Peritonsiller Apse

Peritonsiller Apse Nedir?

Peritonsiller apse; tıp dilinde tonsilla adı verilen halk arasında bademcik denen yapının iltihaplanması ve bu iltihaplanma sonucu o bölgede apse oluşturması durumudur.

Boğaz bölgesi; pek çok damar ve sinir yapısının, kasların, tiroid bezinin, tonsilla (bademcik, lenf düğümü) gibi yapıların bulunduğu ağız bölgesi ile soluk ve yemek borularını birbirine bağlayan oldukça karmaşık bir anatomik bölgedir. Bu yapılar birbiriyle bağlantılı olup birinde bulunan enfeksiyon diğerine kolaylıkla geçebilir.

Peritonsiller apse toplumda çocuklarda ve yetişkinlerde oldukça sık görülen; buna bağlı olarak da hastaneye başvuru sayısı oldukça fazla olan bir rahatsızlıktır. Peritonsiller apse çocuklarda genellikle tonsillit (bademcik iltihabı) sonucu tedavi uygulanmadığında oluşur. Tonsillit yetişkinlerde ise tedavi altına alınmadığında genellikle bu bölgede bulunan diğer organları enfekte eder.

Peritonsiller Apse Belirtileri Nelerdir?

Peritonsiller apse tonsillanın enfeksiyonundan kaynaklandığı için bu bölgedeki birçok organı etkileyebilir. Ayrıca enfeksiyonun kendisinin yarattığı belirtiler de hastada sık karşılaşılan semptomlar arasındadır. Peritonsiller apsede sık görülen semptomlar şöyle sıralanabilir:

• Boğaz Ağrısı: Boğaz ağrısı peritonsiller apse ile beraberlik gösteren en sık semptomdur. Özellikle tonsillit gelişimi sonrası boğaz ağrısı çok sık gözlemlenir.
• Boğazda Yanma: Boğaz yanması peritonsiller apsenin bir diğer belirtisidir. Boğaz yanmasında hastalar çoğunlukla yutkunma ve öksürme sırasında semptom yaşar. Bu durum genellikle tonsillite ek olarak görülen akciğer enfeksiyonlarında ve reflüde de görülür.
• Boğazda Kaşıntı Hissi: Boğazda kaşıntı hissi; genellikle boğaz enfeksiyonu bulunan kişilerde gözlemlenen bir semptomdur. Bu durumdaki hastalarda boğaz kaşıntısına ek olarak boğaz ağrısı ve boğazda yanma gibi semptomlar da görülür.
• Yutma Güçlüğü: Yutma güçlüğü peritonsiller apsede çok sık rastlanılan bir semptomdur. Bu durum hastada boğazda takılma hissi ve boğazda yumru hissi gibi semptomlarla birliktelik gösterebilir. Yutma güçlüğü yaşayan hastalar yemek yemek istemez, buna bağlı iştahsızlık ve kilo kaybı da görülebilir. Bu durum genellikle büyümüş bademciği bulunan hastalarda yaşanan bir semptomdur.
• Yutkunurken Boğazda Takılma Hissi: Yutkunma sırasında boğaz bölgesindeki kaslar kasılır, soluk borusunun kapağı kapanır ve yemek borusu açılarak yutkunma gerçekleştirilir. Reflü, tiroid hastalığı, tonsillit, peritonsiller apse ve bazı kas tümörlerinde yutkunurken boğazda takılma hissi yaşanabilir. 
• Ele Gelen Kitle: Peritonsiller apsede eşlik eden bir diğer semptom ele gelen kitledir. Boğaz bölgesi lenf düğümlerinden oldukça zengin bir anatomik bölgedir. Bu bölgede yaşanan herhangi bir enfeksiyon durumunda; hastada bu lenf bezleri büyür ve ele gelen kitle haline gelebilir. Boğazda nodül oluşumunda da ele gelen kitle semptomu yaşanabilir. Bu durum genellikle uzun süreli peritonsiller apsesi bulunan kişilerde apsenin katılaşıp koyu bir kıvam alması ve içeriğinin sertleşmesi sonucu gözlemlenir.
• Şişmiş Bademcikler: Bademcikler boğaz bölgesinin iç kısmında bulunan lenf düğümü yapılarıdır. Bu bölgede gelişen herhangi bir enfeksiyonda(tonsillit) hastada bu lenf düğümleri büyür. Bu durum hastalarca bademcik şişmesi olarak adlandırılır. Bademcik şişmesine yutma güçlüğü, ateş, halsizlik gibi semptomlar da eşlik edebilir.
• Bademcik Üzerinde Tabaka Oluşumu: Bademcik üzerinde beyaz-gri renkli tabaka oluşumu genellikle bademciklerin bakteri etkeni ile enfeksiyonu sonucu gelişen bir durumdur. Hastalarda bu duruma ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü gibi semptomlar da eşlik eder.
• Ateş: Ateş vücudun savunma sisteminin bir yanıtıdır. Vücuda enfeksiyon etkeni girdiğinde metabolizma hızlanıp bu enfeksiyonu vücuttan atmak ister. Bu durumda bazı kimyasal maddeler salgılayarak vücut ısısını yükseltir ve enfeksiyon etkeninin çoğalmasını engeller. Bu durumda hastada ateş semptomu gözlemlenebilir. 
• Öksürük: Öksürük genellikle boğaz enfeksiyonuna eşlik eden akciğer enfeksiyonlarında gözlemlenen bir durumdur. Ancak bazı reflü durumlarında da öksürük görülebilir. Bu durumda hastada boğazda yumru hissi ve geğirme gibi semptomlar reflüye eşlik eder.
• Burun Akıntısı ve Hapşırık: Hapşırık ve burun akıntısı; çoğunlukla boğaz enfeksiyonuna be peritonsiller apseye eşlik eden nezle, grip gibi hastalıklarda görülür. Özellikle alerjik boğaz şişmesi ve peritonsiller apse (yılın belli bir döneminde, genellikle ilkbahar döneminde polenlerle ya da havadaki tozlarla temas sonucu oluşan boğaz şişmesi türü) hapşırıkla ve burun akıntısıyla çok sık birliktelik gösterir.
• Vücut Ağrıları: Vücut ağrıları; genellikle enfeksiyon kaynaklı peritonsiller apse oluşumu sırasında görülen bir durumdur. Özellikle tonsillit durumunda vücut ağrılarına çok sık rastlanır. 
• Bulantı ve Kusma: Bulantı ve kusma genellikle boğaz enfeksiyonu ve peritonsiller apsede sık gözlemlenen bir semptomdur.

Peritonsiller Apse Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Boğaz bölgesi pek çok anatomik yapıyı içerisinde barındıran bir bölgedir. Bu yapıların herhangi birinden kaynaklanan hastalıklarda boğaz şişmesi ve buna bağlı semptomlar yaşanabilir. Peritonsiller apseye en sık yol açan etkenler;

