Sheehan Sendromu

Sheehan Sendromu Nedir? 

Sheehan sendromu doğum sırasında çeşitli sebeplerden dolayı hipofiz bezinde hasar meydana gelmesi nedeniyle doğum yapan kadınlarda görülen bir hastalıktır. Genellikle aşırı kan kaybı, düşük kan basıncı ve oksijensiz kalmak sheehan sendromuna yol açan durumlardır. Bu durumlar sonucunda hipofiz bezinde hücre ölümleri meydana gelir ve fonksiyonel kayıp görülür. Sheehan sendromu görülen hastalarda hipofiz bezinde hormon üretimi bozulur. Bu nedenle vücutta birçok ciddi sorunlar gelişebilir.  

Sheehan Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Sheehan sendromu hipofiz bezinde hormon üretimi başta olmak üzere birçok işlevde hasar olmasıdır. Ancak belirtiler her hastada aynı zamanda başlamayabilir. Hipofiz bezinde meydana gelen hasarın boyutuna göre belirtiler doğumdan hemen sonra görülebileceği gibi aylar hatta yıllar sonra da meydana gelebilir. Sheehan sendromu gelişen hastalarda meydana gelebilecek belirtileri bilmek için öncelikle hipofiz bezinin ürettiği hormonlar ve görevleri kısaca bilinmelidir.

• TSH (Tiroit Uyarıcı Hormon): TSH, hipofiz bezinden üretilen ve tiroit bezinden tiroit hormonlarının üretimini düzenleyen hormondur. Tiroit bezi boğazın ön bölgesinde adem elması olarak da bilinen çıkıntının yaklaşık iki parmak aşağısında, soluk borusunun sağ ve soluna yerleşik olan bezdir. Ürettiği tiroit hormonları bireyin hem zihinsel hem de metabolik gelişimi için hayati derecede önemlidir.
• GH (Growth Hormone/Büyüme hormonu): Büyüme hormonu hem erişkinlerde hem de çocuklarda önemli görevlere sahip hormondur. Büyüme çağındaki çocuklarda boy uzamasından ve kemik gelişmesinden sorumlu temel hormondur. Bunun yanında erişkinlerde de hafıza, zihinsel gelişim, kas-kemik gelişimi, kas-yağ oranının düzenlenmesi gibi etkileri vardır. Yapılan araştırmalar sonucunda büyüme hormonunun kalp ve damar hastalıklarının gelişme riskini azalttığı görülmüştür.
• ACTH (Adrenocorticotropic hormone): ACTH hormonu böbrek üstü bezinden kortizol gibi hayati bir hormonun salınmasını kontrol eden hormondur. Kortizol hormonu, tansiyonun düzenlenmesi, vücutta şeker düzeyinin ayarlanması (insülin hormonu ile beraber çalışır), enfeksiyon oluşumunun engellenmesi, bağışıklığın sağlanması, karbonhidrat-yağ metabolizmasının düzenlenmesi, hafızanın korunması vb. birçok durumda görevlidir.
• FSH/LH (Folikül uyarıcı hormon/ Lüteinize edici hormon): Bu iki hormon erkeklerde ve kadınlarda üreme organlarını (testis ve yumurtalıklar) uyarırlar. Bu sayede üreme fonksiyonları, cinsel fonksiyonlar ve kadınlarda adet döngüsü kontrol altında tutulur.
• Prolaktin: Süt hormonu olarak bilinir. Doğum sonrası dönemde memelerden süt salgılanmasını uyarır. Bunun yanında kadınlarda cinsel istekleri destekleme de ve üreme sağlığında da etkilidir.

Sheehan sendromu meydana gelen kadınlarda hipofiz bezinin ürettiği bu hormonlarda kısmi ya da tam bir azalma görülür. Hastalarda gelişen belirtilerin temel nedeni de bu hormonlarda ki azalmadır. Hastalarda gelişen belirtilerin bazıları şöyledir;

• Süt üretiminde azalma ya da yokluk bu nedenle de emzirememe,
• Göğüs boyutlarında küçülme,
• Adet döngüsünde düzensizlik (oligomenore) ya da adet görememe (amenore),
• Düzensiz kilo artışları ve kilo vermede zorlanma,
• Saçlarda kırılma, incelme ve kolay dökülme,
• Kasık kıllarında ve koltuk altı kıllarında azalma,
• Cilt kuruluğu,
• Soğuk havaya tahammül edememe,
• Kaslarda zayıflama, güçsüzlük, kramp ve ağrı,
• Eklem ağrıları,
• Yorgunluk ve halsizlik,
• Sinirlilik ve depresif ruh hali,
• Hafıza problemleri,
• Cinsel istekte azalma,
• Sıcak basması,
• Kan şekerinde düşme,
• Düşük kan basıncı (hipotansiyon),
• Kalp ritminde düzensizlik,
• Kabızlık,

Sheehan Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Hipofiz bezinde çeşitli sebeplerden dolayı kanlanma dolayısıyla oksijenlenme azalmaktadır. Sonuçta hipofiz bezinde hücre ölümleri gelişir ve hipofiz bezinde hormon üretimi azalır. Hipofiz bezinde görülen bu hormon üretiminin azalması sonucunda sheehan sendromu görülür.

