Sebepsiz Ateş Yükselmesi
Vücut ısısının sebepsiz yere 37.5 derecesinin üstüne çıkmasına sebepsiz ateş yükselmesi denir. Sebepsiz ateşin tedavi edilebilmesi için altta yatan sebep bulunmaktadır.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi Nedir?
Başta enfeksiyon olmak üzere çeşitli hastalıklara karşı vücudun kendi savunma sistemlerinden birisi ateş yükselmesidir. Vücut ısısının 37.5 – 38.3 derecenin üzerinde seyretmesine ateş yükselmesi denir.
3 haftadan uzun süren, farklı ölçümler esnasında 38.3 derece üzerinde çıkan, hastanede 3 gün yatırılarak, 1 hafta boyunca ayaktan nedeni araştırılmasına rağmen altta yatan nedenin bulunamadığı duruma sebepsiz ateş yükselmesi adı verilir.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi Belirtileri Neler?
Nedeni bilinmeyen ateş olarak da bilinen sebepsiz ateş yükselmesine en sık eşlik eden belirtiler şu şekilde sıralanmaktadır.
- Titreme, kasılma ve ürperme: Ateş yükselmesine vücudun tepkisi sırayla ürperme, titreme ve ateşe müdahale edilmemesi durumunda ise kasılma şeklinde olur.
- Aşırı terleme / Aralıklarla soğuk soğuk terleme / Gece terlemeleri: Ateşin aralıklarla düşmesi esnasında terleme meydana gelebilir. Sebepsiz ateş yükselmesine en sık gece terlemesi şikayeti eşlik eder.
- Yüzde kızarıklık: Vücut sıcaklığının yükselmesi sonucu yüzde kızarma görülür.
- Kalp hızında artış / Çarpıntı: Vücut ısısındaki her 1 derecelik artış kalp hızında 10 – 20 / dk’ lık artışa neden olur.
- Eklem ve kas ağrıları: Eklem ve kas ağrıları,vücuda yayılmış enfeksiyon varlığını işaret edip, hastaların gündelik işlemlerine devam etmesini engeller. Ayrıca bu eklem ve kas ağrıları hastalığın ciddi boyutlarda olabileceğine dair bir işarettir. Uzun vadede bu hastalarda kaslarda erime de görülür.
- Halsizlik ve Güçsüzlük:Sebepsiz ateş yükselmesine sıklıkla halsizlik ve güçsüzlük eşlik eder.
- İştah kaybı: Sebebi bilinmeyen bir şekilde ateş yükselmesine sıklıkla iştah kaybı eşlik eder.
- Baş dönmesi: Nedeni bilinmeyen ateşe baş dönmesinin eşlik etmesi ateşin çok yükseldiğini ya da altta çok ciddi bir hastalık yattığını işaret eder.
- Baygınlık hissi: Baş dönmesini takip eden baygınlık hissi sebebi bulunamayan ateş hastalarında durumun ciddiyetini gösterir.
- Halüsinasyon, kafa karışıklığı, şuur bulanıklığı: Özellikle yaşlı hastalarda sebepsiz ateş yükselmesine halüsinasyon, kafa karışıklığı ve şuur bulanıklığı eşlik eder.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi Nedenleri Nelerdir?
Sebepsiz ateş yükselmesinin altında bir çok neden yatabilir. Bu nedenler 3 ana grupta toplanır:
- Enfeksiyonlar: Tüm vücudu etkileyen ya da bölgesel olan enfeksiyonlar sebepsiz ateş yükselmesine neden olur. Bu enfeksiyonlar:
- Tüberküloz
- Bruselloz
- Sıtma
- Salmonelloz
- Enfektifendokardit
- EBV, CMV mononukleozu
- HIV enfeksiyonu (AIDS)
- Karın içi apseler
- Kronik sinüzit
- Kulak iltihabı
- Böbrek enfeksiyonları
- Dişeti enfeksiyonları
- Vücuda travma ya da kazalar sonucu batan parçaların neden olduğu yabancı cisim enfeksiyonları
- Maligniteler: Kötü huylu hastalıklar olan tümörler ve kanla ilgili kötü huylu hastalıklar sebepsiz ateş yükselmesinin sebepleri arasındadır.
- Hematolojik maligniteler: Kan hücreleri kaynaklı meydana gelen kanserler olan lösemi, lenfoma, multiplemyelom, myelodisplastiksendrom (MDS), hairycell lösemi adı verilen saçlı hücreli lösemi nedeni bilinmeyen ateşin altında yatabilir.
- Malign tümörler: Organlarda meydana gelen kanserler sonucu sebepsiz yere ateş yükselmesi görülebilir. Karaciğer tümörleri, kolon tümörleri (kalın bağırsak tümörleri), hipernefroma adı verilen böbrek kanseri özellikle yetişkinlerde sebepsiz ateş yükselmesi şikayetinde akılda tutulması gereken hastalıklardır.
