Prognati

Prognati Nedir?

Çene hem fonksiyonel hem de estetik olarak önemli bir vücut bölümüdür. Çiğneme, konuşma işlevler çene vasıtasıyla gerçekleşir. Alt çene (mandibula) ve üst çeneden (maksilla) oluşur. Çenede doğuştan veya sonradan oluşan iskelet anomalileri görülebilir. 

Alt çenenin üst çeneden daha önde olması prognati olarak adlandırılır. Prognati doğumsal anomaliler, hormonal bozukluklar sonucu oluşabilir. İskelet gelişimindeki problemler prognati oluşumuna yol açar. Alt çenenin fazla gelişmesi veya üst çenede gelişim geriliği prognatiye neden olur. Ayrıca ikisinin birlikteliği sonucunda da görülebilir. 

Hormonal bozukluklar prognatiye yol açabilir. Hipofiz bezinden büyüme hormonu salgılanmasının artması sonucu akromegali oluşabilir ve çenedeki fazla büyüme sonucu prognati görülebilir. 

Pseudoprognati ise yalancı prognati olarak da bilinir ve alt çenenin gelişiminde/ konumunda bir problem olmamasına karşın oluşan prognati çeşitidir. Diş problemleri, yumuşak doku problemleri, taklitçilik, dilin konumu gibi pek çok durum pseudoprognati oluşumunda rol oynayabilir. Pseudoprognati tedavisine erken başlandığı takdirde tedavinin başarı şansı yükselir. 

Genetiğin prognatideki rolü önemlidir. Avusturya’daki Habsburg hanedanlığında çene ucunun ilerde olması bu anomalinin Habsburg çenesi/ dudağı adıyla da anılmasına sebep olmuştur. 

Prognati çiğneme, telaffuz problemleri gibi fonksiyonel sorunlara yol açabilir. Bunun yanı sıra hastaların birçoğu estetik görünümünden memnun değildir.

Prognati tedavisinde ortodonti önemli bir yere sahiptir. Cerrahi gerektiren durumlarda ortodonti tedavisi ve cerrahi birlikte uygulanarak çenenin ve dişlerin doğru hizalanması sağlanır. Çene cerrahisi sonrası bir süre sıvı gıdayla beslenmek gerekir. Sonrasında doktor önerisiyle yumuşak gıdalara geçilir. Bunun yanı sıra ağız hijyenine önem vermek gereklidir. 

Prognati Belirtileri Nelerdir?

Çenelerin doğru hizalanmaması, alt çenenin ileri pozisyonu, dişlerin temasında bozulma, çiğneme problemleri, bazı seslerin çıkarılmasında bozukluklar gibi belirtiler görülür. 

Prognati belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Alt çenenin ilerde olması
• Estetik olarak kötü hissettiren görünüm
• Dudakların doğru hizalanmaması, üst dudağın geride olması
• Bazı seslerin çıkarılmasında bozukluk, telaffuz problemleri
• Çiğneme, ısırma problemleri
• Çenede ağrı
• Alt çenenin geri itilememesi
• Dişlerin doğru hizalanmaması  

çenede estetik bozukluk, dudakların doğru hizalanmaması, dudakların aynı hizada olmaması maloklüzyon, üst dudağın geride olması, seslerin çıkarılmasında bozukluk, telaffuz problemleri, çiğneme problemleri, ısırma problemleri, çenede ağrı, alt çenenin geri itilememesi, dişlerin doğru hizalanmaması 

Prognati Nedenleri Nelerdir? 

İskelet gelişimindeki problemler, genetik yatkınlık, hormonal bozukluklar prognati oluşumuna yol açabilir. Alt çenenin fazla gelişmesi, üst çenede gelişim geriliğinin olması veya ikisinin birlikteliği prognatiye neden olur. Bunun haricinde pseudoprognati diş problemleri, yumuşak doku problemleri, taklit gibi alışkanlıklar sonucu oluşabilir. 

