Akut Koroner Sendrom

Akut Koroner Sendrom Nedir?

Akut koroner sendrom kalbe kan, oksijen ve besin taşıyan koroner arterlerin tıkanması veya kan akımının azalması sonucu oluşan klinik tabloların tamamına denir. Kalp insanlarda dinlenme anında dakikada yaklaşık 60-80 kez vücuda kan pompalar. Tüm vücudun kan ihtiyacını karşılamasının yanında kendisini de kan yoluyla besler. Akut koroner sendrom oluşması sonucunda ya kalp hücrelerinde ölüm olur ya da kalbin çalışma şekli bozulur. Genelde sol omuza ve çeneye yayılan şiddetli göğüs ağrısı ile bulgular hissedilir. Tıkanmanın yeri, kan akımının durduğu süre ve ortaya çıkan hasar akut koroner sendromun tipini belirler. Elektrokardiyogram (EKG) görünümü ve laboratuvar bulgularına göre kararsız anjina, ST segmenti yükselmeden miyokart enfarktüsü veya kalp krizi (NSTEMI) ve ST segmenti yükselmiş miyokart enfarktüsü veya kalp krizi (STEMI) olmak üzere üç tipten oluşur.

Hızlı teşhis edilip tedavi edilmesi gereken hayatı tehdit eden bir durumdur. Bazı durumlarda geri döndürülebilirken bazı durumlarda ölüm ile sonuçlanabilir. Yetişkinlerdeki ani ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir. Ayrıca dünyada da en başta gelen ölüm sebeplerindendir.

Akut Koroner Sendrom Belirtileri Nelerdir?

Akut koroner sendrom belirtileri çoğu zaman aniden ortaya çıkar. Akut koroner sendromun tipine göre öne çıkan belirtiler değişebilir. Ayrıca hastanın cinsiyeti, yaşı ve var olan diğer hastalıklarına göre de farklı şekilde semptomlar görülür. Başlıca bulgu göğüs ağrısıdır.

• Hasta üzerine ağırlık oturmuş gibi basınç, yanma, gerginlik gibi tarif edilen göğüs ağrısı hissedilir. Genelde ağrının yeri tam tarif edilemez. Hasta göğsünü göstererek yumruk şeklinde gösterebilir.
• Göğüsten sol omuz daha sık olmak üzere omuzlara yayılan, çene, boyun, kol, üst karına yayılan ağrı 
• Mide bulantısı ve kusma isteği
• Yediklerini sindirememe hazımsızlık duygusu
• Nefes darlığı ve çarpıntı
• Ani, aşırı ve soğuk soğuk terleme
• Baş dönmesi, baygınlık hissi ve bayılma
• Beklenmeyen ve olması gerekenden fazla yorgunluk hissi 
• Huzursuz ve endişeli hal
• Soğuk ve soluk cilt
• Ölüm korkusu

Bazı durumlarda hissedilen ağrı ‘atipik’ olabilir. Atipik bulgular genelde çok genç yaş grubu, kadınlar, yaşlılar ve diyabetli (kan şekeri yüksekliği) hasta grubunda görülür. Örneğin diyabet şikayeti olan hastalar akut koroner sendrom ağrısını hissetmeyebilir

Kararsız Anjina: Son bir ay içerisinde başlamış veya ağrının tipi karakter değişmiş, 10 dakikadan uzun süren, dinlenmekle veya alınan ilaçlarla geçmeyen, zaman geçtikçe artan göğüs ağrısı, ölüm korkusu, bulantı ve kusma ile karşımıza çıkar. Kan değerlerindeki biyomarkerlar ve elektrokardiyogram (EKG) bulguları normal olabilir.

ST segmenti yükselmeden miyokart enfarktüsü veya kalp krizi (NSTEMI): Klinik bulguları kararsız anjina ile aynıdır. Bu tip kalp krizi elektrokardiyogram (EKG) kağıdında herhangi bir değişikliğe neden olmayabilir. Kan değerlerindeki biyomarkerlarda yükselmeler görülebilir. Oluşan tıkanıklık kısmi ve geçici olabilir.

ST segmenti yükselmiş miyokart enfarktüsü veya kalp krizi (STEMI): Göğüs ağrısı aniden başlar. Ölüm korkusu, bulantı ve kusma görülebilir. Bu tip kalp krizi ani ve uzun süre kan akışının tıkanmasından kaynaklanır. Daha geniş alanı etkiler. EKG kağıdı ve kan değerlerindek biyomarkerlarda değişik bulgulara sebep olur.