- Kollajen – Vasküler hastalıklar: Bağ dokusu ve damar sistemi ilişkili hastalıklar sebepsiz ateş yükselmesine neden olabilir. Erişkin Still hastalığı, temporal arterit (dev hücreli arterit) adı verilen damar iltihabı, sistemik lupuseritematozus (SLE) hastalıklarına bağlı sebepsiz ateş yükselmeleri sık karşılaşılır.
Laboratuvar testleri sonrası şüphe edilen hastalığa yönelik tanı yöntemleri ve radyolojik görüntüleme yöntemleri yardımı ile tanı konulur.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): Kanser, böbrek enfeksiyonu, karın içi apselerden kaynaklandığı düşünülen sebepsiz ateş yükselmesi durumunda tercih edilebilecek bir görüntüleme yöntemidir.
- Ultrason (USG): Dev hücreli arterit, böbrek enfeksiyonu, karın içi apseleri sebepli sebepsiz ateş yükselmesinin tanısında ses dalgalarının kullanıldığı görüntüleme yöntemidir.
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Radyo dalgalarının kullanıldığı manyetik rezonans görüntüleme yöntemi dev hücreli arterit ve kanser şüphesi bulunan hastalar için önemlidir.
- Sigmoidoskopi / Kolonoskopi: Kolon kanseri şüphesinde kullanılan yöntemler olan sigmoidoskopi ve kolonoskopimakattan gönderilen kamera yardımı ile bağırsağın incelenmesini sağlar. Ayrıca doku örneği alınıp incelenmesini sağlayan biyopsi için de faydalıdır.
- Sistoskopi:Böbrek enfeksiyonu kaynaklı sebepsiz ateş yükselmesinden şüphe ediliyorsa idrar yollarının incelenmesi için sistoskopi gerçi edilebilir.
- Biyopsi: Lenfoma, karaciğer kanseri, böbrek kanseri ve kalın bağırsak tümörlerinden şüphe edilmesi durumundahastalardan ilgili bölgelerden parça alınır vemikroskop altında incelenir. İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB), eksizyonel biyopsi (parçanın tamamının çıkarıldığı), tru – cut(kalın iğne) biyopsisi gibi farklı biyopsi çeşitleri mevcuttur.
- Kemik iliği biyopsisi: Lösemi, multiplemyelom, myelodisplastik sendrom gibi kan ve kan ürünlerinin kontrolsüz çoğalması sonucu oluşan kanser sebebi ile ortaya çıkan ateşten şüphe ediliyor ise kemik iliğinden örnek alınarak incelenir.
- Pozitron emisyon tomografisi (PET): İşaretli özel taneciklerin vücuda gönderilip görüntülenmesi temeline dayanan pozitron emisyon tomografisi sayesinde tüm vücut detaylı olarak incelenir.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi Tedavisi
Sebepsiz Ateş Yükselmesi hastaların ve doktorların çok zorlandığı bir durum olup tedaviye başlamak için altta yatan nedenin tespit edilmesi gerekir. Tespit edilen nedene yönelik tedavi uygulanır.
- Enfeksiyonlara bağlı gelişen sebepsiz ateş yükselmesi tedavisi: Bruselloz, tüberküloz, sıtma, salmonella, enfektifendokardit, kulak iltihabı, böbrek enfeksiyonu gibi bakteriler kaynaklı sebepsiz ateş yükselmesi tespit edilen hastalarda antibiyotik ilaçlar reçete edilir.
EBV, CMV, enfeksiyözmononükleoz, HIV gibi virüslerden kaynaklanan sebepsiz ateş yükselmesi görüldüğü zaman bağışıklık sistemini destekleyecek ilaçlar ve ateş düşürücüler ile ateş kontrol altına alınmaya çalışılır.
Enfeksiyon kaynaklı sebepsiz ateş yükselmesinde yatak istirahati, bol sıvı alımı ve gerekli durumlarda analjezik ilaçlar adı verilen ağrı kesiciler faydalı olur.
- Kollajen – Vaskuler hastalıklara bağlı gelişen sebepsiz ateş yükselmesi tedavisi: Dev hücreli arterit, erişkin Still hastalığı, sistemik lupuseritematozusgibi damar ve bağ doku hastalıklarına bağlı ortaya çıkan sebepsiz ateş yükselmesi tedavisi medikal tedavi adı verilen ilaçla tedavi yöntemi ile yapılır. Bu hastalara ağrı kontrolü için nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar adı verilen steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayan immunsüpresif ilaçlar, kortikosteroidler ve bazı durumlarda sıtma ilaçları reçete edilir.
