Yabancı Cisim Aspirasyonu

Yabancı Cisim Aspirasyonları Nedir?

Yabancı cisim aspirasyonları; kişinin solunum yollarına herhangi bir yabancı cismin kaçması sonucu gelişen ani solunum sıkıntısı ve buna eşlik eden fiziksel semptomları barındıran klinik durumdur. Yabancı cisim aspirasyonları çoğunlukla 1-2 yaş aralığında görülür. Dış dünyanın keşfedildiği, ek gıdanın tüketilmeye henüz başlandığı ve merak duygusunun en üst safhada olduğu bu dönemde yabancı cisim aspirasyonlarının görülmesi kaçınılmazdır. Ancak erişkin dönemde de yabancı cisim aspirasyonlarına rastlanılabilir.

Yabancı cisim aspirasyonları mutlak tanı ve tedavi gerektiren bir klinik durumdur. Kişide tedavi uygulanmayan yabancı cisim aspirasyonları yaşamı tehdit edici semptomlara yol açabilir.

Yabancı Cisim Aspirasyonları Belirtileri Nelerdir?

Yabancı cisim aspirasyonlarının bebek ve çocukluk döneminde bu kadar sık görülmesi, solunum yolları daha gelişme aşamasında olan çocuklar için risk oluşturucu bir durumdur. Çocukların öksürük, aksırık gibi reflekslere de henüz hakim olmaması; yabancı cisim aspirasyonlarının tehlikesini arttırır.

Yabancı cisim aspirasyonlarında en sık görülen semptomlar şunlardır:

• Öksürük: Öksürük; yabancı cisim aspirasyonlarının en sık görülen semptomlarının başında gelir. Kişinin solunum yoluna kaçan yabancı cisim; burayı tıkar ve kişinin soluk almasını zorlaştırır. Kişi öksürerek bu yabancı cismi dışarı atmaya çalışır.
• Aksırık: Aksırık; genellikle küçük solunum yollarına yabancı bir cisim kaçtığında gözlemlenen bir semptomdur. Kişide solunum yollarına kaçan yabancı cisim solunum yolunu tam olarak tıkamaz, ancak soluk alıp vermeyi zorlaştırarak aksırmaya neden olur.
• Solunum Zorluğu: Solunum yollarına yabancı bir cisim kaçan kişide bu yabancı cisim solunum yollarının tamamını yada bir kısmını tıkayarak solunum zorluğuna neden olabilir. Bu durum genellikle yoğun bir öksürük nöbetinden sonra ortaya çıkar.
• Boğuk Sesle Konuşma: Solunum yollarına yabancı bir cisim kaçan ve uzun süre farkedilmeyen kişilerde varolan yabancı cisim konuşmayı da etkileyerek boğuk sesle konuşma semptomuna yol açabilir.
• Yüzde morarma: Solunum yollarına aniden yabancı bir cisim kaçan kişilerde bu yabancı cisim solunum yollarının tamamını tıkayabilir. Bu durumda kişide solunum yetmezliğine bağlı yüzde morarma oluşabilir.
• Nefes Alırken Göğüste Batma Hissi: Solunum yollarına yabancı bir cisim kaçan ve farkedilmeyen kişilerde; nefes alış veriş sırasında göğüste batma hissine rastlanılabilir.
• Göğüs Ağrısı: Solunum yollarına yabancı bir cisim kaçan ve farkedilmeyen kişilerde; ilerleyen süreçte göğüs ağrısı semptomu gözlenebilir. Bu durum yabancı cismin solunum yollarını tahriş etmesinden dolayıdır. Bu göğüs ağrısı özellikle yetişkinlerde kalp krizi semptomları ile karıştırılabilir.
• Solunum Durması: Solunum yollarına aniden yabancı bir cisim kaçan kişilerde bu yabancı cisim solunum yollarının tamamını tıkayabilir. Bu durumda kişide solunum yetmezliğine bağlı ani solunum durması yaşanabilir. Bu durum acil tedavi gerektiren bir semptomdur.
• Hiçbir Semptomun Olmaması: Bazen yabancı cisim aspirasyonu yaşayan kişiler yoğun bir öksürük nöbeti geçirir, ardından herhangi bir semptomu olmadan yaşamına devam edebilir. Bu durum hastada var olan yabancı cismin öncelikle büyük hava yollarını tıkaması, hastada bu yüzden öksürük oluşturması, ardından da küçük hava yollarına geçerek hastada solunumu zorlayacak herhangi bir semptoma yol açmamasından dolayıdır. Kişide var olan bu yabancı cisimde çekilen röntgen veya tomografilerde tesadüfi olarak saptanır. Her ne kadar tesadüfen saptanıp hastada herhangi bir semptoma yol açmıyorsa da bu cisimler bulunduğu hava yollarından çıkarılmalıdır.

