Böcek Alerjisi

Böcek Alerjisi Nedir? 

Böcek alerjisi, böcek ısırması veya sokması sonucunda gelişen alerjik reaksiyonlardır. Böcek kaynaklı alerjiler, genel olarak hafif bir şekilde kendini göstermektedir. Böcek tarafından ısırılan ya da sokulan bölgede kızarıklık, şişlik, ağrı veya kaşıntı şeklinde belirtiler gelişir.  

Belirtiler, genellikle saatler içinde ortadan kalkmaktadır. Ancak bazı kişilerde böcek ısırması ya da sokması şiddetli bir alerjik reaksiyona neden olabilir. Hayatı tehdit eden şiddetli alerjik reaksiyona anafilaksi (alerjik şok) adı verilmektedir. Anafilaksi, nefes almanın güçleştiği ve kan basıncının tehlikeli bir şekilde düşebileceği tıbbi bir acil durumdur. 

Alerjik reaksiyonlara en çok neden olan böcek grupları şunlardır: 

Eşek arıları: sosyal eşek arıları, sarı ceket arısı

Arılar: Bal arıları, yaban arıları, ter arıları

Karıncalar: Ateş karıncaları (sıklıkla alerjik şok yaparlar), toplayıcı karıncalar 

Aşağıdaki diğer böcek türleri de alerjik reaksiyonlara neden olabilir; 

• Sivrisinekler 

• Tahta kuruları

• Öpücük böcekleri

• At veya geyik sinekleri 

Böcek Alerjisi Belirtileri 

Böcek sokması ya da ısırması sonrasında gelişebilecek alerjik reaksiyonlar kişiden kişiye değişmektedir. Çoğu böcek sokması, lokal reaksiyon adı verilen bölgesel gelişen hafif ağrı ve şişliğe neden olur. Lokal alerjik reaksiyonların çoğu ciddi olmasa da belirtiler (özellikle şişlik) yüz ve boyuna yakın bölgede meydana gelirse hava yollarını kapatarak ciddi problemlere sebep olabilir. 

Arı sokmalarına karşı alerjisi olan veya birçok kez arı tarafından sokulmuş kişilerde daha dramatik belirtiler ortaya çıkabilir. Belirtiler şiddetli bir lokal reaksiyon şeklinde başlar ve birkaç saat içinde rahatsız edici karakterde ağrı ve şişlik şeklinde devam edebilir. Bu belirtiler alerjik şok olarak kabul edilmez. Anafilaksi (alerjik şok) kliniğinden en az iki organın (akciğer ve kalp gibi ) etkilenmesi gerekir. 

Ateş karıncası ısırığı hemen hemen herkeste alerjik belirtilere neden olabilir. Ürtiker (kurdeşen) benzeri belirtiler (kaşıntı, kızarıklık vb.), ısırılan bölgede hızlı bir şekilde gelişir ve genelde 1 saat içinde geriler. Ayrıca etkilen bölgede 4 saat içinde içi su dolu kabarcık oluşabilir. Bunun dışında aynı bölgenin devamlı kaşınması sonucunda tahriş ve yaralanma meydana gelebilir. 

Su toplayan yaralar 72 saat içinde patlayabilir. Kaşıntı, ağrı ve kızarıklık bir kaç gün sürebilir, ancak yavaş yavaş iyileşme gelişir. Gittikçe kötüleşen kızarıklık, ağrı veya şişlik durumunda etkilenen deri bölgesinde enfeksiyon geliştiğinin işareti olabilir. 

Bazı vakalarda böcek sokması veya ısırması sonrasında dakikalar içinde alerjik şok belirtileri ortaya çıkabilir. Belirtilerin ortaya çıkma süresi bazen yarım saatten uzun sürebilir. Alerjik şok (anafilaksi) belirtileri şunlardır: 

• Hızlı ve zayıf nabız

• Ciddi tansiyon düşmesi (hipotansiyon)

• Boğazda tıkanıklık hissi

• Nefes darlığı

• Taşikardi (kalp çarpıntısı)

• Kurdeşen (ürtiker)

• Yutmada zorluk

• Ses kısıklığı

• Bulantı ve kusma

• Baş ağrısı 

Böcek Alerjisi Nedenleri 

Tahtakurusu, sivrisinek veya bazı sinekler (kara sinek vb.) tarafından ısırılmak bazı kişilerde alerjik belirtiler oluşmasına sebep verebilir. Isırılan bölgede alerjik belirtiler meydana gelebilir. Nadir olarak böcek ısırıkları yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyonlara sebep olduğu bilinmektedir. 

