Hamilelikte Ağrılar

Hamilelikte Ağrılar Nedir?

Hamilelik bebeğin planlanmasından doğum sonrasına kadar devam eden uzun ve takip gerektiren bir süreçtir. Yumurtanın döllenmesinin ardından tek bir hücreden ortalama 3,300 gram ağırlığında bebeğin gelişimi 40 hafta içerisinde gerçekleşmektedir.

Bu süreçte anne adayında 9-11 kilogramlık ağırlık artışının yanı sıra bir dizi fiziksel, psikolojik ve hormonal bir dizi değişiklik meydana gelir. Gebeliğin bu normal işleyişi sırasında çeşitli ağrılar ortaya çıkabilmektedir. Hamilelikte oluşan ağrılar hakkında fikir sahibi olmak patolojik durumların belirlenmesi ve gerekli durumlarda hekime başvurulması açısından önemlidir.

Hamilelik Ağrıları Nelerdir?

Hamilelikte olan ağrılar çeşitlilik gösterebilir. Her anne adayında aynı belirtilerin ortaya çıkması beklenmez. Her bireyin kişisel özellikleri doğrultusunda ağrılar ortaya çıkabilir.

• Hamilelikte baş ağrısı: Hamilelik döneminin en yaygın şikayetlerinden biri baş ağrısıdır. Genellikle erken gebelik döneminde şiddetlidir ve zamanla azalması beklenir. Anne ve bebek açısından risk oluşturmasa da rahatsızlık hissine sebep olabilir. Gebelik döneminde ortaya çıkan baş ağrısının risk oluşturabilecek sebeplerinden biri ise preeklampsidir. Bebek açısından riskli olabileceğinden dolayı tıbbi olarak araştırılması gerekir.
• Hamilelikte meme ağrısı: Meme ağrısı genellikle gebeliğin ilk belirtileri arasında yer almaktadır. Gebeliğin ilk haftalarında ortaya çıkan hormonal değişiklikler anne vücudunun adaptasyonunu sağlar. Doğumdan sonra bebek için gerekli sütün üretilebilmesi için meme dokusunun gelişmesi gerekir. Bu etkiler memede ağrı ve acı olarak hissedilebilir. Bunun yanı sıra meme uçlarında şekil ve renk değişikliği, şişlik, hassasiyet gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Hamilelikte mide ağrısı: Hamilelikte yaygın görülen mide ağrıları ve kramplar genellikle tehlikesizdir. Nadiren sağlık sorunlarına işaret edebilir. Kabızlık, gaz ve gebelikte sık görülen baş ağrıları bu durumun oluşmasına sebep olabilir. Öte yandan karın ağrısı ektopik gebelik gibi ciddi bir sorunun da önemli işaretlerinden biridir. Ağrının şiddetlenerek devam etmesi, kanama gibi ek şikayetlerin görülmesi durumunda göz ardı edilmemelidir.
• Hamilelikte sırt ağrısı: Gebeliğin ilerlemesi ile vücut ağırlığı artmaya devam eder. Bu durum vücudun ağırlık merkezinde değişikliklere sebep olacağından dolayı ağrılar ortaya çıkabilir. Bu sorun öncelikle bel ve sırt bölgesini olumsuz etkiler. Ayrıca hormonal değişimlere bağlı bağlarda gevşemelere meydana gelir. Ağrıların önemli sebeplerinden biri de budur.
• Hamilelikte bilek ağrısı: Hamilelik sırasındaki hormonal değişiklikler kas ve iskelet sisteminde değişikliklere sebep olabilmektedir. Ayrıca vücuttaki fizyolojik değişimlere bağlı olarak ödem artar. Ödem el bileği gibi bölgelerde sinir yapılarının sıkışmasına sebep olabilir. Karpal tünel sendromu olarak adlandırılan bu durum gebelikte sık görülmektedir. Hamilelikte el parmak eklemlerinde ağrı, elde uyuşukluk, hissizlik gibi durumlara sebep olabilir. Bu duruma benzer şekilde ödeme bağlı olarak başparmak tendonunda iltihaplanma görülebilir.
• Hamilelikte kasık ağrıları: Gebelik döneminin en yaygın şikayetlerinden biri kasık ağrısı veya yumurtalık ağrısı olarak tarif edilen ağrılardır. Özellikle erken gebelik döneminde sık görülen bu sorunla son trimesterde de karşılaşılabilmektedir. Erken dönemde kasık ağrısı bebeğin rahme tutunması ve rahmin genişlemeye başlamasının bir sonucudur.
• Hamilelikte makat ağrısı: Hamilelikte makata vuran ağrı genellikle son 3 aylık dönemin özelliklerinden biridir. Bebeğin ağırlığının artması ile rahim altı bölgeye uygulanan bası artar. Bu durum kan akımını bozduğundan dolayı hemoroid gibi problemlerin görülme sıklığı bu dönemde yüksektir.
• Hamilelikte çatı kemiği ağrısı: Hamilelikte çatı ağrısı veya pubis ağrısı bebek açısından risk oluşturmasa da rahatsızlığa sebep olabilmektedir. Ağrı simfizis pubis ekleminde hareketlenmelerden kaynaklanmakta olup yürüme, tek ayak üzerinde durma veya merdiven inme/çıkma durumlarında şiddetlenebilir.
• Hamilelikte bacak krampları ve ağrısı: Gebeliğin ilerleyen döneminde bacaklarda kramp ve ağrılar sık görülür. Bu durumun en önemli sebebi artan rahim ağırlığının bacaklara giden damar ve sinirlere baskı yapmasıdır. Bu durumun bir sonucu olarak bacaklardan kan dönüşü bozulur ve varisler ortaya çıkabilir. Ayrıca bazı vitamin ve minerallerin yetersiz alınması da bacak kramplarında artışa sebep olabilir.

