Kolanjit

Kolanjit Nedir?

Safra yollarının geçici veya duruma göre kalıcı bir şekilde iltihaplanmasına ‘kolanjit’ denir. 

Safra yolları karaciğerden sentezlenen safra sıvısını, safra kesesine ve bağırsaklara iletir. Safra yolları karaciğer içindeyken intrahepatik safra kanalları, karaciğer dışındayken ekstrahepatik safra kanalları olarak adlandırılırlar. 

Çeşitli sebeplerden dolayı bu safra yollarında iltihap oluşması durumunda kolanjit tablosu oluşur.

Safra sıvısının görevi ise vücut tarafından kullanılmak üzere bağırsaklara gelen yağların sindirilmesi işlemidir.

Kolanjit Belirtileri Nelerdir?

Kolanjit hastalığının oluşması durumunda ortaya çıkacak belirtiler hastalığın nedenine göre değişir. Örneğin kolanjit hastalığının bir alt türü olan primer sklerozan kolanjit hastalığında en yaygın görülen şikayetler kaşıntı ve yorgunluktur.

• Kaşıntı: Safra yollarının tıkanmasıyla birlikte safra yollarında bulunan bilirubin adlı madde kana geçer. Bu madde kana geçince verdiği reaksiyonlarla yaygın kaşıntılar oluşturur.
• Tekrarlayan ateş, titreme: Safra kanallarının tıkanıklığı ve iltihabı enfeksiyonlara yatkınlık oluşturarak tekrarlayan ateş ve titreme ataklarına sebep olur.
• Sarılık (60%): Kanda yükselen bilirubin maddesine bağlı olarak görülür. İlk etkilenen organlardan biri gözlerdir. Gözlerde sarılık oluşur.
• Karın ağrısı: Herhangi bir kanalın tıkanması ile aralıklı, şiddetli olabilen ağrılar gelişir. Burada safra yollarının tıkanmasına bağlı olarak sağ tarafta karın ağrıları görülebilir.
• Kilo kaybı (40%): Safra bilindiği üzere yağların sindirilmesinde rol alan bir sıvıdır. Safra sıvısı bağırsaklara ulaşamadığından dolayı yağların sindirimi olmaz ve uzun vadede kilo kaybı görülür.
• Karaciğer büyümesi: Safra sıvısı karaciğerden sentezlenir. İleriye doğru giremediğinden dolayı karaciğer içinde bulunan safra yollarını genişleterek karaciğer büyümesi yapar.
• Dalak büyümesi: Hastalık ilerlerse siroza dönerek dalak büyümesine sebep olabilir.
• Yorgunluk: Yorgunluk primer sklerozan kolanjit hastalığında sık görülen belirtilerdendir. Safra bağırsaklara dökülemediğinden besinlerin emilimi tam gerçekleşmez. Dolayısıyla yetersiz beslenmeden halsizlik belirtisi ortaya çıkar.
• Mide bulantısı, kusma: Kolanjit hastalığında safra yolları hasarlandığından safra sıvısı düzgün bir şekilde bağırsaklara aktırılamaz. Buna bağlı olarak bağırsakta bir staz meydana gelir ve bulantı-kusma meydana gelir.
• Kilo kaybı: Bağırsaklara aktarılamayan safra sıvısından dolayı yağların sindirimi tam olarak sağlanamaz. İnsan vücudu enerji kaynağının büyük bir kısmını yağlardan karşılar. Kolanjit hastalığında da yağların büyük bir kısmı sindirilemez. Gittikçe bu hastalığa sahip kişi zayıflamaya başlar.

Kolanjit Nedenleri Nelerdir?

Safra yollarının iltihaplanması çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkabilmektedir. En yaygın görülen nedenler arasında safra taşları ve enfeksiyonlar başta yer almaktadır.

