Aktinomikoz

Aktinomikoz Hastalığı Nedir?

Aktinomikoz, bakterilerin vücudun bir bölümünden diğerine vücut dokuları yoluyla yayıldığı nadir, bulaşıcı bir hastalıktır. Bu hastalığa sebep olan bir bakteri grubu ailesi vardır. Actinomycetaceae olarak bilinen bu ailenin üyeleri bu hastalığın oluşumunda rol alırlar. Bu grupta aktinomikoz hastalığı yapmasıyla bilinen en ünlü bakteri Actinomyces İsraelii olarak bilinir.

Bu bakteri grubundan biriyle veya Actinomyces İsraelii ile enfekte olan kişilerin yumuşak dokularında zamanla apse, ağrı ve iltihaplanma gibi durumlar meydana gelebilir.

Bu hastalık etkeni olan mikroorganizmalar cildi veya vücudun daha derin bölgelerini ve bazen de kanı etkileyebilir. Birçok insan vücudunda aktinomikoz grubu bakterilerden bazılarına sahiptir ancak bakteriler genellikle tek bir yerde flora olarak kalır ve sağlıklı dokularda hastalığa neden olmaz. Bu bakteri floraları vücudun deri ve ağız gibi çeşitli bölgelerinde bulunabilir. Halk arasında bu hastalık etkeni bir bakteri olmasına rağmen ağız mantarı olarak telaffuz edilebilir.

Bakterilerin flora oluşturarak yaşadığı bu bölgede, yaralanma veya travma nedeniyle hasar meydana gelirse, bakteriler diğer bölgelere bulaşabilir. Durum ilerledikçe, derin doku iltihaplanabilir ve irin oluşumu meydana gelebilir.

Bu enfeksiyonun dengede olan bir flora dışında başka bir yere bulaşması durumunda ilgili vücut bölgelerinde apseler, doku ölümleri, kaviteler (boşluk) ve yara dokuları meydana gelebilir.

Klinik mikrobiyoloji incelemelerinde yayınlanan bir makaleye göre, enfeksiyon bulaşıcı değildir, çünkü bu bakteriler insan vücudunun dışında yaşayamaz ve enfeksiyonlar genellikle doku hasarından sonra ortaya çıkar. Yani eğer aktinomikoz hastalığı ile mücadele eden bir kişiyle temas ederseniz bu hastalığın size bulaşma riski olmadığı anlamına gelmektedir.

Aktinomikoz Tipleri

Aktinomikozlar vücudun hemen hemen her yerinde görülebilen bir hastalıktır. Aşağıda bu hastalığın görüldüğü bölgeler verilmiştir.

Ağız ve Çene: Oroservikofasial aktinomikoz olarak da bilinir. Bu tipte ağız, çene veya boyun etkilenir. Bu enfeksiyona neden olan bakteri tipik olarak diş plağında yaşar. Normalde sağlıklı insanlarda da bulunur ancak herhangi bir hastalık yapmaz. Kötü ağız sağlığı, diş çürüme, diğer diş problemleri ve ağız veya yüzde meydana gelen travmalar gibi anormal bir durum meydana geldiğinde ilgili bakteriler mukoza zarına girerse bu hastalık meydana gelebilir.

Diş çekme, implant veya kanal tedavi gibi bir diş operasyonundan sonra da bu hastalık gelişebilir. Kişi, yaralanmayı saatler içinde fark edebilir veya semptomların ortaya çıkması birkaç hafta sürebilir.

Bu hastalık “odunsu” bir his olan fibroz doku olarak bilinen ağzın yumuşak dokusunda sert, ağrılı bir şişlik veya apse ile kendini belli edebilir. Ağız ve çene tipi Actinomyces'in neden olduğu en yaygın enfeksiyon şeklidir. Antimicrobe dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, tüm vakaların yüzde 50'sini ağız ve çene tipi oluşturmaktadır.