Prognati nedenleri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Alt çenenin fazla gelişmesi
• Üst çenede gelişim geriliği
• Genetik yatkınlık
• Hormonal bozukluklar
• Doğumsal anomaliler
• Akromegali
• Akondroplazi (bir cücelik tipi)
• Dilin anormal konumu
• Kas dengesizlikleri
• Postür (duruş) bozukluğu
• Crouzon sendromu
• Tümörler
• Travma
• Uzun süre emzik kullanmak
• Uzun süre biberon kullanmak
• Taklitçilik
• Kafa kemiklerinde gelişme bozukluğu
• Burunda deviasyon, burun tıkanıklığı, ağızdan nefes alma
• Büyük bademcikler
• Yarık dudak, yarık damak
• Yüz kemiklerinde gelişme bozukluğu
• Bazal hücreli nevus sendromu 

Prognati Teşhisi 

Prognatinin çenelerin doğru hizalanmaması, dişlerin temasında bozulma, çiğneme problemleri, konuşma problemleri gibi belirtileri bulunur. Doktor, bu belirti ve şikayetlerle gelen hastanın şikayetlerini dinler, hastayı muayene eder ve görüntüleme yöntemlerine başvurarak bunların sonucunda prognati teşhisini koyar. 

Her hastalıkta olduğu gibi prognati teşhisinde de hastadan anamnez alınır. Anamnez hastalık hikayesinin öğrenilmesidir. Hastanın şikayetleri ve şikayetlerin ne zamandan beri devam ettiği öğrenilir. Hasta bazı sesleri çıkarmada zorluk, telaffuz problemleri, çiğneme güçlükleri yaşadığını bildirebilir. Bunun yanı sıra yaşadığı bir yaralanma veya hastalık varsa bunu doktorla paylaşmalıdır. Ayrıca kullandığı ilaçlar, sahip olduğu alerjileri ve ailesinde çenede şekil bozukluğu olan bireylerin bulunup bulunmadığı hakkında doktoru bilgilendirmelidir. 

İnspeksiyon (gözlem) ve palpasyon (elle muayene) prognati teşhisi için yararlanılan yöntemlerdendir. Gözlem ile yüzdeki şekil bozuklukları, asimetriler, şişlikler, dudakların ve çenenin pozisyonu, burun altı mesafesi incelenir. Bu hastalarda konkav yüz profili görülür. Palpasyonla çene ve çevresindeki yapılar değerlendirilir. Çenedeki çıkıntılar elle muayene edilir. Çene ve çevresindeki yapılar, dudakların ve damakların yapısı, çiğneme kasları değerlendirilir. Dişlerin boyutu, konumlanması, dizilişleri intraoral (ağız içi ) muayeneyle incelenir. Bunun yanı sıra çenelerdeki hassasiyet bölgeleri ve dişler perküsyonla incelenebilir. Perküsyon, dokulara parmakla veya bir yardımcı aletle vurarak uygulanır. Bunun yanı sıra ortodontik tedavi öncesi hastanın diş kalıpları alınır. 

Prognati teşhisi için kafa grafilerine sıkça başvurulur. 

Prognati teşhisi için kullanılan radyolojik görüntüleme yöntemlerinden bazıları şunlardır:

Sefalometrik Grafi: Prognati teşhisinin konması için sıkça başvurulan görüntüleme yöntemidir. Çenenin kafatasına göre pozisyonuna, çenedeki açılara, yüzdeki bazı mesafelere bakılarak prognatinin değerlendirmesini sağlar.

Panaromik Grafi: Üst ve alt çenenin, dişlerin görüntülenmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir, prognati teşhisinde panaromik diş filminden de yararlanılabilir.

Üç Boyutlu Görüntüleme: 2 boyutlu grafilere göre kemikler hakkında daha detaylı bilgi edinmeyi sağlar. Cerrahi öncesi tedavi planlamasında kullanılır. 

Röntgen ile görüntüleme X ışınları kullanılarak görüntü elde eden bir yöntemdir. Bu yüzden hamileler ve hamilelik şüphesi bulunan kadınlar diş filmi çektirme konusunda dikkatli davranmalıdır. 

