Karaciğer Şişmesi

Karaciğer Şişmesi Nedir?

Karaciğer şişmesi aslında herhangi bir sebebe bağlı olarak karaciğerin büyümesidir. Karaciğer büyümesi veya tıp dilinde hepatomegali, karaciğer şişmesine göre daha sık olarak kullanılan terimlerdir.

Karaciğerin birçok önemli görevi vardır. Bunlardan bazıları vücudun yaptığı zararlı kimyasallardan kurtularak kanın temizlenmesine yardımcı olmak, yiyeceklerdeki yağı parçalamaya yardımcı olan safra adı verilen sıvıyı üretmek ve glikoz adı verilen şekeri depolayıp ihtiyaç halinde kullanmaktır.

Karaciğer şişmesi, genellikle hepatit gibi başka bir sağlık durumunun belirtisi olarak ortaya çıkar. Altta yatan probleme göre de birçok tedavi seçeneği bulunmaktadır. Bu aşamada önemli olan var olan nedeni ortaya koymaktır. 

Karaciğer Şişmesi Belirtileri Nelerdir?

Çoğu zaman, hafif bir karaciğer şişmesi durumunda herhangi bir semptom ortaya çıkmaz. Ancak ciddi hastalıklarda veya aşırı şişmelerde, altta yatan duruma bağlı olarak da aşağıdaki semptomlar ortaya çıkabilir: 

1-) Dolgunluk hissi

2-) Karında rahatsızlık hissi

3-) Deride veya gözlerde sararma (sarılık)

4-) Yorgunluk ve halsizlik

5-) Mide bulantısı

6-) Kilo kaybı

Karaciğer Şişmesi Nedenleri Nelerdir?

Karaciğer, karnın sağ üst kısmında bulunan büyükçe bir organdır. Karaciğerin normal boyutu cinsiyet, yaş ve kişinin vücut ağırlığına göre değişiklik gösterebilir. Birçok farklı durum karaciğerin şişmesine, büyümesine neden olabilmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

A-) Karaciğer hastalıklarına bağlı karaciğer şişmesi

• Kronik (uzun süreli) bir karaciğer hastalığı olan siroz
• Hepatit virüslerinin neden olduğu hepatit A, B ve C 
• Alkolden bağlı olmayan karaciğer yağlanması
• Alkole bağlı yağlı karaciğer hastalığı
• Karaciğerde amiloid adı verilen bir proteinin anormal bir şekilde birikmesine bağlı görülen amiloidoz
• Karaciğerde aşırı bakır birikmesi ile karakterize genetik bir hastalık olan wilson hastalığı
• Karaciğerde aşırı demir birikmesine neden olan hemakromatoz
• Karaciğerde glukozilseramid adı verilen maddenin birikmesi sonucu ortaya çıkan ve bir tür karaciğerde yağ birikmesi durumu olarak tanımlanan Gaucher hastalığı
• Karaciğer kistleri
• Hemanjiyom ve hepatik adenom gibi kanser sınıfına girmeyen iyi huylu tümörler  
• Safra kesesinin işlevsizliği veya safra kanallarının herhangi bir nedenden dolayı tıkanması
• Bitkisel ilaçlar gibi maddelerin aşırı kullanılması sonucu oluşabilen toksik hepatit

B-) Kanserlere bağlı karaciğer şişmesi

• Vücudun herhangi başka bir yerinde ortaya çıkan ve karaciğere metastaz yapan (yayılan) kanserler  
• Lösemi (Kan kanseri)
• Karaciğerin primer kanseri
• Lenf bezlerinin kanseri olan lenfoma

C-) Kalp ve kan damarı sorunlarına bağlı karaciğer şişmesi

• Karaciğeri boşaltan damarlar olan hepatik venlerin tıkanması sonucu görülen Budd-Chiari sendromu
• Kalp yetmezliği
• Kalbi çevreleyen zarın iltihaplanması durumu olan perikardit

Bir kişide karaciğere bağlı bir hastalığın olması, karaciğer şişmesinin ortaya çıkma riskini de arttırır. Bu yüzden karaciğer hastalıklarının oluşumunu arttıran risk faktörleri de oldukça önem kazanır. 

Karaciğer sorunlarının oluşum riskini arttıran durumlar şu şekilde sıralanabilir: 

Aşırı alkol tüketimi: Aşırı miktarda alkol almak, alkolik karaciğer yağlanması, siroz, toksik hepatit gibi birçok farklı duruma yol açabilmektedir.  