Akciğerler: Solunum yollarında ve akciğerlerde torasik aktinomikoz gelişebilir. Genellikle insanlar bakterileri ağızdan ve boğazdan akciğerlerine hava yoluyla bakterileri aldığında bu hastalık tipi gelişir. Belirtiler önce akciğerlerde ortaya çıkar. Sonra akciğerlerin etrafına, göğüs boşluğuna ve üst omurgaya kadar uzanabilirler. Genellikle öksürük ve ateş ile kendini belli eder.

Karın: Bu tip aktinomikoz abdomen adı verilen karın bölgesinde görülür ancak sindirim sisteminin yemek borusundan anüse kadar olan herhangi bir bölümünü etkileyebilir. Bir apandisit hastalığı meydana geldikten sonra apandis kesesi patlarsa veya bir kişi apandisit için cerrahi bir operasyon geçirirse bu bakteriler aktinomikoz hastalığı yapabilir.

Bu enfeksiyon vücudun çeşitli yerlerini etkileyebilir. Bu etkilenen yerler arasında kalbin etrafındaki kese olan perikard, karaciğer veya dalak olabilir. Bazen pelvis de etkilenebilir.

Pelvis: Pelvis iki leğen kemiği arasındaki bölge olarak tanımlanmıştır. Pelvik aktinomikoz kadınlarda vajinadan pelvisin diğer bölgelerine yayılabilir. Bazı jinekolojik ameliyatlar genellikle bu hastalığın riskini arttırabilir.

Bazen, uzun süre doğum kontrolü için intrauterin bir cihaz (RİA) kullanmak, bu tip bir enfeksiyon gelişme riskini arttırabilir. Bu hastalık meydana geldiğinde kişiler şunları fark edebilir: vajinal akıntı, alt karın veya pelviste ağrı ile beraber şişlik.

Bu hastalığa sebep olan bakteriler ayrıca yumurtalıklarda ve fallop tüplerinde apseye neden olabilir. Bunlar karın ve pelvis içindeki diğer organlarda komplikasyonlara yol açabilir.

Nadir Görülen Tipler: Tedavi edilmeyen aktinomikoz hastalığına sahip kişilerde merkezi sinir sistemini etkilenebilir. Bu durum son derece nadir olarak bildirilmiştir. Doğrudan boyun veya yüzdeki bir enfeksiyon odağı nedeniyle bu durum olabilecekken başka bir enfeksiyon odağından da yayılabilir.

Aktinomikoz Hastalığı Belirtileri

Aktinomikozun belirtileri ve hastaların şikayetleri çeşitli şekillerde olabilir. Ayrıca diğer enfeksiyonlara ve hatta kanserlere veya tümörlere benzeyebilir. Genellikle birkaç tane küçük ve birbirine bağlı apseler şeklinde görülür.

Belirtiler ve şikayetler aktinomikoz tipine bağlıdır ve aşağıdaki gibi olabilir:

Ağız ve Çene

• Ağız veya çenede apse sebebiyle şişkinlik meydana gelebilir. Bu şişkinlik genelde koyu renklidir. Bazen de kızarmış bir şekilde kendini gösterir.
• Ağız içinde veya çenede odunsu bir his yaratan yara dokusu şeklinde kendini belli edebilir. Bu doku deriden şişkin olabilir.
• Ağız içindeki şişkinlikler yemek yerken rahatsızlık ile kendini belli edebilir.
• Fistül adı verilen ve normalde olmayan anatomik tüneller meydana gelebilir. Derinin dışarısına bu fistüllerden irin sızabilir.

Akciğerler

• Akciğerlerde meydana gelen aktinomikoz enfeksiyonlarında genellikle çok şiddetli bir öksürük görülür. Bu hastaların günlük işlerini yapmaya engel olacak kadar şiddetlidir.
• Hastalarda enfeksiyonun sistemik belirtilerinden olan ateş görülebilir.
• Akciğerlerde meydana gelen hastalık sebebiyle kötü kokulu balgam gibi şikayetler de görülebilir.