Arı veya eşek arısı sokmasına bağlı gelişen alerjik reaksiyonlar toplum genelinde çok yaygındır. Bal arısı sokmalarının eşek arısı sokmalarına göre daha ciddi alerjik reaksiyonlara yol açma olasılığı daha fazladır. Sivrisinek, at sineği ve bazı karıncaların ısırıkları lokal alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. 

Sivrisinek ısırması nedeniyle Skeeter sendromu gibi özel klinikler gelişebilir. Skeeter sendromu, sivrisinek sokmalarına karşı önemli bir alerjik reaksiyonu ifade eder. Çoğu insan sivrisinek sokmasına karşı basit reaksiyonlar geliştirirken bazı kişiler bu duruma karşı aşırı hassasiyet göstererek ciddi belirtiler yaşayabilir. Bu sendrom sırasında ısırılan bölgede birkaç saat içinde geniş bir şişlik gelişirken aynı zamanda yüksek ateş ve tansiyon düşkünlüğü görülebilir. 

Böcek Alerjisi Teşhisi

Böcek ısırmasına ya da sokmasına karşı alerjisi olan kişilerin Alerji ve İmmünoloji uzmanı doktor tarafından muayene edilmesi gereklidir. Muayene, detaylı alınacak hasta öyküsü ile başlayacaktır. Önceki ve yakın zamanda gerçekleşmiş böcek sokmasının veya ısırmasının belirtileri, süresi ve şiddeti detaylı bir irdelenir. Özellikle hastaların böceğin cinsi hakkında bilgi vermesi çok önemlidir 

Doktorlar, böcek alerjisi tanısında hastalarından deri testi veya kan testi isteyebilir. Yapılan kan testleri sonucunda hastaların bir kısmında (%15-20) arı zehrine ait IgE antikorları ortaya çıkmasından ötürü şikayeti olmayan hastalara test yapılması yaygın değildir. Deri testi sonucu negatif olan kişilerde ya da deri testlerinin uygulanamadığı durumlarda serumda IgE antikorları bakılabilir. 

Belirtileri ve hasta öyküsü arasında güçlü bağ olan kişilerin deri testi sonucu pozitif olmaktadır. Bazı kişilerde böcek sokmasından sonraki dönemde (günler ya da haftalar içinde) yapılan deri testlerinin sonucu negatif olabilir. Bu hastalarda deri testleri yaklaşık 1 ay sonra tekrar yapılabilir. Ayrıca hastaların deri testleri negatif dahi olsa alerjik şok geçirme riskleri her zaman vardır.

Böcek Alerjisi Tedavisi  

Böcek sokması ya da ısırması sonrasında alerjik reaksiyon gelişmeyen vakalarda tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Ancak etkilenen bölgede gelişen hafif çaplı şişlik, ağrı veya kızarıklık için buz torbası veya soğuk kompres uygulanabilir.  

Genel olarak tedaviler şu şekilde gruplanabilir: 

Hafif veya orta şiddetli alerjik reaksiyonlar, evde alınacak destek tedavisi ile atlatılabilir. Evde yapılacak ise şunlardır: 

• Özellikle arı sokmalarında etkilenen bölge mümkün olduğunca su ve sabun ile temizlenerek arının zehiri uzaklaştırılır.

• Şişlik ve ağrının şiddetini hafifletmek adına etkilenen bölgeye buz torbası konulabilir.

• Enfeksiyon riskini azaltmak için etkilenen bölge temiz ve kuru tutulur.

• Lokal belirtilerin olduğu bölge isteğe bağlı olarak bir bandaj yardımıyla kapatılabilir. 

Kaşıntı veya cilt tahrişi rahatsız edici düzeyde ise doktor reçetesi veya tavsiyesi ile kortizon içeren kremler veya kalamin losyonu kullanılabilir. Kolloidal gümüş, krem/pomad halinde kullanılabilir. Karbonat, su ile karıştırılarak macun haline getirildikten sonra etkilenen bölgeye sürülebilir. Arı sokması sonrasında gelişen lokal ağrılar için doktor kontrolünde ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. 

Özellikle kaşıntı şikayeti ciddi olan hastalara klorfeniramin ve difenhidramin içeren antihistaminik ilaçlar reçete edilebilir. Mide tahrişi ya da uyku sersemliği yaşamamak için bu ilaçları doktorların belirtiği şekilde almak önemlidir. 

