Larenjit

Larenjit Nedir? 

Gırtlak bölgesinin (larinks) çeşitli bakteriler, virüsler gibi mikroorganizmalar veya tahriş kaynaklı enfeksiyonuna larenjit denir. Sesin yanlış ve çok kullanımında da görülebilir bu sebeple halk arasında öğretmen hastalığı olarak da bilinir.

Gırtlak bölgesinde ses telleri bulunur. Ses telleri, bağ dokusu ve kıkırdak karışımından meydana gelir. Ses tellerinin açılıp kapanması sonucu oluşan titreşimler sesi oluşturur. Eğer bu teller ve etrafındaki dokuda yangı (inflamasyon) oluşursa ses telleri yeterli esneklikte ve duyarlılıkta kalamaz, bunun neticesinde seste boğuklaşma ve kısılma olur. Hatta ileri düzey bir enfeksiyon mevcutsa ses hiç çıkmayabilir ya da güçlükle duyulacak düzeye kadar inebilir.

Larenjite viral, bakteriyel ve çevresel birçok etken sebep olabilmekle birlikte genellikle geçici bir viral enfeksiyondan (virüslerin sebep olduğu enfeksiyonlar) sonra görülür.

Larenjit akut (kısa sürede gelişen) veya kronik (uzun süre maruz kalan) şekillerde görülebilir. Genelde akut enfeksiyonlar daha ağır geçirilirken kronikleştikçe belirtiler düşük şiddetli ama sürekli olur. Bunun yanı sıra, eğer uzun süre devam eden ve ciddi düzeyde bir ses kısıklığı mevcutsa altta yatan çok daha önemli hastalıklar olabilir.

Larenjit Belirtileri Nelerdir? (Nasıl Anlaşılır?)

Larenjit belirtileri her kişide aynı şiddet ve sayıda görülmemekle beraber genel olarak şunlardır:

• Ses kısıklığı
• Ses kaybı
• Boğuk ses
• Boğaz ağrısı
• Boğaz kuruluğu
• Kuru öksürük
• Boğazda tahriş/gıdıklanma hissi

Genellikle semptomlar birkaç haftadan kısa sürer. Daha uzun sürdüğü durumlarda kronik larenjit düşünülebilir. Larenjit belirtileri akut ve döneme göre şiddet açısından değişse de nitelik açısından benzerdir. Kronikleşmiş hastalıkta belirtiler daha hafif seyreder.

Larenjit Nedenleri Nelerdir? (Neden Olur, Nedeni, Sebepleri)

Sebepleri açıklarken hastalığı akut ve kronik olarak ayırmak gerekir. Akut larenjit sebepleri genelde şunlardır:

• Virüslerin sebep olduğu enfeksiyonlar (soğuk algınlığı benzeri belirtileri olur).
• Bakteriyel enfeksiyonlar (en sık görüleni boğmacaydı fakat aşılama ile görülme sıklığı azalmıştır).
• Sesi yanlış, bağırarak veya uzun süreli kullanmaya bağlı ses tellerinde gerginlik/yorulma

3 haftadan daha uzun süren larenjitler kronik larenjit olarak adlandırılır. Kronik larenjit genellikle ses tellerini irrite eden (rahatsızlık veren) maddelere uzun süreli maruz kalmaya bağlı oluşur.

Kronik larenjit oluşturabilecek sebepler sıklıkla şunlardır:

• Zararlı kimyasal dumanlarına maruz kalmak (maden, termik santral yakınlarında yaşamak, sık sık tandır ve soba dumanı solumak gibi sebeplerle oluşur)
• Solunum yolu ile vücuda giren alerji yapıcı maddeler
• Sigara içmek, sigara içilen ortamlarda bulunmak
• Reflü hastalığı (midenin asitli içeriğinin boğaza kadar geldiği hastalık)
• Kronik sinüzit ve geniz akıntısı varlığı
• Aşırı alkol kullanımı
• Sesin sık ve yanlış kullanımının görüldüğü meslekler (şarkıcılık, amigoluk, pazarcılık, öğretmenlik, müezzinlik gibi)