• Alerjik Reaksiyonlar: Alerjik boğaz şişmesi toplumda çok sık karşılaşılan bir boğaz şişmesi nedenidir. Özellikle polen ve tozlara karşı hassas kişilerde, bunun yanı sıra bazı besinlere karşı alerjisi olan kişilerde; bu nesnelerle temas sonucu gelişen, bunun sonucunda da tonsillit ve peritonsiller apseye yol açabilen bir reaksiyondur. Bu reaksiyon sonucu hastada boğazda takılma hissi ve nefes darlığı gibi semptomlar görülebilir. 
• Tonsillit: Toplumda peritonsiller apseye en sık yol açan etken tonsillittir. Herhangi bir nedenden ötürü bademciklere enfeksiyon etkeni girip çoğaldığında; bu bölgede bademcik iltihabı sonucu bu iltihap sınırlandırılıp peritonsiller apse gelişebilir.
• Tiroid Hastalıkları: Bazı tiroid hastalıkları tiroid bezinin büyümesine ve boğaz şişmesi ve yutkunamama gibi semptomlara neden olabilir. Çoğunlukla tonsillada bulunan enfeksiyonlar tiroid besini etkilerken bazı durumlarda tiroid bezindeki iltihap da tonsillayı enfekte edip peritonsiller apse oluşturabilir. 
• Grip ve Nezle: Grip ve nezle gibi hastalıklarda gelişen bademcik enfeksiyonu peritonsiller apse oluşumuna yol açabilir.
• Reflü: Reflü midedeki asidin yemek borusuna kaçması sonucu gelişen hastalıktır. Bu asidin yemek borusuna kaçması; hastada boğaz bölgesinde enfeksiyon gelişmesine ve peritonsiller apse oluşumuna yol açabilir. Bu durumda hastada boğazda yutma güçlüğü, boğazda takılma hissi ve geğirme gibi semptomlar görülebilir.

Peritonsiller Apse Teşhisi

Peritonsiller apse çoğunlukla hasta tarafından ele gelen kitle, yutma güçlüğü ve takılma hissi, boğaz ağrısı ile kendini gösterir. Hastalarda var olan semptomların detaylıca incelenmesi ile tanı konulur. Boğaz şişmesi teşhisinde kullanılan yöntemler;

• Anamnez: Anamnez; hastanın hastalığıyla alakalı yaşadığı şikayetleri dile getirmesidir. Boğaz şişmesi yaşayan hastalar pek çok farklı şikayetle hekime başvurabilir. Bunlar arasında en sık görülenler; boğaz ağrısı, ateş, boğaz yanması, yutma güçlüğü, yutkunurken boğazda takılma hissi, nefes darlığı gibi semptomlardır. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, hastanın şikayetlerinin ne zamandır var olduğunu, şikayetleri arttırıp azaltan etkenleri, hastada reflü veya alerjik hastalıkların bulunup bulunmadığı sorgular. Ardından hastayı muayene eder.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim hastanın ateşini ölçer. Hastadan ağzını açmasını ister ve hastada bademciklerin bulunduğu damak bölgesini muayene eder. Boğaz şişmesi tonsillit kaynaklı oluşmuşsa; hastada bademciklerin bulunduğu bölge şiş, ödemli ve üzeri beyaz-gri tabakayla kaplı görülebilir. Bu durumda hastaya tonsillit teşhisi konur. 
• Ultrasonografi (USG): Ultrasonografi ses dalgalarının görüntü oluşturduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu işlem genellikle peritonsiller apsesi bulunan hastalarda apsenin lokalizasyonu, büyüklüğü, şekli, içeriği hakkında fikir edinilmesi için yapılır.
• Kan Tahlili: Kan tahlili pek çok hastalık hakkında fikir vermesi nedeniyle sürekli kullanılan bir işlem türüdür. Boğaz şişmesi ile gelen hastada beyaz kan hücresi (WBC) sayısına bakarak enfeksiyonun düzeyi hakkında fikir edinilebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Manyetik rezonans görüntüleme; manyetik alan kullanılarak görüntü oluşturulan bir görüntüleme yöntemidir. Bu işlem genellikle büyük apsesi bulunan , apsesi diğer dokulara yayılım gösteren, genel durumu iyi olmayan hastalarda yayılımın boyutu hakkında fikir vermesi dolayısıyla önemli bir işlemdir.
• Biyopsi: Bazı peritonsiller apseler bu bölgedeki diğer doku ve organların (tiroid, paratiroid, lenf bezi gibi) kanserlerine benzer şekile sahip olabilirler. Bu durumda hastalarda ayırıcı tanı için biyopsi önerilir. Bu işlemde iğne yardımıyla kitlenin bulunduğu bölgeye girilir. Bu bölgede bulunan dokudan parça alınıp patoloji laboratuvarına gönderilerek incelenmesi sağlanır.