Yabancı Cisim Aspirasyonları Nedenleri Nelerdir?

Yabancı cisim aspirasyonları çoğunlukla yemek yerken yada bir şey içerken gıdanın soluk yoluna kaçması sonucu gelişir. Bu durum en sık bebek ve çocuk yaştaki hastalarda görülür. Bunun dışında yabancı cisim aspirasyonlarının görülme nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Soluk Alırken Yabancı Cisim Kaçması: Soluk alırken yabancı cisim aspirasyonu; genellikle burnunda et bulunan ve bu yüzden ağızdan soluk alıp veren kişilerde ağızdan giren yabancı cismin solunum yolunu tıkaması sonucu gelişen tablodur.
• Çerez Yerken Yabancı Cisim Aspirasyonu: Çerez yerken yabancı cisim aspirasyonu; genellikle bebek ve çocuklarda görülen yabancı cisim aspirasyonu nedenlerindendir. Özellikle yer fıstığı çocuklarda solunum yoluna kaçan yabancı cisimlerin başında gelir ve bu durum çocuğun solunum yolunda tam tıkanmaya neden olur.
• Yemek Yerken Yabancı Cisim Aspirasyonu: Yemek yerken yabancı cisim aspirasyonu; erişkinlerde akciğere yabancı cisim kaçmasının en önemli nedenleri arasındadır. Özellikle kilolu kişilerde yemek yenmesi sırasında gıda maddesi soluk borusuna kaçarak solunum yollarını tıkayabilir.
• İçecek Tüketirken Yabancı Cisim Aspirasyonu: İçecek tüketirken yabancı cisim aspirasyonu yine erişkin dönemde akciğer yabancı cisim kaçmalarının en önemli nedeni arasındadır. Bu kişiler de yine kilolu olup gıda tüketimi sırasında sıvıyı solunum yollarına kaçırabilir.

Yabancı Cisim Aspirasyonlarının Teşhisi

Yabancı cisim aspirasyonları hem bebek ve çocuklarda hem de erişkinlerde acil tanı ve tedavi gerektiren bir konudur. Yabancı cisim aspirasyonları genellikle hasta tarafından fark edilir ve bu şikayetle hastaneye başvurulur. Yabancı cisim aspirasyonlarının teşhisinde kullanılan yöntemler şöyle sıralanabilir:

• Anamnez: Anamnez; hastanın hastalığı hakkında var olan şikayetlerini dile getirmesi durumudur. Eğer hasta bebekse yada konuşamayacak durumdaysa anamnez hastanın yakınlarından alınır. Anamnezde hasta genellikle yemek yerken, su içerken yada bişeyler tüketirken gelişen ani solunum zorluğundan bahseder. Hekim bu şikayetleri dinler, şikayetlerin ne zamandır var olduğunu, arttırıp azaltan etkenleri sorgular. Bazen hastalar ani solunum durması ile de hastaneye başvurabilir. Bu durumda hastanın yakınlarından hızlıca bir anamnez alınır ardından tedavi uygulamasına geçilir.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim hastanın solunum yollarını stetoskop yardımıyla dinler. Bu işlemle hastada solunum seslerinde azalma olan bölge belirlenebilir.
• Akciğer Grafisi: Akciğer grafisi X ışınları kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle solunum yoluna yabancı cisim kaçan hastanın akciğerlerindeki havalanma miktarı incelenebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarlı tomografi de X ışını kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir, ancak akciğer grafisine göre görüntü kalitesi çok daha iyidir. Akciğer grafisinde şüpheli bir bulgusu olan kişilerde bilgisayarlı tomografi çekilir.
• Bronkoskopi: Bronkoskopi; akciğerdeki hava yollarının ucunda bir kamera bulunan cihaz ile incelendiği bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem; kişide hava yollarının detaylıca incelenmesini sağlarken var olan yabancı cismin de çıkarılmasına olanak sağlar.

Yabancı Cisim Aspirasyonlarının Tedavisi

Yabancı cisim aspirasyonlarının esas tedavisi; solunum yollarında bulunan yabancı cismin oradan çıkarılması ile olur. Yabancı cisim aspirasyonu olup kesin tanı alan kişilerde Bronkoskopi adı verilen ucunda kamera bulunan görüntüleme yöntemiyle akciğerler ve diğer hava yolları incelenir, burada bulunan yabancı cisimler belli başlı bazı aletlerle çıkarılmaya çalışılır. 

Yabancı cisim çıkarıldıktan sonra hasta hem ağrısının kesilmesi, hem de uygulanan girişimsel işlem sonrası enfeksiyon kapmaması adına İlaç Tedavisi altına alınır.

