Beyne Pıhtı Atması

Beyne Pıhtı Atması (İnme) Nedir?

Beyne pıhtı atması (inme), beyin damar hastalığına bağlı, ani bir başlangıç gösteren ve 24 saatten uzun nörolojik bulgular gösteren hastalığa verilen isimdir.

Beyne pıhtı atması, dünya genelinde engelliliğin en önemli nedenidir. Fiziksel, bilişsel ve sosyal açıdan problemlere neden olmaktadır. Çoğu hastalarda, uygun tedavi ile zaman içerisinde iyileşme gözlenir.

Dünyada her yıl yaklaşık 17 milyon bireyin başına beyne pıhtı atması olayı gelir. 17 milyonun ne yazık ki 6 milyonu hayatını kaybetmektedir.

Türkiye’ de ise 100 hastadan 5’ini beyne pıhtı atma hastalığı oluşturmaktadır. Beyne pıhtı atmasına rağmen yaşayan insanların %40’ında ne yazık ki ömür boyu engellilik gelişmektedir.

Beyne Pıhtı Atması Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?

Beyne pıhtı atması 2 şekilde olur. Dokuların beslenmesinin bozulmasına bağlı veya kanamaya bağlı olmak üzere 2’ye ayrılır.

Dokuların beslenmesinin bozulmasına bağlı gelişen, iskemik inme olarak adlandırılan inme çeşidi en sık görülen klinik formdur.

Bu klinik form, beynin belli bir bölgesine kan akımının azalmasıyla karakterize ani gelişen nörolojik bozukluktur.

Kanamaya bağlı inme ise beyin damarlarının yırtılması sonucu kanın, beyin dokusu içerisine geçmesi durumudur.

Beyne Pıhtı Atması Belirtileri Nelerdir?

Beyne pıhtı atmasının çeşitli şekillerde klinik formu bulunmaktadır. Klinik formlar hangi damarın tutulduğuna ve damarın geçtiği bölgenin görevine göre değişmektedir.

En sık görülen klinik belirtiler:

• Özellikle kol ve bacaklarda, ani bir uyuşma hissi veya ani güçsüzlük hissiyatı. Bu durum genellikle tek taraflı olur.
• Aniden ortaya çıkan konuşurken veya okuduğu anlamaya çalışırken gelen zorluk. Başka bir deyişle ani gelen kafa karışıklığı.
• Gözlerin her ikisinde veya sadece birinde ani bir şekilde başlayan görme kaybı
• Aniden gelişen ve altta yatan bir neden bulunamayan baş ağrıması.
• Aniden gelişen yürüme zorluğu veya yürürken dengenin yeterince sağlanamaması, denge kurmada güçlük.

Beyne Pıhtı Atması Nedenleri Nelerdir?

Beyne pıhtı atmasının birçok nedeni bulunmaktadır ve bu nedenler değiştirilebilen veya değiştirilemeyen sebepler olmak üzere 2’ye ayrılmaktadır.

Değiştirilemeyen Nedenler:

• İleri yaş
• Erkek olmak
• Irk
• Genetik

Değiştirilebilir Nedenler:

• Hipertansiyon
  
• Kalp hastalıkları
  
• Şeker hastalığı
  
• Daha önce geçirilmiş inme öyküsü
  
• Şah damarının daralması
  
• Kandaki yağ seviyesinin yükselmesi
  
• Sigara kullanımı
  
• Alkol tüketimi
  
• Fiziksel inaktivite
  
• Obezite
  

Nadir Görülen Nedenler:

• Lupus hastalığı
• AIDS
• Doğum kontrol hapı kullanımı
• Orak hücreli anemi
• Kokain, eroin kullanımı
• Migren
• Protein C ve Protein S eksikliği
• Gebelik

Beyne Pıhtı Atması Teşhisi

Beyne pıhtı atması hastalığının teşhisinde klinik belirtiler oldukça önemlidir. Ani bir şekilde gelişmiş olan tek taraflı güç kaybı veya his kaybı tanı koymak için önemli bir bulgudur.

Beyne pıhtı atması hastalığının teşhisi için acil servislerde ilk kullanılan yöntem Bilgisayarlı Tomografidir (BT).

Bilgisayarlı tomografi hızlı olmasından ve tıkanan yeri genellikle gösterebilmesinden dolayı acil servislerde ilk tercih edilen görüntüleme yöntemidir.

