Tıbbi Onkoloji Nedir?

Tıbbi onkoloji, kanser hastalığının kemoterapi ile tedavisinde sorumlu olan bölümdür.

✓ Bu makale Dr. Çisem Timur tarafından yazılmıştır

Tıbbi onkoloji bölümü, kanser hastalıklarının kemoterapi ile tedavisinden sorumlu olan tıp branşıdır. Tümör anlamına gelen “onko” kelimesinden türemiştir. Medikal onkoloji bölümü olarak da bilinir.

Kanser hastalıklarının önlenmesi, erken teşhis edilmesi ve kanser taramalarının yürütülmesi gibi aşamalarda diğer onkoloji bölümleri ile işbirliği kurarak sağlık hizmeti sunarlar.

Kanser hastalıkları, küresel çaptaki ölümlere en sık yol açan 2. hastalıktır. Özellikle rahim, meme, akciğer, bağırsak, prostat, tiroit, mide ve mesane kanserleri en yaygın kanser türleridir.

Yakın zamana kadar bu hastalıkların tedavisi için radyoterapi ve cerrahi yöntemlerinden yardım alınmıştır. Ancak bu tedaviler, kanserin yayılmasını önlemekte ya da tamamen vücuttan atılmasında yeterli olmadığı için immünoterapi ve kemoterapi tedavilerinin kullanımı başlatılmıştır.

Kanser hastalıkları nedeniyle görülen ölüm vakalarının yükselmesi, küresel çapta önlemler alınması ve yapılan araştırmaların arttırılmasını gerektirmiştir.

Ülkemizde ise onko hastanesi ve ücretsiz kanser tedavisi yapan hastanelerin sayısını arttırma çalışmaları başlatıldı. 2018 senesi itibari ile özel hastanelerde alınan ilave ödenekler yasaklanmış, başta onkoloji cerrahisi işlemleri olmak üzere tedaviler ücretsiz hale getirilmiştir.

Dahiliye bölümünün alt dalı olan Tıbbi Onkoloji bölümü, yalnızca kanser hastalıkların kemoterapi ile tedavisinde değil; hastalarda görülen kansızlık, zatürre ve kanda bulunan kalsiyum miktarının artışı gibi sağlık sorunlarının tedavisinde de rol almaktadır.

Aynı zamanda kemoterapi tedavilerinin nasıl uygulanacağını, hangi dozda verileceğini, kaç seans uygulanacağını, kullanılacak ilaçları, olası yan etkileri ve alınması gereken önlemleri de belirler. Bu bölümde tıbbi onkologlar, onkoloji doktorları, onkoloji profesörleri, onkoloji hemşireleri ve diğer sağlık görevleri bir arada çalışmaktadır.

Tıbbi Onkolog Nedir? Tıbbi Onkoloji Uzmanlarının Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Tıbbi onkoloji uzmanları, kanser hastalarının kemoterapi ile tedavisinden sorumlu olan hekimlerdir. Medikal onkoloji doktorları ya da tıbbi onkolog unvanı ile de tanınırlar.

Tıbbi onkoloji doktoru olmak için öncelikle 6 senelik temel tıp eğitiminin tamamlanması ve Tıpta Uzmanlık Sınavı ile Dahiliye (İç Hastalıkları) Uzmanlık Eğitimine hak kazanılması gerekir.

4 sene süren bu eğitimin başarılı şekilde bitirilmesinden sonra ise ihtisasa 3 senelik Tıbbi Onkoloji eğitimi ile devam edilir. Ardından Tıbbi Onkoloji Uzmanı/ Medikal Onkoloji Uzmanı unvanı ile göreve başlanabilir.

Uzmanların görev ve sorumlulukları ise şu şekilde sıralanabilir:

Hastanın şikayetlerini dinledikten sonrasında fiziki muayene yapmak,
Hastalığın teşhisi için gereken idrar, kan, patoloji ve radyoloji gibi tetkiklerin yapılmasını sağlamak,
Tahlil sonuçları ve muayene bulguları dahilinde hastalıkların doğru teşhislerini bulmak,
Hastalık hakkında hasta ve hasta yakınlarını bilgilendirmek,
Hastanın genel sağlık durumu, kanserin evresi ve bulunduğu bölgeye bağlı olarak en etkili tedavi planını hazırlamak,
Gerek görülmesi halinde ilgili branş hekimleri ile birlikte değerlendirme yapmak,
Tedavi sırasında görülmesi muhtemel olan riskler hakkında bilgi vermek ve gereken önlemleri almak,
Hastanın ihtiyacı olması halinde psikolojik danışmanlık ve destek grupları gibi terapilere yönlendirmeler yapmak,
Tedavi süreci boyunca hasta takibi yapmak ve gerekirse tedavi planını değiştirmek,
Hastanın sağlık durumu ayakta tedavi için uygun değilse yatarak tedavisini sağlamak,
Genetik olarak kansere yatkın olan hastalar için tarama testleri uygulamak ve erken teşhis çalışmaları yürüterek riskleri en az seviyeye indirgemek,
Uzmanlık adaylarının ihtiyaç duyduğu tecrübe ve donanımı kazandırmak,
Kanser hastalıkları alanında yapılan tüm çalışmaları takip ederek mesleki gelişimi sürdürmektir.