Sirke, eşek ya da yaban arısı sokmaları sonrasında tedaviye yardımcı olduğu düşünülen diğer bir maddedir. Arı sokmalarından sonra etkilenen bölge üzerine pamuk vasıtasıyla sirke sürülebilir. Ağrı ve iltihaplanmaya yardımcı olması için pamuğun üzerine hafif bir baskı uygulanabilir. Sirkenin asitli yapısı arı zehirini nötralize etmede yardımcı olmaktadır. 

Alerjik şok (anafilaksi) gibi şiddetli alerjik reaksiyonlarda ise acil tıbbi müdahale gerekmektedir. Toplum genelinde çocukların %0,8’inde ve yetişkinlerin ise %3’ünde böcek sokmasına karşı alerjik belirtiler gelişmektedir. 

Alerjik bireyler alerjik şok gelişme riskine karşı yanlarında adrenalin içeren özel enjektörler (adrenalin otoenjektörü) taşımaktadırlar. Böcek ile temas sonrasında bu kişiler, adrenalin otoenjektörünü uyluk bölgesine uygularlar. Uygulama sonrasında hastaların takibinin yapılması için acil servise başvurulması gereklidir. 

Şiddetli alerjik reaksiyonların tedavisinde uygulanan diğer yöntemler ise şunlardır: 

• Bağışıklık sistemini rahatlatmak için adrenalin verilebilir

• Solunumu veya kan dolaşımı geçici olarak durmuş kişilere kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) yapılabilir 

• Hastanın nefes almasını rahatlatmak için oksijen, steroid (kortizon) ve bazı ilaçlar (beta bloker ilaçlar) kullanılabilir

Böcek Alerjisi Tedavi Edilmezse  

Böcek ısırması veya sokması sonucunda oluşan alerjik reaksiyonların tanı ve tedavisinde yaşanılan gecikmeler neticesinde hastalarda oluşabilecek komplikasyonlar şunlardır: 

• Cilt üzerinde geniş alana yayılabilen şişlikler

• İçi sıvı dolu kaşıntılı kabarcıklar

• İmpetigo (bulaşıcı cilt enfeksiyonu) 

• Lenfanjit (lenf kanalı iltihabı)

• Sepsis (kan zehirlenmesi) 

Nadir durumlarda arı sokmaları sinir sistemini etkileyebilmektedir. Özellikle çocuklarda arı sokması sonrasında kas güçsüzlüğü, göz bebeği büyümesi ve konuşma veya yazma bozuklukları görülebilir. 

Böcek Alerjisine Ne İyi Gelir?

• Dışarıda ya da bahçede dolaşırken devamlı kapalı ayakkabılar giyilmelidir.

• Böcek sokmalarına karşı özel kıyafetler tercih edilmelidir.

• Uzun kollu kıyafetler ve pantolonlar tercih edilmelidir.

• Bahçe işleri yapılırken eldiven kullanılmalıdır.

• Dışarıda ya da piknik yapılırken gıdalar kapalı kaplarda saklanmalıdır. Özellikle yaz aylarında çöp kutularının kapakları devamlı kapalı tutulmalıdır.

• Böceklerin ilgisini çeken şekerli kokular ya da renkli kıyafetler tercih edilmemelidir.

• Arı sokması sonrasında telaş yapılmadan olay yerinden uzaklaşılması önemlidir. Bu sizi diğer arı saldırılarından koruyabilir.

• Araba sürerken mümkünse camlar kapalı tutulmalıdır.

• Doktor tarafından reçete edilmiş adrenalin otoenjektörlerini sürekli el atında bulundurmak önemlidir. Çocukları adrenalin otoenjektörü hakkında detaylı şekilde bilgilendirmek çok önemlidir. 

Böcek Alerjisine Ne İyi Gelmez? 

