Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Nedir?

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonu (gastroenterit), mide veya bağırsakların bakteri ve virüs gibi mikrobiyolojik parazit veya ajanlar tarafından enfekte olması sonucu meydana gelen iltihabi bir hastalıktır. Anne sütü alan ve günde yaklaşık 6 – 8 kez dışkılama yapan bebeklerin dışkıları, sulu, mukuslu ve sarı, kahverengi veya yeşil renkte olabilir. Bağırsak enfeksiyonu yaşayan bebeklerin bağırsak florası, değişime uğradığından sindirim sistemleri olumsuz etkilenir ve sonucunda ishal meydana gelir. Bununla birlikte paraziter enfeksiyonlar, bakteriyel ve viral enfeksiyonlara göre daha nadir meydana gelir.

Özellikle 0-5 yaş arası bebek ve çocuklarda sıklıkla görülen, ishal ve kusmayla birlikte gelişen bağırsak enfeksiyonu bebeklerde, her mevsimde ortaya çıkan ve üst solunum iltihap hastalıklarından sonra en çok meydana gelen sağlık sorunudur. Ayrıca bebeklerde gastroenterit, sıklıkla mikrobiyolojik parazitlerden meydana gelse de gıda zehirlenmeleri de sebep olabilir.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Bebekte bağırsak enfeksiyonundan dolayı, bebeğin vücudunda fazla miktarda su veya sıvı kaybı olur. Ateş, ishal veya kusma gibi semptomlar sonucu oluşan sıvı kaybı, vücudun tuz ve mineral dengesinin bozulmasına ve birkaç saat içinde aşırı sıvı kaybetmesine neden olabilir. Fakat hafif düzeyde sıvı kaybı olduğunu gösteren belirti, bebeğin susamış olduğunu gösterir. Ancak vücudundaki su kaybı arttıkça susuzluğa ek ağız ve dudak kuruluğu, gözyaşında azalma, el ve ayaklarda soğukluk olabilir. Bununla birlikte ağır sıvı kaybında ise yaşanan belirtilere ek olarak hiç idrar çıkarmama, dalgınlık veya şok görülebilir.

Bu semptomların yanında bebeklerde bağırsak enfeksiyonu belirtileri aşağıdaki gibidir:

• İshal,
• Bulantı ve kusma,
• Kanlı dışkılama,
• Hızlı veya derin soluma,
• Uykuya meyil,
• Bağırsak hareketlerinde ve dışkı miktarında artma,
• Nabızda hızlanma,
• Kanlı sümüksü ishal veya sulu dışkılama,
• Gaz birikmesi veya hazımsızlık,
• El ve ayaklarda soğukluk,
• Baş veya mide ağrısından dolayı kıvranma, huzursuzluk ve ağlama,
• Halsizlik,
• Ateş,
• Ağızda ve dudaklarda kuruluk,
• Göz altlarında çökme,
• Gözyaşında azalma,
• Ağlamaya rağmen gözyaşının gelmemesi,
• Koyu renkli idrar veya idrar miktarında azalma,
• İştah ve kilo kaybı,
• Hiç idrar çıkarmama,
• Kan basıncında düşme,
• Şok.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

Bulaşıcı bir hastalık olan bağırsak enfeksiyonu, her mevsimde meydana gelse de özellikle aşırı sıcak havalarda bir artış gösterir. Çünkü sıcak ortamda mikroorganizmalar daha kolay çoğalarak bebeklerde mide bağırsak enfeksiyonuna yol açar. Bu sağlık sorunu sıklıkla shigella, salmonella ve escherichia coli gibi bakteriyel, coronavirus, norovirüs, rotavirüs, enterovirüs, adenovirüs ve hepatit A virüsü gibi viral veya kıl kurdu, amip, giardia ve kriptosporidium gibi parazit kökenli mikropların vücuda girmesi sonucu oluşur.