Larenjit Teşhisi

Larenjit teşhisinde ilk aşamada hekim öncelikle hastanın şikayetlerini ve tıbbi hikayesini dinler. Ardından fizik muayene yapar. Fizik muayenede özellikle ses kısıklığı, konuşmada zorluk varsa ve boğazın çıplak gözle incelenebilen kısımlarında buna sebep olacak bir faktör görünmüyorsa larenjit tanısı güçlenir ve kesinleştirmek için ileri incelemeye geçilebilir. Bu amaçla 2 yöntem kullanılır:

Laringoskopi: Laringoskopi, ucunda kamera olan, oldukça ince ve esnek bir fiber- optik boru (laringoskop) yardımı ile boğazın ve gırtlağın incelenmesine olanak sağlayan işlemdir. Kısa sürer ve poliklinik şartlarında yapılır, herhangi bir anesteziye gerek duyulmaz, acı verici bir işlem değildir. 

Laringoskopi esnasında hekim ses tellerinin hareketlerini inceleyecek, hareket kısıtlılığı yaratan sebebi anlamaya çalışacak ve bölgede buna sebep olacak tahriş, şişkinlik, kızarıklık gibi bulgular arayacaktır. Eğer tanı larenjit ise kesin tanı yöntemidir fakat başka bir sebepten ses kısıklığı mevcutsa ileri incelemeler yapılması gerekebilir.

Biyopsi: Eğer hekim laringoskopi esnasında şüpheli bir kitle veya bulgu görürse buradan doku örneği alabilir, bu işleme biyopsi adı verilir. Alınan doku örneği patoloji laboratuvarında incelenir ve kesin tanısı konur. 

Larenjit Tedavisi

Akut larenjit, genellikle bir ek tedaviye ihtiyaç duyulmadan, 1 hafta içinde kendiliğinden iyileşir. Ses tellerini dinlendirmek iyileşme sürecine yardımcı olur.

Kronik larenjit tedavisinde ise, altta yatan sebebi tedavi etmek amaçlanır.

Bu amaçla şunların yapılması tavsiye edilir:

• Aşırı alkol kullanımını sınırlandırmak ya da kesmek
• Reflü için tedavi almak, sıvı kaçağını engellemek
• Sigarayı bırakmak
• Dumana devamlı maruz kalınan ortamlardan kaçınmak ya da alınabilecek solunum yolu önlemlerini almaya çalışmak

Ayrıca kronik larenjiti olanlarda ve sık sık akut larenjit geçirenlerde şu yaşam tarzı değişikliklerinin yapılması gerekir:

• Ev veya çalışma ortamının havasını nemli tutmak (bir kâseye sıcak su koyarak veya hava nemlendirici özel cihazlar kullanarak
• Ses tellerini dinlendirmek, çok konuşmaktan, yüksek sesli konuşmaktan, bağırmaktan ve şarkı söylemekten kaçınmak
• Alkol ve kafeinli içeceklerden kaçınmak ve bol su içmek
• Reflüyü engellemek için dengeli ve asitlik oranı düşük gıdalarla beslenmek, yatak başını kaldırarak uyumak, yemek yedikten hemen sonra yatay pozisyona geçmemek 
• Fısıldamamak (fısıldamak normal konuşmadan daha fazla ses tellerini çalıştırır)

Larenjit için ilaç tedavisi de mevcuttur, fakat genelde gerek duyulmaz. Çünkü çoğu sesin yanlış kullanımı ya da virüs enfeksiyonlarına bağlıdır. Bunlar için ilaç mevcut değildir. Bu durumlarda belirtiler ağırsa hafifletme amaçlı ilaçlar geçici süre kullanılabilir.

Larenjit İlaçları

Larenjit için genellikle ilaç kullanımına ya da ek herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz fakat nadiren iltihabın bakteriyel olduğu kanıtlandıysa veya ses tellerinde acil düzelme gereken bir durum mevcutsa (ses sanatçısı olmak gibi) çeşitli ilaçlara başvurulabilir. 

En çok kullanılan ilaçlar antibiyotikler ve steroidlerdir. Ayrıca ağrısı yoğun olan veya ateş görülen hastalarda ağrı kesici-ateş düşürücü ilaçlar tercih edilebilir.