Karın

• Karın bölgesinde ve sindirim sisteminin içerisinde meydana gelen aktinomikoz hastalığına bağlı olarak hasta tarafından ele gelen apse şikayetleri meydana gelebilir. Bunu hasta enfeksiyonun ilk döneminde fark etmeyebilir.
• Enfeksiyonun sistemik belirtilerinden olan ateş karın aktinomikozunda da görülebilir.
• Hastalar karın ağrısı şikayetleri ile gelebilir.
• İshal veya kabızlık gibi şikayetler de olabilir.

Pelvis

• Pelvis bölgesinde ele gelen kitle ve şiddetli kasık ağrısı görülebilir.
• Hastalarda vajinal akıntılar meydana gelebilir. Bu akıntılar genellikle kötü kokuludur.

Nadir Görülen Belirtiler

• Enfeksiyon sinir sistemini de etkilerse şiddetli baş ağrıları görülebilir.
• Beyin de apseler meydana gelebilir. Bu durumun sonucu olarak baş dönmesi ve çift görme gibi çok farklı belirtiler olabilir.
• Hastalarda genel bir rahatsızlık hissi ve huzursuzluk görülebilir.

Aktinomikoz Hastalığı Nedenleri

Aktinomikoz genellikle Actinomyces israelii adı verilen bakteriden kaynaklanır.

Bu bakteri burun ve boğazda bulunan yaygın bir organizmadır. Normalde hastalığa neden olmaz ancak deri bütünlüğü travmalar ve farklı sebepler ile bozulduğunda hastalık meydana gelebilir.

Floradaki yeri boğaz ve burun olması sebebiyle aktinomikoz hastalığı daha çok yüz ve boyunda ortaya çıkar. Enfeksiyon akciğerleri, karnı, pelvisi veya vücudun herhangi bir diğer yumuşak doku bölgesini tutabilir.

Enfeksiyon bulaşıcı değildir. Bu, diğer insanlara temas veya hava yoluyla yayılmadığı anlamına gelir.

Deri bütünlüğünü bozan yaygın tetikleyiciler olarak diş apsesi veya oral cerrahiyi örnek olarak verilebilir. Enfeksiyon ayrıca, gebeliği önlemek için rahim içi araç kullanan (RİA) olan bazı kadınları da etkileyebilir.

Aktinomikoz Hastalığı Teşhisi

Aktinomikoz hastalığı vücudun çeşitli yumuşak dokularında meydana gelen bir hastalık olduğu için teşhis için ilgili doktorun fizik muayene sırasında bu hastalıktan şüphe duyması önemlidir. Bu durum genellikle deneyimli doktorlar sayesinde ortaya çıkarılabilir.

Fizik Muayene: Doktorlar aktinomikoz belirti ve şikayetleri gelen hastaları muayene ederler. Hastayı muayene ederken hastanın yakın zamanda herhangi bir diş operasyonu ve oral cerrahi geçirip geçirmediği sorar. Bununla birlikte olarak deri bütünlüğünü inceler. Deride herhangi bir travma olup olmadığını inceler ve hastaya sorar. İlgili deri bölgesindeki apseleri inceler. Hastanın şikayetlerine paralel olarak tüm vücut fizik muayenesini yapar.

Bazı durumlarda apse, bir tümör dokusuymuş gibi bir büyüme yapabilir. Akciğerlerdeki lezyonlar, kanser veya tüberküloza benzer belirtilere neden olabilir. Diğer hastalıkların ekarte edilmesi önemlidir.

Mikroskop İncelemesi: Hastaların irinli akıntı olan enfeksiyon odağından alınan sıvı örnekleri mikroskop altında incelenir. Bu bakterilerin kendilerine has olan görüntüleri ile karşılaştırılır. Bu grup bakteriler mikroskop altında incelendiğinde sarı kükürt granüllerine rastlanabilir.