Bu mikroplar genelde, ağız, tükürük, dışkı, yakın temas veya solum yoluyla bulaştığı için, bebeklerde ve çocuklarda bağırsak enfeksiyona neden olan etkenler aşağıdaki gibidir:

• Bakteri veya virüslerin, hayvan gübresiyle temas eden besinlerin verilmesi,
• Çiğ veya az pişmiş et ve yumurta gibi hayvansal gıdaların verilmesi,
• Yüzme havuzu gibi su kaynakları,
• Enfekte olan kişinin bebeği öpmesi veya sarılması gibi bebekle teması, 
• Kalabalık ortamlarda bulunması,
• Bebeğin enfekte olmuş nesneye dokunması ve ellerini ağzına götürmesi,
• Enfekte olmuş su kaynaklarının verilmesi veya bu kaynaklarla bebeğin biberon, emzik gibi eşyalarının yıkanması, 
• Uygun şartlarda saklanmayan ve ağzı açık bırakılan uzun süre bekleyen mamalar veya yiyecekler,
• İnek sütü alerjisi gibi durumlar, 
• Bazı antibiyotik veya ilaçlar,
• Enzim eksiklikleri,
• Düşük hijyen koşulları,
• Doğumsal veya genetik bağırsak sorunları,
• Yeren düşen objenin bebeğin ağzına sokması.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Teşhisi

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonun teşhisi için, görülen belirtilerle birlikte hastalığın seyri, dışkı kıvamında değişikler, beslenme düzeni, bulunduğu ortam gibi bebeğin hastalık öyküsü alınarak, fiziki muayene yapılır. Genellikle muayene bulguları ve hastanın öyküsü akut gastroenterit teşhisi için yeterli olur. Fakat mide ve bağırsak enfeksiyonuna neden olan faktörlere göre, bazı bakteri ve parazitlerin varlığından şüphe duyulduğu takdirde, gerekli tedavinin planlanması için daha farklı tetkikler gerekir.

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonların teşhis edilmesi için uygulanan teşhis yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:

• Gaita testi ve gaita kültürü: Gaita testi için örnek numune, bebeğin bezine dışkısını yaptıktan yaklaşık yarım saat içinde ilgili laboratuvara teslim edilmelidir. Testte ilk olarak mikroskop aracılığıyla dışkının kıvamı, kokusu ve rengi incelenir. Bu sayede bebeğin enfeksiyon belirtilerine neden olan mikropların varlığı araştırılır. Şayet mikroplar bu şekilde tespit edilemediğinde gaita kültürü gerçekleştirilir. Gaita kültüründe ishale neden olan enfeksiyon etkenleri çoğaltılarak tanı konur. Genellik enfeksiyonun teşhisi için sadece gaita testi veya kültürü yeterli olsa da farklı testlerde uygulanabilir.
• Kan testi: Kan sayımı için parmak ucundan veya yenidoğan bebeklerde topuktan kan örneği alınarak incelenmek üzere laboratuvara gönderilir. Herhangi bir hazırlık gerektirmeyen testte, kan hücrelerin değerleri ölçülerek bağırsaklarda oluşan enfeksiyonu karşı üretilen antikorların varlığı araştırılır. Ayrıca CRP ile kandaki iltihap değerine bakılır, çünkü enfeksiyon CRP değerlerin yükselmesine neden olabilir.
• PCR testi: PCR testinde, bebeğin boğazından veya burnundan uzun ve ince bir çubukla sürüntü alınarak incelenmek üzere laboratuvara gönderilir. Bu sayede bağırsaklarda bulunan çok az miktarlardaki mikroplar kolaylıkla ayırt edilebilir.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Tedavisi

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonuna neden olan etken teşhis edildikten sonra tedavisi o yönde yapılmalıdır. Özellikle ebeveynler uzmanın önerdiği ve uygun gördüğü tedavi yöntemini dikkatlice uygulamalıdırlar. Bu durum genellikle herhangi bir ilaç tedavisine gerek duyulmadan alınacak bazı önlemlerle kendiliğinden geçer.

Bağırsak enfeksiyonu sırasında, ilaç tedavisinden önce ilk olarak bebeğin vücudunda kaybedilen su miktarı telafi edilmelidir ve ek gıda alan bebeklere püreli besinler verilmelidir. İshal ve kusma problemi olan bebeğin, sıvıyla beslenmesi tedavi açısından çok önemlidir. Bu durumların oluşma sıklığı az olsa dahi, bebek bol sıvı ile beslenmelidir. Yani oluşan su kaybını önlemenin en önemli yollarından biri bebeğin ağızdan sıvı ile beslenmesidir.