Tıbbi onkoloji uzmanları onkoloji hastanesi, devlet hastanesi, özel hastane, üniversite hastanesi, onkoloji merkezi, eğitim ve araştırma hastanesi gibi sağlık kuruluşlarında görev yapabilirler.

Tıbbi Onkoloji Neye Bakar? Medikal Onkoloji Hangi Hastalıklarla İlgilenir?

Tıbbi onkoloji bölümü, kemoterapi tedavisi gerektiren tüm kanser hastalıkları ile ilgilenir. İnsan vücudunun temel yapı taşı olan hücreler, sahip oldukları ömür boyunca belirli bir sayıda bölünebilir ve çoğalabilirler.

Ancak genetik yatkınlık, alkol sigara tüketimi, yoğun stres, zararlı güneş ışınları, katkı maddesi içeren gıdaların tüketimi, sağlıksız yaşam tarzı, çevre ve hava kirliliği gibi bazı etmenler hücrelerin bu bilincini baskılayarak kontrolsüz bir şekilde çoğalmalarını tetikler.

Anormal artış gösteren bu hücreler bir araya geldiklerinde ise tümör adı verilen kitleleri oluştururlar.

Tümörler, iyi ve kötü huylu olmaz üzere iki grupta incelenirler. İyi huylu tümörlerdeki hücre artışı daha yavaş bir seyre sahiptir. Aynı zamanda bir çeperin içerisinde geliştiği için çevrede bulunan sağlıklı dokulara yayılmazlar.

Kötü huylu tümörlerde ise hızlı bir ilerleme ve yayılma görülür. Tümörlerin kötü huylu olduğu durumlara kanser adı verilir. Kanser hastalıklarının tedavisi için radyoterapi, kemoterapi ve cerrahi operasyonlardan yardım alınmaktadır.

Kemoterapi tedavisi gerektiren kanser türleri ise şu şekilde sıralanabilir:

Kanser hastalıkları türüne, evresine, görüldüğü bölgeye ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklı belirtiler gösterebilir.

Ancak genel olarak elle hissedilen kitleler, iştahsızlık, ani kilo kayıpları, kronik bitkinlik, halsizlik, yorgunluk, beklenmeyen kanamalar, benlerde büyüme, idrarın tam olarak boşaltılamaması, şiddetli ağrı duyumu, ateş yükselmesi, nefes darlığı, şiddetli ağrı ve balgam gibi şikayetlere neden olur.

Bu belirtilerin uzun süre devam etmesi halinde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması hayati önem taşır.

Medikal Onkoloji Ne Yapar? Kemoterapi Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Medikal (Tıbbi) Onkoloji bölümü, kanser hastalıklarının kemoterapi ile tedavi edilmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda kanser teşhisi, takibi ve hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan sağlık sorunlarının giderilmesinde de rol alır.

Yakın geçmişe kadar kanser tedavisinde radyoterapi ve cerrahi yöntemlerden yardım alınmıştır. Kemoterapi ilaçlarının kullanımı ise tedavi başarı oranını yükselttiği için, bu yöntemlerle ya da tek başına yaygın şekilde kullanılmaya başlamıştır.

Kemoterapi tedavisi için 100’ü aşkın ilaç seçeneği bulunur. Bu ilaçlar ağız yoluyla, damar yoluyla ya da diğer vücut boşluklarından uygulanabilir. En uygun ilaç, uygulama yöntemi, doz ve seans sayısının belirlenmesi ise tıbbi onkologların görevidir.

Kemoterapi ilaçları ile kanserli hücrelerin öldürülmesi, yayılmanın engellenmesi ve tümör büyümesinin durdurulması amaçlanır. Bazı kanser türleri için tek tedavi seçeneği kemoterapi olabilir. Ancak bu durum her vakada mümkün olmadığı için diğer tedavi seçenekleriyle bir arada ya da sırayla kullanımı yaygındır.

Kemoterapi seansları 7-30 günde bir tekrarlanabilir. Bu süre kanserin türü, evresi, yayılma durumu, neden olduğu komplikasyonlar, hastanın genel sağlık durumu, tedavinin sağladığı etki ve yol açtığı yan etkilere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Gereğinden daha uzun süreli ara vermek ise tümör dokusunun kendini yenilemesi için uygun zamanı tanımış olur. Bu nedenle doktor tarafından belirlenen tedavi planına sadık kalınması, tarihlerin rastgele değiştirilmemesi hayati önem taşır.

Kemoterapi alınan süreç içerisinde kusma, mide bulantısı, halsizlik, bitkinlik, saç dökülmesi, cilt ve tırnak yapısında değişim, iştahsızlık, kilo kaybı, ağız içi dokusunda yara oluşumları, kanama bozuklukları, sperm ve yumurta kalitesinin bozulması, kabızlık, hemoroid, enfeksiyonlara karşı direnç gösterilememesi, kas gücü ve sinir iletiminin zayıflaması gibi yan etkiler görülebilir. Bu belirtiler, tedaviden sorumlu olan hekim ile görüşülmeli ve titizlikle takip edilmelidir.