Bakteri Kültürü: Hastaların apselerinden alınan örnekler ile bir bakteri kültürü hazırlanır. Bakterilerin üremelerine uygun ortamlar sağlanır. Eğer ortamda aktif üreyen bakteriler Actinomycetaceae ailesinden ise sonuç pozitif olarak kabul edilir.

Aktinomikoz Hastalığı Tedavisi

Aktinomikoz tedavisi erkenden yapılması gerekir. Erkenden yapılmayan durumlarda bakteriler merkezi sinir sistemini ve dolayısıyla beyni dahi tutabilir. Erken tedavi sayesinde uzun süreli komplikasyonların görülme riski azaltılır.

Aktinomikoz bakteriyel kaynaklı bir hastalık olması sebebiyle tedavi de antibiyotikler aracılığıyla yapılmalıdır. Bu sebeple tedavide ilk seçenek de antibiyotikler olmalıdır.

Hastalığın tedavisinde kullanılacak antibiyotikler arasında ilk tercih genellikle yüksek doz penisilinler yönündedir.

Bazı insanlarda penisilin alerjisine bağlı olarak farklı gruplarda antibiyotikler kullanılır.

Bu hastalığa bağlı olarak gelişen enfeksiyon odaklarının iyileşme süresi 6 ila 12 ay gibi bir süreyi bulabilir.

Bu hastalığa bağlı olarak gelişen enfeksiyon odakları yani deri döküntüleri veya apseler tedavi edilmek amacıyla çıkartılmalı veya içerisi boşaltılmalıdır. Bu boşaltma işlemi iyileşmesi uzun sürecek veya kendiliğinden iyileşmeyecek kadar büyük apseler için tercih edilebilir.

Bir kadın eğer rahim içi araç kullanımına bağlı olarak pelvik aktinomikoz hastalığına yakalandıysa bu durumda rahim içi aracın çıkartılması önerilir. Buna ek olarak hastalara antibiyotik tedavisi başlanır.

Aktinomikoz Hastalığı Tedavi Edilmezse

Aktinomikoz hastalığı tedavi edilmediği takdirde uzun dönem komplikasyonları meydana gelebilir. Bu komplikasyonlar hastalığın vücudun hangi yumuşak dokusunda meydana geldiği ile doğrudan ilişkilidir.

Aktinomikoz hastalığının tedavi edilmediği durumda olası komplikasyonları aşağıdaki gibidir:

• Aktinomikoz yumuşak dokularda görülen enfeksiyon odağı oluşturan bir hastalıktır. Yumuşak dokularda başlayan bu hastalıklar uzun süre tedavi edilmediği zaman kemiğe sıçrayabilir. Kemikler enfekte olduğu zaman olay daha komplike bir hal alır. İlgili kemiği cerrahi teknikler ile çıkarmak gereklidir.
• Aktinomikoz uzun süre tedavi edilmediği zaman merkezi sinir sistemini tutabilir. Bu durumda beyin etkilenir. Beyinde apse gibi durumlar meydana gelebilir. Bu kişilerde beynin etkilenen bölgesine bağlı olarak bazı belirti ve şikayetlere sebep olur. Bu şikayetler arasında en çok çift görme, baş dönmesi, baş ağrısı ve huzursuzluk olabilir.
• Enfeksiyon odağı burun içerisinde büyüdüğü ve tedavisi bırakıldığı zaman geç dönem antibiyotik tedavisine tam anlamıyla cevap vermeyebilir. Bu sebeple kişilere daha komplike cerrahi teknikler gerekebilir.

Aktinomikoz Hastalığına Ne İyi Gelir?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler aktinomikoz hastalığına bağlı belirti ve şikayetleri azaltıp hastalara iyi gelebilir.