Fakat ağız yoluyla beslenmek istemeyen bebeğin, böyle bir durum söz konusu ise derhal sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Sağlık kuruluşunda bebeğe serum verilerek ishal ve kusmanın semptomlarının geçmesi sağlanabilir.

Bazı bebeklerde enfeksiyon hastalığı daha ağır seyrettiğinden bir an önce ilaç tedavisine başlanması gerekir. Böyle bir durumda tedavide kullanılan ilaçlar, enfeksiyon belirtilerini azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmaya yöneliktir. Enfeksiyon belirtilerin en sık meydana gelen ishal problemidir, fakat tedavisi için ishal kesici ilaçlar önerilmez. Çünkü hastalığa neden olan mikroorganizmaların vücuttan atılmasını geciktirmektedir.

Enfeksiyon belirtilerin arasında ateş varsa ateş dürücü ilaçlar önerilirken, aşırı ve inatçı kusma söz konusuysa bulantı önleyici ilaçlar verilebilir. Bununla birlikte bağırsaklarda oluşan enfeksiyon hastalığı bakteri oluşumundan kaynaklanıyorsa antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonu zamanında tedavi edilmediği takdirde, hafif düzeyde ise olan semptomların ilerlemesine ve sonucunda çok ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Örneğin, bebekler ve küçük çocuklar, ishali daha zor atlattıkları için önlem alınmadığında, dehidratasyon (sıvı kaybı) ve malnütrisyon (besin emilimi bozukluğu) gelişme riski artar. Fazla sıvı kaybından dolayı şok olması durumunda kan hacmini düşerek, beyin ve diğer organların oksijen alımını engeller. Ayrıca, bilinç kaybı, böbrek yetmezliği, beyin hasarı ve kalp krizine neden olurken ölüm riskini artırır.

Malnütrisyon durumunda ise enfeksiyonlara duyarlılığın artmasına, fiziksel ve bilişsel bozukluklarına, yara iyileşmelerin gecikmesine ve metabolizmanın bozulmasına neden olabilir. Dolayısıyla buda bebek ve çocuklarda fiziksel veya zihinsel gelişim geriliğine neden olurken, kronik hastalık riskini arttırır.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

Emen bebeklerde bağırsak enfeksiyonu olması durumunda anne sütü vermeye devam edilmeli ve yeteri kadar emdiklerinden emin olunmalıdır. Ayrıca bebeklerin veya çocukların ishali geçtikten sonra birkaç gün içinde de bulaşıcı olabilir. Bu nedenle hastalığın yayılmaması ve semptomların önüne geçilebilmesi için evde bazı önlemlerin alınması gerekir.

Mama veya ek besin alan bebeklerin kullandığı biberon, emzik, tabak ve kaşık gereçleri iyice temizlenmelidir. Ayrıca özellikle dışkı ile temas eden kirli kıyafetler, sıcak su ile yıkanmalıdır.

Bu önlemlerin yanında aile üyelerin alması gereken diğer önlemler aşağıdaki gibidir:

• Ek gıda veya mama alan bebeklerin yiyecekleri hazırlanırken hijyenine dikkat edilmelidir,
• Biberon, emzik, tabak veya kaşık gibi gereçler iyice yıkanmalıdır,
• Ebeveynler veya diğer bireyler bebeklere dokunmadan önce el hijyenine dikkat etmelidirler,
• Bol sıvı takviyesi yapılmalıdır, 
• Yağlı ve posalı yiyecekler verilmemelidir,
• Mutlaka temiz su tüketilmelidir,
• Bebeğe su verilmeden önce en az 10 dakika kaynatılmalıdır,
• Tüm meyve ve sebzeler bol ve temiz suyla yıkandıktan sonra verilmelidir,
• Pişirilen besinlerin iyice piştiğinden emin olunmalıdır,
• Pastörize süt ve süt ürünleri verilmelidir,
• Mamalar ve gıdalar uygun şekilde saklanmalıdır,
• Açıkta ve ambalajsız satılan gıdalar maddeleri verilmemelidir,
• Et ve süt ürünleri tam veya uygun şekilde pişirildikten sonra verilmelidir,
• Ballı su, ıhlamur, nane veya ekinezya çayı gibi bitkisel takviyeler verilebilir.