Gebelik Ağrıları Nedenleri Nelerdir?

Gebelikte ağrılar tek bir sebebe bağlı olmamakla birlikte genellikle bu süreçteki değişimlerin bir sonucudur. Sık karşılaşılan durumların bir çoğu zararsızdır. Ancak gebelik sürecinin zorlaşmasına sebep olabilmektedir.

• İlk gebelik: İlk bebeğine hamile olan anne adayları genellikle gebeliğin her zorluğunu üst düzeyde yaşarlar. Ağrılar bunun en önemli örneğidir. Vücut yapısının daha önce doğum yapanlardan daha az yatkın olması bu durumun sebepleri arasında sayılabilir.
• Gebelik yaşı: Gebelik yaşı ortaya çıkan ağrıların nedenleri arasında sayılabilir. Öte yandan genç yaşlarda ağrı toleransının yüksek olması böyle bir sonuçla karşılaşılmasına sebep olabilir.
• Hormonal değişimler: Gebelik büyük oranda hormon etkisi ile gerçekleşen ve yürütülen bir süreçtir. Yumurta oluşumundan rahmin gebeliğe uygun bir hal amasına kadar birçok değişim hormonal etkilere bağlı olarak ortaya çıkar. Gebelik döneminde ortaya çıkan ağrıların birçoğu hormonal değişimlerden veya bu değişimlere bağlı gelişen fizyolojik adaptasyonlardan kaynaklanmaktadır.
• Kilo artışı ve bebeğin ağırlık etkisi: Anne rahminde gelişen bebek doğuma yakın zamanlarda 3 kilogramın üzerinde ağırlığa ulaşır. Bu durumun anneye yansıması ise yaklaşık olarak 9-11 kilogram ağırlık artışıdır. Gebelik sürecinde karın bölgesine lokalize olarak gerçekleşen ağırlık artışı vücudun ağırlık dengesini değiştirir. Ayrıca bebek diğer yapılara baskı oluşturur.
• Beslenme Bozuklukları: Beslenmenin yetersiz, daha da önemlisi dengesiz olması vitamin, mineral gibi besin maddelerinin eksikliğine yol açabilir. Anne adayının bu ihtiyacı artığından dolayı eksiklik daha hızlı ortaya çıkacaktır. Başta kas-iskelet sistemi olmak üzere birçok mekanizma vitamin ve mineral eksikliklerinden etkilenmektedir.
• Anneye ait hastalıklar: Annenin sahip olduğu bazı hastalıklar gebelik stresinin de artmasıyla ağrı ve diğer bazı sorunlara yol açabilir. Bunlar arasında kas-iskelet hastalıkları (disk hernileri, miyopatiler), metabolik hastalıklar (diyabet, tansiyon), over ve kadın ürogenital sistem hastalıkları yer almaktadır.
• Dış (ektopik) gebelik: Döllenmiş yumurtanın rahim dışı bölgelerde (tüpler, karın boşluğu gibi) yerleşmesi durumu dış gebelik olarak adlandırılır. Dış gebeliğin sağlıklı şekilde sonlanması söz konusu olmadığı gibi annenin hayatını da riske atacak sorunlara sebep olabilir. Kasık ve karın bölgelerinde şiddetli ağrıların yanı sıra en önemli özelliği vajinal kanamadır.