• Özellikle yaz aylarında sandalet benzeri ayağı açıkta bırakan ayakkabılar tercih etmek 

• Yeşil alanlarda çıplak ayak ile dolaşmak

• Dışarıda otururken ya da piknik yaparken yemeklerin üstünü kapatmamak 

• Özellikle gıdalara ait çöpleri evin içinde ya da dışarıda açıkta biriktirmek

• Şekerli parfümleri veya çok yoğun kokulu saç kremleri tercih etmek

• Bahçe işleri yapılırken koruyucu ekipmanların giyilmemesi

• Geniş yakalı elbiselerin ya da gömleklerin tercih edilmesi

• Özellikle bal almak için arı yuvalarını rahatsız etmek 

Gebelikte Böcek Alerjisi

Böcek ısırması veya sokması hamilelik de dahil yaşamın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir. Özellikle arı zehrine karşı bilinen bir alerjisi olmayan kadınlarda, hamilelik sırasında gelişebilecek arı sokmaları ciddi bir sorun yaratmayacaktır.  

Hamilelik döneminde gelişen hafif alerjik reaksiyonlarların tedavisinde genel olarak evde yapılacak tedaviler uygulanabilir. Antihistaminikler veya dekonjestanlar hamilelik döneminde doktor kontrolünde alınmalıdır. 

Yaban arısı ya da diğer böcek sokmaları bebeğin yaşamı için risk oluşturmasa da şiddetli bir alerjik reaksiyon gelişimini tetikleyebilir. Bu nedenle şiddetli alerjik reaksiyonlar geliştiğinde acil müdahale için Acil Servis ile iletişime geçilmelidir. Eğer hamile kadınların yanlarında adrenalin otoenjektörü varsa uyluğun dış bölgesine uygulanabilir. Yapılan doz hakkında ambulans hekiminin ya da acil servis hekiminin bilgilendirilmesi önemlidir. 

Çocuklarda Böcek Alerjisi

Böcek ısırıkları ve sokmaları erken çocukluk döneminde sıklıkla yaşanmaktadır. Böcek alerjilerinde çocuğun yaşı ve temas edilen böceğin cinsi önemli olmaktadır. Yeni yürümeye başlayan çocuklar, kendini tam ifade edememesi nedeniyle biraz daha fazla savunmasız durumdalar. Özellikle çocuklar, açık alanda oynarken ya da gezerken ebeveynleri tarafından böcek sokmalarına karşı dikkatli şekilde takip edilmelidir. Her belirti veya her ağlama krizi dikkatli incelenmelidir. Ayrıca çocuklara arı yuvalarının neye benzediği hakkında bilgilendirmek ve olası arı saldırısından nasıl kaçınılacağını göstermek çok faydalıdır. Şekerli içecekleri ortada bırakmamalarını ya da çıplak ayakla açık alanda dolaşmamalarını öğretmek faydalı olmaktadır.

Özellikle böceklere karşı alerjisi olan çocukların, çocuk immünoloji ve alerji uzmanı bir hekim tarafından muayene edilmesi çok önemlidir. Bu, ileride gelişebilecek alerjik reaksiyon risklerini azaltmaktadır. 

Böcek Alerjisi için Hangi Doktora Gidilir? 

İlkbahar ile başlayan böcek ısırıkları kış aylarına kadar devam etmektedir. Temas eden böceğin türü değiştikçe alerjik reaksiyonların süresi ve şiddeti değişmektedir. Genel olarak etkilenen bölgede ağrı, kızarıklık ve şişme gibi lokal reaksiyonlar görülür. Bu belirtiler tıbbi yardım almadan kısa sürede ortadan kalkabilir. 

Aşağıdaki belirtileri yaşayan kişilerin Alerji ve İmmünoloji Uzmanı tarafından muayene edilmesi gereklidir:  

• Deri üzerinde hızlı bir şekilde yayılan kızarıklık varsa

• Böcek ile temas sonrasındaki 24 saat içinde yeni kızarıklıklar oluşuyorsa 

• Sürekli ve şiddetli bir ağrı hissediliyorsa

• Yüksek ateş veya soğuk algınlığı gibi belirtiler varsa

• Etkilenen deri bölgesinde bölgesel ısı artışı, tahriş ve yara oluşmuşsa  

Bazı böcek ısırıkları veya sokmaları kişilerde hayati tehlike yaratacak anafilaksiye (alerjik şok) neden olabilir. 

• Nefes almada güçlük 

• Göğüste tıkanıklık hissi ve hırıltılı solunum

• Çarpıntı

• Nabız sayısında düşme

• Ciddi tansiyon düşüklüğü 

• Ağız boşluğunda ve boğazda şişlik hissi

• Yutma zorluğu 

• Baş dönmesi ve halsizlik 

Yukarıdaki anafilaksi belirtilerini yaşayan kişilerin vakit kaybetmeden Acil Servise başvurması gereklidir.