Doğum esnasında ya da doğumdan sonraki zamanlarda aşırı kan kaybı olması, aşırı düşük kan basıncı sheehan sendromunun en sık sebepleridir. Ayrıca hipofiz bezine giden kan damarlarının emboli nedeniyle tıkanması sonucunda da nadir de olsa sheehan sendromu gelişebilir.

Sheehan sendromu genellikle az gelişmiş ülkelerde ve sağlık imkanları az olan bölgelerde görülür.  

Sheehan Sendromu Risk Faktörleri

Bazı etkenler sheehan sendromunun görülme riskini arttırmaktadır. Bu risk faktörleri hastalarda ciddi derecede kan kaybına ve ciddi tansiyon düşmesine neden olabilmektedir.

• Düşük sosyoekonomik düzeye sahip olmak ve az gelişmiş ülkelerde yaşamak,
• Plasentanın doğumdan önce ayrılması (Plasenta ablasyo),
• Plasentanın doğum kanalını kapatması (Plasenta previa)
• 4000 gramdan fazla doğum ağırlığına sahip doğumlar,
• İkiz ya da üçüz gebelik gibi çoğul gebelikler,
• Preeklampsi ve eklapmsi gibi yüksek tansiyon durumlarının görüldüğü hamilelikler,
• Vakum ve forseps ile yardımlı doğumlar,
• Kalıtsal olarak olan ya da sonradan gelişen yaygın damar içi kan pıhtılaşması (DIC),
• Küçük hipofiz boyutuna sahip olan anneler,
• Anemi
• Obezite
• İleri anne yaşı
• Doğum sonrası uterus (rahim) kasılma sorunları,   

Sheehan Sendromu Teşhisi ve Tanı yöntemleri

Sheehan sendromu erken teşhisi çok önemli olan bir hastalıktır. Bu nedenle doğum sonrası dönemde anne de herhangi bir olumsuz durum görülmesi takdirde mutlaka uzmana danışılmalıdır. Anneye yapılacak çeşitli yöntemler ile teşhis koyulmalıdır ve gereken tedavi mutlaka uygulanmaya başlanmalıdır. Hastaya yapılan muayene ve tanı yöntemleri temel olarak şöyledir;

• Fizik muayene ve Tıbbi öykü: Polikliniğe başvuran hastaların kişisel bilgileri alındıktan sonra başvuru şikayetleri sorgulanır. Şikayetleri dinlenen hastaya bu şikayetlerle ilgili daha derin sorular sorulur. Bununla birlikte hastanın özgeçmişi dinlenir. Doğum sayısı, canlı doğumlar, düşük sayıları, kürtaj sayıları, yaşayan çocuk sayısı, ölen çocuk sayısı ve ölüm nedenleri, doğumda ya da hamileliklerde yaşanan problemler, hamilelik sırasında kullanılan ilaçlar ya da maddeler, daha önceki doğumlar varsa o doğumlardan sonra yaşanan sorunlar, geçirilen operasyonlar gibi birçok konu hakkında bilgi edinilir. Ayrıca doğum sonrası süt üretimi ve adet görülmesi gereken sürede adet görememe sheehan sendromunun iki önemli işaretidir. Muayene edildikten sonra hastalar diğer tetkikler yapılmak üzere yönlendirilir.
• Kan tetkikleri: Hipofiz bezi vücutta birçok önemli hormonu üreten önemli bir bezdir. Sheehan sendromu olan hastalarda bu bez hasar gördüğü için hormon üretimi düşük görülür. Hastadan alınan kan örnekleri ile hastanın hormon düzeyleri ölçülür. Özellikle tiroit hormonları (T4, T3, TSH), cinsiyet hormonları (FSH, LH, Östrojen, Progesteron, Prolaktin), kortizol, ACTH hormonlarının kan düzeylerine bakılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bilgisayarlı tomografi ile X ışınları kullanılarak hastanın kafatasından kesitsel görüntüler alınır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Radyo dalgaları ve mıknatıslar kullanılarak hastadan daha ayrıntılı kesitsel görüntüler alınır.    

Sheehan Sendromu Tedavisi

Sheehan sendromu, hasarlı olan ve yeterli düzeyde hormon üretemeyen hipofiz bezi nedeniyle oluşmaktadır. Hastalara verilen tedavi eksik düzeyde olan hormonların takviye edilmesidir. Bu ilaçlar hayati derecede önemli olan hormonlar olduğu için hastaların bu ilaçları ömür boyu kullanması gerekmektedir. Ayrıca hastalara düzenli olarak hormon ölçümü yapılarak kandaki hormon düzeyleri kontrol edilir.     