Bilgisayarlı tomografi ile tanı konulamayan durumlarda Manyetik Rezonans (MR) veya MR difüzyon – perfüzyon çekilebilir. Pıhtının yeri aynı zamanda anjiyo eşliğinde de görülebilir.

Hastanın acil servise başvurmasıyla beraber, hastanın kanı da alınır. Hastanın kanında çıkan sonuçlara göre beyne pıhtı atmasının nedeni bulunmaya çalışılır ve ileri dönem tedavisi için kontrol altına alınmaya çalışılır.

Beyne Pıhtı Atması Tedavisi

Beyne pıhtı atması tedavisi birincil ve ikincil koruma olarak 2 başlık altında incelenir. Birincil koruma, bütün toplumda, inmeye neden olacak risk faktörlerini önleyip, hastalığı kontrol altına almaktır.

Kısaca hastalığın olmasını engellemektir ve bu durum ihmal edilse de en önemli aşamadır. İkincil koruma ise daha önceden inme geçirmiş kişilerde, değiştirilebilir nedenlerin bulunarak, inmenin önlenmeye çalışılmasıdır.

Beyne pıhtı atması ACİL BİR DURUMDUR! Tedavi edilmezse beyne pıhtı atması ölümcül olabilir! İlk bulguların ortaya çıkmasıyla acil bir şekilde ambulansın çağrılması gerekmektedir.

Hastanın gülümsemesi istenir ve gülümserken yüzün bir tarafı diğer tarafına göre daha düşük ise, hasta her iki kolunu da eşit derecede kaldıramıyorsa, sizin söylediğiniz cümleyi tekrar etmekte zorlanıyorsa mutlaka ambulansı arayınız.

Bu klinik belirtiler, beyne pıhtı atmasının ilk belirtileridir.

Acil servise inme hastası geldiğinde;

1. İnme başlangıcından acile gelişine kadar geçen süre belirlenir.
2. Nörolog ve radyologlara hızlı bir şekilde haber verilir.
3. İlaçsız Beyin Tomografisi çekilir.
4. Kan değerleri alınır.
5. Hastanın kullandığı ilaçlar öğrenilir. Pıhtı oluşumuna neden olacak ilaçlar varsa, bu ilaçlar tedavi süresince kesilir.
6. Hastada inmeye eşlik eden nöbet varsa, nöbet önleyici ilaçlar kullanılır.
7. EKG çekilir.
8. Tedaviye başlanır.

Eğer ki hasta klinik belirtilerin başlamasından maksimum 4 buçuk saat içerisinde acil servise getirilmişse, hastaya “trombolitik tedavi” başlanır. Trombolitik tedavi, pıhtının ilaçla direkt eritimesi işlemine verilen addır.

Son 3 ay içerisinde kafa travması geçirmek, son 3 ay içerisinde kafa içi ameliyat olmuş olmak, son 3 ayda mide kanaması geçirmek, kafa içinde tümör olması gibi durumlarda trombolitik tedavi ölümcül yan etkilerinden dolayı ne yazık ki verilemez.

Hastanın bu durumda tansiyonu sık aralıklarla değerlendirilir. Tansiyonun çok fazla yükselmesi istenmez. Aynı zamanda pıhtı oluşumunu engellemek için ve kan akışını sağlamak için kan sulandırıcı ilaçlar ve pıhtılaşmayı engelleyen ilaçlar kullanılır.

Hastada herhangi bir klinik düzelme olmadığı durumlarda ameliyat düşünülür. Şah damarı endarterektomi tedavisi olarak bilinin ameliyatta, şah damarına ulaşarak, kan akışını engelleyen plaklar ve pıhtılar temizlenir.

Bazı durumlarda ise kasıktan girerek beyinde tıkalı olan bölgeye bir kateter yardımıyla ulaşılır ve bu bölgeye bir stent takılır. Böylece kan akışı yeniden sağlanmış olur. Bu tedavi yöntemine ise genel olarak girişimsel tedaviler denmekle beraber stent tedavisi denir.

Beyne Pıhtı Atması Tedavi Edilmezse

Beyne pıhtı atması hastalığı acil tedavi gerektiren bir hastalıktır. Tedavi edilmezse ölümcüldür. Tedavi edilmesi rağmen birtakım problemlere yol açabilir.