• Antibiyotikler: Larenjitlerin ezici bir çoğunluğu virüslerden kaynaklıdır. Dolayısıyla antibiyotiklerin hiçbir etkisi olmayacaktır. Antibiyotikler yalnızca bakterilerin sebep olduğu hastalıkları tedavi ederler. Bu açıdan reçete edilmeksizin antibiyotik kullanmak ya da hekimi antibiyotik yazmaya ikna etmeye çalışmak yanlış ve gereksizdir. Antibiyotikler yan etkisi olan ve direnç geliştirilen ilaçlardır. Yalnızca gerekli durumlarda kullanılmalıdır.
• Steroidler (kortikosteroidler): Steroidler vücuttaki enfeksiyon cevabını yani yangıyı azaltan, hastalıklara vücudun cevap vermesini engelleyen ilaçlardır. Bu sayede bazı belirtileri iyileştirebilirler. Fakat asıl enfeksiyonun geçmesini yavaşlatacak ve durduracak ilaçlar olduğundan yalnızca ciddi (nefes darlığı gibi belirtiler varlığında) veya acil durumlarda (sesin kısa sürede önemli bir sebeple kullanılması gerekiyorsa) başvurulur. Ayrıca, çocuklarda bir çeşit virüs enfeksiyonu olan krup hastalığına bağlı oluşan larenjit varsa steroid kullanılabilir.

Larenjit Tedavi Edilmezse

Larenjit hastaların büyük çoğunluğunda tedavisiz, kendiliğinden iyileşir. Nadiren akut larenjit solunum yolunda tıkanıklığa neden olarak nefes darlığı yapabilir bu durumlarda acil servise başvurularak tedavi alınmalıdır.

Bağışıklık sistemi problemleri olanlar, AIDS ve HIV taşıyıcıları, uzun süreli steroid tedavisi kulananlar, kanser tedavisi veya başka sebepten kemoterapi alan hastalarda nadiren de olsa gırtlaktan başlayan enfeksiyon başka organlara ve neticede kana yayılabilir. Böyle özel sağlık durumlarının gerekli önlemlerin alınabilmesi için mutlaka hekime bildirilmesi gerekir.

Larenjite Ne İyi Gelir? 

Larenjite iyi gelen faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Kronik larenjitte, gerekli yaşam tarzı değişikliklerini yapmak ve larenjitin altında yatan sebepleri iyileştirmek
• Özellikle sesini çok kullanmak durumunda olan mesleklerde doğru ses kullanımını ve yönetimini öğrenmek
• Ev ve çalışma ortamında havayı nemli tutmak, havalandırma ve klimalar havayı kurutabilir, bunlardan mümkün olduğunca uzaklaşmak
• Hava nemlendirici buhar cihazları kullanmak

Larenjite Ne İyi Gelmez?

Larenjite iyi gelmeyen faktörler şu şekilde sıralanabilir: 

• Sesi çok yormak, bilgisiz, yanlış ve yoğun ses kullanımı
• Sık sık bağırmak ve ses yükseltmek
• Sigara içmek ve sigara içilen ortamda bulunmak
• Aşırı alkol ve kafein içeren içecekleri tüketmek

Hamilelikte Larenjit 

Gebelikte larenjit belirtileri, nedenleri, tanısı ve tedavisi normalden farklı değildir. Bebeğe zarar verecek düzeye ulaşması neredeyse imkansız bir hastalıktır, bu açıdan gebelere özel bir önlem ya da tedavi prosedürü mevcut değildir. 

Çocuklarda Larenjit 

Çocuklarda larenjitin en sık sebebi boğmaca (difteri) hastalığıdır. Fakat günümüzde Sağlık Bakanlığınca rutin aşı takvimine alınmış ve ücretsiz uygulanan aşısı sayesinde sıklığı oldukça azalmıştır. 

Bunun dışında çocuklarda da larenjit nedenleri yetişkinlere benzer şekilde virüs ya da bakteri enfeksiyonları ve aşırı ağlamaya ve bağırmaya bağlı ses tellerinin incinmesidir.

Belirtiler ise, boğaz ağrısı, ses kısıklığı, öksürük gibi yetişkinlerde de görülenlerdir. Çocuklara has bir belirtisi mevcut değildir. Enfeksiyonun özellikle ilk günlerinde huzursuzluk, iştahsızlık ve hafif ateş yüksekliği görülebilir.

Tanısı genelde fizik muayene ile konur ve ileri incelemelere nadiren gerek duyulur.

