Hipoestezi

Hipoestezi Nedir?

Vücudun çeşitli bölgelerinde uyuşukluk olması; ağrı, dokunma, sıcaklık gibi duyularda azalma görülmesi hipoestezi olarak adlandırılmaktadır. Hipoestezi, ‘duyuların azalması’ anlamına gelmektedir. Kişinin, vücudunun bir bölgesi üzerine uzun süre baskı uygulaması (üzerine yatması, üzerinde bir cismin ağırlık yapması, ayaklar için uzun süre ayakta kalmak veya kalça için uzun süre oturmak gibi durumlar) sonucunda baskı uygulanan vücut bölgesinde kısa süreli uyuşukluk meydana gelebilir. Ancak uyuşukluk hissinin uzun sürmesi ciddi sağlık sorunlarına bağlı gerçekleşebilmektedir. 

Kronik rahatsızlığı olan, kan akışında bozuklar deneyimlemiş, uyuşan bölgesini uyuşma yaşamadan önce zorlamış, iş gereği bu bölgeyi fazlaca kullanmış kişilerde uyuşukluk ciddi sebeplerden kaynaklanıyor olabilir. Kişilerin hipoesteziye sebep olabilecek durumlar hakkında bilgi sahibi olması ve hayatındaki risk faktörlerini azaltması ile bazı durumlarda bu sorunun önüne geçilebilir.   

Parestezi, hipoesteziye benzeyen ve hipoestezi ile karıştırılabilen bir durumdur. Parestezi, hislerin normalden farklı olması, duyu aktarımında karmaşıklık olması halidir. Parestezi durumunda da hipoestezideki gibi hislerde azalma görülebiliyor olsa da parestezide bu durumun yanında hislerle ilgili farklı bozukluklar da bulunmaktadır. 

Hipoestezi Belirtileri Nelerdir?

Hipoestezi durumunda kişi, vücudunun bir kısmında uyuşma hisseder. Vücudun geri kalanından edinilen duyum normalken bu kısım veya kısımlarda bir veya birkaç duyu azalmıştır. Uyuşan bölgede özellikle dokunma duyusu azalır, bu bölgeye temas eden herhangi bir şey yokken kişi temas hissedebilir veya bu bölgeye temas eden bir şeyi hissetmeyebilir.   

Hipoestezinin kronikleştiği kişilerde uyuşukluk ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Örneğin ayağında uyuşukluk olan kişi ayakkabının vurduğunu, hatta ayakkabının içinde taş olduğunu hissetmeyebilir. Bu durumda kişinin ayağı, kişi fark etmeden ciddi şekilde yaralanabilir. Kronik hipoestezisi olduğu bilinen kişiler vücutlarını ve özellikle hipoestetik bölgelerini düzenli olarak kontrol etmelidir. Şeker hastalarında hipoesteziye bağlı olarak ayak yaraları ile sıkça karşılaşılmaktadır. Bu yaraların ağrı yapmaması sebebiyle hafife alınması ve uygun şekilde tedavi edilmemesi ayağın kaybedilmesine sebep olabilmektedir. 

• Hipoesteziye sebep olduğu bilinen bir hastalık teşhisi alan
• Genetik akrabalarında hipoesteziye sebep olduğu bilinen kronik hastalığa sahip kişiler olan
• Vücudunda, oluştuğu zamanı hatırlayamadığı yaralar fark eden 
• Hipoesteziye sebep olabileceği bilinen ilaç kullanımı olan
• Ağız, diş ve çene cerrahisi veya diğer alanlarda cerrahi operasyon geçiren,

kişilerde hipoestezi görülme ihtimali daha yüksektir. Uyuşukluk hissi ortaya çıkan kişiler, hele de bu özelliklere sahiplerse, yaralanmalara karşı dikkatli olmalı ve doktor kontrollerinde uyuşukluk hissinden söz etmelidirler. Hipoestezinin hızlı bir şekilde ortaya çıkması durumunda kullanılan ilaçların prospektüsleri gözden geçirilmelidir. Uyuşukluk ilacın yan etkilerinden biriyse ilacı reçete eden doktora durum bildirilmelidir. 