Yabancı Cisim Aspirasyonları Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Yabancı cisim aspirasyonları tanı konulduğunda mutlaka tedavi uygulanması gereken bir sağlık problemidir. Yabancı cisim aspirasyonu hem yetişkinlerde hem çocuklarda hava yollarının tıkanmasına neden olarak ani solunum ve kalp durmasına neden olabilir. Bu durum kişinin ölümüne yol açabilir.

Yabancı cisim aspirasyonu olan ve tanı almadan hayatını devam ettiren kişilerde sürekli öksürük, boğuk sesle konuşma, nefes alırken göğüs ağrısı, göğüste batma hissi, kalp ağrısı gibi semptomlara rastlanılabilir. Ayrıca kişide var olan yabancı cisim solunum yolları ile yemek borusu ve büyük damarlar arasında yol oluşturup(fistül) buralarda çok ciddi kanamalara ve akciğer enfeksiyonlarına neden olabilir.

Yabancı Cisim Aspirasyonlarında Ne Yapılmalı? Ne Yapılmamalıdır?

Yabancı cisim aspirasyonu olduğundan kesin emin olunan yada şüphelenilen her kişi mutlak surette hekim tarafından muayene edilmelidir. Bunun için hastanın yanında bulunan kişiler hastayı mutlaka hastaneye getirmelidir.

Eğer hasta yabancı cisim aspirasyonu yaşayıp sonrasında da solunum yolu tam olarak tıkanmışsa solunum yetmezliğine bağlı solunumu durabilir. Bu durumda hastanın kalp atışları da etkilenip kalbi de durabilir. Böyle zamanlarda hastaya temel yaşam desteği uygulanmalıdır.

Temel yaşam desteğinde ambulans arandıktan sonra hasta sert bir zemine uzatılıp kalp masajına başlanır. Kollar dik bir şekilde yapılan 30 kez kalp masajından sonra hastanın burnu kapatılıp ağızdan ağıza 2 kez nefes verilir. Bu duruma ambulans gelene kadar devam edilmelidir.

Yabancı Cisim Aspirasyonlarında Kullanılan İlaçlar

Yabancı cisim aspirasyonlarında kişide var olan yabancı cisim bronkoskopi adı verilen işlemle çıkarıldıktan sonra hastaya belli başlı bazı ilaç tedavisi uygulanır. Bu tedavilerde kullanılan ilaçlar şöyle sıralanabilir:

• Antibiyotik İlaçlar: Antibiyotik İlaçlar; hastada var olan yada oluşabilecek olan enfeksiyonun tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar içerik olarak amoksisilin, klavulanik asit, siprofloksasin, ofloksasin, moksifloksasin, doksisiklin gibi maddeler barındırır. Bu ilaçların en sık görülen yan etkileri arasında mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, halsizlik, iştahsızlık, kırgınlık, yorgunluk, aşırı uyku hali gibi semptomlar vardır. Hastalarda bulantı ve kusma yan etkileri özellikle hastayı rahatsız ettiği için bu ilaçlar mide koruyucu ile birlikte kullanılır. Bu ilaçlar tok karna ve saatleri birbirine uyacak şekilde alınır.
• Ağrı Kesici İlaçlar: Ağrı kesici ilaçlar; hastada var olan ağrının azaltılmasına yönelik olarak kullanılan ilaçlardır. İçerik olarak, parasetamol, ibuprofen, naproksen, diklofenak gibi maddeler barındıran bu ilaçların yan etkileri arasında bulantı, kusma, halsizlik, iştahsızlık, baş dönmesi gibi semptomlar bulunur. Bu semptomlar hastayı rahatsız edecek düzeye ulaştığında ilaca ara verilmeli ve hekimle irtibata geçilmelidir.

Yabancı Cisim Aspirasyonlarında Hangi Doktora Gidilir?

Yabancı cisim aspirasyonları; çoğunlukla ani olarak gelişen ve acil tedavi gerektiren bir durumdur. Yabancı cisim Aspirasyonlarında bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde farklı bölümler bakmaktadır.

Bebek ve çocuklarda yabancı cisim aspirasyonları ile esas olarak ilgilenen, hastalığa tanı koyan ve gerekli tedaviyi uygulayan bölüm Çocuk Göğüs Hastalıkları Uzmanıdır. Bazen Çocuk Cerrahisi bölümü de bu hastalarla ilgilenebilir.

Erişkinlerde yabancı cisim aspirasyonları ile ilgilenen bölüm Göğüs Hastalıkları bölümüdür. Bazen Göğüs Cerrahisi bölümü de bu hastalarla ilgilenebilir.

Bebeklerde, çocuklarda yada erişkinlerde yabancı cisim aspirasyonu geliştiğinde; kişi ilk olarak acil servise başvurur. Acil servis hekimi hastayı muayene eder, gerekli tetkikleri uygular. Hastada yabancı cisim aspirasyonunun varlığından şüphelendiğinde hastayı ilgili branşa yönlendirir.