Sheehan Sendromu İlaçları

Sheehan sendromu tedavisinde hastalara vücutlarında eksik olan hormonlar verilir. Bu hormon ilaçlarını hastalar ömür boyu kullanmalıdırlar. Ayrıca ilaç tedavisi verilen hastalara düzenli aralıklar ile kan tahlilleri yapılarak hormon ölçümleri yapılır.

Sheehan sendromu teşhisi konulan hastalara verilen ilaçlardan bazıları şunlardır;

• Kortikosteroidler: ACTH hormon üretiminin yetersiz olması nedeniyle böbrek üstü bezlerden üretimi eksik olan hormonların takviyesi için kullanılır. Hastanın yaşı, kilosu, hamilelik durumu gibi faktörler doz ayarlamasında önemli olmaktadır.
  1. Hidrokortizon
  2. Prednizon 
     • Yan etkiler: grip, ishal, kusma, fiziksel stres, vücutta tüylenme artışı, kilo alımı, akne, immün sistem baskılanması
• Tiroit hormonları: Hipofiz bezinden TSH üretimi azaldığı için tiroit bezinden tiroit hormonlarının üretimi azalmış ve tiroit hormonlarının kandaki seviyeleri düşmüştür. Bu nedenle dışarıdan hastaya tiroit hormonu verilir.  
  1. Levotiroksin
     • Yan etki: İshal, kusma, baş dönmesi, terleme, çarpıntı, kalpte ritim bozukluğu, kas krampları, sıcak basması, ateş, adet bozuklukları, titreme, huzursuzluk, göğüs ağrısı,
• Östrojen ve Progesteron: Doğum kontrol hapları olarak da bilinen ilaçlar içeriklerine göre farklı oranlarda östrojen ve progesteron hormonlarını içermektedir. İlaçların kullanım amacı temel olarak adet döngüsünü düzenlemektir. Bu ilaçların kullanımı menopoz sonrası dönemde doktor onayı ile bırakılabilir.
• Büyüme hormonu: Büyüme hormonu vücutta birçok yapım metabolizmasında görevlidir. Kemik- kas yapımı, kas-yağ oranı, kemik yoğunluğu, kolesterol düzeyi gibi durumlar büyüme hormonunun görevlerindendir. Hastalarda büyüme hormonu eksik olduğu için dışarıdan büyüme hormonu desteği verilir.  

Sheehan Sendromu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Sheehan sendromu, metabolizma üzerinde önemli etkileri olan hormonların eksikliği sonucu gelişen ve gerekli müdahale edilmediği takdirde hastada ciddi sorunlara yol açabilecek hastalıktır. Hastada gelişebilecek komplikasyonlarından bazıları şunlardır;

• Böbrek üstü bezlerden kortikosteroid türevi ilaçların (Kortizol) üretimi azaldığı için adrenal kriz denilen durum görülebilir. Kortizolün eksikliğinde ortaya çıkabilecek en önemli sorunlardan birisi tansiyon düşüklüğüdür. Daha ileri durumlarda ise şok, koma ve ölüm gibi hayati durumlar gelişebilir.
• Tansiyon düşüklüğü
• Adet dönemlerinde düzensizlik ya da adet görememe
• Son dönemlerde açıklanamayan kilo kayıpları
• Değişen hava şartlarına özellikle soğuk havalara tahammülsüzlük
• Hafıza ile ilgili problemler
• Üreme ile ilgili promlemler

Sheehan Sendromu Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

Sheehan sendromu, doğumda ya da doğumdan sonraki dönemlerde ciddi kan kaybı ve ciddi tansiyon düşüklüğü geçiren kadınlarda görülme riski daha fazladır. Bu nedenle doğumda ya da doğumdan sonra ne kadar bir süre geçerse geçsin herhangi bir olumsuz durum ile karşılaşıldığı takdirde en kısa zamanda uzman bir hekime muayene olunmalıdır. Özellikle doğumdan sonra erken dönemlerde süt üretmede problemler, tansiyon problemleri daha sonraki dönemlerde ise adet döngüsü problemleri ve yeniden gebe kalınmada problem gelişmesi en sık görülen problemler arasındadır. Hastalığın diğer belirtileri göz önüne alındığında diğer birçok hastalıkla karışabileceği için doğum sonrası herhangi bir şikayete sahip olunursa riske atılmaması adına kontrole gidilmelidir. Bunların yanında doktorun reçete ettiği ilaçlar hayati dereceye sahip hormonlar olduğu için hastalar mutlaka ilaçlarını eksiksiz kullanmalı ve kontrollere gitmeyi aksatmamalıdır.                                             

Sheehan Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Doğum yaptıktan sonraki dönemde süt gelmemesi, tansiyon düşüklüğü, normal bir emzirme süresinden sonra adet düzensizlikleri ve diğer ciddi belirtiler görülmesi halinde en kısa zamanda ENDOKRİNOLOJİ uzmanına muayene olunmalıdır.