Hipoestezi Nedenleri Nelerdir?

Kısa sürede geçen basit hipoestezi durumu vücudun bir bölgesi üzerine sinirleri şiddetli bir şekilde uzun süre etkileyen bir baskının gerçekleşmesi ile ortaya çıkar. Kronik hipoestezi ise farklı bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkabilen bir durumdur. Bu bozukluklar görülme sıklıklarına göre sınıflandırılabilir. 

Yaygın Sebepler

• Şeker Hastalığı: Tıp dilinde diyabet (diyabetesmellitus) olarak geçen şeker hastalığı, çeşitli damar hastalıklarına sebep olabilmektedir. Sinirleri besleyen damarların işlevlerindeki bozulmalar sinirlerin zarar görmesine sebep olur. Duyu sinirleri, bu durumdan, hareket sinirlerine (motor sinirler) göre daha çok etkilenmektedir. Duyu sinirlerinin hasarlanması ile kişinin duyusal keskinliği azalır ve hissedilebilen etki eşiği yükselir. Kişi, kan şeker düzeyini kontrol altında tutarak şeker hastalığının bu etkisinden nispeten korunabilir. Şeker hastalığına bağlı gelişen hipoestezi, vücudun, parmak uçları gibi uç noktalarında başlamaktadır. 
• Multiple Skleroz (MS): Multiple sklerozda, kişinin bağışıklık sistemindeki bir hasardan dolayı, bağışıklık sistemi hücreleri sinir sistemine zarar vermektedir. Sinir sisteminde oluşan bu hasar sonucunda kişide hipoestezi görülür.
• Artrit: Eklem iltihabı anlamına gelen artrit, eklemin altındaki sinirleri etkileyerek eklemin ilerisinde kalan vücut bölgesinde hipoestezi oluşturabilir. 
• Boyun Kireçlenmesi: Servikal spondiloz olarak bilinen boyun kireçlenmesi, altmış yaşın üzerinde sık görülen bir boyun omuru artritidir. Omuriliği etkiler.
• Karpal Tünel Sendromu: Elin iç yüzünden duyu alan sinirlerden birinin bilekten geçişi sırasında, üzerinde bulunan yapıların iltihaplanması sonucunda sıkışmasıdır. Bilekte sürekli aynı hareketlerin yapılması ile bilekteki bu yapılar iltihaplanarak karpal tünel sendromuna yol açabilir. Bu sebeple karpal tünel sendromu bir çeşit meslek hastalığı olarak değerlendirilebilir. Bilgisayar başında klavye ve farenin devamlı kullanılması veya sürekli çekiç ve benzeri aletlerin kullanılması ile karpal tünel sendromu riski artmaktadır. Sürekli pratik yapan bazı müzisyenlerde de ortaya çıkabilir.
• Kübital ve Ulnar Tünel Sendromları: Elin iç yüzünün duyusu iki farklı sinir tarafından alınmaktadır. Serçe parmak tarafından duyu alan sinirin sıkışması ile de elin bir kısmında hipoestezi oluşabilir. Bu sinirin, dirseğin iç yüzünde sıkışması kübital tünel sendromu adını alırken bilekten geçişi sırasında sıkışması ulnar tünel sendromu adını alır.
• Raynaud Fenomeni: Kendiliğinden veya çeşitli kronik hastalıklarla birlikte, kılcal damarların büzüşmesine bağlı olarak parmak uçları ve kulaklar gibi uç bölgelerin kanlanmasında azalma oluşması durumudur. Kanlanmanın azalması sırasında bölgede uyuşukluk oluşabilir.
• Merajia Parestetika: Çeşitli sebeplerle yan uyluk deri sinirinin haraplanması sonucu uyluğun yan bölgesinden sağlıklı duyu alınamaması durumudur. Hislerin azalması dışında yanma ve batma hissi gibi farklı belirtiler de görülebildiği için parestezi adıyla anılmaktadır, ancak meraljia parestetikaya bağlı olarak hipoestezi de ortaya çıkabilmektedir. 
• Ganglion kisti: Genellikle el bileğinde görülen içi sıvı dolu şişliktir. İyi huylu bir oluşumdur, kanserleşme riski yoktur. Bu şişliğin bir duyu siniri üzerinde baskı oluşturması sonucu sinirin duyu aldığı bölgede hipoestezi oluşabilir.
• Tümör: Sinirler üzerinde ya da beyinde yerleşim gösteren tümörler hipoesteziye sebep olabilmektedir.