Tedavisinde yine yetişkinlerde olduğu gibi sesin dinlendirilmesi ve bol sıvı alımı esastır. Bunu çocuklarda kontrol etmek zor olabilir. Çocuğun sürekli ağlamasına ve bağırmasına sebep olan faktör biliniyorsa ortadan kaldırılması faydalı olacaktır.

Çocuklarda boğaz enfeksiyonlarının virüslerden kaynaklı olma olasılığı yüksek olduğundan antibiyotikler etkisiz kalacaktır. Bunu göz önünde bulundurarak bilinçsizce ve reçetesiz antibiyotik kullanmayın veya hekimi antibiyotik yazmaya ikna etmeye çalışmayın. 

Larenjit çocuklarda nadiren kronikleşir ve yüksek oranda akut seyreder. Dolayısıyla 1-2 hafta içinde yavaşça hafifleyerek tamamen geçmesi beklenir. Eğer 1 haftadan sonra belirtilerde hafifleme yoksa veya belirtiler 2 haftadan uzun süredir devam ediyorsa bir Kulak Burun ve Boğaz hastalıkları uzmanına başvurmak gerekir.

Eğer çocuğun ses kısıklığına şu belirtilerden herhangi biri ya da birileri eşlik ediyorsa vakit kaybetmeden, acilen hekime başvurun:

• Nefes alırken duyulan tiz sesler
• Yutma güçlüğü
• Ağızda çok fazla salya oluşması 
• Nefes alma güçlüğü 
• Yüksek ateş (38.5 ve üzeri)

Bebeklerde Larenjit 

Bebeklerde larenjit sık görülen bir enfeksiyon değildir. Genelde en yaygın sebebi etraftaki yetişkinlerin veya diğer çocukların taşıdığı virüs ve bakteri enfeksiyonlarıdır. Bunların yanında reflü, sık kusma (özellikle safralı kusmalar), katılarak ağlama nöbetleri bebeklerde larenjit sebebi olabilir.

Bebeklerde sık enfeksiyon geçirme, sık antibiyotik ihtiyacı veya kronik iltihabi durumlar varsa bağışıklık sistemi, anatomik ve doğuştan gelen bir problemi olması muhtemeldir. Böyle sık enfeksiyon geçirme öyküsü mevcutsa mutlaka hekime bilgi verilmelidir.

Bebeklerde de larenjitin en sık görülen belirtisi boğuk ve kısık sestir. Ateş, ağrıya bağlı ağlama, halsizlik, huzursuzluk, iştah azlığı ve emme güçlüğü gibi pek çok durumda görülen spesifik olmayan belirtiler eşlik edebilir.

Bebeklerde, virüslerin yol açtığı enfeksiyonlar bakterilerin yol açtıklarına göre epey fazladır. Bu sebeple antibiyotik kullanımı genelde önerilmeyecek, belirtileri yönetmeye ve azaltmaya yönelik tedaviler verilecektir. Bunların arasında, ateş ve ağrı kesiciler, steroidler ve bol sıvı alımı en sık başvurulanlardır.

Larenjit için Hangi Doktora Gidilmeli? 

Larenjit ile ilgilenen bölüm genel olarak Kulak, Burun ve Boğaz Hastalıkları bölümüdür. Çocuklarda Pediatri bölümü de tanı koyabilir, gerekirse KBB uzmanına yönlendirebilir.

Larenjit eğer akut ise, genellikle sesi dinlendirerek ve su ya da boğazı kayganlaştıracak kafeinsiz, aşırı sıcak/soğuk olmayan sıvılar tüketerek iyileştirilebilir, kendi kendine hafifleyerek geçecektir.

Ama semptomlar 2 haftadan uzun sürdüğü takdirde veya 1 hafta sonra hafiflemeye başlamazsa hekime başvurmalısınız.

Ayrıca aşağıdaki semptomlardan herhangi biri mevcutsa derhal, vakit kaybetmeden doktorunuza başvurmalısınız:

• Nefes almada zorlanma 
• Kanlı öksürük
• Düşmeyen ateş 
• Boğaz ağrısının giderek artması
• Yutma güçlüğü 

Bu semptomlar ayrıca altta yatan başka ciddi bir hastalığın belirtileri de olabilir. 

Bunlar içinde en sık görülme ihtimali olanlar, gırtlak kanseri, akciğer kanseri, inme ya da felç sonrasında ses tellerinin de felç olması ve yaşlanmaya bağlı doğal ses kısılmasıdır.