Bu yöntemler ve besinler:

• Aktinomikoz hastalığı en çok ağız ve çenede görülmektedir. Aktinomikoz hastalığı ağızda meydana geldiği zaman ağız hijyeni son derece önemlidir. Kişilerde enfeksiyon odaklarının tedaviye yanıt vermesi ve daha hızlı iyileşebilmesi için ağız hijyeni önemlidir.
• Apse eğer küçükse (1 cm'den az), bölgeye günde 4 kez yaklaşık 30 dakika boyunca sıcak kompres uygulamak yardımcı olabilir.
• Doktorların apseler için uyguladığı bandajların günlük olarak değişmesi gereklidir. Bu işlem anaerobik olan bakteriler için üreme fırsatını engeller.

Aktinomikoz Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Aşağıdaki yöntemler ve besinler aktinomikoz hastalığına bağlı belirti ve şikayetleri arttırıp hastalara kötü gelebilir.

Bu yöntemler ve besinler:

• Apseyi sıkarak veya üzerine bastırarak boşaltmaya çalışmayın. Bu uygulama sebebiyle enfekte olan dokunun içeriği derin farklı dokulara bulaş olabilir.
• Apse merkezine iğne veya başka bir sivri alet sokmayın, çünkü altta yatan bir kan damarına zarar verebilir veya enfeksiyonun yayılmasına neden olabilirsiniz.
• Sigara damarların çeperini daralttığı için enfeksiyonların iyileşmesini geciktirebilir. Bu durum enfekte olan dokuya giden oksijen miktarını azaltır. Bu sebeple sigara kullanımı sınırlandırılmalı veya engellenmelidir.

Aktinomikoz Hastalığı İlaçları

Aktinomikoz için verilen ilaçlar genellikle sistemik antibiyotiklerdir. Bu amaçla hastalara verilen ilk tercih ilaç grubu penisilinlerdir. Hastalar fazla ağrı ve ateş gibi şikayetler ile gelirse farklı ilaçlar da verilebilir.

Bu ilaçlar:

Penisilinler: Bakterileri yok ederek enfeksiyon odaklarını iyileştirirler. Bunu yaparken bakterilerin hücre duvarlarının sentezini bozarlar. Penisilinler geniş bir spektruma sahip ilaç grubudur.

Bu ilaçlar:

• Tetrasiklin
• Klindamisin
• Eritromisin
• Penisilin G

Olası yan etkiler: Penisilinler nadiren de olsa kalp çarpıntısı yapabilir. Bununla birlikte hastalarda ishal ve kabızlık görülebilir. Bazı kişilerde ağızda karartı oluşabilir.

Steroid Olmayan Anti İltihabi İlaçlar: İltihap odaklarını baskılamak için çalışan bu ilaç grubu genellikle ağrı ve ateş gibi şikayetleri baskılamak amacıyla hastalara doktorlar tarafından reçete edilebilir.

Bu ilaçlar:

• Asetaminofen
• Naproksen Sodyum
• Asetilsalsilik asit

Olası yan etkiler: Bu ilaçlar kişilerde mide yanması, hazımsızlık ve ishal olabilir.

Aktinomikoz Hastalığı Ameliyatı

Aktinomikoz hastalığına bağlı olarak oluşan apseler ve deri döküntüleri iyileşemeyecek kadar büyük oldukları zaman cerrahi yöntemler ile iyileşmeye yardımcı olma amacıyla boşaltılabilir. Bu işlemler genellikle lokal anestezi altında yapılır. Hastaların apselerinin içeriği bir neşter yardımıyla açılan delik sayesinde boşaltılır. Bu boşaltılan sıvı incelenmek amacıyla patolojiye gönderilir. Mikroskobik olarak incelenir.

Fazla büyümüş deri döküntüleri ve yara dokuları da doktorların gerekli gördüğü durumlarda lokal anestezi altında neşter yardımıyla çıkarılabilir.

Bu işlemler genellikle ağrısız ve acısız bir şekilde kısa sürede yapılabilir.

Hastalara bu işlem yapıldıktan önce ve sonra antibiyotik tedavisi de verilir.