Akut Koroner Sendrom Nedenleri Nelerdir?

Akut koroner sendrom genellikle kalp kasına oksijen ve besin ihtiyacını sağlayan koroner arterlerin yapısında ve duvarlarında kolesterol (kan yağları), diğer yağlar, kandaki bazı maddelerin birikmesinden dolayı oluşur. Bu birikim sonucu ‘plaklar’ ortaya çıkar. Plaklar yırtıldığında veya bir parçası koptuğunda bir kan pıhtısı oluşur. Oluşan bu kan pıhtısı kalp kasına kan akışını engeller. Kan akışı ve oksijen azlığından dolayı kalp kası hücreleri ölebilir. Bunun sonucunda işlevsiz kalır. Bu hücre ölümüne kalp krizi adı verilir. Hücre ölümü gerçeklemese bile oksijen azalması hücrelerin eskisi gibi çalışmamasına sebep olur. Kalp kası hücreleri ölmemiş ise kararsız anjina adı verilir.

Akut koroner sendrom tablosunun oluşması için çeşitli risk faktörleri vardır. Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, sigara kullanımı, diyabet ( kan şekeri yüksekliği), obezite veya aşırı kilo, ileri yaş, erkek cinsiyet, fiziksel aktiviteden yoksun olmak, sağlıksız beslenme, ailede kalp krizi, kalp hastalığı öyküsü olması risk faktörleri arasında sayılabilir.

Akut Koroner Sendrom Teşhisi

Hastaneye başvurduktan sonra doktora tıbbi geçmişle ilgili bilgi verilir. Semptomların başlama zamanı, başlama şekli, ağrının süresi hastalığın teşhisinde önemli yer tutar. Daha sonra teşhisi desteklemek için çeşitli testlere başvurulur.

Elektrokardiyogram (EKG): EKG mümkün olduğu kadar erken yapılmalıdır. Test, süreç boyunca birkaç kere tekrarlanabilir. Vücuda takılan elektrotlar kalbin işleyişi sırasında gösterdiği elektriksel aktiviteyi ölçer ve bir kağıda bunu aktarır. Sinyallerdeki bazı modeller kalpte oluşan anormal durumu ortaya çıkarabilir. Oluşan hasarın kalbin ne tarafında olduğu anlaşılabilir. ST segmenti yükselmemiş kalp krizi (NSTEMI) ve ST segmenti yükselmiş kalp krizi (STEMI) arasındaki fark EKG kağıdında ST segmenti diye adlandırılan bölgeye bakılınca anlaşılabilir. 

Kan Testleri: Kalp kası hasar gördüğünden dolayı kanda bazı enzimler tespit edilebilir. Miyoglobulin, LDH, miyeloperoksidaz (MPO), glikojen fosforilaz izoenzim (GPBB), troponin, kreatin kinaz (CK-MB) gibi belirteçlere bakılır.

Ekokardiyogram: Kalbin ses dalgaları yolu ile (ultrason) işlevlerini ve yapısını değerlendiren yöntemdir. Kalbin kanı nasıl pompaladığı hakkında bilgi verebilir.

Koroner Anjiyografi: Kalbin kan damarlarının x ışını yolu ile görüntülenmesidir. Uzun ve küçük bir tüp ile koldan veya kasık bölgesinden bir arter damarıyla vücuda giriş yapılır ve kalp damarlarına ulaşılır. Tüpün içinden bir boya gönderilir ve boyanın gidiş yoluna bakılır. Boyanın gidişinin tamamlanamadığı yerde bir daralma ya da tıkanıklık olduğu anlaşılır.

Miyokardiyal Perfüzyon Sintigrafisi: Kalp kasına ulaşan kan miktarını değerlendiren bir yöntemdir. Düşük miktarda radyasyon içeren bir radyoaktif ilaç kan yoluyla vücuda enjekte edilir. Radyoaktif ilaç kan ile kalbin damarlarına ve kalp kasına ulaşır. Dağılımı gösteren görüntüler elde edilir ve bilgisayar yoluyla incelenir. Elde edilen verilere göre koroner arterlerdeki hasarın ciddiyeti veya kalp krizi geçirme riski hakkında bilgi elde edilebilir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT) Anjiyogram: X ışını teknolojisi ile kalbin çok yönlü görüntüsü alınır. Koroner arterlerin durumu tespit edilir.

Stres Testi: Stres testi egzersiz yapıldığı zaman kalbin nasıl çalıştığını gösterir. Egzersiz sırasında kalp daha çok çalışır ve kan ihtiyacı artar. Darlık ve tıkanıklıklar tespit edilir.