Peritonsiller Apse Tedavisi

Peritonsiller apse tedavisi nedene yönelik olarak uygulanır. Ufak bir tonsillitten kaynaklanan peritonsiller apsede Destek Tedavisi ve Medikal Tedavi uygulanır. Destek tedavisinde hastaya bol sıvı tüketmesi, vitamin ve mineral açısından zengin olan portakal, limon, elma, kivi gibi meyveleri tüketmesi ve boğaz bölgesini sıcak tutması önerilir.

Hastada reflü semptomlarına bağlı peritonsiller apse gelişmişse bu durumda altta yatan reflü hastalığını düzeltmeye yönelik medikal tedavi uygulaması yapılır.

Peritonsiller apse eğer cerrahi girişim gerektirecek düzeyde ise (aşırı büyük apse, kanserden ayırt edilemeyen kitle gibi) dolayı oluşmuşsa; bu durumda hastada Cerrahi Girişime başvurulur. Sürekli boğaz şişmesi ve sık sık tonsillit geçiren ve bu durumda sık sık peritonsiller apse gelişen hastalarda da cerrahi girişime (tonsillektomi) başvurulabilir.

Peritonsiller Apse Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Peritonsiller apse pek çok farklı nedene bağlı olarak gelişebilir. Bu nedenlerden bazıları; oldukça sık görülen, hasta için ciddi sorunlara yol açmayan ve birkaç gün içinde kendiliğinden gerileyebilen hastalıklarken, bazıları oldukça ciddi, erken tanı konulup tedavi edilmediğinde hastanın yaşam süresini kısaltan nedenlerdir.

Tonsillit nedeniyle yaşanan peritonsiller apse tedavi edilmezse; hastada boğaz ağrısı, ateş, bulantı, kusma, yutma güçlüğü ve buna bağlı iştahsızlık görülebilir. Ancak bu semptomlar kişinin bağışıklık sistemi güçlü ise birkaç gün içinde atlatılır. Ancak hastanın bağışıklık sistemi düşükse, diyabet, kanser gibi ek hastalıkları varsa bu durumda hastada bulunan peritonsiller apse diğer doku ve organlara da yayılabilir.

Alerjik reaksiyona bağlı gelişen tonsillit ve peritonsiller apse acil tanı konulup tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Çünkü alerjik boğaz şişmesinde şişen boğaz soluk borusuna hava geçişini engeller ve hasta nefes alamaz. Bu durum uzun süre devam ederse hasta hipoksiye (kanda oksijen düzeyinin azalmasına) bağlı olarak ölür.

Tonsillit ve buna bağlı oluşan peritonsiller apse reflüye bağlı gelişiyorsa bu durum mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavi uygulanmayan reflü hastalarında mideden yemek borusuna doğru çıkan mide asidi yemek borusu hücrelerinin değişime uğramasına neden olur. Bu durum yemek borusu kanseri gelişimi için risk oluşturur.

Peritonsiller Apseye Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Peritonsiller apse çoğunlukla benign (iyi huylu, tonsillit gibi) bazen nadiren de olsa malign (kötü huylu, tiroid kanseri gibi) nedenlerle oluşabilir. Hastalığın hangi nedene bağlı oluştuğunun teşhis edilmesi tanı ve tedavi için esas olan etkendir.

Boğaz şişmesinde hem iyi huylu hem de kötü huylu nedenlerden korunmaya yönelik yapılacak bazı uygulamalar oldukça olumlu sonuçlar doğurur. Bu uygulamalar;