Daha Seyrek Sebepler

• İlaç Yan Etkileri: 
  1. Amiodaron: Kalpteki ritim bozukluklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
  2. Sisplatin: Kanser hastalarının kemoterapisinde kullanılan ilaçlardandır.
  3. HIV İlaçları: AIDS’li kişilerde kullanılır. 
  4. Paraziter enfeksiyonların tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar
  5. Fenitoin: Nöbet önleyici, epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlardandır.
  6. Bazı anestezikler (ağrı tedavilerinde veya cerrahi girişimlerde kullanılan hissizleştirici maddeler)
• Ağız, Diş ve Çene Operasyonları: Oluşan hipoestezi, verilen bölgesel anesteziğe (işlem sırasında ağrı hissedilmemesi için verilen bölgesel hisssizleştirici) bağlı gelişebilmektedir. Ayrıca işlem sırasında sinirlerde hasar oluşabilir. Genellikle yirmilik dişlerin çekilmesi sırasında oluşur.
• Dekompresyon Hastalığı: Vurgun veya vurgun yemek olarak bilinen durumdur. Vücudun üzerindeki basınçta hızlı azalma olması (örneğin dalgıçların derinlerden hızla yükselmeleri) sırasında kanda çözünmüş haldeki gazlar, gaz kabarcığı formuna dönebilir ve damarlara zarar verebilir.
• Vitamin B₁₂ , Magnezyum, Kalsiyum Eksiklikleri: Sinirlerin işlevlerinin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan maddeleri oluşturan bileşenlerde görülen eksiklik, sinirlerde zedelenmeye yol açar.
• Böcek Isırması: Böceğin salgıladığı maddeye bağlıdır.
• Charcot-Marie-Tooth Hastalığı: Genetik bir rahatsızlıktır. Belirtiler onlu yaşlarda, ayak ve bacaklardan başlar.
• Torasik Çıkış Sendromu (Torasik Outlet Sendromu): Kollar ve parmaklardan duyu alan sinirlerin; köprücük kemiği, boyun kasları ve birinci kaburga tarafından sınırlanan alandan (torasik çıkış) geçerken çeşitli sebeplere bağlı olarak sıkışması ile sinirlerin duyu aldığı bölgelerde hipoestezi görülebilir. 

Nadir Sebepler

• Akustik Nöroma: Yüzden duyu alan sinirin üzerinde baskıya sebep olarak yüzde hipoesteziye sebep olabilen beyin tümörüdür.
• Cerrahi Operasyon Yan Etkisi:
  1. Köprücük kırığında kemiğin plak ile içten tespiti (yerine yerleştirilerek hareketsizleştirilmesi)
  2. Diz ekleminin ön çapraz bağı için greft uygulanması
  3. Kapalı omuz cerrahisi
  4. Bacak ampütasyonu (Bacağın cerrahi olarak kesilmesi sonrasında uyluk bölgesinde his kaybı)
• Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısının Yan Etkisi: 2003 ve 2013 yılları arasında yapılan kızamık kızamıkçık kabakulak aşılarında görülen yan etkilerin %19’unu oluşturmaktadır. Aşıya bağlı hipoestezi oluşan kişi sayısı çok azdır ve aşının yapılmaması halinde oluşacak duruma kıyasla yan etkiler çok küçük sorunlara yol açmaktadır.     