Hamilelik Ağrıları Teşhisi

Hamilelik döneminde ağrılar son derece yaygındır. Her ağrının tehlikeli bir sebebi olmamakla birlikte sürekli devam eden, şiddetli, risk oluşturma ihtimali olan ağrıların araştırılması gerekir. Bu sebeple teşhis yöntemleri önemlidir.

• Tıbbi öykü (anamnez): Hastanın şikayetlerinin belirlenmesi ve çeşitli konularda şüphe uyandırılması amacıyla anamnez büyük öneme sahiptir. Hekim ağrıyı ve özelliklerini sorgulayarak uygulanacak yöntemlere karar verir.
• Fizik muayene: Hekimin hastaya temas ederek ağrıyı ve diğer belirtileri yakından tespit etme imkanı sunar. Gözlem ve temas yoluyla gerçekleştirilen fizik muayene uygulamaları gebelik haftasına bağlı olarak bebeğin konumunu da anlamaya yardımcı olabilir.
• Tam kan: Rutin incelemelerden biri olan tam kan sayımı hastanın kan değerleri ve metabolik hastalıkları doğrultusunda bilgiler verebilir.
• Serum biyokimyası: Özel parametreler araştırılarak enfeksiyon, karaciğer hasarı, böbrek sorunları ve bazı metabolik hastalıklara yönelik araştırmalar yapılabilir.

Gebelikte görülen tüm ağrılarda uygulanacak ortak yöntemler bu şekildedir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda ağrının bölgesine lokalize yöntemler kullanılabilir.

• İdrar tetkiki: İdrar yolu şikayetleri olan hastalarda kullanılabilir. Gebelikte idrar yolu sorunları sıklığı artmaktadır. Bu sebepten dolayı sık kullanılan tetkiktir.
• Ultrason: Radyasyon içermediğinden dolayı gebelik döneminde güvenli görüntüleme yöntemidir. Özellikle bebeğin konumu, gelişimi hakkında bilgiler verir. Ultrason ayrıca çeşitli iç organların incelenmesine de imkan sağlamaktadır.
• MR: Gebelik döneminde güvenli görüntüleme yöntemlerinden biridir. İncelenecek bölgeye bağlı olarak yararlı bilgiler sağlar.
• Röntgen: Direkt grafi sırasında radyasyon maruziyeti söz konusudur. Ancak radyasyon dozu düşük olduğundan dolayı bebeğe zararsız olduğu kabul edilir. Özellikle iskelet sistemi sorunlarında bilgi sağlayabilir.

Hamilelik Ağrıları Tedavisi

Hamilelikte olan ağrıların her zaman tedavi edilmesi gerekmez. Yapılan incelemeler doğrultusunda ağrıya sebep olan risk durumu belirlenirse tedavi edilmesi gerekir.