• Alerjik peritonsiller apse yaşayan kişiler; alerji oluşturacak besinlerden ve nesnelerden uzak durmalıdır.
• Hastalar tonsillitten korunmak için bağışıklık sistemlerini güçlendirmeli, soğuk su ve dondurma gibi gıdaları tüketmemeli, C vitamini bakımından zengin gıdalarla beslenmelidir.
• Hastalar sürekli boğaz şişliği yaşıyorsa ve sürekli tonsillit oluyorlarsa; bu durumda hekimle ortak karar verip tonsillektomi yaptırmalıdır.
• Hastalar tiroid kanseri, kaslardan gelişen tümörler veya lenf düğümü kanserinden korunmak istiyorlarsa bu durumda kanser için risk faktörü olan nedenlerden olabildiğince uzak kalmalıdır. Bunun için hastalar radyasyona maruz kalmamalı, sigara ve alkol tüketmemeli, işlenmiş ve paketli gıdalardan uzak durmalıdır.
• Hastalar reflüye bağlı gelişen tonsillit ve peritonsiller apseden şikayet ediliyorlarsa bu durumda reflüye yol açabilecek gıdalardan uzak durmalıdırlar. Uyurken sol kolun üzerine yatmak reflünün oluşmasının önüne geçer.

Peritonsiller Apsede Kullanılan İlaçlar

Peritonsiller Apsede tedavi nedene yönelik olarak uygulanır. Bu durumda hastada tonsillit, bazı tiroid rahatsızlıkları, reflü, grip ve nezle gibi hastalıklardan dolayı boğaz şişliği gelişmişse medikal tedaviye başvurulur. Bu tedavide kullanılan ilaçlar;

• Ağrı Kesici İlaçlar: Bu ilaçlar; tonsillit, grip, nezle gibi bazı hastalıklarda oluşan boğaz ağrısı ve ateşin azaltılması için kullanılan ilaçlardır. İçerik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen gibi maddeler içeren bu ilaçların en sık görülen yan etkileri bulantı, kusma, kabızlık, ishal, baş dönmesi, halsizlik ve yorgunluk gibi semptomlardır. Bu semptomlar kişinin günlük yaşantısını olumsuz yönde etkileyecek düzeyde ise hekimle iletişime geçilmelidir.
• Antibiyotik İlaçlar: Bu ilaçlar hastada bakteri enfeksiyonu nedeniyle oluşan tonsillit ve tiroidit gibi hastalıkların sonucunda oluşan peritonsiller apsenin tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bu İlaçlar içerik olarak amoksisilin, klavulanik asit, siprofloksasin, ofloksasin, moksifloksasin, azitromisin gibi maddeler barındırır. Bu ilaçların en sık görülen yan etkileri baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı ve kusma gibi semptomlardır. Bu semptomlar oluştuğunda hekime müracaat edilmelidir.
• Antitiroid İlaçlar: Bu İlaçlar hastada tiroidit nedeniyle boğaz şişmesi yaşayan hastalarda yüksek tiroid seviyelerini düşürmeyi amaçlar. İçerik olarak propiltiyourasil ve metimazol adlı maddeleri barındıran bu ilaçların yan etkileri arasında kabızlık, bulantı, kaşıntı, cilt kızarıklığı gibi semptomlar görülebilir. Bu semptomlar kişiyi rahatsız ediyorsa hekime başvurulmalıdır.
• Proton Pompa İnhibitörleri: Bu ilaçlar reflü nedeniyle boğaz şişmesi, tonsillit ve peritonsiller apse şikayeti yaşayan hastalarda reflü semptomlarını geçirmek için verilir. İçerik olarak omeprazol, lansoprazol, pantoprazol, esomeprazol gibi maddeler barındıran bu ilaçların sık görülen yan etkileri kabızlık ve mide bulantısı oluşturmasıdır.

Peritonsiller Apsede Ne Zaman Ameliyat Düşünülür?

Peritonsiller Apsenin tedavisinde destek tedavisi, medikal tedavi ve cerrahi girişim uygulanır. Hastalarda hangi yöntemin uygulanacağı; hastada peritonsiller apseye yol açan etkenlere göre belirlenir. Boğaz şişmesinde cerrahi tedavi düşünülen hastalıklar;

• Yılda altıdan fazla kez tonsillit geçiren kişiler
• Soluk borusuna baskı uygulayan peritonsiller apseler
• Yutma güçlüğü yaratan peritonsiller apseler
• Malignite ekarte edilemeyen peritonsiller apseler(iyi huylu olduğu kesin olarak belirlenemeyen apseler)
• Soluk borusuna baskı uygulayan , tonsillit sonucu gelişen lenf düğümleri
• İlaçla tedaviye yanıt vermeyen reflü de cerrahi girişim düşünülmelidir.