Yüksek dozda kullanılan ilaçlar, vitaminler veya bitkisel destek tedavileri: Her türlü önerilen dozdan daha fazla alınan ilaçlar, takviyeler veya vitaminler karaciğere zarar verme riskini taşır. Çünkü ilaçların çoğu karaciğerde işlenir. Bunlardan en yaygın olarak görülen Parol gibi basit görülen ağrı kesici ilaçların içinde bulunan asetaminofen maddesinin doz aşımıdır. Bu maddeye bağlı görülen karaciğer yetmezlikleri oldukça sıktır. Bu yüzden doktora danışmadan ilaç kullanmak doğru değildir. 

Bitkisel takviyeler: Günümüzde de gittikçe artan bitkisel takviyeler ve buna bağlı uygulanan tedavilere bağlı karaciğer hasarları oldukça sıklaşmaya başlamıştır. 

Enfeksiyonlar: Virüs, bakteri veya parazitlere bağlı görülen enfeksiyonlarda, enfeksiyon etkenine bağlı olarak karaciğer hasarları görülebilmektedir. 

Kötü yemek alışkanlıkları: Aşırı yağlı veya şekerli paketli gıdaları tüketmez, sağlıksız bir diyet uygulamak ve fazla kilolu olmak gibi durumlar da karaciğer hastalıkları ile oldukça yakından ilişkilidir. 

Karaciğer Şişmesi Teşhisi

Karaciğer şişmesinin teşhisi çoğu hastalıkta olduğu gibi öncelikle alınan tıbbi öykü ve yapılan fizik muayene ile başlar. Fizik muayene sırasında karaciğer boyutu, şekli ve dokusu hakkında bir fikir edinilebilir. Ancak bu şüphelenmeden sonra karaciğer şişmesi, büyümesi tanısının kesin konması için ek tetkiklere ihtiyaç duyulur. 

Hekimin karaciğer şişmesinden şüphelenmesi üzerine uygulayabileceği olası tetkikler şu şekilde sıralanabilir:  

1-) Kan testleri: Karaciğer büyümesi sonucu altta yatan nedene bağlı olarak karaciğer enzimleri yükselebilir. Karaciğerdeki sorunları tespit etmek için farklı enzim çeşitlerindeki yüksekliklere göre çeşitli yorumlar yapılabilir. Bunun haricinde hepatit virüsleri gibi karaciğer hastalıklarına yol açan virüsler de kan testlerinde tespit edilebilir.  

2-) Görüntüleme tetkikleri: Karaciğer şişmesini tespiti için kullanılan görüntüleme yöntemleri arasında tomografi taramaları, ultrason ve emar sayılabilir. Manyetik rezonans elastografi adı verilen özel bir tetkik, karaciğer dokusunun sertliğinin tespiti için ses dalgalarını kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem ile karaciğer dokusunun genel durumu ortaya konulur. Hatta bazı durumlarda karaciğer biyopsisinin yerine tercih edilebilir. 

3-) Karaciğer biyopsisi: Test etmek amacı ile karaciğer dokusunun alınması işlemine karaciğer biyopsisi adı verilir. Karaciğer biyopsisi genelde karaciğere sokulan ince bir iğne kullanılarak yapılır. Alınan örnek daha sonra incelenmek üzere patoloji laboratuvarına gönderilir. Karaciğer biyopsisi kolay uygulanan bir biyopsi çeşidi değildir. Çünkü karaciğer çok kanlanan bir organdır ve organa bir alet sokulması şiddetli kanamalara yol açabilmektedir. 

Karaciğer Şişmesi Tedavisi

Karaciğer şişmesinin tedavisi altta yatan duruma göre değişiklik gösterir. Ancak genel olarak yapılan bazı yaşam tarzı değişiklikleri vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Fazla kilolu olunması durumunda kilo vermek

2-) Alkol tüketimini azaltmak

3-) Sigara kullanımını kesmek

4-) Sağlıklı bir diyet uygulamak 

5-) Daha fazla egzersiz yapmak 

Bu genel önlemlerin dışında tanı konduktan sonra hekim de gerektiğinde ek tedavileri uygulayabilir. Karaciğer şişmesinin en sık sebeplerinden biri karaciğer yağlanmasıdır. 