- Malignitelere bağlı gelişen sebepsiz ateş yükselmesi tedavisi: Solid organ kanserleri olarak bilinen karaciğer kanseri, böbrek kanseri, karaciğer kanseri ve kolon kanserine bağlı ortaya çıkan sebepsiz ateş yükselmesi tespit edildiği zamanerken evrede yakalanan kanserlerde öncelikli olarak tümörün ya da ilgili organın cerrahi olarak çıkarılması yeterli olabilir. İleri evrede tespit edilimiş ve yayılım göstermiş solid organ kanserlerinin tedavisinde ise cerrahi sonrası radyoterapi adı verilen ışın tedavisi ya da kemoterapi adı verilen ilaçla terapi ile tedavi desteklenir.
Lösemi olarak bilinen kan kanseri, myelodisplastik sendrom, multiplemyelom ve lenfoma adı verilen lenf bezlerinin tutulduğu kanser türlerinde radyoterapi ve kemoterapi tedavisi uygulanır.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi İlaçları
Sebepsiz ateş yükselmesinin altında yatan hastalık tespit edildiği zaman bu hastalığa yönelik ilaç tedavisi başlanabilir.
- EBV, CMV ve enfeksiyözmononukleoz gibi virüslerden kaynaklanan hastalıklar ilesalmonella, brucella gibi bakteri kaynaklı enfeksiyonlarda ateş düşürücü ve ağrı kesici olarak bilinen:
- Parasetamol
- İbuprofen
- Diklofenak sodyum
- İndometazin
- Flurbiprofen
- Ketoprofen
- Naproksen sodyum
- Metamizol
Bakteri kaynaklı brucella, salmonella, enfektifendokardit, kulak iltihabı, böbrek enfeksiyonu gibi hastalıklarda ise antibiyotik ilaçlar reçete edilir. Antibiyotik ilaçlar arasında:
- Amoksisilin / Klavulonik asit
- Dikloksasilin
- Sefaleksin
- Klindamisin
- Doksisiklin,
- Minoksilin
- Trimetoprim / Sülfametoksazol
- Amoksisilin / Klavulonik asit
- Eritromisin
Sayılabilir.
- Kanser tedavisinde kemoterapi ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçlar:
- Kolşisin
- Vinblastin
- Vinkristin
- Paklitaksel
- Siklofosfamid
- Klorambüsil
- Karboplatin
- Sisplastin
- Erişkin Still hastalığı, dev hücreli arterit, sistemik lupuseritematozus (SLE) gibi bağ doku ve damarların etkilendiği hastalıkların tedavisinde TNF – alfa inhibitörü ilaçlardan:
- İnfliksimab,
- Golimumab
- Adalimumab
- Sertolizumab
- Etanersept
Immunsüpresif ilaçlar adı verilen bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlardan:
- Siklofosfamid
- Azatiyopirin
- Takrolimus
- mikofenolatmofetil
Tercih edilebilir.
Ayrıca bu hastalarda sıklıkla kortikosteroid ilaçlardan:
- Kortizon
- Betametazon
- Deksametazon
- Hidrokortizon
- Prednizolon
Uygulanır.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi Tedavi Edilmezse
Ateşin yükselmesi vücudumuzun kendini savunmak için ortaya koyduğu mekanizmalardan birisi olsa da uzun süre tedavisiz kalan ve altta yatan nedenin araştırılmadığı yüksek ateş varlığında vücutta ciddi kalıcı hasarlar meydana gelebilir.
Sebepsiz ateş yükselmesi zaman zaman ciddi derecelere çıkarak kişilerde havale adı verilen anlık olarak kişilerde sayıklama, hayal görme gibi belirtiler ile kendini gösteren uzun vadede beyinde kalıcı hasarlara sebep olabilecek bir tablo gelişmesine neden olur.
Erkeklerde sebepsiz ateş yükselmesinin nedeni araştırılıp tedavi edilmezse yüksek ateş üreme hücrelerine zarar vererek kısırlığa sebep olabilir.
Ayrıca sebepsiz ateş yükselmesinin altında aslında mutlaka bir sebep yattığı için bu durumun araştırılıp tedavi edilmemesi kalp hastalıkları ya da kanser gibi ölümcül olabilecek hastalıkların tedavisiz kalması anlamına gelip ölümle sonuçlanabilir.
Tüm bu sebepler göz önüne alınarak hastalarda sebepsiz yere yükselen ateş nedeni bilinmeyen ateş şikayeti görülmesi durumunda en kısa sürede tanı ve tedavi işlemlerine başlanması önemlidir.
Hamilelikte Sebepsiz Ateş Yükselmesi
Hamilelik dönemi anne adaylarının oldukça hassas olduğu bir dönem olup bu dönemde de sebepsiz ateş yükselmesi şikayeti görülebilir. Bu dönemde görülen nedeni bilinmeyen ateş hastalarda hem kendileri hem de bebekleri için korku durumu görülür.