Peritonsiller apsenin cerrahi tedavisinde hastada bulunan apse materyali, tonsillalar ve bu bölgede büyüyen lenf bezleri çıkarılır. Bu ameliyatı kulak burun boğaz hastalıkları ve baş boyun cerrahisi uzmanı hekimler yapar. Ameliyat sonrası birkaç gün içerisinde hasta taburcu edilebilir.

Gebelikte Peritonsiller Apse

Hamilelik dönemi bazı hastalıkların görülme sıklığının arttığı, bazılarının ise azaldığı bir dönemdir. Hamilelikte peritonsiller apseye neden olan etkenler tıpkı diğer yetişkinlerde olduğu gibi burada da çeşitlilik gösterir.

Gebelik döneminde bağışıklık sistemi zayıflar, buna bağlı olarak annede daha sık tonsillit görülür. Bu durum anne adayında peritonsiller apse oluşturabilir.

Gebelik döneminde büyüyen rahim mideyi yukarı doğru iter. Bu durum hastada mide asidi salınımının bozulmasına ve reflüye bağlı tonsillit ve peritonsiller apse görülmesine yol açabilir.

Gebelik döneminde boğaz şişmesinin tedavisi tıpkı diğer yetişkinlerdeki gibi nedene yönelik yapılır.

Çocuklarda Peritonsiller Apse

Çocuklarda peritonsiller apse çok sık rastlanılan bir hastalıktır. Özellikle bağışıklık sisteminin henüz tam olarak gelişmemiş olması; çocuklarda çok sık tonsillit ataklarının gelişmesine ve buna bağlı peritonsiller apse oluşmasına yol açabilir.

Çocuklarda kötü huylu boğaz şişmesi nedenleri (tiroid kanseri, lenf düğümü kanseri, kas tümörleri) yetişkinlere göre oldukça nadir görülür. Ancak bunlar da tanı anında düşünülmesi gereken hastalıklardır.

Çocuklarda boğaz şişmesinin tanısı ve tedavisi tıpkı yetişkinlerde olduğu gibidir. Ebeveynler sık tonsillit atağının önüne geçmek için bağışıklık sistemini güçlendirecek besinler vermeli ve çocuğu soğuğa maruziyetten korumalıdır.

Peritonsiller Apsede Hangi Doktora Gidilir?

Peritonsiller apse ile pek çok bölüm ilgilenebilir. Hastalar genellikle Dahiliye Uzmanına ya da Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanına başvururlar. Boğaz şişmesine ek olarak şiddetli boğaz ağrısı, ateş, bulantı ve kusma gibi semptomlar yaşayan hastalar Acil Servise de başvurabilirler. Bu bölümdeki hekimler hastanın detaylı muayene ve tetkiklerini yaparak tedavi uygularlar. Acil servis hekimi de hastanın gerekli muayenesini ve tetkiklerini uyguladıktan sonra hastayı ilgili branşa yönlendirir.

Hastada peritonsiller apse cerrahi bir işlem gerektirecek bir nedenden (sürekli boğaz şişmesi, devamlı tonsillit, çok büyük apse gibi hastalıklar) dolayı oluşmuşsa; bu durumda hastayla Kulak Burun Boğaz Hastalıkları bölümü ya da Genel Cerrahi bölümü ilgilenir.

Hastalar sürekli boğaz ağrısına ek olarak; ateş, öksürük, bulantı ve kusma, hapşırık, burun akıntısı, yutma güçlüğü, yutkunurken boğazda takılma hissi gibi semptomlar yaşadığında mutlaka hekime başvurmalıdır.