Prognati Tedavisi 

Dişler normal teması anlamına gelen oklüzyonu sağlamak, dış görünüşü düzeltmek, çene fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde sürdürmek tedavinin temel hedeflerindendir. 

Prognatinin koruyucu tedavisi prognatiye zemin hazırlayacak süt dişlerinin erken yitirilmesi, uzun süre emzik kullanımı, parmak emme gibi durumların engellenmesi şeklindedir. 

Fonksiyonel tedavide apereyler kullanılır. Çenelik kullanımı önerilebilir. Çenelik ile alt çene büyümesini azaltmak hedeflenir. Ortodontik tedavi prognati tedavisinde önemli bir role sahiptir. Ortodontik tedavide diş telleri, splintler ve elastikleri kullanılır. Büyümesi tamamlanmamış çocuklarda ortodontik tedaviyle başarılı sonuçlar elde edilir. Bunun yanı sıra çeneye uygulanacak cerrahi tedaviden önce ve sonra hastalara ortodontik tedavi uygulanır. 

Ortognatik cerrahi, prognati tedavisinde uygulanan yöntemlerden biridir. Ortognatik cerrahi çenelerin normal pozisyonlanmadığı ve fonksiyonel ve estetik yönden etkilenen hastalara uygulanır. Ortognatik cerrahiyle çeneyi normal pozisyonuna getirmek ve dişlerin oklüzyonunu sağlamak amaçlanır.  Ameliyatta çene yeniden konumlandırılır ve plak, vidalarla kemikler tespit edilir. Ameliyat sonrası splint kullanımı gerekebilir. Ortodonti tedavisine ameliyat sonrasında da devam edilir. 

Ameliyat sonrası enfeksiyon oluşumunu engellemek amacıyla ağız hijyenine özen göstermek gereklidir. Tuzlu suyla ağız temizlenebilir ve doktorun önerdiği solüsyonlarla gargara yapılabilir. 

Cerrahi sonrası özel bir beslenme programına uyulur. Ameliyat sonrasında sıvı gıdalar tüketilmelidir. Doktorun tavsiyesine göre bir süre sonra yumuşak gıdalara geçilir. Katı gıdalara doktorun önerisiyle geçilmelidir. 

Prognati Tedavi Edilmezse 

Prognati tedavi edilmezse maloklüzyona( dişlerin yanlış hizalanması) ve fonksiyonel problemlere yol açabilir. Bunun yanı sıra çenenin öne doğru çıkık görüntüsü genellikle bireylerin dış görünüşünden memnun olmamasına neden olur. 

Prognati tedavi edilmezse oluşabilecek bazı sağlık problemleri şunlardır: 

• Dişlerin hizalanmasında bozukluk: Dişlerin doğru hizalanmaması fonksiyonel problemlere yol açar. Konuşma, çiğneme problemleri ile diş ve diş eti problemleri daha sık görülür.
• Konuşma problemleri: Çenenin konuşmada önemli bir rolü vardır. Prognati durumunda bazı sesler düzgün çıkarılamaz, telaffuz problemleri görülebilir.
• Çiğneme problemi: Prognati tedavi edilmezse ısırma, çiğneme, yemek yeme problemleri açığa çıkabilir.
• Diş temizliğinin daha zor olması sebebiyle daha sık görülen diş problemleri: Diş ve diş eti hastalıkları dişlerin normal sıralanmadığında daha sık görülmektedir. Prognati ve beraberinde görülen diş problemleri tedavi edilmediğinde diş eti hastalıkları, diş çürükleri ve bunlara bağlı diş kayıpları görülebilir.
• Eklem problemleri, ağrı: Çenede ekleminde problemler, ağrı açığa çıkabilir. Kas fonksiyonlarında bozukluklar görülebilir.
• Estetik problemler: Prognati birçok kişide estetik problemlere yol açar. Genellikle kişi görünüşünden memnun olmaz.
• Psikolojik etkilenim: Prognatide genellikle kişi görünüşünden memnun olmaz.  Bu durum kişiyi psikolojik olarak etkiler. Bununla birlikte sosyalliği etkileyebilir. 