Beyin ödemi ve beyin fıtığı başta olmak üzere, tekrarlayan pıhtı atması, epilepsi, depresyon, baş ağrısı, tansiyon yüksekliği, ritim bozuklukları, enfeksiyon oluşumu, yüksek ateş, zatürre gibi hastalıklara neden olabilir.

Aynı zamanda beyne pıhtı atması sonucu konuşma bozukluğu, hafıza kaybı, felç gibi durumlar ömür boyu devam edebilir. Bu noktada erken tedavi çok önemlidir.

Tedavi edilmeyen her saniyede fazla bir şekilde beyin dokusu ölür ve böylece geri dönüşümsüz bir hasar çıkabilir. Fakat erken tanı ve tedavi sayesinde, ortalama 6 aylık rehabilitasyon ile olabildiğince az hasarlı şekilde, hasta yaşamına devam edebilir.

Beyne Pıhtı Atması Ne İyi Gelir?

Beyne pıhtı atması hastalığından korunmak, hastalığın en iyi tedavisidir. Bu yüzden şekeri yüksek hastaların düzgün beslenme ile şekerlerini kontrol altına almaları gerekmektedir.

Aynı zamanda tansiyonu yüksek olan hastaların da tansiyonlarını kontrol altına almaları gerekmektedir.

Tansiyon ilaçlarının doğru kullanımı, tuz tüketiminin kısıtlanması alınacak ilk önlemlerdir.

Aynı zamanda kardiyolojik rahatsızlıkları bulunan hastaların, yağlı tüketmemesi, sigara içiyorsa sigarayı bırakması gerekmektedir.

Yaşla beraber gelen hareketsiz kalma durumu engellenmelidir, bu yüzden fiziksel olarak tembel kalmamak gerekir.

Beyne Pıhtı Atması Ne İyi Gelmez?

Beyne pıhtı atma hastalığı, birçok hastalığın bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Altta yatan hastalıkların kontrol altına alınmaması, hastalığın gelişmesi için en önemli faktördür.

Örneğin kalp hastası olanlar eğer ki, sigara içmeye devam ederlerse, yağdan zengin diyet tüketimine devam ederlerse bu hastalığın gelişimi için zemin hazırlanmış olur.

Nadir de olsa doğum kontrol hapı kullanmak inmeye neden olabilmektedir.

Beyne Pıhtı Atması İlaçları

Beyne pıhtı atmasının tedavisi için zaman çok önemlidir. İlk 4 buçuk saatte gelen hastalara fibrinolitik (pıhtı eriten) tedavi başlanır. Fibrinolitik tedavi için alteplaz isimli ilaç kullanılır.

Aynı zamanda kan sulandırıcı ilaçların kullanımı mevcuttur, antiagregan adı altında geçen ilaçlar: Aspirin, Tikagrelor, Klopidogrel’dir. Aynı zamanda pıhtı oluşumunu engelleyen Warfarin, Dabigatran, Apiksaban ve Rivaroksaban gibi ilaçlar kullanılır.

Beyne Pıhtı Atması Ameliyatı

Beyne pıhtı atması hastalığının temel tedavisi ilaçtır. İlaçlara karşı yeterli klinik yanıt oluşmadığı dönemlerde, ameliyata gerek duyulabilir.

Şah damarı endarterektomi ameliyatı yapılabilir, boyun tarafından açılan bir kesi ile şah damarına ulaşılır ve şah damarındaki plak yapısı ve pıhtı temizlenir.

Bazı durumlarda ise girişimsel radyolojiye gerek duyulur. Girişimsel radyolojide, kasıktan kateter yardımıyla girilerek, ilgili damar bulunarak, damardaki pıhtıya stent takılır. Stent takılmasıyla kan akışı tekrardan sağlanır.

Hamilelikte Beyne Pıhtı Atması

İnme daha çok yaşlıların hastalığı olarak bilinse de, gebelikte de nadir olsa da görülebilir. Gebelik sonucu artan hormonlar ve birtakım faktörler, gebelerde inme riskinin artmasına sebebiyet verirler.

Her 10.000 kadından 3’ü ne yazık ki gebelik döneminde inme ile karşı karşıya kalabilirler. Özellikle gebeliğin son dönemleri, inme riskini daha da arttırmaktadır.