Hamilelerde Aktinomikoz

Hamilelerde aktinomikoz ile ilgili yeteri kadar çalışma bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalar ve bildirilen vakalarda hamilelikte meydana gelen aktinomikoz hastalığı genellikle kötü ağız hijyeni ve oral cerrahi ile ilişkilendirilmiştir.

Bu durumun bebeğe bir zararı olup olmayacağı konusunda yapılan çalışmalarda aktinomikozun bu durumda en sık görülen komplikasyonları arasında koryoamyonit (koryon ve bebeğin amnion sıvısının iltihabı) bildirilmiştir. Bu durumda meydana gelen bir diğer komplikasyon ise erken doğum olmuştur.

Hamilelikte doktorlar tarafından ağız hijyeninin öneminin vurgulanması bu açıdan önemlidir. Eğer gebeler oral cerrahi geçirecekse antibiyotik profilaksisi yapılmalıdır.

Çocuklarda ve Bebeklerde Aktinomikoz

Çocukluk zamanında görülen aktinomikoz vakalarının genel aktinomikoz hastalığının yaklaşık olarak %3 gibi bir dilimine denk geldiği yapılan araştırmalarda gösterilmiştir. Bu sebeple elde olan bilgiler kısıtlıdır.

Çocuklarda ve bebeklerde aktinomikoz hastalığı genelde sırasıyla baş ve boyun, karın, göğüs ve akciğer sıklığıyla görülür.

Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da tanı bakteri kültürü ve enfeksiyon odağından alınan örneklerin mikroskobik olarak incelenmesiyle konur.

Risk faktörleri arasında travma, gut perforasyonu (delinme) veya yakın zamanda geçirilmiş cerrahi sayılabilir.

Çocuklarda belirti ve şikayetler yetişkinlerde olduğu gibi aktinomikozun hangi tipte ve vücudun hangi dokusunda olduğuna bağlı olarak değişmektedir.

Çocuklarda ve bebeklerde genellikle enfeksiyonun sistemik bir sonucu olan ateş ile birlikte ilgili bölgede ağrı ve ele gelen kitle şeklinde şişlik görülür.

Tedavi yetişkinlerde olduğu gibi penisilin grubu antibiyotikler ile yapılmaktadır. Penisilinlere alerjisi olan kişilere farklı antibiyotikler verilebilir.

Aktinomikoz Hastalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Aktinomikoz hastalığının bazı belirtileri ve hastanın şikayetleri hastalığın varlığı için uyarıcı olmalıdır. Bu uyarıcı belirtiler ve şikayetler görüldüğü zaman bir Enfeksiyon Hastalıkları uzmanı ile görüşmek gerekebilir. Farklı aktinomikoz tipleri ile farklı branşlar ilgilenebilir. Doktorlar gerek duyduğu zaman farklı branşlardan konsültasyon ister.

Bu belirti ve şikayetler aşağıdaki gibi olabilir:

• Vücudun herhangi bir bölgesindeki yumuşak doku ve deri yüzeyinden meydana gelen akıntılar aktinomikoz için uyarıcı olmalıdır.
• Rahim içi araç kullanan kadınlarda ağrı ve rahatsızlığa ek ateş şikayeti olduğunda aktinomikoz akla gelmeli ve bir kadın doğum ve hastalıkları uzmanı ile görüşmek gereklidir.
• Akciğer aktinomikozu meydana geldiğinde hastalar kronik öksürük, kötü kokulu balgam ve ateş gibi belirtiler ile karşılaşabilir. Bu durumda genellikle akla ilk gelen hastalık aktinomikoz olmaz ancak bir göğüs hastalıkları uzmanı ile görüşmek gereklidir.
• Nadiren görülen ve merkezi sinir sistemini tutarak beyin apsesi yapabilen aktinomikoz durumu da görülebilir. Bu durumda kişilerde baş dönmesi ve şiddetli baş ağrısı gibi belirtiler olabilir. Bu durumda bir nörolojik hastalıklar uzmanı ile görüşmek gereklidir.