Prognatiye Ne İyi Gelir? 

Prognati hastaları prognati oluşumuna zemin hazırlayan hastalıkları tedavisini ihmal etmemelidir. Özellikle çocukların erken yaşlarda ortodontist tarafından kontrol edilerek ortodonti tedavisi almaları, süt dişlerinin erken yitirilmesi, uzun süreli emzik kullanımı gibi davranışları engellemek önemlidir. Prognati için cerrahi tedavi uygulanan kişilerin de ağız temizliğine özen göstermeleri, cerrahi sonrası beslenme programına uymaları gereklidir. 

Prognati hastaları için önerilen bazı davranışlar şunlardır:

• Ortodonti tedavisi almak
• Ağız ve diş sağlığına önem vermek
• Dişlerin hizalanmasında problem olan çocuğu diş doktoruna götürmek
• Prognatiye zemin hazırlayabilen parmak emme, uzun süreli emzik kullanımı gibi alışkanlıkları engellemek
• Prognatiye zemin hazırlayabilecek hastalıkları tedavi ettirmek 

Prognati için çene cerrahisi geçiren hastalara önerilen bazı davranışlar şunlardır:

• Çene cerrahisi sonrası beslenme programına uymak, ameliyat sonrası erken dönemde sıvı gıdalarla beslenmek
• Ağız ve diş temizliğine özen göstermek
• Antiseptik solüsyonla veya tuzlu su ile gargara yapmak 

Prognatiye Ne İyi Gelmez? 

Prognati doğuştan olabilir bunun yanı sıra çevresel etmenler prognatiye yol açabilir. Çocuklarda parmak emme, süt dişlerinin erken yitirilmesi, uzun süreli emzik kullanımı, taklit alışkanlıkları prognatiye zemin hazırlayabilir. 

Prognati için tedavi uygulanan kişilerin ise tedavinin başarısını azaltan davranışlardan uzak durmaları gerekir. Çene cerrahisi uygulanan hastaların sigara- alkol kullanımı gibi zararlı alışkanlıklara devam etme ile ağız hijyenine dikkat etmeme, ağır- yorucu işler yapma, ağır eşya taşıma gibi davranışları ve enfeksiyonlar iyileşme sürecini olumsuz etkiler. 

Prognatiye/çene sağlığına iyi gelmeyen bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Hormonal bozukluklar
• Postür( duruş) bozuklukları
• Kas fonksiyonlarındaki bozukluklar
• Parmak emme alışkanlığı
• Uzun süreli emzik kullanımı
• Süt dişlerinin erken yitirilmesi
• Taklit alışkanlıkları
• Doktor kontrollerini, ortodonti tedavisini ihmal etmek
• Çene cerrahisi sonrası beslenme programına uymamak 

Prognati İlaçları 

Prognati tek başına ilaçla tedavi edilen bir hastalık değildir. Prognatiye neden olan hastalıklar, hormonal bozukluklar için ise ilaç tedavisi uygulanabilir. 

Bunun yanı sıra prognati için cerrahi tedavi uygulanan hastalara enfeksiyonların önlenmesi için antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Antibiyotiklerin doktorun tavsiye ettiği şekilde ve önerilen süre kullanılması gereklidir. Ayrıca ameliyatla tedavi edilen hastalara tetanoz aşısı yapılabilir. 

Ameliyat sonrası süreçte ağrısı olan hastalar ağrılarının gidermek için doktorun tavsiye ettiği ağrı kesicileri kullanabilir. 

Prognati hastalarının ameliyat sonrasında ağız temizliğine dikkat etmesi gereklidir. Doktor, hastaya antiseptik gargara önerebilir. Antiseptik solüsyonlar enfeksiyon riskini azaltmak amacıyla kullanılır. 

Prognati tedavisinde kullanılacak ilaçlar için doktora danışmak önemlidir. Bilinçsiz ilaç kullanımının faydadan çok zararı olabilir. 