• Enfeksiyonlar: Vücutta hastalık oluşturan bazı mikroorganizmalar safra yollarına iltihaplanma ve enfeksiyon oluşturabilir. Bu durumda vücuttaki bağışıklık hücreleri bu mikroorganizmaları yok ederken safra yollarına da saldırarak kolanjit tablosunu ortaya çıkarabilir.
• Safra taşları: Safra taşları safra yollarını tıkayarak bir sirkülasyon bozukluğuna yol açar. Safra yollarından ilerlemeyen safra sıvısı enfeksiyon yatkınlık oluşturarak kolanjite neden olur.
• Dolaşım bozuklukları: Safra yollarını besleyen damarlarda meydana gelen tıkanmalarda safra yolları iltihaplanarak kolanjit hastalığını oluşturur.
• Toksik nedenler: Vücutta bulunan bazı toksinlerin safra yollarına hasar vererek kolanjit hastalığını tetiklediği düşünülmektedir. Toksin nedenleri arasında en çok tespit edilen ajanlardan biri bakırdır.
• Genetik yatkınlık: Aile bireylerinde kolanjit oluşması durumunda kişide kolanjit oluşma ihtimali artmaktadır.
• Kronik hastalıklar: Otoimmün karaciğer hastalığı, sistemik lupus eritematozus gibi kronik hastalıklarda kolanjit riski artmaktadır. Primer sklerozan kolanjit ve primer biliyer kolanjit gibi kronik hastalıklarda kolanjitin alt çeşitlerindendir.
• İleri yaş: Yaş ilerledikçe safra yollarının sirkülasyonunda rol oynayan hücrelerin hasar görmesine bağlı olarak kolanjit riski artmaktadır.

Kolanjit Hastalığının Teşhisi

Kolanjit hastalığının teşhisinde özellikle klinik öykü çok önemlidir. Bunlar dışında bu hastalık için fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri çok önemlidir.

Öykü: Anamnezde yorgunluk, halsizlik, kaşıntı, sarılık ve karın ağrısı gibi belirtiler sorgulanır. Sağ üst karın ağrısı sık karşılaşılan şikayetlerden biridir. Sarılık, ishal ve kilo kaybı ise ilerlemiş hastalık bulgusudur

Fizik Muayene: Fizik muayenede hastanın genel karın muayenesi yapılır. Karaciğer normal boyutlarda olabileceği gibi hafif büyümüş de olabilir. Dalak büyümesi ve karında sıvı birikimi ilerlemiş hastalığa bağlı olarak karaciğer tansiyonunda görülür.

Karaciğer fonksiyon testleri: Hastalar, artmış alkalen fosfataz düzeyleri nedeniyle erken evrede teşhis edilir. Bu testler karaciğerin normal çalışmasını yapıp yapmadığını gösterir. Hastaların çoğunda serum alkali fosfatazda artma ve bazen beraberinde transaminazlarda da hafif artma bulunur. Serum bilirubin artışı değişkendir.

Serolojik testler: Bu testlerde bu hastalığa özgü kanda yükselen antikor seviyelerine bakılır. Primer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit gibi hastalıklarda serolojik testler pozitiftir.

ERCP ve MRCP: Endoskopik yolla safra yollarına girilerek hasarın varlığı tespit edilir. Nedeni tespit edilemeyen kolanjit hastalığının teşhisinde sık kullanılan yöntemlerden biridir.

Karın ultrasonografisi: Kolanjit hastalığının teşhisinde en yaygın kullanılan görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem genel safra ve safra yolları hastalıklarında altın standart olarak kullanılır. Safra kesesinin iltihaplanması olan kolesistit hastalığının teşhisi de bu yöntemle konulur.

Biyopsi: Nedeni tespit edilemeyen kolanjit hastalığının kesin teşhisini sağlayan yöntemdir. Safra kanallarına girilip parça alınır ve mikroskopi altında incelenerek tanı konulur.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer kendinizde primer sklerozan kolanjit hastalığı olduğunu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktora başvurun!!

Kolanjit Tedavisi

Kolanjit hastalığını tedavisi nedene göre yapılır. Neden tespit edilince duruma göre medikal tedavi, endoskopik tedavi ve cerrahi tedavi yöntemleri vardır.

Temel medikal tedavi olarak antibiyotik tedavisi uygulanır. Sebep enfeksiyon ise ana tedavi metodu olarak, başka bir sebep ise oluşan staza bağlı olarak koruyucu olarak kullanılır.

Medikal tedavi: Medikal tedavide çeşitli bakteri türlerine yönelik antibiyotikler kullanılır. Bunlar dışında hastalığın alt türlerine yönelik çeşitli ajanlar kullanılabilir.

Kortikosteroidler, azatioprin, metotreksat başta olmak üzere   bazı medikal tedaviler kullanılmıştır. Ursodeoksikolik asit kaşıntıyı ve biyokimyasal parametreleri iyileştirebilir. Uzamış tıkanıklığa bağlı gelişen sarılıkta yağda çözünen vitaminlerin eksikliği eşlik edebilir.