Egzersiz ve farmakolojik stres testi olmak üzere 2 farklı test vardır. Egzersiz stres testi koşu bandı veya bisiklet ile egzersiz yaptırılır. Farmakolojik stres testi egzersiz yaptırılamayacak hastalarda kullanılır. Hastaya bir ilaç verilir ve egzersiz benzeri stres durumu yaratılır.

Akut Koroner Sendrom Tedavisi

Akut koroner sendrom tedavisi acildir. Tedavinin 3 temel amacı vardır. Hastanın yaşadığı sıkıntı ve acıyı hafifletmek, kan akışını iyileştirmek, kalbin işlevlerini olabildiğince hızlı şekilde eski hale getirmektir.

Genel kalp fonksiyonlarını iyileştirmek, oluşmuş risk faktörlerini azaltmak ve yeni oluşacak kalp krizi risklerini önlemek tedavinin devamıdır.

Nefes darlığı, kalp yetmezliği bulguları ve oksijen saturasyonu düşük hastalara oksijen desteği verilir. 

İlaç tedavisi hastanın hissettiği ağrı azaltılmaya çalışır. Kalp atım hızı azaltılıp, kan basıncı düşürülerek kalbin oksijen tüketimi azaltılır ve damar genişlemesi sağlanır. Pıhtı oluşması engellenmeye çalışılır. Oluşmuş pıhtı var ise onun stabilize olması sağlanır.

Başladığı andan itibaren çok kısa bir süre içerisinde revaskülarizasyon yani kan akışını yeniden sağlamak için çeşitli cerrahi işlemler uygulanabilir.

Akut koroner sendromu tetikleyen diğer tıbbi hastalıkların da tedavisi sağlanır. Tansiyon yüksekliği veya kolesterol yüksekliği var ise bu durumlara uygun yaşam tarzı değişikliği ve ilaç tedavileri düzenlenir.

Akut Koroner Sendrom Tedavi Edilmezse 

Akut koroner sendrom tedavi edilmezse kalp hücreleri nekroza yani ölerek fonksiyon kaybına yol açar. Hastada ani ölüm ile sonuçlanabilir. Kalp yetmezliği, ritim bozuklukları, kardiyojenik şok ve kalp zarı iltihabı gibi hayatı tehdit eden durumlara yol açabilir. Ayrıca kalp duvarında yırtılmalara ve beyne pıhtı atması gibi önemli sonuçlara neden olabilir. 

Akut Koroner Sendromuna Ne İyi Gelir?

Yaşam tarzı değişiklikleri oluşan akut koroner sendromun iyileşmesi ve tekrarlanmaması için oldukça önemlidir.

Düzenli olarak egzersiz yapılmalıdır. Uzun süre hareketsiz kalmamak için çaba sarf edilmelidir. Haftada 3-4 gün, günde en az yarım saat, hafif tempoda ve bol oksijenli ortamda yürüyüş önerilmektedir. 

Sağlıklı bir kiloya ulaşılmalı ve o kilo ömür boyu korunmalıdır.

Sigara kullanılıyor ise mutlaka bırakılmalıdır. Bırakılması için bir uzmandan yardım alınabilir. Ayrıca pasif içiciliğe de dikkat edilmelidir.

Bol meyve ve sebze içeren, az yağlı, bol tahıllı, yağsız proteinli, zeytinyağlı bir beslenme tarzı edinilmelidir. 

Kolesterol ve tansiyon (kan basıncı) seviyeleri doktor kontrolünde olmalıdır. Hastanın kolesterol düşürücü ilaç ve tansiyon ilacı var ise düzenli olarak alınmalıdır.

Uyku düzeni sağlanmalıdır. Her gece en az 7-9 saat arası uyunmalıdır.

Akut Koroner Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Yüksek yağlı, yüksek kolesterollü et ve süt ürünlerinden yani kolesterol seviyesini yükseltecek besinlerden kaçınılmalıdır. Sağlıksız, paketli, katkı maddeli, şekerli gıdalar mümkün olduğunca tüketilmemelidir.

Alkol ve sigara gibi vücuttaki organları yoran alışkanlıklardan uzak durulmalıdır.

Stres akut koroner sendromu tetikleyen başka bir faktördür. Strese sebep olan etkenlerden uzak durulmalıdır. Hayat tarzı buna göre değiştirilmeli gerekirse bir uzmandan yardım alınmalıdır.

Fazla kilo, tansiyon yüksekliği, kontrol altında olmayan şeker hastalığı ve diğer kalp hastalıkları akut koroner sendromu olumsuz etkileyen faktörler arasındadır. 