Bunun dışında gebelik dönemi ağrıların tedavisi iki aşamada incelenebilir:

1. Semptomlara yönelik tedavi: Anne adayında ortaya çıkan ağrı ve diğer belirtilere yönelik tedavilerdir. Ağrılara yönelik ilaç tedavisi sık kullanılır. Ancak gebelik döneminde ilaç kullanımı bebeğe zararlı olabileceğinden dolayı yalnızca doktor tavsiyesi doğrultusunda kullanılmalıdır. Gebelik döneminde en güvenilir ağrı kesiciler asetaminofen ve parasetamol grubu ilaçlardır. Ayrıca kişinin sahip olduğu bulantı, kusma, kabızlık ve diğer sık karşılaşılan şikayetlere yönelik ilaç tedavileri uygulanabilir.
2. Soruna yönelik tedavi: Gebelikte görülen her ağrının farklı bir sebebi olabilir. Tek bir tedavi ile tüm ağrıların ortadan kaldırılması söz konusu değildir. Ancak sebebe yönelik tedaviler uygulanabilir.
   • Kan basıncı ve şeker kontrolü: Gebelikte kan basıncı ve kan şekerinde değişiklikler meydana gelebilmektedir. Bebek açısından da risk oluşturabilecek bu metabolik sorunlara yönelik kontroller gerçekleştirilmeli gerekli durumlarda ilaç tedavileri kullanılmalıdır.
   • Beslenme düzeni: Makro ve mikro besinlerin yetersiz alınması başta bebek gelişiminin aksaması olmak üzere çeşitli sorunlara yol açar. Ayrıca sindirim sistemi problemleri ile mücadele etme için tüketin besinlerin türü, tüketim şekli, sıklığı gibi parametrelerde düzenlemeler yapılabilir. Ayrıca sıvı-elektrolit dengesinin korunması metabolik düzen açısından önemlidir.
   • Egzersizler: Düzenli ve doğru egzersiz yapmak başta kas-iskelet sorunları olmak üzere birçok alanda fayda sağlayacaktır. Ayrıca sinir, kas sıkışmaları gibi durumlarda fizyoterapi uygulamaları reçete edilebilir.

Hamilelik Ağrıları Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Hamilelik dönemi ağrıların tedavi edilmemesi genellikle anne konforunun bozulması ile sonuçlanır. Ancak nadiren gebelik sürecini ve hatta anne hayatını riske atacak durumlar söz konusu olabilir. Örneğin baş ağrısı preeklampsi gibi durumlarda ortaya çıkabilir ve kontrol edilmediğinde gebeliğin sonlanmasına sebep olur.

Öte yandan dış gebelik gibi şiddetli ağrılara sebep olan durumlar kan kaybı, karın içi organ hasarı gibi sonuçlar doğurabilir. Erken dönemde ultrasonla tespit edilebilen bu durum göz ardı edildiğinde hayati tehlike taşır. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda en önemli noktanın vücuda kulak vermek ve hangi durumların kötüye gittiğini tespit etmek olduğu söylenebilir.

Hamilelik Ağrıları için Hangi Doktora Gidilir?

Hamilelikte ağrılar çok çeşitli ve farklı özelliktedir. Ağrısız bir gebelik sürecinden bahsetmek genellikle söz konusu değildir. Ancak bu ağrıların normal mi yoksa bir sorundan kaynaklı mı olduğu tespit edilmelidir. Ağrının özellikleri, eşlik eden diğer durumlar bu noktada önem kazanır.

Bir ağrı aralıksız devam ediyor, zamanla şiddetleniyor; ağrıya kanama, bayılma, yüksek ateş gibi ciddi semptomlar eşlik ediyorsa en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Hamilelikle ilgili tüm şikayetler için birincil başvuru kadın hastalıkları ve doğum uzman hekimine yapılmalıdır.

Eğer uzman hekime ulaşılamıyorsa acil servise başvurulabilir. Kadın hastalıkları ve doğum hekimi gerekli görmesi durumunda ortopedi, nöroloji gibi bölümlere yönlendirebilir.