Hamilelik döneminde sebepsiz ateş yükselmesi durumunda en dikkatli olunması gereken hastalıklar enfeksiyonlar olup bunlar içerisinde ise CMV olarak bilinen sitomegalovirusun neden olduğu enfeksiyondur.
CMV enfeksiyonu sağlıklı gebelerde genelde belirtiye neden olmaz ya da hafif belirtiler ile seyrederken, anne karnındaki bebeğe geçen virüsler bebekte konjenitalCMV enfeksiyonuna sebep olur. Konjenital CMV enfeksiyonu görülen bebeklerde; sarılık, karaciğer ve dalakta büyüme, ciltte döküntüler görülür. Bazı bebeklerde beyin ve sinir sisteminin tutulması sonucu; mikrosefali adı verilen kafatası küçüklüğü, zeka geriliği, tek ya da çift taraflı işitme kaybı, görme bozuklukları ve nöbetler görülür.
CMV enfeksiyonu için öncelikli olarak önlemeye yönelik tedbirler alınmalıdır. Bunlar içinde ise gebelik öncesi bu enfeksiyon yönünden tarama yapılması, gebelik sürecinde başkaları ile yiyecek ve içecek paylaşmama gibi önlemler bulunur. Gebelik döneminde ya da doğum sonrası CMV enfeksiyonu tedavisinde ise gansikloviradı verilen bu virüse özel ilaç kullanılır.
Bebeklerde ve Çocuklarda Sebepsiz Ateş Yükselmesi
Bebekler ve çocuklarda sebepsiz ateş yükselmesinin tanımı biraz daha farklıdır. Bu dönemde sebepsiz ateş yükselmesi durumundan bahsedebilmek için;
- Hastaneye yatırılarak takip esnasında 1 haftadan uzun süredir
- Ayaktan takip esnasında 3 haftadan uzun süredir
- Haftada en az 2 ölçümde 38 derece üzerinde ateş olmasına rağmen ateş nedeninin bulunamamış olması gerekir.
Bebeklik ve çocukluk döneminde sebepsiz ateş yükselmesinin en sık nedenleri arasında; tüberküloz, salmonella, bruselloz, viral hepatitler, sıtma, tularemi, kedi tırmığı hastalığı gibi enfeksiyonlar, juvenilromatoid arterit, sistemik lupuseritematozus, akut romatizmal ateş gibi romatizmal hastalıklar, Kawasaki hastalığı gibi vaskulitler (damar iltihapları) sayılabilir.
Bebeklik ve çocukluk döneminde görülen nedeni bilinmeyen ateş durumunda hastaların gidişatı yetişkinlere göre oldukça iyi seyreder. Çoğu hastada neden bulunamayan ateşin düşmesi ile sonuçlanır.
Bu yaş gruplarındaki hastalarda tedavi planlaması; destek tedavisi, antipiretik tedavi (ateşi düşürmeye yönelik tedavi) ve nedene yönelik tedavi şeklinde yapılır. Destek tedavisinde; çocuğun bulunduğu oda ısısının 21 – 22 derecede tutulması, ince ve bol giysiler giydirilmesi, bol sıvı takviyesi yapılması, ateşin çok yüksek seyrettiği durumlarda ılık su ile duş aldırılması önemlidir. Antipiretik tedavide bebekler ve çocuklarda en çok kullanılan ateş düşürücü ilaçlar ibuprofen ve parasetamol olup bu yaş grubunda dikkat edilmesi gereken nokta aspirin verilmemesidir. İbuprofen ise 6 aydan küçük çocuklarda böbreklere zarar verebileceği için pek tercih edilmez. Bu uygulamalar sonrası eğer ki sebepsiz ateş yükselmesinin altında yatan neden tespit edilirse nedene yönelik tedavi uygulanır.
Sebepsiz Ateş Yükselmesi için Hangi Doktora Gidilmeli?
Ateşin yükselmesi bir hastalık değil bir belirti olup hastalarda sebepsiz ateş yükselmesi basit enfeksiyonlardan kansere kadar ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Hastalarda geçmeyen ve müdahaleye rağmen yüksek seyretmeye devam eden; yüksek ateş varlığında iç hastalıkları (dahiliye) bölümünde iç hastalıkları uzmanına muayene olunması gerekir.
Doktor gözetiminde ayaktan 1 hafta, hastanede yatarak 3 gün incelenip tedavi uygulanmasına rağmen düşmeyen ve nedeni bulunamayan ateş varlığında nedeni bilinmeyen ateşten söz edilip ona yönelik inceleme yapılır.
Yapılan inceleme ve tetkikler sonucunda iç hastalıkları uzmanı altta yatan nedene göre romatoloji bölümünde romatoloji uzmanına ya da onkoloji bölümünde onkoloji uzmanına hastayı yönlendirebilir.