Endoskopik tedavi: Endoskopi cihazıyla safra kanallarına girilerek darlık olan yerler genişletilir

Cerrahi tedavi: İlerlemiş vakalarda ortotopik karaciğer nakli düşünülür. Olumsuz belirteçler ileri yaş, karaciğer ve dalak büyümesi, yüksek serum bilirubin ve AST değerleri, varis kanama anamnezi, dominant safra kanal darlığı ve kanal değişiklikleridir. 

Karaciğer transplantasyonu ile birlikte istatiksel sağkalım oranları çeşitli seviyelerde değişebilir fakat safra kanseri gelişmişse bu oran çok daha düşüktür.

Kolanjit Tedavi Edilmezse

Kolanjit hastalığı tedavi edilmezse safra taşları, safra yollarının bakteriyel hastalıkları, kronik beslenme yetmezliği, siroz ve ilerleyen dönemlerde kolanjiokarsinom gibi çok tehlike karaciğer kanserleri gelişebilir. Bunlar dışında hepatokarsinom, pankreas başı kanserleri gibi diğer organ kanserleri de gelişebilir.

Tedavi edilmemiş kolanjit olgularında 10-20 yıllık bir zaman diliminde ilerleyici bir kötüye gidiş söz konusudur. Bu durum karaciğer yetmezliği ile birlikte daha belirginleşir.

Kolanjite Ne İyi Gelir?

Kolanjit hastalığında önemli olan bağışıklık sistemini düzgün çalıştırmak, enfeksiyon hastalıklarında korunmaktır.

• Düzenli spor yapmak
• Sebze ve meyveden zengin yiyecekler tüketmek
• Kronik hastalık varsa takiplerini düzenli yaptırmak
• Bol sıvı tüketimi
• Sık sık öğün atlamamak

Kolanjite Ne İyi Gelmez?

Kolanjit hastalığının nedenlerinde bağışıklık sistemi, genetik ve enfeksiyon hastalıkları gibi etkenler bulunur.

• Sedanter yaşam
• Sık kırmızı et ve fast-food tüketimi
• Obezite
• Alkol ve madde kullanımı
• Stresli iş hayatı

Kolanjite İlaçları Nelerdir?

Kolanjit hastalığında kullanılan medikal tedaviler hastalığın oluşturduğu bulgulara göre ve iltihabi yapısına göre düzenlenir.

Antibiyotikler: Tıkanmaya bağlı olarak fazladan enfeksiyon oluşmaması için koruyucu ve tedavi amacıyla kullanılabilirler.

Kolestiramin: Kaşıntı bulgularını azaltmada yararlıdır.

D vit. ve mineraller: Kronik kolanjit hastalığında görülen kemik erimesi ve kemik kırıkları komplikasyonlarını önlemek amacıyla kullanılabilirler.

Ursedokolik asit: Serum karaciğer testlerini düzeltir, fakat kolanjitin değişik alt türlerinde yaşam süresi üzerine bir etkisi görülmemiştir.

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amacıyladır. Eğer kendinizde kolanjit hastalığı olduğunu düşünüyorsanız vakit kaybetmeden doktora başvurun!!

Kolanjite Ameliyatı

Çok ilerlemiş vakalarda karaciğer nakli düşünülür. Hasta karaciğer nakil listesine alınır. Karaciğer naklinde:

• Hasta genel anestezi altında uyutulur.
• Sağ karın bölgesinden girilerek hastalıklı karaciğer tamamen çıkarılır.
• Daha sonra canlı veya kadavradan alınan sağlıklı karaciğer dokusu çıkarılan karaciğerin yerine konur. 
• Ameliyat genel olarak 8-10 saat sürer ve açılan yerler kapatılarak hasta takibe alınır.
• Ameliyattan sonra organ reddi gibi durumlara karşı uzun yıllar boyunca hasta takip edilir. 

Kolanjit için Hangi Doktora Gidilir?

Kolanjit hastalığı için ‘Gastroenteroloji Bölümüne’ ve doktor olarak da bir ‘Gastroenteroloji Uzmanına’ başvurulmalıdır.

Sağ üst kadranda ağrı, vücutta yaygın görülen kaşınma, düzgün beslenmeye rağmen kilo kaybı, ishal, kaşıntılarla beraber sarılık, gün içinde geçmeyen yorgunluk, karaciğer ve dalağın büyümesi durumunda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.