Hipoestezi Teşhisi

Hipoestezi durumu, kişinin kendinin ifade ettiği; uyuşukluk, hissizlik, duyularda azalma yakınmasıdır ve nesnel olarak ölçülemez. Ancak hipoestezinin sebeplerine yönelik teşhis yöntemleri uygulanabilir. Hipoestezinin ortaya çıktığı bölge, ortaya çıkmasından sonra ilerleyip ilerlememesi, hissizliğin derecesi, kişinin ilaç kullanımı ve cerrahi işlem geçmişi gibi özelliklerin öğrenilmesi, hipoestezinin sebebinin teşhisinde önemli rol oynamaktadır. Bazı durumlarda hipoestezinin sebebi, kişinin tıbbi geçmişinin öğrenilmesi ve kişiye fizik muayene uygulanması ile anlaşılabilir. Ancak çoğu durumda sebebin teşhis edilmesi için ileri tetkikler kullanılmaktadır.

Manyetik Rezonans Görüntüleme: Hipoestezi durumunun merkezi sinir sisteminden (beyin ve omurilik) kaynaklanma ihtimalinin araştırılması için kişinin beyni ve omuriliğinin manyetik rezonans görüntülemesi istenebilir. 

Elektromiyografi: Hipoestezinin sinirin hangi parçasında bozulmadan kaynaklandığının anlaşılmasını sağlar. Bazı hastalıklar yalnızca sinir kökünü etkilemekte iken bazı diğer hastalıklar yalnızca sinir uçlarını etkiler. Hangi sinirlerin ve bu sinirlerin hangi parçalarının ön planda etkilendiğinin anlaşılması, sebebin tespit edilmesinde önemli rol oynar.

Kan Testi

• Multiple Skleroz hastalığında kanda sinir sistemine zarar verecek otoantikorlar (vücudun kendi yapılarına saldıran bağışıklık sistemi elemanları) bulunur. Özel kan testleri ile bu otoantikorların saptanması Multiple Skleroz hastalığının teşhis edilmesini sağlar.
•  Kan testleri ile hipoesteziye sebep olabilen vitamin ve mineral eksiklikleri tespit edilebilir. 
• Kanda oksijen taşıyan molekül olan hemoglobin, kandaki şeker ile bağlanabilir. Sağlıklı kişilerde kandaki şeker düzeyleri belli sınırlar içerisinde olduğu için şekerlenmiş hemoglobin olan hemoglobin A1C düzeyleri de belli sınırlar içerisindedir. Hemoglobin A1C düzeyinin yükselmesi kişide en az birkaç aydır yüksek kan şekeri bulunduğunu gösterir. Kan şeker düzeyi yemek yenmesinden ve aç kalınmasından hızla etkilenmektedir. Hemoglobin A1C düzeyinin ölçümü, kandaki şeker seviyesinin son birkaç aylık süreçteki ortalamasının görülmesini sağlar. 

Hipoestezi Tedavisi

Hipoestezi durumunun tedavisi, hipoestezinin sebebine bağlı olarak değişmektedir. Hipoestezi sıklıkla kısa sürede kendiliğinden geçmekteyken, kronik hipoestezilerde altta yatan soruna yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Hipoestezi tedavisinde sıklıkla uygulanan yöntemler şunlardır:

• Kişinin kullandığı ilaçların gözden geçirilmesi. Çeşitli ilaçlar yüksek dozlarında hiposteziye sebep olabilirler. İlaçların dozlarının azaltılması hipostezinin düzelmesini sağlayabilir.
• Vitamin ve mineral eksikliklerine bağlı gelişen hipoestezide kişinin beslenme alışkanlıkları araştırılır. Günlük diyetin gerekli vitamin ve mineraller bakımından yetersiz olması halinde diyet değişiklikleri önerilir. Kişiye genellikle hap formunda olan vitamin ve mineral takviyeleri önerilebilir. Günlük diyet sağlıklıyken, yeterli miktarda B₁₂ vitamini sindirim sisteminden emilemiyor olabilir. Bu duruma pernisyöz anemi denmektedir. Kişide pernisyöz anemi tespit edilmesi halinde kas içi vitamin enjeksiyonu, dil altı vitamin tabletleri, gerekli dozun emilebilmesi için çok yüksek dozlarda ağızdan vitamin takviyesi verilmesi gibi yöntemler uygulanmaktadır. 
• Şeker hastalarının kan şeker düzeylerinin daha sıkı kontrol edilmesi hipoestezinin gelişmesini ve ilerlemesini önleyebilir. 
• Karpal tünel sendromunda çeşitli egzersizler sıkışmayı azaltabilir. Egzersizlerin yeterli gelmediği ciddi durumlarda cerrahi işlem gerekebilir.
• Sinir hasarlarına bağlı gelişen hipoestezi durumunda steroid grubu ilaçların kullanımı sinir hasarlarının düzelmesini sağlayabilir. 

Hipoestezi Tedavi Edilmezse

Bazı durumlarda hipoestezi yakınması kendiliğinden geçebilmekteyken kronik rahatsızlıklara bağlı oluşan hipoestezi ciddi sıkıntılara yol açabilmektedir. Hipoestezi her durumda tedavi edilemese de hipoestezi durumunun uzman doktorlara danışılması ve hipoestezinin yarattığı sıkıntıların doktorlarla birlikte planlanan çeşitli yöntemlerle azaltılması gerekmektedir. 

Örneğin şeker hastalığı olan kişilerde hipoestezi durumunun çözülmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda kişi diyabetik ayak bakımını yapmaz, vücudunda meydana gelmiş olabilecek yaralanmaları düzenli olarak kontrol etmezse, ayağında gangren gelişimi görülebilir ve kişi ayağını kaybedebilir.

Hipoesteziye Ne İyi Gelir?

Üzerine yatılması sonucu kolun, üzerine oturulması sonucu ayağın uyuşması gibi kısa süreli hipoestezilerde uyuşan bölgeye masaj yapılması, kan dolaşımının hızlanmasını ve sinirsel uyarımın daha hızlı toparlanmasını sağlayabilir. 

Kronik hipoestezi yaşayan kişilerin uzman doktorlara başvurması ve kullandığı ilaçların prospektüslerini incelemesi gerekir. Kronik rahatsızlığı olan kişilerin ilaçlarını düzenli kullanmaları ve doktor kontrollerini aksatmamaları hipoestezi gelişimini önleyebilir, önleyemediği durumlarda en azından geciktirebilir ve oluşacak rahatsızlıkları en aza indirebilir.

Hipoesteziye Ne İyi Gelmez?

Hipoestezi durumunun ciddiye alınmaması ile sinirlerde meydana gelen hasar ilerleyebilir. Doktora ulaşmakta geç kalınması halinde sinirlerdeki hasarın geri dönüşü zorlaşabilir ve hatta mümkün olmayabilir. 

Şeker hastalarının kan şekeri düzeylerini kontrol altında tutmamaları durumunda yüksek kan şekeri düzeyleri damarlarda hasarlanma yaratarak hipoesteziye yol açabilir veya var olan hipoesteziyi artırabilir. 

Hipoestezi için Hangi Doktora Gidilir?

Şeker hastalığı gibi kronik rahatsızlıklar hipoesteziye sebep olabilmektedir. Kronik rahatsızlıkları olan kişiler hipoestezi durumunda hastalıklarını takip eden doktor ile görüşmelidir. Kullanılan ilaçların prospektüslerinde hipoestezi yan etkisinden bahsediliyorsa ilacı reçete eden doktora durum bildirilmelidir. Cerrahi işlemleri takiben gelişen hipoestezi durumunda hipoestezi, işlemi yapan cerraha veya işlem sonrası muayeneleri sağlayan doktora bildirilmelidir. Kendiliğinden gelişen hipoestezi durumları sıklıkla sinir sıkışmalarına bağlıdır ve nöroloji kliniklerinde tedavi edilmektedir.