Prognati Ameliyatı

Prognati için cerrahi tedavi uygulanabilir. Ortognatik cerrahi prognatide uygulanan tedavi yöntemlerdendir. Ortognatik cerrahi çenelerin normal pozisyonlanmadığı, fonksiyonel ve estetik yönden etkilenen hastalara uygulanır. Ortognatik cerrahiyle çeneyi normal pozisyonuna getirmek ve diş oklüzyonunu sağlamak amaçlanır. 

Cerrahi tedavi öncesinde radyolojik görüntüleme yöntemleri kullanılarak tedavi planlanır. Hastalara tedavi öncesinde ortodontik tedavi uygulanır. Sonrasında ameliyat planlanır. Çene ameliyatında genel anestezi kullanılır.  Gerekli olan çene kemiklerinde kemik kesisi yapılır, çeneler hizalanarak yeniden konumlandırır. Plak, vidalar kullanarak çene kemikleri tespit edilir. Kemiğin başarılı bir şekilde kaynaması ve çene fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde kazanılması hedeflenir. Çeneye uygulanacak cerrahi tedaviden sonra ortodontik tedavi devam eder. Hastalar belirli süre splint kullanılır. Bu süreçte ağız hijyenine ve bakımına önem verilmelidir. 

Prognati ameliyatından sonraki süreçte cerrahın ve ortodontistin tavsiyelerine uymak önemlidir. Doktorun önerdiği beslenme programına uyulmalıdır. Beslenmeye sıvı gıdalarla başlanarak, yarı sıvı, yumuşak ve katı gıdalara doktorun önerisiyle geçilmelidir. Yemeklerden sonra ağız temizliğinin yapılması gereklidir. Bölgede enfeksiyon oluşumunu önlemek için doktor tarafından tavsiye edilen solüsyonlarla veya tuzlu suyla ağız temizliği yapılmalıdır. 

Çocuklarda Prognati

Prognati çocuklarda görülebilir. Doğumsal olabilir veya sonradan oluşabilir. Bazı hastalıklar, hormonal bozukluklar veya parmak emme, uzun süre emzik kullanma gibi çevresel etmenler prognatiye zemin hazırlar. Çocuğun dişleri normal hizalanmıyorsa, telaffuz ve çiğneme problemleri varsa doktora başvurularak takip ve tedavisi yapılmalıdır. 

Çocuklarda prognati tedavisi koruyucu, fonksiyonel, ortodontik tedaviyi içerir.

Prognatinin koruyucu tedavisi prognatiye zemin hazırlayacak uzun süre emzik kullanımı, parmak emme, süt dişlerini erken yitirme gibi durumların engellenmesi şeklindedir.

Fonksiyonel tedavide apereyler kullanılır. Ortodontik tedavide diş telleri, splintler ve elastiklerden yararlanılır. Doktor, çocuğa çenelik önerebilir. Tedavinin şekli ve süresi ortodontist tarafından çocuğun gelişimine uygun olarak belirlenir. Çocuklarda iskelet gelişiminin tamamlanmaması ortodontik tedavinin prognatideki başarısını yetişkinlere göre arttırmaktadır.  Ergenlik döneminden sonra ortodontik tedavi prognati için yeterli olmamaktadır, cerrahi ihtiyacı doğmaktadır.  

Prognati için Hangi Doktora Gidilir?  

Çenesi doğru hizalanmayan kişiler fonksiyonel ve estetik şikayetleriyle bir diş hekimine başvurduğunda doktor hastayı muayene eder ve radyolojik görüntülemeden de yararlanarak çenenin yapısı hakkında fikir sahibi olur. Bunların sonucunda prognati teşhisi koyar. 

Prognati için uygulanacak tedaviye bağlı olarak prognati tedavisinde ortodontist, çene cerrahı, plastik cerrah yer alabilir. 

Çenelerin hizalanmasındaki bozukluk konuşma, çiğneme gibi fonksiyonları etkiliyorsa ve dış görünüşünüzden memnun değilseniz bir doktora başvurabilirsiniz.