Akut Koroner Sendrom İlaçları

Akut koroner sendrom ilaçlar acil şartlarda uygulandıktan sonra hastaya uygun şekilde reçete edilerek hayat boyu ilaç kontrolü sağlanır. Akut koroner sendromun hangi alt tipi varsa ona göre ilaç tedavisi düzenlenir. İlaçlar mutlaka uzman kontrolünde kullanılmalıdır. Hasta kendi düşüncesine göre ilaç kullanmamalı, ilaçlarını kullanmayı bırakmamalı ve dozunu değişmemelidir.

• Analjezikler (ağrı kesici) ile ağrı ve anksiyete giderilmeye çalışılır. (opioid, morfin)
• Trombolitikler, damarlarda oluşan pıhtıyı eriten ilaçlardır. (tenekteplaz, reteplaz)
• Nitratlar, kan damarlarını genişletir ve kan akışını artırır. (nitrogliserin)
• Antikoagulan ilaçlar (unfraksiyone heparin, düşük molekül ağırlıklı heparin, bivaluridin)
• Antiplatelet (antiagregan) ilaçlar, kan pıhtılarının tekrar oluşmasına engel olur. (aspirin, prasugrel, klopidogrel, tikagrelor)
• Beta blokör ilaçlar, kalp kasının gevşetir ve  kalp atım hızını azaltır. Kan basıncını düşürür. Bu nedenle oluşabilecek hipotansiyona karşı dikkatli olunmalıdır. (metoprolol, atenolol)
• Kalsiyum kanal blokörleri, nitrat ve beta blokör tedavisine rağmen hala ağrısı olan hastalarda kullanılabilir. (nifedipin)
• Anjiotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri, kan damarlarını genişletir ve kan akışını artırarak kalbin daha iyi çalışmasına katkı sağlar.
• Anjiotensin reseptör blokörleri (ARB’ler), kan basıncı kontrolünde önemli ilaçlardır.
• Statinler, kanda hareket eden kolesterol (yağ) miktarını azaldır. Plakları stabilize ederek parçalanmasına engel olur.
• Antiaritmikler, oluşan kalp hasarı sonrası oluşan ritim bozuklukları için kullanılır. (amiodaron)

Akut Koroner Sendrom Ameliyatı

Doktorun önerisine göre bazı cerrahi işlemler uygulanabilir.

Anjiyoplasti ve stentleme: Bu işlemde tıkalı veya daralmış artere kateter (ince bir tüp) yerleştirilir. Tüp içinden sönmüş şekilde duran bir balon geçirilir. Balon şişirilerek plak birikintileri arter duvarlarına doğru itilir ve arter açılır. Arterin açık kalması için arterde bir stent bırakılır.

Koroner bypass ameliyatı: Vücudun bir başka yerinden greft (kan damarı) alınır. Tıkalı koroner arterin etrafında dolaşan yani tıkalı arter baypas edilerek yeni bir kan akışı yolu oluşturulur.

Çocuklarda Akut Koroner Sendrom

Çocuklarda akut koroner sendrom bulguları olan göğüs ağrısı, EKG’de ST segment yükselmesi ve kardiyak enzim yüksekliği görülebilir. Ancak bu genelde yetişkinlerde ortaya çıkan yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet, obezite, sigara gibi altta yatan nedenlerle olmaz. Çocuklarda myoperikardit denilen durum akut koroner sendromu taklit eder. Myoperikardit kalpte perimyokardiyum adı verilen bölgenin inflamasyonudur. Genelde enfeksiyonlar veya immün nedenlerle oluşur. Bu şikayetler oluştuğunda ‘Pediatri’ bölü doktorlarına başvurulmalıdır. Gerekli tetkikler sonucu ayırıcı tanı yapıldıktan sonra tedavi süreci başlar.

Akut Koroner Sendrom için Hangi Doktora Gidilir?

Akut koroner sendrom acil ve hayati bir durumdur. En kısa sürede müdahale edilmesi oluşacak hasarın geri dönüşümü için oldukça önemlidir. Ani, şiddetli, baskı şeklinde, yaygın bir göğüs ağrısı hissediyorsanız mutlaka hastaneye başvurmalısınız. Genelde akut koroner sendrom acil bir durum olduğu için hastanede ‘Acil Tıp’ bölümü doktorları hastayı karşılayacaktır. Akut koroner sendrom tanısı koyulduktan sonra hasta ‘Kardiyoloji Anabilim Dalı’ doktorları kontrolünde kalmalıdır.