vücutta sıvı kaybının önlenmesi için bol su tüketilmesi önerilir. Bu sayede çoğu ishal bu tedaviye olumlu yanıt vererek aşırı dışkılama ve kramplar ortadan kalkar.

İlaç ve serum tedavisi: İshal aslında, bağırsaklardan zararlı bakteri veya virüslerin uzaklaştırılması için vücudun verdiği doğal bir tepkidir. Bu nedenle bağırsak hareketlerini bozacak ishal önleyici ilaçlar tavsiye edilmez. Ancak özellikle ishalle birlikte kanlı veya uzun süren ishal ve yüksek ateş gibi durumlar olduğunda, nedeni ciddi sorunlara yol açabilecek parazitler veya bakteriler olabileceğinden dolayı, etkene yönelik uzun süreli tedavi uygulanabilir. Enfeksiyondan kaynaklanan ishallerde, hamilelik sürecinde kullanılabilecek ve bebeğe herhangi bir zararı olmayan uygun antibiyotik tedavisi uygulanır. Ayrıca anne adayı ağızdan sıvı alamıyorsa, gerekli görüldüğü takdirde hastane ortamında serum tedavisi uygulanır.

Hamilelikte İshal Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hamilelikte ishal uygulanan beslenme programıyla, yeterli sıvı alımıyla ve bazı ilaçla tedavisi ile önlenebilir bir durumdur. Bunun yanında uzun süreli ishaller dikkate alınmadığı veya tedavi edilmediği sürece daha ciddi hastalıklara yol açabilir. Özellikle vücutta ileri derecede sıvı kaybı, böbrek yetmezliği, bilinç kaybı, nabız artışı ve kas krampları meydana gelebilir.

Sıvı kaybı böbrek yetmezliğine neden olsa da sıvı takviyesi zamanda yapılırsa bu durum tersine çevrilebilir. Ancak tedaviye geç kalınır veya edilmezse, bütün bu belirtiler böbrek sorunlarının yanı sıra karaciğer, kalp ve beyin gibi hayati organlar da sorunlara yol açabilir. Eğer sıvı kaybı daha fazla ilerler ve tedavi edilmezse şok ve sonrasında ölüme neden olabilir.

Hamilelikte İshale Ne İyi Gelir?

Hamilelikte yeşil ishal yaşanması anne adaylarının endişelenmesine ve korkmasına neden olsa da dışkının yeşil renkte olması genellikle zararlı olduğunun bir göstergesi değildir. Çünkü hamilelikte ishal sürecinde dışkı rengi, bazı durumlarda tüketilen besine ve fizyolojik değişimlere göre farklı renklerde olabilir. Hamilelikte yaşanan ishal sorununda, dışkıda kan bulunmadığı sürece rengi ne olursa olsun alınan önlemler ve beslenme düzeni sayesinde tedavi edilebilir.

Hamilelikte ishalin önlenmesi için yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Sebze ve meyveler bol suyla yıkanmalıdır,
• Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri tüketilmelidir,
• Besinlerin üretim ve son kullanma tarihine, ayrıca saklama koşullarına dikkat edilmelidir,
• Soğuk hazır gıdalar ısıtılarak tüketilmelidir,
• Besinler güvenilir yerden satın alınmalıdır,
• Dondurulmuş ve hazır konservelerden uzak durmaya çalışmalıdır,
• İçme suyu güvenilir kaynaktan kullanılmalı, musluk suyu veya diğer kaynaklardan elde edilen su kaynatılarak tüketilmelidir, 
• Çatlak, kırık ve dışkı ile kirli yumurtalar satın alınmamalı ve yumurtalar kullanmadan önce iyice yıkanmalıdır,
• Özellikle yaz ayında açıkta satılan besinlerden uzak durulmalıdır,
• El hijyenine dikkat edilmelidir,
• Uzmanın uyguladığı beslenme programına veya ilaç tedavisine dikkat edilmelidir,
• Sıvı alımına dikkat edilmelidir,
• Alkol ve sigara kullanımı söz konusu ise uzak durulmalıdır.

Hamilelikte meydana gelen ishal problemi için alınan bu önlemlerin yanında kızarmış ekmek ve muz gibi besinler tüketmek elektrolit kaybını önlemeye yardımcı olabilir.

Hamilelikte ishale iyi gelen yiyeceklerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Bol su, maden suyu veya doğal meyve suları,
• Et suyu veya ve tane içermeyen berrak çorbalar,
• Kafeinsiz içecekler
• Elma veya muz püresi,
• Haşlanmış patates,
• Tuzlu kraker veya kızarmış ekmek,
• Kırmızı et veya tavuk ve pirinç pilavı.

Hamilelikte İshal Ne İyi Gelmez?

Hamileliğin son ayında mide bulantısı ve ishal erken doğumun bir belirtisi olabilirken, bebeğin tahmini doğum süresinden 3 hafta öncesine kadar görülen ishalin iyileştirilmesine yönelik bazı diyet değişikliklerine gidilmesi gerekebilir. Bu şekilde kontrol altına alınarak dehidrasyon riski azaltılmış olur.

İshali daha da kötüleştirebilecek yiyecekler arasında basit şeker olarak tanımlanan yüksek şekerli elma ve üzüm suyu, jelatin, kola ve alkolsüz içecekler gelir. Bunun yanında yağlı ve kızarmış yiyecekler, fasulye, brokoli, bezelye, kuru erik ve nohut gibi gaza neden olan meyve ve sebzeler ve süt ürünleri ishale kötü gelen besinler arasında sayılabilir. Ayrıca kesinlikle susuz kalınmaması gerekir.

Hamilelikte İshal için Hangi Doktora Gidilir?

Hamilelikte ishal ve kusma özellikle ilk üç aylık dönemde yaygındır. Çünkü hamileliğin ilk aylarında ishal yaşamasına neden olabilecek bir dizi faktör vardır. Çoğu ishal vakası endişelenmeyi ve tedavi etmeyi gerektirmeden kendiliğinden düzelir. Her iki sorun da bazı komplikasyonlara yol açabilirken, şiddetli ishal veya kusma için acil tıbbi yardım alması gerekir. Hamilelerde, şiddetli ve 3-4 günde geçmeyen ishal durumunda, öncelikle kadın doğum uzmanına göründükten sonra duruma göre daha detaylı bir değerlendirme yapılması gerekiyorsa bir gastroenteroloji uzmanı veya iç hastalıkları uzmanı yönlendirme yapılabilir.