Alınan bu önlemlerin yanında bebeklerde bağırsak enfeksiyonu bitkisel tedavisi uzman kontrolü altında uygulandığında bağışıklık sistemini kuvvetlendirirken, bilinçsiz veya fazla verilmesi takdirde alerjik reaksiyonlara veya birçok hastalığa yol açabilir.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonuna Ne İyi Gelmez?

Anne sütü bebekler için bağırsak sütü dahil birçok hastalığı önleyen en güçlü doğal bir ilaçtır. En güçlü doğal ilaç olduğundan sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde bağırsak enfeksiyonu oluşma riski çok düşüktür. Çünkü emen bebeklere annenin memesinden enfeksiyon bulaşmaz, fakat anne enfekte olduğunda bebeğinle temas bulunduğu için kolaylıkla bebeğe bulaşabilir. Biberon kullanan bebekler ise, gerekli hijyen koşulları sağlanmadığı takdirde bağırsak enfeksiyonları riski altındırlar.

İster hastalık dönemi ister önce veya sonrası olsun, bağırsak enfeksiyonlarından en fazla kişisel temizlik kurallarına uymayan ve el hijyenine dikkat etmeyen ebeveynlerin bebekleri etkilenir. Ayrıca bebeklerin bulunduğu ortam hijyeni sağlanmıyorsa, hazırlanan sebzeler ve meyveler yıkanmadan veriliyorsa veya pişirilmesi gereken gıdalar yeterince pişirilmiyorsa bakterilerin bebeğin ağız yoluyla direk vücuda girerek enfekte etmesi muhtemeldir.

Enfeksiyon, bakteri veya virüslerin dışkı ile bulaşan yiyeceklerin, kirli, güvenli olmayan kaynak sularının verilmesi ile ortaya çıkar. Bunun yanına kirli sularla yiyeceklerin veya eşyalarının yıkanması, yiyeceklerin kirli ortamlarda hazırlanması veya saklanması ve bu yiyeceklerin bebeğe verilmesiyle de ortaya çıkabilir.

Bu uyulmayan hijyen kurallarının yanında, bilinçsizce kullanılan antibiyotik ilaçları, viral ve paraziter bağırsak enfeksiyonlarının iyileştirmez. Çünkü antibiyotik kullanımı, bazı bakteriyel enfeksiyonların iyileşme süresi uzatır ve hastalığın nüks etmesine neden olabilir. Bazı kişilerin bağırsaklarında bulunan bakterilerin ölmesi durumunda, bakterilerde bulunan toksinler bir anda vücuda salındığından ciddi sorunlara neden olabilir. Bu yüzden, bebeklerde veya çocuklarda bağırsak enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılması gereken antibiyotikler, uzmanın onayı ve kontrolü altında verilmelidir.

Bebeklerde Bağırsak Enfeksiyonu için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde bağırsak enfeksiyonun neden olduğu semptomlar genellikle 1-2 gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak 2 günden uzun süren durumlarda vücut daha fazla su kaybı yaşamaya başladığından bebekler için olumsuz sonuçlara neden olabilir. Bebeklerin, 38 derece üzerinde ateş, dışkısında kan, semptomların hafiflememesi, aşırı ve devam kusmalarda sıvı takviyesi verilmemesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Böyle durumlarda daha ciddi sorunlara neden olacağından, bir an önce Çocuk Genel Cerrahi ve Gastroenteroloji polikliniklerinden randevu alınmalıdır.

Özellikle birkaç gün içinde geçmeyen ishal problemleri, ciddi bağırsak enfeksiyonu olduğunu gösterirken, bazı durumlarda hayati tehlikeye içerebilir, bu yüzden ilaç tedavisi gerekir. Bu nedenle enfekte olan bebek en kısa zamanda, Çocuk Gastroenterolog uzmanına götürülerek, gerekli olan tedavi sürecine başlanması gerekir. Böylelikle hastalığın ilerlemesi ve daha ciddi seviyelere ulaşması önlenebilir.