Gebelerde tansiyon yükselmesi, hormonal değişiklikler, kan şekeri yükselmesi gibi durumlar inme riskini arttıran başlıca sebeplerdir.

Özellikle gebelerde tansiyon yükselmesine ek birtakım hastalıkların oluşturduğu tablo olan preeklampsi hastalığı inme ve nöbet riskini oldukça arttırır.

Gebelikteki inme belirtileri:

• Özellikle kol ve bacaklarda, tek taraflı ani bir uyuşma hissi veya ani güçsüzlük hissiyatı
• Konuşmaları anlamada güçlük
• Ani başlayan tek veya çift taraflı görme kaybı / kusuru
• Nedeni bilinmeyen ve ani gelişen baş ağrıları
• Yürürken denge problemlerinin yaşanması ve bu durumun ani gelişmesi

Gebelerin inme riskini azaltması için, stresten uzak, sigarasız bir gebelik sürdürmeleri gerekmektedir. Gebeliğin başlı başına kanı pıhtılaştırmaya neden olduğu bilindiği için, uzun süre hareketsizlikten, uzun yolculuklardan kaçınılmalıdır.

Vücuda ve bebeğe zarar vermeyecek şekilde egzersiz yapılmalıdır. Alkol kesinlikle tüketilmemelidir.

Doktor kontrollerine kesinlikle düzenli bir şekilde gidilmesi gerekirken, tuz tüketimi de kısıtlanmalıdır. Diyetisyeniniz veya doktorunuzun belirlediği ideal kiloda olmak sizi inme riskine karşı koruyacaktır.

Çocuklarda Beyne Pıhtı Atması

Çocuklarda inme gelişimden sorumlu birçok faktör bulunmaktadır.

Özellikle doğuştan kalp hastalığı olanlar, travma maruziyeti, Protein C ve Protein S eksikliği ve Faktör 5 Leiden mutasyonu gibi durumlar inme riskini arttıran durumların başında gelmektedir.

Çocuklarda tedavi, erişkinlere benzer olmasıyla beraber, çocuklarda tedaviye erken başlanması, hastalığın ileriki dönemleri için önemlidir. Erken başlanılan tedavi ile istenmeyen sonuçlarla karşılaşma riski azalır.

Bu yüzden özellikle düşme, çarpma gibi travma olaylarından sonra, ebeveyn tarafından çocuğun yeterince gözlemlenmesi gerekir.

Güç kaybı olması, konuşmada bir değişiklik fark edilmesi gibi durumlarda; hızlı bir şekilde acile başvurmak gerekmektedir.

Bebeklerde Beyne Pıhtı Atması

Yeni doğan döneminde beyne pıhtı atmasının temel sebeplerinden biri atar damarların, beyni yeterli derecede besleyememesidir.

Yeni doğan döneminde klinik belirtiler, inmeye özgü olmamakla beraber, nöbet, kas tonusunun azalması, solunum ve beslenme problemleri, abartılı refleksler vb. gibi durumlardır.

Altta yatan sebepler ise doğuştan olan sorunlar olabilecekken, sonradan gelişen enfeksiyonlar da olabilir.

Özellikle annenin ilk doğumu ise veya acil sezaryen durumu gelişmişse, inme gelişme riski oldukça artar. Aynı zamanda yapılan araştırmalar göstermiştir ki, annenin gebelik döneminde CMV (Sitomegalovirüs) enfeksiyonu kapması da inme için bir risk faktörüdür.

Yenidoğanlarda inme tanısı için tercih edilecek görüntüleme yöntemi MR’dır.

Tedavide ise ilk atakta kalp veya kanla ilgili bir sebep yoksa, destek tedavisi; kalbi veya kanın pıhtılaşmasını ilgilendiren bir sebep bulunursa, pıhtı önleyici ilaçlar ve aspirin kullanılır.

Beyne Pıhtı Atması için Hangi Doktora Gidilir?

Beyne pıhtı atması hastalığı acil bir durumdur.

Ani gelişen görme kaybı, tek taraflı kol veya bacaklarda güçsüzlük, uyuşma gibi his durumlarında, olabildiğince hızlı bir şekilde Acil Servise başvurmak gerekmektedir.

Acil serviste gerekli tedavi verildikten sonra Nöroloji bölümü tarafından takip edilir.