Karaciğer yağlanmasının esas tedavisi yine yaşam tarzı değişiklikleridir. Kilo vermek, sağlıklı diyet uygulamak, egzersiz yapmak gibi yöntemlerle durum kontrol altına alınabilir. Alkole bağlı yağlanmada ise kilit nokta alkolü kesmektir. Hepatit durumlarında ise kişideki hepatit belirteçlerine göre çeşitli tedaviler uygulanır. Kronik hepatit durumunda karaciğer enzimlerinde yükselme olması durumunda çeşitli ilaç tedavileri uygulanabilir. 

Wilson hastalığı, hemokromatozis gibi karaciğerde madde birikimi durumlarında bakır, demir gibi maddeleri vücuttan uzaklaştıran ilaçlar kullanılır. İleri hasar durumlarında veya şiddetli toksik hepatit gibi durumlarda ise hastalık karaciğer nakline kadar ilerleyebilir. İyi huylu tümörlerde hasta belli aşamaya kadar izlenebilir. Gerektiği takdirde de müdahale yapılır. Kanserlerde ise kanserin kökeni tespit edildikten sonra kemoterapi, radyoterapi, cerrahi gibi yöntemler uygulanabilir. Karaciğer damar hastalıklarında ise genelde ilaç ve cerrahi müdahaleler uygulanır. 

Karaciğer Şişmesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Karaciğer şişmesinin tedavi edilmemesi durumunda meydana gelebilecek sorunlar bu büyümeye neden olan altta yatan duruma göre değişiklik gösterir. 

Karaciğer yağlanması gibi nispeten daha basit nedenler yıllarca tedavisiz ilerleyebilirken, şiddetli toksik hepatit, wilson hastalığı, karaciğer damar hastalıkları, siroz gibi durumlar hayati problemlere bile yol açabilmektedir. Bu yüzden öncelikle karaciğer şişmesine neden olan durum tespit edilmelidir. 

Karaciğer Şişmesine Ne İyi Gelir?

Karaciğer şişmesine iyi gelen durumlardan ziyade, hastalığın oluşmaması için yapılabilecek bazı durumlar bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Sağlıklı beslenme düzeni: Meyveler, sebzeler ve tam tahıllarla dolu bir diyet genelde karaciğer hastalıkları için yararlıdır. 

2-) Alkol tüketimini sınırlamak: Eğer mümkünse alkolü tamamen kesmek mümkün değilse miktarını sınırlamak karaciğer hastalıkları açısından en doğrusu olacaktır.  

3-) Doz aşımı yapmamak: İlaç, vitamin veya besin takviyesi alırken doktor tavsiyesine uymak gerekir. Dozlar hakkında hekimden bilgi alınmalıdır. 

4-) Kimyasallarla teması sınırlamak: Uçucu temizleyiciler, böcek ilaçları ve diğer zehirli olabilecek kimyasalların kullanılması durumunda oda iyice havalandırılmalıdır. Bu maddelerin kullanımı sırasında da uzun kollu kıyafetler giyilmeli ve maske takılmalıdır.  

5-) Sağlıklı kiloyu korumak: Sağlıklı olan kiloyu korumak veya bu değerlere ulaşmak için dengeli bir diyet yapılmalı, şeker ve undan olabildiğince uzak durulmalıdır. Bunun için bir diyetisyen ile konuşulması en doğrusu olacaktır. 

6-) Sigarayı bırakmak: Sigarayı bırakmak için hekimle konuşulması gerekmektedir. Sigara karaciğer hastalıkları gibi birçok durumun nedeni olabilmektedir.  

7-) Bitkisel ilaçları dikkatli kullanmak: Bitkisel takviyeler kesinlikle hekime sorulmadan kullanılmamalıdır. Alternatif olarak alınan bu bitkisel karışımlar, karaciğer yetmezliğine ilerleyecek derecede hasarlara neden olabilmektedir.  

Karaciğer Şişmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Karaciğer şişmesi için gidilmesi gereken bölüm dahiliyenin bir yan dalı olan gastroenterolojidir. Hekim hem tanıyı koyacak hem de tedaviyi uygulayacaktır. Karaciğer şişmesi veya büyümesi durumunda nedenin tespiti için doktora gitmek oldukça önemlidir. Ancak hastaların bunu anlaması zor olabilmektedir. Tekrarlayan karın ağrıları, karnın sağ üst kısmında şişlik ve dolgunluk hissi, halsizlik, bulantı, sarılık, kilo kaybı gibi durumlarda nedeni anlamak açısında hekime başvurulmalıdır.